Danh môc c¸c s¬ ®å, biÓu ®å

Trang

S¬ ®å 1.1	Qu¸ tr×nh tæng hîp ®­êng isomalt	29
S¬ ®å 1.2	T¸c ®éng cña c¸c yÕu tè lµm thay ®æi hµnh vi	42
S¬ ®å 1.3	M« h×nh can thiÖp vµo qu¸ tr×nh thay ®æi hµnh vi	42
S¬ ®å 2.1	S¬ ®å nghiªn cøu	46
BiÓu ®å 1.1	So s¸nh glucose m¸u sau ¨n b¸nh hura-light cã ®­êng isomalt vµ uèng glucose	35
BiÓu ®å 1.2	So s¸nh glucose m¸u sau ¨n bét dinh d­ìng Netsure-light cã ®­êng isomalt vµ uèng glucose	35
BiÓu ®å 1.3	ChØ sè glucose m¸u cña b¸nh Hura-light vµ bét dinh d­ìng Netsure-light cã ®­êng isomalt	36
BiÓu ®å 1.4	Sù gia t¨ng glucose m¸u sau ¨n b¸nh Hura-light vµ b¸nh Hura so víi ng­ìng lóc ®ãi ë bÖnh nh©n §T§	38
BiÓu ®å 3.1	Ph©n bè ®èi t­îng nghiªn cøu theo giíi	64
BiÓu ®å 3.2	Tr×nh ®é häc vÊn cña ®èi t­îng nghiªn cøu	64
BiÓu ®å 3.3	NghÒ nghiÖp cña ®èi t­îng nghiªn cøu	64
BiÓu ®å 3.4	Thùc hµnh cña ®èi t­îng nghiªn cøu vÒ phßng bÖnh ®¸i th¸o ®­êng	71
BiÓu ®å 3.5	Thùc hµnh cña ®èi t­îng nghiªn cøu vÒ phßng bÖnh tiÒn ®¸i th¸o ®­êng	71
BiÓu ®å 3.6	Nguån cung cÊp th«ng tin	73
BiÓu ®å 3.7	Tû lÖ rèi lo¹n lipid m¸u ë hai nhãm can thiÖp vµ ®èi chøng.	74
BiÓu ®å 3.8	Tû lÖ chØ sè khèi c¬ thÓ (BMI) ë hai nhãm can thiÖp vµ ®èi chøng	75
BiÓu ®å 3.9	Ph©n bè tû lÖ vßng eo nam ≥90cm, vßng eo n÷ ≥80 cm ë hai nhãm can thiÖp vµ ®èi chøng	76
BiÓu ®å 3.10	Thay ®æi gi¸ trÞ trung b×nh c©n nÆng qua theo dâi tõng th¸ng	79
BiÓu ®å 3.11	Thay ®æi tû lÖ % nång ®é glucose m¸u bÖnh lý (mao m¹ch) 2 giê sau ¨n qua tõng th¸ng theo dâi	80
BiÓu ®å 3.12	Thay ®æi gi¸ trÞ trung b×nh c©n nÆng qua tõng th¸ng theo dâi	83
BiÓu ®å 3.13	So s¸nh thay ®æi BMI tr­íc vµ sau can thiÖp	83
BiÓu ®å 3.14	Tû lÖ tham gia luyÖn tËp (®i bé) hµng ngµy cña ®èi t­îng nghiªn cøu tr­íc vµ sau can thiÖp	90

Lêi cam ®oan

T«i xin cam ®oan ®©y lµ c«ng tr×nh nghiªn cøu cña riªng t«i. C¸c sè liÖu kÕt qu¶ nªu trong luËn ¸n hoµn toµn trung thùc vµ ch­a tõng ®­îc ai c«ng bè trong bÊt k× c«ng tr×nh nghiªn cøu nµo.

§Ó hoµn thµnh luËn v¨n nµy t«i xin tr©n träng c¶m ¬n Thµy c«, L·nh ®¹o ViÖn Dinh D­ìng quèc gia vµ Trung t©m §µo t¹o - ViÖn Dinh D­ìng quèc gia, n¬i ®· t¹o ®iÒu kiÖn cho t«i häc tËp vµ tæ chøc triÓn khai nhiÒu ho¹t ®éng gióp chóng t«i hoµn thµnh ®Ò tµi.

T«i v« cïng biÕt ¬n PGS.TS. T¹ V¨n B×nh, Gi¸m ®èc BÖnh viÖn Néi tiÕt h­íng dÉn, chØ b¶o, khuyÕn khÝch t«i kh«ng chØ hoµn thµnh luËn v¨n tiÕn sü Y khoa nµy mµ cßn bá nhiÒu c«ng søc h­íng dÉn t«i c¶ khi lµm luËn v¨n th¹c sü.

T«i còng xin bµy tá lßng biÕt ¬n s©u s¾c tíi PGS.TS. NguyÔn ThÞ L©m, PG§ ViÖn DD quèc gia tËn t×nh h­íng dÉn, cung cÊp tµi liÖu, tham gia ®µo t¹o m¹ng l­íi céng t¸c viªn c¬ së gãp phÇn hoµn thµnh ®Ò tµi.

T«i còng v« cïng biÕt ¬n ®Õn sù gióp ®â cña L·nh ®¹o Trung t©m TT- GDSK trung ­¬ng, ®Æc biÖt TS. Lª Phi §iÖt- «ng võa lµ ng­êi l·nh ®¹o trùc tiÕp vµ lµ ng­êi thµy ®· tËn t×nh chØ b¶o, kÕt nèi víi c¸c ®¬n vÞ tuyÕn c¬ së ®Ó t«i thùc hiÖn ®Ò tµi nµy.

T«i xin c¸m ¬n Trung t©m TT GDSK vµ Trung T©m Néi tiÕt Thanh Ho¸ vµ c¸c b¹n ®ång nghiÖp nh­ BS. Qu¶ng, BS.Sø, BS.Tïng, BS. HiÕn vµ BS.Thanh ®· tËn t×nh gióp t«i trong nh÷ng ngµy t«i thùc hiÖn ®Ò tµi ë tØnh Thanh.

Mét lÇn n÷a, cho phÐp t«i c¶m ¬n h·ng Johson and Johson vµ H·ng Abbote ®· hç trî mét sè thiÕt bÞ cho t«i thùc thi ®Ò tµi.

T«i v« cïng biÕt ¬n c¸c b¹n ®ång nghiÖp, c¸c em ë Phßng Y tÕ Tp. Thanh Ho¸, Tr¹m Y tÕ vµ nh©n d©n 3 ph­êng: Ngäc Tr¹o, Phó S¬n, Ba §×nh ®· th­¬ng yªu ®ïm bäc vµ gióp ®ì t«i hoµn thµnh luËn ¸n.

Cho phÐp t«i bµy tá lßng c¸m ¬n ®Õn tËp thÓ khoa Dinh D­ìng céng ®ång vµ TS. B¹ch Mai vµ c¸c b¹n ®· gióp ®ì t«i khi thùc hiÖn luËn ¸n.

T«i xin tr©n träng c¶m ¬n c¸c thµy c« vµ c¸c b¹n ®· cho t«i nh÷ng kiÕn thøc, nh÷ng tµi liÖu khoa häc vµ lu«n lu«n ®éng viªn, cæ vò t«i v­ît qua mäi trë ng¹i ®Ó hoµn nhiÖm vô häc tËp.

T«i v« cïng nhí ¬n c«ng sinh d­ìng cña cha, ®Æc biÖt ng­êi mÑ tÇn t¶o nu«i t«i kh«n lín, nh­ng ®· kh«ng kÞp chøng kiÕn sù hoµn tÊt cña t«i khi lµm luËn v¨n nµy. C¸m ¬n vî - ng­êi ®ång nghiÖp vµ con g¸i Lan H­¬ng, Hång Ph­¬ng lu«n lµ nguån ®éng viªn cæ vò t¹o mäi ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó t«i yªn t©m häc tËp.

T¸c gi¶ luËn ¸n

Phô lôc 1: B¶ng h­íng dÉn qui ®æi thùc phÈm vµ x©y dùng khÈu phÇn ¨n cho ®èi t­îng nghiªn cøu

Phô lôc 2 : PhiÕu tù ®¸nh gi¸ c¸c yÕu tè nguy c¬

Phô lôc 3 : Bé c©u hái kh¶o s¸t vÒ KAP

Phô lôc 4 : PhiÕu ®iÒu tra §T§ vµ c¸c YTNC

Phô lôc 5 : C¸nh tÝnh ®iÓm KAP.

Phô lôc 6 : PhiÕu ®iÒu tra khÈu phÇn ¨n 24 giê qua

Phô lôc 7 : TÇn xuÊt tiªu thô thùc phÈm

Phô lôc 8 : Tiªu thô n¨ng l­îng theo møc ho¹t ®éng

Phô lôc 9 : B¶ng theo dâi chÕ ®é ¨n

Phô lôc 10: B¶ng theo dâi Glucose m¸u, BMI, vßng bông

Phô lôc 11: Mét sè hiµnh ¶nh ho¹t ®éng triÓn khai nghiªn cøu

Môc Lôc

Cïng víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ, ®êi sèng cña nh©n d©n ta ®· ngµy cµng c¶i thiÖn, m« h×nh bÖnh tËt còng thay ®æi theo. Bªn c¹nh m« h×nh bÖnh tËt cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn ®ã lµ: Suy dinh d­ìng, thiÕu vi chÊt dinh d­ìng vµ bÖnh nhiÔm khuÈn, ë n­íc ta ®· xuÊt hiÖn nh÷ng bÖnh kh¸c nh­ c¸c n­íc ph¸t triÓn ®ã lµ tû lÖ c¸c bÖnh m·n tÝnh kh«ng l©y ngµy cµng gia t¨ng nh­ ®¸i th¸o ®­êng (§T§), thõa c©n, bÐo ph×, ung th­, tim m¹ch lµ nh÷ng bÖnh ph¸t triÓn nhanh nhÊt hiÖn nay [26],[125].

BÖnh ®¸i th¸o ®­êng-®Æc biÖt ®¸i th¸o ®­êng type 2 (§T§₂) lµ bÖnh kh¸ phæ biÕn, gÆp hÇu hÕt ë mäi quèc gia vµ mäi løa tuæi víi nh÷ng møc ®é kh¸c nhau [118].

Tèc ®é ph¸t triÓn cña bÖnh ®¸i th¸o ®­êng type 2 ®ang lµ vÊn ®Ò cÊp b¸ch cña x· héi. N¨m 1994, thÕ giíi cã 110 triÖu ng­êi ®¸i th¸o ®­êng; n¨m 1995 cã 135 triÖu ng­êi; n¨m 2000 cã kho¶ng 157,3 triÖu ng­êi. Theo dù b¸o cña Tæ chøc Y tÕ ThÕ giíi, n¨m 2010 sè ng­êi m¾c ®¸i th¸o ®­êng trªn toµn cÇu sÏ lµ trªn 3% d©n sè [151]. Trong ®ã, sè ng­êi m¾c ®¸i th¸o ®­êng ë Ch©u ¸, Ch©u Phi sÏ t¨ng lªn 2 tíi 3 lÇn so víi hiÖn nay. Vïng T©y ¸, sè ng­êi m¾c ®¸i th¸o ®­êng t¨ng tõ 3,6 triÖu lªn 11,4 triÖu[138]. Vïng §«ng ¸, sè ng­êi m¾c ®¸i th¸o ®­êng sÏ t¨ng tõ 21,7 triÖu lªn 44 triÖu, vïng §«ng Nam ¸ sÏ lµ 8,6 lªn 19,5 triÖu vµ khu vùc B¾c ¸ sè ng­êi m¾c ®¸i th¸o ®­êng sÏ t¨ng tõ 28,8 triÖu lªn 57,5 triÖu trong vßng 15 n¨m (tõ 1995 tíi 2010). §Æc biÖt quan träng lµ sù gia t¨ng m¹nh sè ng­êi m¾c bÖnh ®¸i th¸o ®­êng ë nhãm tuæi lao ®éng [154].

ViÖt Nam lµ mét n­íc ®ang ph¸t triÓn, cã nh÷ng thay ®æi lín vÒ kinh tÕ, m«i tr­êng vµ c¸c h×nh th¸i bÖnh tËt. Theo kÕt qu¶ cña mét sè cuéc ®iÒu tra n¨m 1990, Hµ Néi cã tû lÖ m¾c bÖnh ®¸i th¸o ®­êng: 1,2%, t¹i HuÕ: 0,96% vµ t¹i Thµnh phè Hå ChÝ Minh lµ 2,52 % [35]. Theo T¹ V¨n B×nh vµ cs (2003), ®iÒu tra trªn ph¹m vi toµn quèc, tû lÖ m¾c bÖnh ®¸i th¸o ®­êng løa tuæi 30-64, ë c¸c thµnh phè lµ 4,4%, tû lÖ chung cho c¶ n­íc lµ 2,3%, vïng ®ång b»ng ven biÓn-2,2%, miÒn nói-2,1%; tû lÖ rèi lo¹n dung n¹p glucose lµ 7,3% [8].

Cã rÊt nhiÒu yÕu tè nguy c¬ lµm gia t¨ng tèc ®é bÖnh ®¸i th¸o ®­êng nh­ yÕu tè gen, yÕu tè m«i tr­êng, chÕ ®é dinh d­ìng, luyÖn tËp, bÐo ph×…Trong ®ã cã nh÷ng yÕu tè rÊt khã can thiÖp ®­îc nh­ yÕu tè gen, gia ®×nh, chñng téc nh­ng ng­îc l¹i còng cã nhiÒu yÕu tè hoµn toµn cã thÓ kiÓm so¸t ®­îc nh­ chÕ ®é ¨n, luyÖn tËp vµ thay ®æi lèi sèng b»ng nhiÒu biÖn ph¸p kh¸c nhau nh­ tuyªn truyÒn, vËn ®éng...[11],[82],[115].

ChÝnh s¸ch ch¨m sãc vµ b¶o vÖ søc khoÎ nh©n d©n cña Quèc tÕ vµ Quèc gia ngµy cµng chó träng ®Õn c¸c môc tiªu toµn diÖn vµ bao trïm. TruyÒn th«ng gi¸o dôc søc khoÎ (TTGDSK) lµ néi dung ®­îc xÕp hµng ®Çu trong c¸c néi dung ch¨m sãc søc khoÎ. Tæ chøc Y tÕ ThÕ giíi rÊt coi träng truyÒn th«ng gi¸o dôc søc khoÎ vµ ®· nªu lªn rÊt râ môc tiªu cña gi¸o dôc søc khoÎ lµ cung cÊp c¸c kiÕn thøc vµ kÜ n¨ng gióp cho mäi ng­êi nhËn râ vÊn ®Ò søc khoÎ cña m×nh vµ lùa chän nh÷ng biÖn ph¸p gi¶i quyÕt phï hîp víi hoµn c¶nh mçi ng­êi. Song song víi viÖc cung cÊp c¸c dÞch vô Y tÕ th× cung cÊp kiÕn thøc, h­íng dÉn thùc hµnh, gióp mäi ng­êi d©n vµ céng ®ång nhËn râ vÊn ®Ò phßng chèng bÖnh vµ chñ ®éng lùa chän biÖn ph¸p gi¶i quyÕt hoµn c¶nh thùc tÕ cña mçi ng­êi, mçi céng ®ång ®ãng mét vai trß v« cïng quan träng [24],[25].

T¹i ViÖt Nam, ho¹t ®éng truyÒn th«ng gi¸o dôc søc khoÎ ®­îc ®Èy m¹nh víi nhiÒu h×nh thøc, nhiÒu kªnh, nhiÒu m« h×nh phong phó, s¸ng t¹o ë c¸c tuyÕn tõ trung ­¬ng ®Õn ®Þa ph­¬ng, gãp phÇn gi¶i quyÕt vÊn ®Ò søc khoÎ phï hîp víi thùc tÕ ®Þa ph­¬ng. Tuy nhiªn, thùc tiÔn vÒ c«ng t¸c truyÒn th«ng gi¸o dôc søc khoÎ phßng chèng bÖnh ®¸i th¸o ®­êng trong nh÷ng n¨m qua cho thÊy ho¹t ®éng truyÒn th«ng gi¸o dôc søc khoÎ ch­a xøng víi tÇm vãc vµ vai trß cña nã.

§­îc sù gióp ®ì cña Tæ chøc Y tÕ ThÕ giíi (WHO) vµ HiÖp héi phßng chèng ®¸i th¸o ®­êng Quèc tÕ (IDF), Dù ¸n phßng chèng ®¸i th¸o ®­êng-BÖnh viÖn Néi tiÕt chän tØnh Thanh Ho¸ triÓn khai thÝ ®iÓm c¸c ho¹t ®éng phßng chèng ®¸i th¸o ®­êng ë céng ®ång.

§Ó gãp phÇn lµm gi¶m tèc ®é gia t¨ng cña bÖnh vµ lµm chËm c¸c biÕn chøng cña bÖnh ®¸i th¸o ®­êng, c«ng t¸c truyÒn th«ng gi¸o dôc søc khoÎ ®ãng mét vai trß quan träng nh»m lµm thay ®æi hµnh vi ë nh÷ng ng­êi cã nguy c¬ m¾c bÖnh ®¸i th¸o ®­êng, ®ång thêi gióp hä lùa chän biÖn ph¸p thÝch hîp ®Ó phßng bÖnh. ChÝnh v× lÝ do trªn, ®Ò tµi nghiªn cøu can thiÖp t­ vÊn chÕ ®é ¨n, thùc phÈm cã bæ sung isomalt vµ luyÖn tËp ë ng­êi cã nguy c¬ ®¸i th¸o ®­êng type 2 trong m« h×nh phßng chèng bÖnh ®¸i th¸o ®­êng ë tØnh Thanh Ho¸ ®­îc tiÕn hµnh víi môc tiªu nh­ sau:

1. M« t¶ mét sè chØ tiªu sinh ho¸ m¸u, t×nh tr¹ng dinh d­ìng vµ kiÕn thøc, th¸i ®é, thùc hµnh vÒ phßng chèng ®¸i th¸o ®­êng type 2 ë c¸c ®èi t­îng nghiªn cøu t¹i céng ®ång t¹i ph­êng Ba §×nh, Phó S¬n, Ngäc Tr¹o thµnh phè Thanh Ho¸.

2. §¸nh gi¸ hiÖu qu¶ can thiÖp b»ng t­ vÊn chÕ ®é ¨n, thùc phÈm bæ sung isomalt vµ luyÖn tËp ë nh÷ng ng­êi cã nguy c¬ m¾c bÖnh ®¸i th¸o ®­êng type 2 t¹i céng ®ång.