Ngo Thi Xuan*, Pham Trung Kien**

ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ PHẪU THUẬT THAY KHỚP HÁNG TOÀN PHẦN TẠI BỆNH VIỆN ĐA KHOA TRUNG ƯƠNG THÁI NGUYÊN

Vương Tuấn Khanh^*, Trần Chiến^**và Nguyễn Hồng Thanh.

Ngày nay phẫu thuật thay KHTP là phẫu thuật chỉnh hình được áp dụng rộng rãi trên toàn thế giới với 80.000 đến 100.000 khớp háng được thay hàng năm.

Tại Việt Nam, phẫu thuật thay KHTP được thực hiện lần đầu do Trần Ngọc Ninh (năm 1973) ở Sài Gòn và Ngô Bảo Khang (năm 1978) ở Hà Nội. Từ đó đến nay kỹ thuật này ngày càng phát triển và được áp dụng rộng rãi ở nước ta [6].

Tại Bệnh viện Đa khoa trung ương Thái Nguyên phẫu thuật thay KHTP đã được triển khai từ năm 2012 và có được những kết quả nhất định. Để đánh giá cụ thể và đầy đủ hơn về những hạn chế và kết quả đạt được chúng tôi tiến hành nghiên cứu đề tài: “Đánh giá kết quả phẫu thuật thay khớp háng toàn phần tại Bệnh viện đa khoa trung ương Thái Nguyên” Với mục tiêu: Đánh giá bước đầu kết quả phẫu thuật thay khớp háng toàn phần tại Bệnh viện đa khoa trung ương Thái Nguyên.

47 bệnh nhân được thay KHTP tại Bệnh viện Đa khoa trung ương Thái Nguyên gồm: 20 bệnh nhân hồi cứu, 27 bệnh nhân tiến cứu, 5/47 bệnh nhân được thay KHTP 2 bên, với tổng số 52 khớp được thay.

- Bệnh nhân đã được phẫu thuật thay KHTP.

- Có đủ hồ sơ bệnh án, chụp phim XQ trước và sau mổ, có địa chỉ rõ ràng.

- Bệnh nhân đến khám lại theo hẹn đúng lịch.

* Tiêu chuẩn loại trừ

- Các bệnh nhân không có đầy đủ các tiêu chuẩn trên.

- Bộ dụng cụ phẫu thuật thay khớp háng đồng bộ.

- Loại khớp háng toàn phần có xi măng và không xi măng, đầy đủ cỡ số (từ 44 – 64).

2.2. Thời gian nghiên cứu: Từ tháng 3 năm 2012, đến tháng 4 năm 2015

2.3. Địa điểm nghiên cứu: Bệnh viện Đa khoa Trung ương Thái Nguyên.

2.4. Phương pháp nghiên cứu: mô tả lâm sàng (bao gồm: nghiên cứu hồi cứu và tiến cứu)

- Thiết kế nghiên cứu: mô tả cắt ngang

- Phương pháp chọn mẫu: Chọn mẫu thuận tiện.

- Chỉ tiêu nghiên cứu:

+ Đặc điểm chung bệnh nhân nghiên cứu.

+ Triệu chứng lâm sàng khi nhập viện.

+ Tổn thương trên phim x.quang

+ Đánh giá kết quả theo chỉ số HARRIS W.H

- Giới : Tỷ lệ Nam/nữ: 34/13 (2,61)

- Tuổi trung bình: 55,72 ± 12,311 tuổi (thấp nhất 19 tuổi, cao nhất 69 tuổi)

- Nguyên nhân thay khớp:

+ THKH: 6/47 (12,8%)

+ GCXĐ: 14/47 (29,8%)

+ HTVKCXĐ: 27/47 (54,7%)

3.2. Triệu chứng lâm sàng

Bảng 1. Triệu chứng lâm sàng (n=47)

+ Hạn chế vận động khớp háng 2 bên 25/47 (53,2%)

+ 6 bệnh nhân bị THKH trên x. quang thấy triệu chứng điển hình hẹp khe khớp.

+ 27 bệnh nhân bị HTVKCXĐ có tiêu chỏm, hoại tử chỏm, trong đó có 5 BN GCXĐ cũ.

+ 14 trường hợp GCXĐ còn lại có XQ điển hình của GCXĐ G3, G4.

- 100% các trường hợp không xảy ra tai biến trong mổ.

- Vết mổ liền thì đầu chiếm tỉ lệ: 98,1%, 1 trường hợp nhiễm khuẩn nông vết mổ ngày thứ 3 sau mổ (tỷ lệ 1,9%).

- Kết quả x.quang sau mổ: Tỷ lệ ổ cối đúng tư thế là: 100%, chuôi chỏm đúng tư thế: (100%)

- Thời gian phẫu thuật trung bình là 91,92 phút, ngắn nhất là 60 phút, dài nhất là 120 phút.

- Thời gian điều trị trung bình từ lúc vào viện đến khi ra viện là 9,52 ngày, thời gian ngắn nhất là 8 ngày, thời gian dài nhất là 31 ngày.

- Trong tổng số 52 KHTP được thay có 30 KHTP không xi măng tỷ lệ: 57,7% và 22 KHTP có xi măng tỷ lệ: 42,3%.

- Kết quả xếp loại theo HARRIS W.H xếp loại rất tốt ở cả 2 loại KHTP tỷ lệ là 34,6%, tốt (61,5%)

- Có 1/30 trường hợp thay KHTP không xi măng xếp loại kém tỉ lệ: 3,3%.

- 1/22 trường hợp KHTP có xi măng xếp loại trung bình chiếm tỉ lệ: 4,5%

- Chưa thấy có sự khác biệt giữa 2 loại KHTP, không xi măng và có xi măng được thay với kết quả đánh giá sau mổ theo chỉ số HARRIS W.H (p > 0,05).

+ Rất tốt và tốt là 50/52 KHTP được thay chiếm tỉ lệ: 96,2%.

+ Trung bình và kém là 2/52 khớp chiếm tỉ lệ: 3,8%.

4. BÀN LUẬN

4.1. Đặc điểm chung của bệnh nhân

Tuổi của bệnh nhân gặp từ 19 đến 69 tuổi, tuổi trung bình 55,72 ± 12,311 Đây là nhóm tuổi đang có sức lao động tốt nhất, khi họ bị bệnh lý sẽ gây tổn thất lớn về sức lao động cho gia đình và xã hội. Hầu hết là nam giới 34/47 chiếm tỉ lệ 72,3%, nhóm này là lao động chính trong gia đình, dẫn đến kinh tế gia đình họ bị ảnh hưởng nghiêm trọng.

Trong nghiên cứu của chúng tôi có 3 bệnh lý thường gặp là nguyên nhân dẫn đến thay khớp: THKH, GCXĐ và HTVKCXĐ.

Bảng 6. So sánh với nghiên cứu của 1 số tác giả:

Bệnh lý Tác giả	THKH	GCXĐ	HTVKCXĐ
Trần Nguyễn Phương (2009) [5].	63,48%	6,95%	29,57%
Trần Trung Dũng (2013) [2].	5,1%	82,1%	12,8%
Nghiên cứu của chúng tôi	12,8%	29,8%	54,7%

Về nguyên nhân dẫn đến thay khớp trong nghiên cứu của chúng tôi và 1 số các tác giả có sự khác nhau, theo chúng tôi là do thời gian nghiên cứu dài, ngắn khác nhau, cỡ mẫu không giống nhau, đặc điểm dịch tễ về bệnh lý ở mỗi nơi nghiên cứu cũng khác nhau. Do vậy sự so sánh này chỉ mang tính ước lệ và tham khảo.

Lâm sàng: Hầu hết các bệnh nhân bị THKH, HTVKCXĐ nhập viện đều có triệu chứng điển hình của bệnh lý mắc phải vì bệnh nhân đều đến viện ở giai đoạn muộn của bệnh (1 – 5 năm) và đã qua điều trị nội khoa, hoặc thuốc nam, đông y nhưng triệu chứng không giảm: 100% bệnh nhân đều có triệu chứng đau, hạn chế vận động 1 hoặc cả 2 bên khớp háng.

14 bệnh nhân bị GCXĐ chủ yếu do tai nạn giao thông, tai nạn sinh hoạt có triệu chứng mất vận động khớp háng bên tổn thương, dấu hiệu ngắn chi rõ.

Trong nghiên cứu của tác giả Trần Nguyễn Phương [5] về triệu chứng lâm sàng cũng cho kết quả tương tự, sở dĩ có sự giống nhau là do: trừ những bệnh nhân bị chấn thương cấp tính (GCXĐ) là đến viện ngay sau tai nạn còn các bệnh nhân trong nhóm bệnh lý THKH và HTVKCXĐ đều đến viện ở giai đoạn muộn

X quang: Trong nghiên cứu của chúng tôi có 6 bệnh nhân bị THKH có kết quả x.quang hẹp khe khớp điển hình (tỉ lệ 12,8%). 14 bệnh nhân gãy cổ xương đùi mới (tỉ lệ 29,8%), 27 bệnh nhân bị HTVKCXĐ có hình ảnh hoại tử chỏm, tiêu chỏm trên x.quang (tỉ lệ 57,4%). Trong nghiên cứu của tác giả Hoàng Văn Dung [1] có kết quả 41/67 trường hợp bị THKH và HTVKCXĐ có hình ảnh hẹp khe khớp trên x.quang tỉ lệ (61,2%). 27/27 bệnh nhân bị HTVKCXĐ có triệu chứng x.quang tiêu chỏm, sập lún chỏm. Kết quả này cho thấy một thực tế là hầu hết các bệnh nhân mắc các bệnh lý mạn tính vùng khớp háng (THKH, HTVKCXĐ) đều đến viện ở giai đoạn muộn với triệu chứng đau nhiều và hạn chế vận động. Lúc này các phương pháp điều trị nội khoa, bảo tồn mang lại kết quả rất hạn chế, giải pháp thay khớp háng là phương pháp điều trị tốt nhất.

4.3. Kết quả phẫu thuật

Trong nghiên cứu của chúng tôi thấy thời gian nằm viện trung bình 15,5 ± 4,948 ngày là tương đối dài ngày so với các nhóm bệnh khác, vì có nhiều bệnh nhân bị các bệnh mạn tính như cao huyết áp 23,1%, hoặc các bệnh nhân có các ổ nhiễm khuẩn khác trên cơ thể… do đó chúng tôi phải điều trị trước phẫu thuật ổn định mới phẫu thuật được dẫn đến thời gian điều trị kéo dài. Ngoài ra đây là một phẫu thuật lớn nên bệnh nhân cần có thời gian luyện tập, phục hồi chức năng và theo dõi kiểm tra lại ổn định mới cho ra viện được Qua nghiên cứu này chúng tôi thấy rằng nếu bệnh nhân được điều trị kết hợp với phục hồi chức năng sớm sau mổ thì thời gian nằm viện mới hy vọng rút ngắn hơn.

Có 1 trường hợp bị trật khớp háng sau ra viện 16 ngày, do bệnh bị ngã (tỉ lệ 1,9%) Bệnh nhân vào viện được làm các xét nghiệp và mổ đặt lại khớp háng sau đó 6 ngày, sau mổ lại diễn biến ổn định. Tỉ lệ trật khớp sau khi thay khớp háng theo Jens Dargel là 2% [7].

+ Trung bình và kém là 2/52 khớp chiếm tỉ lệ: 3,8%.

Thay KHTP điều trị các bệnh lý: THKH, HTVKCXĐ, GCXĐ là phương pháp điều trị hiệu quả, phục hồi tốt khả năng vận động khớp háng cho bệnh nhân. Kết quả tốt và rất tốt đạt tỉ lệ 96,2%.

1. 
   Hoàng Văn Dung (2009), Đánh giá kết quả thay khớp háng toàn phần hai bên tại bệnh viện 103, luận văn thạc sỹ y học, Học viện Quân Y.
   
2. 
   Trần Trung Dũng (2013) “ Nhận xét đặc điểm tổn thương và các kỹ thuật phẫu thuật thay khớp háng tại Bệnh viện Đại học Y Hà Nội”, Tạp chí Y học thực hành, số 11, tr. 62 - 64.
   
3. 
   Trần Trung Dũng (2014) “Nhận xét kết quả phẫu thuật thay khớp háng toàn bộ với đường mổ nhỏ điều trị gãy cổ xương đùi do chấn thương", Tạp chí y học thực hành (907). số 3, tr. 9 – 11.
   
4. 
   Lưu Hồng Hải (2012), “Đánh giá kết quả phẫu thuật thay khớp háng toàn phần không xi măng ở bệnh nhân trẻ dưới 50 tuổi tại bệnh viện Trung ương quân đội 108”, Tạp chí Y dược lâm sàng 108, số 7, tr. 68 – 73.
   
5. 
   Trần Nguyễn Phương (2009), Đánh giá kết quả điều trị phẫu thuật thay khớp háng toàn phần không xi măng tại Bệnh viện Bạch Mai, luận văn thạc sỹ y học, Đại học Y Hà Nội.
   
6. 
   Đỗ Hữu Thắng, Lê Phúc và cộng sự (2004), “Đánh giá kết quả thay khớp háng toàn phần có xi măng khoa chi dưới bệnh viện CTCH thành phố Hồ Chí Minh”, Hội nghị thường niên, Hội chấn thương chỉnh hình thành phố Hồ Chí Minh.
   
7. 
   Jens Dargel (2014) "Dislocation Following Total Hip Replacement", Deutsches Ärzteblatt International, pp. 884 - 890.
   
8. 
   L A Reynolds, E M Tansey (2006), "Early development of total hip replacement", Witness Seminar held by the Wellcome Trust Centre for the History of Medicine at UCL, London, pp. 3 - 25.
   
9. 
   Eythor Örn Jonsson (2014), "Bacterial contamination of the wound during primary total hip and knee replacement", Acta Orthopaedica, vol 85, pp. 159 -164.
   

Vuong Tuan Khanh^*, Tran Chien^**, Nguyen Hong Thanh***.