Thiên Chúa và Trần Thế Hồng y Joseph Ratzinger Đgh bênêđictô XVI bản dịch của Phạm Hồng Lam

Chuyện cây vả mang tính „điển hình“, có nghĩa là, đối với các tiên tri trong Is-ra-en xưa, đó là một dấu chỉ tiêu biểu. Trong trường hợp trên, cây vả biểu tượng cho dân Is-ra-en, và chính câu chuyện này đi liền với cuộc khổ nạn, trong đó cuộc vật lộn để chiếm lòng dân Is-ra-en đã đạt tới cao điểm của nó. Tuy nhiên cây vải không mang trái đã vượt ra khỏi vòng biểu tượng và trở thành thí dụ chung cho việc mang hoa kết trái.

Đấy không phải là một cơn giận nhất thời, nhưng Đức Giê-su dùng cử chỉ biểu trưng đó để nói lên rằng, dân tộc nào, cộng đoàn nào, nhóm nào mà chỉ có sinh lá, chỉ nghĩ tới mình mà thôi, và chẳng tạo ra được gì để phục vụ kẻ khác, thì sẽ héo khô và chết. Có một loại Ki-tô giáo chỉ tạo ra lá và giấy má mà thôi, thứ đó cũng sẽ chết khô. Vì thế ta phải nhìn câu chuyện trên từ góc độ của Con Thiên Chúa, từ hàng ngàn năm trước Ngài đã cung cấp cho ta một viễn tượng tiêu biểu qua hình ảnh trên.

Có lần Ngài trách móc cả thành, vì dân thành không chịu hối cải, chẳng hạn như: „Này ngươi, Ca-pha-na-um, ngươi bảo ngươi sẽ được cất lên trời ư? Không, ngươi sẽ bị tống xuống hoả ngục“.

Ở đây, Ngài đang nói với một thành có cuộc sống quá vướng mắc, nơi mà theo Ngài lẽ ra phải có một cuộc sống đức tin gương mẫu. Ngài chứng nghiệm nơi đây tâm lí gần chùa gọi bụt bằng anh. Họ chẳng quan tâm thật sự gì tới Ngài cả, đức tin do đó đã không lớn lên được. Vì thế, cũng như các thành khác, thành này đã trở nên biểu tượng của toà phán xét, của thất bại, của hư mất.

Rõ ràng ở đâu hay cộng đoàn nào từ chối Chúa, ở đó thế nào rồi cũng sẽ rơi vào số phận của Gô-mô-ra. Một xã hội trong đó con người xa rời Thiên Chúa hằng sống, cộng đoàn đó tự chặt đứt rễ xã hội tính của mình.

Những số phần như thế hiện nay cũng đang xẩy ra. Ta chỉ cần nghĩ tới những xã hội vô thần, nghĩ tới những vấn nạn đang xẩy ra trong quá trình tan rã sau 50 năm sống dưới chủ nghĩa cộng sản nơi các quốc gia tiếp nối Liên-bang Sô-viết thì rõ. Các xã hội đánh mất Thiên Chúa đó quả thật đã giật sập chính nền tảng sống của họ.

Giê-su dành cho Phê-rô một mối thân tình đặc biệt, vì thế những lời như trên không có gì quá đáng. Nhìn qua phản ứng của Phê-rô ta cũng biết điều đó. Ông biết, mình đã làm sai hoàn toàn. Ở đây, ông muốn cản lại con đường thập giá của Thầy mình. Ông bảo với Thầy, thập giá không hợp với sứ mạng của Thầy, đó không thể là đích điểm kết thúc của Thầy, mà Thầy phải thành công cơ. Như thế, Phê-rô lặp lại chước cám dỗ nơi hoang địa mà chúng ta đã nói, cám dỗ về một đấng Messias được đưa lên lưng ngựa chính trị và phải thành công.

Đó là một cám dỗ luôn xẩy ra trong muôn hình nhiều vẻ. Chẳng hạn như việc người ta muốn lập nên một xã hội lý tưởng bằng một Ki-tô giáo mác-xít: nhân loại sẽ được cứu độ, một khi họ có đủ tiền bạc và hàng hoá. Chính đây là điểm mà Đức Giê-su chống. Khi đưa ra mô hình đó, có thể nói Phê-rô đã khoác vào mình vai trò của Sa-tan trong hoang địa. Phê-rô hiểu điều đó; và ông hiểu rằng, dù cho tới cuối đời luôn phải vật lộn với bài toán thập giá khốn nạn và phải chống lại giải pháp thành công rất người kia, ông cũng phải học nét đặc biệt nơi Đức Giê-su.

Đức Giê-su có ác cảm thật sự đối với một số người. Ngài gọi họ là „rắn độc“, là „lãnh tụ đui mù“. „Các ngươi sàng muỗi ra nhưng lại nuốt cả lạc đà“. „Này, những nhà thông luật và Pha-ri-sêu giả hình, hãy coi chừng. Các ngươi đóng bịt cửa không cho ai vào thiên đàng“. Quả thực, Đức Giê-su là người đấu tranh cho sự thật, cho sự nhất thống giữa nói và làm, giữa lời giảng và cuộc sống. Ngài kinh tởm đám thông luật: „Chúng buộc những gánh nặng và choàng lên cổ người khác, nhưng chính mình thì lại chẳng muốn đụng một ngón tay vào gánh nặng ấy“.

Tôi tin Chúa cũng sỉ vả những người đạo đức giả với những lời đó. Nhìn từ góc độ Thiên Chúa thì những người này chống lại Đức Giê-su. Ngài coi những kẻ xem ra đạo đức và thông thái kia chỉ là những tay đóng kịch. Và ở đây, Ngài cũng lại nói cho những thế hệ về sau nghe. Ta biết, Luther đã dùng những lời trên để kết án chính hàng giáo phẩm công giáo.

Dĩ nhiên, chúng ta không thể kết án một cách dễ dãi được như thế. Nhưng trên thực tế, tất cả những ai mang trách nhiệm rao giảng lời Chúa phải thức tỉnh với những lời đó, và phải luôn tự hỏi, có phải mình cũng thuộc vào những hạng trên không. Về chuyện này, có một tập sách nhỏ của giáo phụ Maximus Confessor, trong đó vị tu sĩ có một bài giảng thấm thía. Ngài bảo, những câu trên được nói cho chúng ta nhiều hơn là cho những người Pha-ri-sêu trước đây. So với họ, chúng ta còn tệ hơn, là vì ta nhận được ánh sáng nhiều hơn, trong khi vẫn sống trong trái ngược, nhỏ nhặt, giả dối.

Còn những nhà thông luật, có thể nói họ biết từng chữ trong kinh sách, họ là những nhà chú giải, những chuyên viên Kinh Thánh, họ thuộc cả chỗ nào tiên tri nào nói gì. Nhưng đó là cái biết không có sức sống. Họ chỉ biết chẻ lời kinh sách ra thành những chi tiết và chẳng nhận ra sức sống trong đó nữa. Đó cũng là lời cảnh cáo cho những nhà chú giải chuyên môn. Dĩ nhiên họ biết mọi chuyện, nhưng Kinh Thánh của họ chỉ còn là một bộ xương, một vật thí nghiệm để họ có thể chiết phân. Với lối làm đó, họ đã đi ra quá xa sứ điệp chứa đựng trong đó. Trái lại, những kẻ đơn sơ lại nghe hiểu sứ điệp rõ hơn những đầu óc chất đầy kiến thức, nhưng lại mù và điếc với nội dung đích thực của Tin Mừng.

Ngài nói ra điều Phê-rô nghĩ trong đầu. Cũng giống như lần kia trời giông bão, các môn đồ thất vọng, vì thấy Thầy mình chẳng tỏ ra âu lo gì, ngay cả khi thuyền đã đầy nước. Và sau khi thức dậy cứu họ, Ngài bảo „Các anh yếu tin quá“.

Đức Giê-su muốn để cho các môn đồ thật sự nhận ra mình, muốn để cho họ phải biết rằng, Ngài sẽ không để cho họ bị chìm. Ngài muốn cho họ thấy Ngài là ai, và cho thấy đức tin của họ vào Ngài còn quá yếu, đến chỉ một ngọn gió nhẹ cũng đủ thổi bay.

Trong cảnh trên, Phê-rô không nhìn vào Đức Giê-su nữa, nhưng đôi mắt ông chỉ thấy những yếu tố trần thế. Dĩ nhiên, dựa theo tính toán xác xuất thì Phê-rô có thể sẽ chìm ngay khi bước xuống mặt nước. Nhưng ông đã liều mình, chỉ còn biết nghe theo tiếng gọi của Thầy. Với Ngài, trong Ngài và với nghị lực của mình, có thể nói Phê-rô cũng có thể bước qua được những yếu tố chết của trần thế.

Đây cũng lại là một dụ ngôn có ý nghĩa thâm sâu. Nếu ta dựa vào yếu tố xác xuất của các biến cố thiên nhiên, và nhìn vào tất cả những gì có thể hiểu được, thì xem ra Ki-tô giáo quả vô cùng bấp bênh. Và nếu mắt ta chỉ dõi theo những gì là mốt, tai ta chỉ còn nghe gió thời thượng thổi, thì đức tin có thể sẽ chìm. Vì thế, có lẽ ta phải nói theo Phê-rô: Không thể như thế được nữa! Nếu ta làm thế, ta sẽ đánh mất neo cuộc sống, chiếc neo giúp ta chiến thắng trọng lực của sự chết, trọng lực của lịch sử và những bất khả thể của nó. Tin có nghĩa là chống lại lực hút kéo ta đi xuống. Tin có nghĩa là gắn bó với đấng có lực hút đối nghịch, lực đó kéo ta đi lên, giữ nâng ta, và dẫn ta vượt qua những yếu tố sự chết.

Có lần, đang lúc rảo bước trong vùng dân ngoại, trong địa hạt hai thành Tyrus và Sidon, Đức Giê-su muốn nghỉ ngơi, nghỉ giảng và hết làm phép lạ. Cả khi một bà mẹ khẩn khoản nài van Ngài trừ thần xấu đang vùi dập đứa con gái bà, Ngài cũng đã xua đuổi thẳng thừng: „Tôi chỉ được sai tới giúp những con chiên lạc nhà Is-ra-en mà thôi“.

Có một điều lạ trong đời Đức Giê-su, là chính Ngài không rao giảng cho dân ngoại. Chỉ sau khi sống lại, Ngài mới uỷ việc đó cho các môn đệ. Thoạt tiên, có thể nói, Is-ra-en được ưu tiên. Đó là dân riêng Chúa chọn, là điểm khởi đầu để Chúa hành động. Và Ngài đã đã giữ độc quyền cứu độ đó cho Is-ra-en. Trong cuộc đời tại thế, Đức Giê-su đã vật lộn với việc chiếm lòng dân này, Ngài chiến đấu để làm sao cho dân này nhận ra Ngài là người họ trông chờ, làm sao để họ kết hiệp với Ngài, để từ đó biến đổi thế giới.

Cả Phao-lô ban đầu cũng giữ quy tắc đó. Bất cứ nơi đâu, ngài đều bắt đầu cuộc truyền giáo từ trong đền thờ. Cả khi tới Rô-ma, ngài tập hợp trước hết các người Do-thái. Chỉ khi thất bại trong việc nối kết lịch sử đức tin của Is-ra-en với Đức Giê-su, ngài mới bước ra với dân ngoại. Chính Phao-lô, người đã vượt qua nỗi sợ hãi khi bước vào nơi lạ, đã nói, sứ điệp trước hết luôn dành cho người Do-thái, sau đó mới đến dân ngoại.

Nghĩa là có một quy luật về cứu độ. Thiên Chúa trung thành với luật đó, Đức Giê-su cũng không đi ra ngoài luật đó. Ngay cả khi Ngài biến đổi và làm mới luật lệ do-thái từ trong, Ngài cũng không đơn giản là một tay chống đối tự tung tự tác, nhưng đã vì trung thành mà hành động. Như vậy, sự trung thành của Thiên Chúa đã xoá đi cái ấn tượng phản bội trong việc bắt buộc phải bước ra với dân ngoại – và trái lại, cho thấy việc bước ra đó phù hợp với việc phục sinh của Ngài, qua đó cái chết của hạt lúa miến cuối cùng đã trở nên cái cao cả và mang ân lộc cho toàn thế giới.

Đúng Ngài là một nhà giảng đạo nay đây mai đó. Trước hết, Ngài giảng ở Ga-li-lê-a và cố gắng khuyến dụ dân ở đó. Rồi Ngài kéo dài địa điểm rao giảng tới Giê-ru-sa-lem. Ngài biết mình được sai tới cho dân Is-ra-en và muốn mang sứ điệp mới cho dân đó. Tâm điểm sứ điệp là Nước Chúa, là sự đổi mới thế gian nhờ vào lượng từ bi của Thiên Chúa.

Các yếu tố riêng lẻ, mà anh nói tới, tất cả đều nằm trong viễn tượng lớn đó. Một mặt, Đức Giê-su sống trung thành với lịch sử cứu độ của Thiên Chúa, nhưng Ngài cũng tuân giữ cấu trúc chặt chẽ của Do-thái, cũng hành hương, cũng mừng lễ vượt qua. Ngài sống như một người Do-thái có niềm tin và sùng đạo. Và đồng thời cũng sống như một người con của Mai-sen mới, nhưng vượt cao hơn Mai-sen. Ngài giờ đây không cắt nghĩa luật như cách các thầy thông luật làm, nhưng như một người Con, và người Con này cũng chính là kẻ tạo ra luật và đã nâng mình lên một bậc mới cao hơn.

Ngài là một kẻ phản kháng?

Đức Giê-su chẳng chủ trương phóng khoáng hay phản kháng, chẳng chống lại cái này hay cái kia, chẳng tránh né mà cũng chẳng phải muốn từ chối, nhưng đó viễn tượng của đấng ra luật, của chính đấng Tạo hoá. Ngài muốn phá vỡ cái đang có để đưa vào cái chung cuộc, và chính trong khi thực hiện điều đó, Ngài đã làm gương cho ta về sự trung thành sâu xa. Tôi tin rằng, ta phải thấy sự hiện diện cùng lúc của trung thành và cái xem ra phản kháng đó, nếu ta muốn hiểu đúng con người Đức Giê-su. Ngài không bỏ đi cái đã qua – như Ngài đã nói: „Không một dấu chấm, dấu phẩy nào biến mất“ -, nhưng đã đưa mọi sự vào chiều sâu thẳm của chúng.

Vâng, đó là bí ẩn của việc làm Thiên Chúa: Những người đơn sơ thấy điều cao cả dễ dàng hơn những kẻ với đầu óc chất đầy kiến thức, chứa đầy khả năng phân tích, có thể nắm bắt những cái chi li, nhưng cái lớn lao thì chẳng còn khả năng nhận ra nữa.

Đó không phải là việc loại trừ người trý thứchay kẻ thông hiểu kinh sách, nhưng là lời cảnh báo không nên đánh mất sự đơn sơ tâm hồn, mà hãy nhìn vào cái tâm điểm nền tảng của tổng thể, hãy gồng mình chấp nhận cái không thể chờ đợi.

Rõ ràng chước cám dỗ trên thường thấy nơi người trí thức. Nếu nhìn lại lịch sử ý thứchệ trong thế kỷvừa qua, ta sẽ thấy người bình dân thường đã có những phán đoán đúng đắn hơn hạng trí thức. Hạng người sau cứ phân tích mãi, nhẫn nha bới tìm cây này bụi nọ - nhưng rừng trước mặt thì chẳng thấy.

Câu anh vừa nêu bắt nguồn từ tiên tri I-sai-a. Đức Giê-su đưa ra lời đe doạ phán xét đó trước cuộc sống bất kham của dân Is-ra-en. Với câu đó, Ngài muốn nói rằng, tất cả các ngươi đều được nghe chân lí đấy, nhưng rốt cuộc chân lí chỉ được Chúa mạc khải ra, để các ngươi không hiểu được nó.

Dụ ngôn có mục đích đưa con người tới gần những cái không thể hiểu. Về mặt sư phạm, dụ ngôn quả là một phương pháp tuyệt diệu. Những bí ẩn cao xa, muôn đời được kể ra trong những câu chuyện thường nhật, nhờ đó bí ẩn Thiên Chúa bỗng sáng ra, dễ hiểu ra. Và qua những điều tầm thường, qua hạt giống, mùa gặt, qua những câu chuyện như chuyện La-da-rô hay người Sa-ma-ri-ta, cái cao cả lớn lao lại hiện ra.

Thiên Chúa đến với con người qua Đức Ki-tô. Ngài dùng ngôn ngữ loài người để nói với họ, trình bày ngôn ngữ đó bằng những kinh nghiệm, hiểu biết, cơ cấu sinh hoạt hàng ngày của họ, để nhờ cái gần gũi và thường nhật đó mở ra cho họ thấy được cái cơ bản. Trong ý nghĩa đó, lời Chúa quả thật mang tính vượt thời gian và toả trùm mọi văn hoá, vì nó nối liền với những sinh hoạt uyên nguyên của con người.

Nhưng rõ ràng lời Chúa còn mang thêm một cấp độ, một mật mã khác. Ngài đã có lần nói, muốn hiểu lời Chúa thì buộc „phải cùng sống với Đức Ki-tô. Những ai chỉ muốn hiểu lời đó bằng trí óc, qua lịch sử hay bằng phỏng đoán, thì không thể nào hiểu nổi“.

Nếu tôi đọc Kinh Thánh một cách hời hợt và không quan tâm tới tính siêu việt của nó nằm nơi những diễn biến đơn giản, thì tôi lạc đường, không đi vào được nội dung của dụ ngôn.

Mỗi dụ ngôn dẫn tôi bước vào một con đường. Thoạt tiên tôi thấy những gì ai cũng thấy, những gì tôi đã biết. Và rồi tôi biết là không phải chỉ có thế. Như vậy, tôi phải học nhìn vượt qua những cảm nhận thường nhật. Nếu như tôi, trái lại, cứ bám vào bề mặt và không nhìn xuyên qua được cái thường ngày, thì tôi sẽ chẳng nhìn ra được sự thật nằm sâu trong câu chuyện, và nhất là dụ ngôn bao giờ cũng gắn liền với chính cuộc sống của Đức Giê-su. Một số dụ ngôn trở thành một thứ chìa khoá để hiểu tiểu sử tự thuật của Đức Giê-su, và tiểu sử đó lại chỉ biểu hiện qua chính cuộc sống và khổ nạn của Ngài.

PHÉP LẠ HOÁ BÁNH

Một câu chuyện trong Tin Mừng thường hay được kể, chẳng có gì vòng vo mà cũng chẳng có gì khó hiểu: Phép lạ hoá bánh.Chuyện xẩy ra một nơi hẻo lánh nào đó ở Ga-li-lê-a. Nhiều người quây quần quanh Đức Giê-su. Có lẽ họ say mê nghe Ngài giảng. Bỗng dưng trời đổ chiều, mà chẳng ai để ý. Các môn đệ yêu cầu Ngài bảo dân ai nấy trở về làng mình, bởi vì ở đây chẳng có của ăn cho họ và cũng chẳng có chợ búa nào gần cả. Đức Giê-su điềm nhiên trả lời: “Cho họ ăn”.Chỉ có năm chiếc bánh và hai con cá, nghĩa là có sẵn bảy đơn vị. Sách viết: “và Ngài cầm năm cái bánh và hai con cá, ngước mắt lên trời, nói lời ngợi khen, rồi bẻ bánh trao cho các môn đồ. Nhờ đó mọi người được no nê, năm ngàn người đàn ông và một số đàn bà và con trẻ. Khi nhặt những mảnh bánh dư, người ta còn chất đầy đúng 12 giỏ”.

Câu chuyện có hai chiều kích, vừa sự kiện vừa ý nghĩa biểu trưng. Người ta chờ đợi thời của đấng Messias, chờ đợi phép lạ Manna tái xuất hiện. Người ta tin rằng, đấng Cứu thế sẽ cho họ ăn, và bánh sẽ chính từ trời rơi xuống.

Đức Giê-su giờ đây có í muốn chuyển phép lạ Manna lên một chiều kích khác. Đó là Thánh Thể. Với bánh của chính thân xác Ngài, và bánh đó sẽ tiếp tục hoá ra thêm mãi suốt dòng lịch sử cho tới ngày nay. Bánh đó có thể được phân chia mãi, không bao giờ hết.

Qua phép lạ Manna mới đó, Đức Giê-su muốn diễn lại cảnh Manna cũ, đồng thời có í dẫn tới một cái gì hoàn toàn khác, có thể nói khiêm tốn và đòi hỏi hơn. Về chiều sâu, đây mới là phép lạ lớn hơn nhiều. Cái lớn đó cũng nằm nơi việc không phải là bánh từ trời rơi xuống, nhưng là việc con người cùng chia sẻ cho nhau.Phép lạ đó mở ra một viễn tượng nhiều ý nghĩa cho cuộc sống con người và tương lai Giáo Hội. Câu chuyện đó đồng thời cũng gây phân rẽ nơi con người. Một số người coi Ngài đúng là vị Messias, muốn đẩy Ngài lên ngai vua và ép Ngài vào con đường chính trị. Và vì Ngài từ chối làm chuyện đó nên giờ đây lại có dư luận bảo Ngài chẳng phải là Messias. Từ giây phút đó có sự phân rẽ đôi đường: kẻ thì chống, người thì đi theo Ngài vào khổ nạn.

Ngày nay, nhiều nhà chú giải tin vào định luật thiên nhiên, cho rằng chuyện đó không thể xẩy ra, và bảo đó chỉ là biểu tượng. Thực tế thì câu chuyện có một nội dung biểu trưng rất lớn. Nhưng chúng ta cũng đừng vội hạn chế khả năng vô lường của Chúa. Trong Giáo Hội cũng đã có những chuyện tương tự.

Vừa rồi tôi tới Turin, và một linh mục dòng già kể cho tôi nghe về hai sự kiện lạ lùng đã xẩy ra trong đời thánh Don Bosco. Một lần vì sơ suất người ta đã không làm phép đủ bánh thánh. Khi cho rước lễ, chỉ còn cỡ mười tới hai mươi bánh thánh cho một khối vô cùng đông người trẻ. Don Bosco chẳng nao núng gì, ngài bảo “Cứ an tâm phân phát, có đủ cho mọi người”. Và ai cũng nhận được Mình Thánh.

Lần khác, sau một ngày làm việc mệt nhọc, ngài hứa cho đám trẻ con ăn hạt dẻ khô. Ngài bảo mẹ chuẩn bị dẻ dùm. Nhưng bà mẹ hiểu sai, chỉ rang đủ dẻ cho độ một chục đứa trẻ mà thôi. Khi nhận ra lầm lẫn của mỉnh, bà mẹ hốt hoảng. Nhưng ngài bảo: “Mẹ đừng lo, cứ phân phát cho chúng, không những đủ mà còn có dư để chúng mang về nữa”. Và quả thật như vậy. Có rất nhiều người đã chứng kiến những chuyện đó.

Vì thế, ta không nên cản ngăn Chúa làm những việc mà thường ra không thể xẩy ra nổi.

 

ĐỨC GIÊSU và CÁC PHỤ NỮ

Không có chuyện tình dục trong quan hệ bạn bè của Ngài. Con người Đức Giê-su thuộc vào một cấp độ khác. Nhưng, như chúng ta thấy qua các trình thuật Tin Mừng về những liên hệ của Ngài, Ngài vẫn có khả năng làm bạn và yêu thật sự. Đúng, chính các bà là những người bén nhạy đã cảm ra được cái mới, cái khác, cái lớn lao, cái bí ẩn trong con người Ngài, và Ngài đặc biệt đã kéo các bà vào trong cộng đoàn của mình. Trái với thói quen đương thời nơi người Do-thái, coi phụ nữ là hạng thấp kém, Đức Giê-su có thể nói đã tạo nên một cái gì như là giải phóng phụ nữ. Do địa vị xã hội, phụ nữ một cách nào đó thuộc vào loại những người bé nhỏ, mà Chúa muốn hướng về họ và yêu thương họ một cách đặc biệt. Làm như thế là Ngài cũng đã khơi dậy đoàn sủng của phụ nữ. Trong quan hệ với Ngài, ta thấy đặc biệt có hai người ở Bê-ta-ni-a. Hai khuôn mặt này cho ta thấy vai trò quan trọng và sống động của nữ giới trong việc xây dựng Giáo Hội.

Và danh-hiệu đó, thật vậy, vẫn giữ nguyên. Cho tới năm 1962 lời nguyện tông đồ vẫn được đọc trong ngày lễ kính của ngài, vì ngài là một „nữ tông đồ“. Việc Maria Ma-đa-lê-na là người đầu tiên mang tin vui phục sinh cho các tông đồ, một lần nữa, nói lên thịnh tình và mối liên hệ đặc biệt của Ngài đối với chị. Điều này ta cũng thấy được qua lời đối thoại của Ngài với chị, trong đó Ngài gọi chị là „Mariam“, chỉ vì chị đã không nhận ra Ngài. Lúc đó chị liền nhận ra và lại phủ phục dưới chân Ngài: „Rabbuni, thưa Thầy“. Trong lối xưng hô đó, ta thấy vừa có kính trọng, vừa giữ khoảng cách trước vẻ lớn lao của Ngài, mà cũng vừa nói lên yêu thương tha thiết đối với một người là Chúa và với một Chúa đã hoàn toàn trở nên người.

Tôi không thấy khám phá nào cả. Có thể có những tiểu tiết làm mình phải hiểu kinh sách khác đi đôi chút. Nhưng những điều ghi chép trong Tin Mừng đều được viết ngay trong thời đó, nên không thể bị đảo lộn bởi các khám phá mới ngày nay được. Lời chứng Tin Mừng về Đức Giê-su sẽ không đổi và vẫn giữ nguyên giá trị của nó.

Đức tin hẳn không thay thế được nhận thức của mỗi người. Nó cũng không thay thế được việc học hỏi với và qua người khác suốt dọc dài lịch sử. Chúa không lấy đi nỗ lực của ta. Đức tin không phải là thứ thần dược hoá phép. Nhưng nó cho ta chìa khoá để ta có thể tự học. Để ta tự tìm hiểu mình và tự hỏi mình là ai.

Một cách tổng quát, con người luôn chỉ nhận ra mình nhờ người khác và qua kẻ khác. Chẳng ai nhìn ra mình, nếu họ chỉ trông vào mình, chỉ tự tìm cách đào lỗ thoát cho mình, tự vẽ hoạ đồ cho mình. Con người được sinh ra để thiết lập tương giao, để đi tới với người khác. Qua gặp gỡ kẻ khác, họ tìm ra ý nghĩa và trách nhiệm cuộc sống, thấy ra yêu sách và khả thể của cuộc sống.

Từ cấu trúc nền tảng của cuộc sống đó, ta mới hiểu được đức tin và cuộc gặp gỡ với Đức Giê-su. Đức tin không đơn giản là một hệ thống kiến thức và thông tin, nhưng tâm điểm của nó trước hết là gặp Đức Ki-tô. Có gặp Ngài, mới hiểu được lời Ngài. Câu nói của tôi trên kia cũng chỉ muốn nói lên rằng, trong muôn vàn cuộc gặp mà ta cần, cuộc gặp Đức Ki-tô là đích thực và quyết định nhất. Mọi cuộc gặp gỡ khác không nói cho ta hay ta từ đâu tới và sẽ đi về đâu. Gặp Ngài, ta gặp được ánh sáng để có thể hiểu ra Thiên Chúa, con người, thế giới, sứ mạng và ý nghĩa cuộc sống – và hiểu ra được dây mơ rễ má của mọi gặp gỡ khác.