Bé gi¸o dôc ®µo t¹o Bé y tÕ

Ch­¬ng 2

Lµ nh÷ng ng­êi ®ang sèng t¹i 3 ph­êng Ngäc Tr¹o, Phó S¬n vµ Ba §×nh thµnh phè Thanh Ho¸ tuæi tõ 30-65, kh«ng m¾c bÖnh cÊp tÝnh, ch­a ®­îc chÈn ®o¸n vµ ®iÒu trÞ bÖnh §T§.

Nghiªn cøu triÓn khai th¸ng 11 n¨m 2006 vµ kÕt thóc th¸ng 9 n¨m 2007.

• 
  Nghiªn cøu sµng läc tiÕn hµnh th¸ng 11/2006 ®Õn 2/2007
  
• 
  Nghiªn cøu c¾t ngang tiÕn hµnh 4/2007
  
• 
  Nghiªn cøu can thiÖp trong 4 th¸ng:
  

+ N₄ lµ thêi ®iÓm can thiÖp sau 4 th¸ng (th¸ng 9/2007)

Thanh Ho¸ lµ mét tØnh trong nh÷ng ®iÓm ®· ®­îc WHO vµ BÖnh viÖn Néi tiÕt Trung ­¬ng lùa chän tiÕn hµnh thÝ ®iÓm triÓn khai qu¶n lÝ phßng vµ ®iÒu trÞ bÖnh §T§ n¨m 2005. Nghiªn cøu nµy chØ lùa chän triÓn khai t¹i 3 ph­êng Ngäc Tr¹o, Ba §×nh, Phó S¬n Thµnh phè Thanh Ho¸.

Nghiªn cøu ®­îc ¸p dông m« h×nh nghiªn cøu can thiÖp, tr­íc- sau cã ®èi chøng ®­îc chia lµm 2 giai ®o¹n

§­îc tiÕn hµnh ®Ó ®¸nh gi¸, x¸c ®Þnh c¸c ®èi t­îng lµ tiÒn §T§ b»ng c¸ch sµng läc ®èi t­îng b­íc ®Çu ph¸t hiÖn cã yÕu tè nguy c¬, sau ®ã th¨m kh¸m l©m sµng, xÐt nghiÖm glucose m¸u tÜnh m¹ch vµ nghiÖm ph¸p t¨ng ®­êng m¸u ®Ó chÈn ®o¸n tiÒn §T§. C©n ®o chØ sè nh©n tr¾c, kiÕn thøc, thùc hµnh vÒ phßng chèng bÖnh §T§ vµ thãi quen dinh d­ìng luyÖn tËp.

• 
  Giai ®o¹n 2: Nghiªn cøu can thiÖp
  

+ Nhãm ®èi chøng: Ph­êng Ba §×nh (n=43), nhãm nµy kh«ng ®­îc khuyÕn c¸o g× mÆc dï hµng th¸ng vÉn ®­îc theo dâi c©n nÆng, glucose m¸u.

+ Nhãm can thiÖp: Ph­êng Ngäc Tr¹o vµ Phó S¬n (n=52 hµng tuÇn ®­îc t­ vÊn vÒ ¨n uèng, luyÖn tËp, xÐt nghiÖm m¸u mao m¹ch. Hµng th¸ng c©n ®o, xÐt nghiÖm m¸u tÜnh m¹ch.

S¬ ®å nghiªn cøu

QuÇn thÓ nghiªn cøu

- Tuæi: 30-64

- Ch­a ®­îc chÈn ®o¸n §T§


2.4.2. Cì mÉu vµ chän mÉu

2.4.2.1. Sµng läc b­íc ®Çu ph¸t hiÖn ®èi t­îng nguy c¬ §T§

- Tiªu chuÈn lùa chän :

+ Tuæi 30-65 tuæi, c­ tró t¹i ®Þa ph­¬ng

+ Kh«ng bÞ bÖnh §T§ vµ c¸c bÖnh m·n tÝnh kh¸c

- C¸c b­íc tiÕn hµnh :

B­íc 1 : Chän tæ d©n phè

Mçi ph­êng sÏ chän mét hoÆc hai tæ d©n phè theo ph­¬ng ph¸p ngÉu nhiªn ®¬n

PhiÕu ®iÒu tra ®· ®­îc thiÕt kÕ s½n cã ghi ®Çy ®ñ c¸c th«ng tin cÇn thiÕt nh­ ngµy th¸ng n¨m sinh, c©n nÆng, chiÒu cao, tiÒn sö sinh con, t¨ng huyÕt ¸p... cho ®èi t­îng ®äc vµ ®iÒn vµo phiÕu ®iÒu tra, sau ®ã thu l¹i toµn bé sè phiÕu, ph©n lo¹i ®èi t­îng cã nguy c¬ vµ tiÕn hµnh sµng läc ph¸t hiÖn ra c¸c ®èi t­îng cã nguy c¬ tiÒn §T§ ®Ó ®­a vµo nghiªn cøu.

B­íc 3. Thu phiÕu tù ®¸nh gi¸

Ph©n tÝch sè liÖu vµ chän ®èi t­îng cã yÕu tè nguy c¬ ®Ó tiÕn hµnh kh¸m.

B­íc 4. Göi giÊy mêi vµ hÑn ngµy kh¸m vµ pháng vÊn [50].

2.4.2.2. Nghiªn cøu m« t¶ c¾t ngang ®Ó x¸c ®Þnh ®èi t­îng tiÒn §T§₂

 Cì mÉu

n = Z21-/2 p ( 1-p) / d2 x DE

n : Cì mÉu nghiªn cøu

Z _1-/2 = 1.96 t­¬ng øng ®é tin cËy 95%

p : Tû lÖ nguy c¬ m¾c tiÒn §T§ trong céng ®ång (p = 10%)

d : §é chÝnh x¸c tuyÖt ®èi, lÊy b»ng 0.03

DE: hÖ sè ®iÒu chØnh, lÊy =3

Cì mÉu nghiªn cøu theo tÝnh to¸n lµ 1200 ®èi t­îng cÇn nghiªn cøu [27],[46],[50],[122].

 Chän mÉu:

- Tõ nh÷ng phiÕu th¨m dß ph¸t cho ng­êi d©n trong céng ®ång ®­îc c¸c CTV thu l¹i vµ lùa chän ra c¸c ®èi t­îng cã yÕu tè nguy c¬ ®Ó th¨m kh¸m pháng vÊn vµ xÐt nghiÖm nh»m ph¸t hiÖn ra nh÷ng ®èi t­îng bÞ tiÒn §T§₂

- Tiªu chuÈn lùa chän :

+ Ýt vËn ®éng

+ TiÒn sö cha, mÑ, anh, chÞ em ruét bÞ §T§

+ §· ®­îc chÈn ®o¸n rèi lo¹n chuyÓn ho¸ lipid

+ §· ®­îc chÈn ®o¸n rèi lo¹n glucose m¸u lóc ®ãi

+N÷ giíi : ®· ®­îc chÈn ®o¸n ®¸i th¸o ®­êng thai k×

+ §· chÈn ®o¸n §T§

+ §· chÈn ®o¸n t¨ng huyÕt ¸p

+ HiÖn ®ang bÞ bÖnh m·n tÝnh hoÆc cÊp tÝnh : Lao phæi, hen phÕ qu¶n, Basedow..

Cì mÉu nghiªn cøu

Gi¶ sö tû lÖ hiÓu biÕt cña ng­êi cã YTNC vÒ dinh d­ìng vµ luyÖn tËp tr­íc can thiÖp lµ 45% (P₁), kh¶ n¨ng can thiÖp lµm thay ®æi hµnh vi vÒ dinh d­ìng vµ luyÖn tËp víi P₂-P₁=30% cã nghÜa kho¶ng 75% ®èi t­îng cã nguy c¬ hiÓu biÕt ®óng vÒ dinh d­ìng vµ luyÖn tËp phßng chèng bÖnh §T§ sau khi ®­îc can thiÖp. Cì mÉu cÇn thiÕt cho mçi nhãm cã ý nghÜa ë møc 5% (Z_1–/2=1,96) vµ c¬ héi ph¸t hiÖn sù kh¸c biÖt thùc sù nÕu cã lµ 80% (Z_1– = 0,84). Sè ®èi t­îng Ýt nhÊt cho mçi nhãm ®Ó ph¸t hiÖn sù kh¸c biÖt trªn ®­îc tÝnh theo c«ng thøc d­íi ®©y lµ 41 ®èi t­îng cho mét nhãm nghiªn cøu. Tæng céng hai nhãm nghiªn cøu nµy sÏ lµ 82 tr­êng hîp [47],[50],[122].

 Chän mÉu can thiÖp

- Chän ph­êng: Trong 3 ph­êng ®­îc kh¸m ph¸t hiÖn ®èi t­îng cã YTNC bao gåm: Ba §×nh, Ngäc Tr¹o, Phó S¬n nghiªn cøu nµy chän Ba §×nh lµ nhãm ®èi chøng vµ Phó S¬n, Ngäc Tr¹o lµ nhãm can thiÖp theo ph­¬ng ph¸p chän chñ ®Ých víi sè ng­êi cã YTNC ë Ba §×nh =43, Ngäc Tr¹o vµ Phó S¬n n=52.

- Chän ®èi t­îng nghiªn cøu: Chän cã chñ ®Ých tÊt c¶ c¸c ®èi t­îng ®· ®­îc kh¸m x¸c ®Þnh lµ tiÒn §T§₂ t¹i 03 ph­êng nãi trªn víi tiªu chuÈn sau:

 Tiªu chuÈn lùa chän ®èi t­îng can thiÖp

§èi t­îng ®­îc chän lµ nh÷ng ®èi t­îng ®­îc chÈn ®o¸n ch¾c ch¾n lµ tiÒn §T§₂ ®ã lµ nh÷ng ®èi t­îng bÞ rèi lo¹n dung n¹p glucose m¸u vµ suy gi¶m dung n¹p glucose m¸u lóc ®ãi, tho¶ m·n tiªu chuÈn xÐt nghiÖm nh­ sau:

-Rèi lo¹n dung n¹p glucose m¸u:

+ Glucose m¸u mao m¹ch ≥5,6-≤6,9 mmol/l

+Glucose m¸u lµm nghiÖm ph¸p t¨ng glucose m¸u sau hai giê tõ ≥7,8 mmol/l - 11,1mmol/l.

-Suy gi¶m dung n¹p glucose m¸u lóc ®ãi:

+ Glucose m¸u tÜnh m¹ch ≥5,6-≤6,9 mmol/l

+Glucose m¸u lµm nghiÖm ph¸p t¨ng glucose m¸u sau hai giê tõ 7,8 mmol/l

 Tiªu chuÈn lo¹i trõ

+ Ng­êi bÖnh bÞ §T§ hay c¸c bÖnh néi tiÕt kh¸c nh­ t¨ng n¨ng gi¸p…

+ TiÒn §T§₂ cã biÕn chøng nh­: t¨ng huyÕt ¸p, cã biÕn chøng

+ BÞ c¸c bÖnh m·n tÝnh nh­: Hen phÕ qu¶n, HIV/AIDS

+ §ang bÞ bÖnh cÊp tÝnh sèt, viªm phæi, bÖnh tim m¹ch.

- ë c¸c ®èi t­îng ®· ®­îc ®­a vµo nghiªn cøu can thiÖp.

- M¸y ®Õm b­íc: M¸y ®Õm b­íc Walkman cã thÓ ®o ®­îc møc tiªu thô n¨ng l­îng, kho¶ng thêi gian vµ sè Km ®i ®­îc, ®ång thêi m¸y cã headphone ®Ó nghe nh¹c FM hoÆc ch­¬ng tr×nh cña §µi tiÕng nãi ViÖt Nam. M¸y do h·ng Abotte t¹i Hµ Néi tµi trî.

- S¶n phÈm isomalt bao gåm cã b¸nh Huralight isomalt, bét dinh d­ìng Netsure-light, ®­êng isomalt vµ s÷a Marklight sÏ ®­îc nhµ s¶n xuÊt Bibica Biªn Hoµ §ång Nai b¸n t¹i chç víi gi¸ rÎ h¬n gi¸ thÞ tr­êng.

- Tµi liÖu gi¶ng d¹y do nhãm t­ vÊn biªn so¹n vµ trùc tiÕp gi¶ng d¹y cho c¸c ®èi t­îng Y,BS tham gia dù ¸n. Tµi liÖu truyÒn th«ng do WHO gióp ®ì kinh phÝ vµ Trung t©m Néi tiÕt in Ên.

- C¸c biÓu mÉu ghi chÐp vÒ c©n nÆng, glucose m¸u, biÓu mÉu ph¸t cho ®èi t­îng nghiªn cøu ë nhãm can thiÖp ghi chÐp vÒ ®­êng m¸u mao m¹ch vµ theo dâi sè Km ®i bé, n¨ng l­îng tiªu hao cña mçi ng­êi sau mét lÇn ®i bé.

- KhÈu phÇn ¨n ®­îc x©y dùng dùa trªn BMI vµ ®­îc t­ vÊn cho tõng ®èi t­îng tham gia nhãm can thiÖp.

- Ban chØ ®¹o ®­îc thµnh lËp víi sù tham gia cña Trung t©m Néi tiÕt, Trung t©m TTGDSK, Phßng Y tÕ thµnh phè vµ c¸n bé Tr¹m Y tÕ 3 Ph­êng Ba §×nh, Ngäc Tr¹o Phó S¬n.

- Ban chØ ®¹o sÏ cö ra mét ®éi bao gåm: 01 BS Trung t©m Néi tiÕt, 02 BS Trung t©m truyÒn th«ng vµ mçi Tr¹m Y tÕ Ph­êng cã 2 nh©n viªn Y tÕ tham dù.

- T¹i mçi ph­êng bÇu 01 nhãm tr­ëng lµ ®èi t­îng tham gia nghiªn cøu ®Ó nh¾c nhë, ®éng viªn anh chÞ em tham gia c¸c ho¹t ®éng cña tõng nhãm.

Tµi liÖu truyÒn th«ng vÒ phßng bÖnh §T§ do BÖnh viÖn Néi tiÕt cung cÊp, chñ yÕu dùa vµo tµi liÖu h­íng dÉn tuyÕn c¬ së thùc hiÖn do WHO gióp ®ì biªn so¹n. Tranh vµ apphÝc ®­îc WHO gióp ®ì kinh phÝ vµ Trung t©m Néi tiÕt Thanh Ho¸ x©y dùng, in Ên. Tµi liÖu t­ vÊn trùc tiÕp do c¸c nhãm t­ vÊn biªn so¹n vµ trùc tiÕp gi¶ng d¹y cho c¸c céng t¸c viªn

 Nguyªn t¾c

- §ñ chÊt ®¹m-bÐo-bét ®­êng-vitamin-muèi kho¸ng vµ n­íc víi khèi l­îng hîp lÝ;

- Duy tr× ®­îc ho¹t ®éng thÓ lùc b×nh th­êng hµng ngµy;

- Duy tr× c©n nÆng ë møc lý t­ëng;

- Kh«ng lµm t¨ng c¸c yÕu tè nguy c¬ nh­ rèi lo¹n lipid m¸u, t¨ng huyÕt ¸p, suy thËn….

- Phï hîp víi tËp qu¸n ¨n uèng cña ®Þa ph­¬ng, d©n téc;

- §¬n gi¶n vµ kh«ng qu¸ ®¾t tiÒn;

- Kh«ng lµm thay ®æi qu¸ nhanh vµ nhiÒu c¬ cÊu còng nh­ lµ khèi l­îng cña c¸c b÷a ¨n.

 Môc ®Ých x©y dùng chÕ ®é ¨n

- Duy tr× t×nh tr¹ng dinh d­ìng thÝch hîp ®Ó ®¶m b¶o: Søc khoÎ tèt, sù ph¸t triÓn tèt vµ duy tr× tæ chøc c¬ cña c¬ thÓ.

- Duy tr× c©n b»ng chuyÓn ho¸, tr¸nh c¸c triÖu chøng t¨ng glucose m¸u.

Trong tiÒn §T§ kh«ng cã mét c«ng thøc tÝnh chÕ ®é ¨n chung cho tÊt c¶ c¸c bÖnh nh©n, v× cßn phô thuéc vµo rÊt nhiÒu yÕu tè nh­: Ng­êi bÐo hay gÇy, lao ®éng thÓ lùc hoÆc kh«ng lao ®éng vµ cßn phô thuéc vµo kinh tÕ cña tõng bÖnh nh©n.

 Nhu cÇu n¨ng l­îng vµ c¸c chÊt dinh d­ìng