SẮc tu bách trưỢng thanh quy ht. Phước Sơn và Lý Việt Dũng Việt Dịch

trì. Thiền sư Bách Trượng nhân việc Thiền tông ngày

càng thịnh hành, trên từ vua, tể tướng, vương công,

dưới đến Nho-Lão và trăm nhà tư tưởng đều hưởng

ứng phong thái mà hỏi đạo. Lại có đồ chúng thật là

đông đảo, nếu không tôn sùng cương vị của người

lãnh đạo thì sư pháp không nghiêm, do đó mới tôn

phụng thầy mình làm trụ trì mà gọi tôn trọng là

Trưởng lão, như xưa kia bên Tây Trúc đã gọi tôn kính

ngài Xá-lợi-phất và ngài Tu-bồ-đề do tuổi tác của

các ngài lớn mà đạo đức lại cao vậy. Lại xây cất

tăng đường rộng lớn để đồ chúng của trụ trì cư trú,

thiết lập lưỡng tự để phân chia bớt chức vụ quản lý

công việc nhà chùa. Do vậy mà chế độ được điều lý

rõ ràng, hoàn thiện rực rỡ. Đến như làm lụng công

việc, ngài Bách Trượng chủ trương trụ trì phải cùng

đại chúng chia xẻ đều nhau lao khổ. Ngài thường nói:

“Ngày nào không làm lụng công việc thì ngày đó

không ăn cơm, nhờ vậy mà đâu có ai nói được”. Kho

lẫm đầy ắp lúa thóc đều là do hàng bộc dịch của

chùa làm ra mà thôi. Do vậy mà trên từ trụ trì, dưới đến các chức sự đều do đại chúng trong chùa suy cử

rồi sau đó mới được quan phủ bổ nhiệm. Thế mà còn

có không biết bao người từ chối không chịu nhận

chức vụ được đề cử, nhưng về sau thì diễn biến xấu đi

như dùng tiền bạc hối lộ mua chuộc, hoặc dùng thủ

đoạn xảo quyệt hay quyền lực để cưỡng đoạt, biến

chức vụ trụ trì và các chức vụ khác trong chùa thành

món hàng béo bở đầu cơ tích trữ để hốt bạc. Nếu như

không chọn được người đúng đắn vào chức vụ thì sẽ

đưa đến việc thanh danh cả chùa sụp đổ tan hoang,

lại kéo thêm việc lập bè kết phái di họa cho đời sau

kéo dài mấy mươi năm, lan rộng khó có thể ngăn

chặn giải quyết được, mặc dù thỉnh thoảng cũng có

nghe lời đồn đại các kẻ xấu này khi chết đi phải bị

quả báo tàn khốc dưới cõi âm mà sự thê thảm đó

chẳng có ai nỡ nghe, há không đủ để người ta sợ hãi

mà tự răn đe mình sao?

*

* *

[1119b09] 凡旦望侍者隔宿稟住持。云來晨祝 聖

上堂次早再稟。分付客頭行者。掛上堂牌報眾。

粥罷不鳴下堂鐘三下。俟鋪法座畢。堂司行者覆

首座。鳴眾寮前板。大眾坐堂方丈行者覆住持。

次覆侍者鳴鼓。兩序領僧行。至座前問訊。分班

對立侍者請住持出。登座拈香祝壽(詳具祝釐章)

趺坐開發學者。激揚此道。若有客併敘序謝。多

則具目子。恐有遺忘。侍者提起。或有諸山住持

名德西堂。座右設位。官客對座設位(知禮尊法則

不坐也)五參上堂。兩序至座下徑歸班立。住持登

座不拈香(餘如前式)若尊宿相訪。特為上堂或引

座舉揚。施主請陞座不拘時也。

[1119b22] 古之學者蓋為決疑。故有問答。初不滯

於語言。近日號名禪客。多昧因果。增長惡習以

為戲劇。譁然喧笑。甚失觀瞻。況舉揚宗乘。端

祝 聖壽。若有官客及名德相過。少致敘陳。而

今時衲子例責過褒敘謝。殊乖法式。如說山門事

務。則方丈會茶議論。毋談雜事使眾厭聽。

TRỤ TRÌ NHẬT DỤNG – THƯỢNG ĐƯỜNG

[1119b09] Phàm đán vọng, thị giả cách túc bẩm trụ

trì vân: “Lai thần chúc Thánh thượng đường”. Thứ

tảo tái bẩm, phân phó khách đầu hành giả quải

Thượng đường bài báo chúng. Chúc bãi, bất minh

hạ đường chung tam hạ. Sĩ phô pháp tòa tất, đường

ty hành giả phúc thủ tọa, minh chúng liêu tiền bản,

đại chúng tọa đường. Phương trượng hành giả phúc

trụ trì, thứ phúc thị giả minh cổ. Lưỡng tự lãnh tăng

hành chí tòa tiền vấn tấn, phân ban đối lập. Thị giả

thỉnh trụ trì xuất đăng tòa niêm hương chúc thọ

(tường kiến Chúc ly chương) phu tọa khai phát học giả, kích dương thử đạo. Nhược hữu khách, tính tự

tự tạ, đa tắc cụ mục tử, khủng hữu di vong, thị giả

đề khởi. Hoặc hữu chư sơn trụ trì, danh đức, Tây

đường, tòa hữu thiết vị. Quan khách đối tòa thiết vị

(tri lễ tôn pháp tắc bất tọa dã. Ngũ tham thượng

đường lưỡng tự chí tòa hạ kinh qui ban lập. Trụ trì

đăng tòa bất niêm hương (dư như tiền thức). Nhược

tôn túc tương phỏng, đặc vi thượng đường hoặc dẫn

tòa cử dương. Thí chủ thỉnh thăng tòa, bất câu thời

dã. Cổ chi học dã cái vi quyết nghi, cố hữu vấn đáp.

Sơ bất trệ ư ngữ ngôn. Cận nhật hiệu danh Thiền

khách, đa muội nhân quả, tăng trưởng ác tập, dĩ vi

hí kịch, hoa nhiên huyên tiếu, thâm thất quan chiêm,

huống cử dương Tông thừa, đoan chúc Thánh thọ.

Nhược hữu quan khách cập danh đức tương quá,

thiểu trí tự trần. Nhi kim thời nạp tử lệ trách quá

bao tự tạ, thù quai pháp thức. Như thuyết sơn môn

sự vụ, tắc phương trượng hội trà nghị luận, vô đàm

tạp sự sử chúng yếm thính.

QUI TẮC HÀNH SỰ HẰNG NGÀY CỦA

TRỤ TRÌ - THƯỢNG ĐƯỜNG

[1119b09] Phàm tới ngày rằm hay mùng một thì buổi

tối trước đó một hôm, thị giả phải bẩm báo với trụ trì

rằng: “Sáng mai là ngày chúc Thánh phải thượng

đường”. Sáng sớm hôm sau lại bẩm báo một lần nữa,

rồi dặn dò hành giả khách đầu treo bảng “Thượng đường” để thông báo cho đại chúng. Sau khi dùng

cháo xong, không gióng ba hồi chuông hạ tăng

đường như thường lệ mà đợi cho đến khi bài trí pháp

tòa xong thì hành giả đường ty (duy-na liêu) phúc

báo thủ tọa, đánh vân bản trước các liêu, đại chúng

tề tựu ngồi tại tăng đường, hành giả thất phương

trượng mới bẩm báo lại với Trụ trì, kế đó báo với thị

giả gióng trống. Lưỡng tự lãnh đạo đại chúng đến

trước pháp tòa hướng về Trụ trì vái chào thăm hỏi,

phân ra hai ban đứng đối diện nhau. Thị giả thỉnh

mời Trụ trì ra, Trụ trì lên pháp tòa thắp hương

(nhang) chúc thọ Thánh thượng (xin xem rõ lại ở

chương Chúc ly), rồi ngồi phu tòa (xếp bằng) khải

phát Thiền lý cho học chúng, xiển dương đạo pháp.

Trong trường hợp tại buổi thuyết giảng mà có khách

tham dự thì phải nói lời cảm tạ. Nếu giảng nhiều đề

tài thì phải ghi chép mục lục, đề phòng khi quên sót

thì được thị giả nhắc nhở. Hoặc giả có trụ trì, các

bậc danh đức hay Tây đường của các chùa bạn

quanh vùng tham dự thì phải bày trí vị trí ngồi ở bên

phải pháp tòa. Còn nếu có quan viên đến tham dự thì

phải bày trí tòa vị của họ đối diện với pháp tòa (tuy

nhiên nếu quan viên nào biết trọng lễ nghi của Phật

pháp thì không dám ngồi vào tòa vị này). Trong

trường hợp thượng đường vào các ngày ngũ tham thì

nghi thức có phần giản đơn hơn, tức lưỡng tự đến

trước trụ trì làm lễ tham kiến rồi quay về vị trí của mình ngay mà đứng. Trụ trì lên pháp tòa nhưng

không dâng hương, còn các nghi thức khác thì giống

như đã nói ở phía trước. Nếu có các bậc tôn túc thăm

viếng, trụ trì vì họ thượng đường thì kính hướng dẫn

họ cùng lên pháp tòa giới thiệu để họ thuyết pháp,

hoặc theo lời thỉnh cầu của thí chủ mà trụ trì thượng

đường, thì trong cả hai trường hợp này đều không

cần phải căn cứ vào thời gian pháp định mà có thể

tùy nghi cử hành bất cứ lúc nào thuận tiện.

Thuở xưa, người học vì muốn cắt đứt nghi hoặc nên

phải có tham hỏi để đối đáp. Ban đầu không trệ kẹt

nơi lời lẽ, nhưng mấy lúc gần đây, kẻ xưng hiệu

Thiền khách đều mờ (chối bỏ) nhân quả, tăng

trưởng thói hư tật xấu, coi chuyện đó như trò hề,

cười nói bô bô, thật mất hết phong cách, thì còn nói

chi là thuyết pháp cử dương Tông thừa hay chúc thọ

Thánh thượng ư? Nếu có quan chức hay bậc danh

đức đến chùa, thì nên ít đi phần tự trần này nọ riêng

tư. Ngày nay thì người tu sĩ nói quá nhiều về khen

chê, khiến vướng kẹt trái pháp thức. Như bàn bạc

công việc nhà chùa thì phương trượng mời trà

(lưỡng tự và thủ tọa) rồi cùng nghị luận những công

việc đó, chứ đừng có nói tới các việc tạp nhạp khác

khiến mọi người chẳng thích nghe.

*

* *

[1119b29] 凡集眾開示皆謂之參。古人匡徒使之朝

夕咨扣。無時而不激揚此道。故每晚必參則在晡

時。至今叢林坐參猶旦望五參陞座。將聽法時大

眾坐堂也(詳具祝釐章)若住持至晚不參。則堂司

行者稟命住持覆首座。鳴僧堂鐘三下。謂放參鐘

也。如住持入院。或官員檀越入山。或受人特

請。或謂亡者開示。或四節臘則移於昏鐘鳴。而

謂之小參。可以敘世禮。曰家教者是也。然亦不

鳴放參鐘。謂猶有參也。

VÃN THAM

[1119b29] Phàm tập chúng khai thị, giai vị chi tham.

Cổ nhân khuông đồ, sử chi triêu tịch tư khấu, vô

thời nhi bất kích dương thử đạo, cố mỗi vãn tất tham,

tắc tại bô thời. Chí kim tùng lâm tọa tham do đán

vọng, ngũ tham thăng tòa. Tương thính pháp thời,

đại chúng tọa đường dã (tường cụ Chúc ly chương).

Nhược trụ trì chí vãn bất tham, tắc đường ty hành

giả bẩm mệnh trụ trì phúc thủ tọa, minh tăng đường

chung tam hạ, vị phóng tham chung dã. Như trụ trì

nhập viện, hoặc quan viên, đàn việt nhập sơn, hoặc

thọ nhân đặc thỉnh, hoặc vị vong giả khai thị, hoặc

tứ tiết lạp, tắc di ư hôn chung minh, nhi vị chi tiểu

tham, khả dĩ tự thế lễ. Viết gia giáo giả, thị dã.

Nhiên diệc bất minh phóng tham chung, vị do hữu

tham dã.

THAM VẤN BUỔI CHIỀU

[1119b29] Phàm tập họp đại chúng khai thị Thiền

pháp đều gọi là tham. Người xưa dạy dỗ đồ chúng

khiến họ sớm tối phải đến hỏi han bàn bạc, không

có phút giây nào mà không kích dương (nghiên tầm,

xiển dương) đạo pháp. Do đó mà mỗi buổi chiều

tất có buổi tham diễn ra vào lúc xế chiều, nhưng

đến ngày nay buổi tọa tham trong chốn tùng lâm

được cử hành vào năm ngày tham, tức mùng 1,

mùng 5, rằm, 20, 25. Vào 5 ngày này, trụ trì phải

thăng tòa thuyết pháp. Sở dĩ gọi là tọa tham vì

trong thời gian nghe trụ trì thăng tòa thuyết pháp,

đại chúng đều ngồi ở pháp đường (xem rành rõ đầy

đủ ở chương Chúc ly). Nếu trụ trì vì kẹt việc gì đó

mà đến chiều bãi bỏ buổi vãn tham thì hành giả

đường ty vâng mạng lệnh của trụ trì bẩm báo lại

với thủ tọa, gióng ba tiếng chuông tại tăng đường,

gọi là chuông bãi bỏ buổi vãn tham. Như tân trụ trì

vào viện, hay các quan chức hoặc thí chủ vào chùa,

hoặc nhận lời mời thỉnh đặc biệt của người nào đó,

hoặc phải khai thị thuyết pháp cho người qua đời,

hoặc gặp bốn ngày lễ lớn của chốn tùng lâm thì

dời thời gian vãn tham tới sau khi chuông hoàng

hôn đánh rồi mới cử hành và được gọi là tiểu tham.

Nghi thức cũng linh hoạt, tức có thể căn cứ theo lễ

tiết của thế tục mà hành sự được đời gọi là gia giáo đấy, mà trong trường hợp này thì không đánh

chuông bãi bỏ buổi vãn tham, bởi dù sao cũng đã

có cử hành buổi tham mà!

*

* *

1119c10] 小參初無定所。看眾多少。或就寢堂。

或就法堂。至日午後。侍者覆住持云(今晚小參)

令客頭行者報眾。掛小參牌。當晚不鳴放參鐘。

昏鐘鳴時行者覆住持。鳴鼓一通。眾集兩序歸

位。住持登座(與五參上堂同)提綱敘謝委曲詳

盡。然後舉古。結座如四節。說請頭首。秉拂及

講免禮儀。詳略使眾通知。下座客頭行者喝請

云。(方丈和尚請西堂兩班單寮耆舊蒙堂侍者禪

客。即今就寢堂獻湯)庫司預備湯果送上方丈。

1119c19] 昔汾陽昭禪師住汾州太子院。以并汾地

苦寒。故罷夜參。有異比丘振錫而至。謂師曰。

會中有大士六人。奈何不說法。言訖昇空而去。

師密記以偈曰。胡僧金錫光。為法到汾陽。六人

成大器。勸請為敷揚。時楚圓守芝號上首。楚圓

即慈明也。後住石霜。飯罷常山行。時楊岐會公

為監寺。闞其出撾鼓集眾。慈明遽還怒數曰。暮

而升座何從得此規繩。會徐對曰。汾州晚參何為

非規繩乎。慈明頷之。

TIỂU THAM

[1119c10] Tiểu tham sơ vô định sở. Khán chúng đa

thiểu, hoặc tựu tẩm đường, hoặc tựu pháp đường. Chí

nhật ngọ hậu, thị giả phúc trụ trì vân: “Kim vãn tiểu

tham”. Lệnh khách đầu hành giả báo chúng, quải

tiểu tham bài. Đương vãn bất minh phóng tham

chung. Hôn chung minh thời, hành giả phúc trụ trì.

Minh cổ nhất thông chúng tập. Lưỡng tự qui vị. Trụ

trì đăng tòa (dữ ngũ tham thượng đường đồng), đề

cương tự tạ, ủy khúc tường tận, nhiên hậu cử cổ kết

tòa. Như tứ tiết thuyết thỉnh đầu thủ bỉnh phất cập

giảng miễn lễ nghi, tường lược sử chúng thông tri. Hạ

tòa khách đầu hành giả hát thỉnh vân: “Phương

trượng Hòa thượng thỉnh Tây đường, lưỡng ban, đơn

liêu, kỳ cựu, mông đường, thị giả, Thiền khách, tức

kim tựu tẩm đường hiến thang”. Khố ty dự bị thang

quả tống thượng phương trượng.

[1119c19] Tích Phần Dương Chiêu thiền sư trụ

Phần Châu Thái Tử viện, dĩ tính phần địa khổ hàn,

cố bãi dạ tham. Hữu dị tỷ-kheo chấn tích nhi chí vị

sư viết: “Hội trung hữu Đại sĩ lục nhân, nại hà bất

thuyết pháp?”. Ngôn cật thăng không nhi khứ. Sư

mật ký dĩ kệ viết:

Hồ tăng kim tích quang,

Vi pháp đáo Phần Dương,

Lục nhân thành đại khí,

Khuyến thỉnh vi phu dương.

Thời Sở Viên Thủ Chi hiệu thượng thủ. Sở Viên tức

Từ Minh dã. Hậu trụ Thạch Sương, phạn bãi thường

sơn hành. Thời Dương Kỳ Hội Công vi giám tự.

Hám Kỳ xuất, qua cổ tập chúng. Từ Minh cừ hoàn

nộ số viết: “Mộ nhi thăng tòa, hà tùng đắc thử qui

thằng?”. Hội từ đối viết: “Phần Dương vãn tham hà

vi phi qui thằng hồ?”. Từ Minh hạm chi.

BUỔI TIỂU THAM

[1119c10] Buổi tiểu tham xưa kia không có cử hành

tại nơi chốn nhất định mà cứ xét xem đại chúng nhiều

hay ít mà cử hành tại tẩm đường thất phương trượng,

hoặc tại pháp đường. Đến ngày lễ sau bữa trưa, thị

giả bẩm báo trụ trì rằng: “Tối nay có buổi tiểu

tham”, lệnh hành giả khách đầu thông báo cho đại

chúng, treo bài hiệu Tiểu tham. Đến xế chiều không

đánh chuông bãi vãn tham mà đợi đến lúc sau khi

chuông báo hoàng hôn đánh lên, hành giả bẩm báo

với trụ trì, đánh một hồi trống, tập họp đại chúng.

Lưỡng tự về chỗ đứng của mình, trụ trì lên pháp tòa

(giống như ở buổi lễ thượng đường các ngày ngũ

tham), cử dương đề cương ách yếu của Phật pháp mà

giảng giải ra, cùng nêu lên các sự tự tạ, tất cả đều

được trình bày ủy khúc tường tận, sau cùng cử một

tắc công án của Thiền tông mà kết thúc buổi lễ. Như gặp bốn ngày lễ lớn chốn tùng lâm là kiết hạ, giải hạ,

đông chí, và tết Nguyên Đán thì trụ trì có thể nói với

đầu thủ thay mình thuyết pháp cho đại chúng. Hoặc

khi thuyết giảng đến lễ nghi, điều gì nên cử hành,

điều gì nên miễn trừ thì phải trình bày tường lược đắc

thể để đại chúng thông hiểu rành rõ. Khi trụ trì rời

tòa, hành giả khách đầu cao giọng tuyên bố:

“Phương trượng Hòa thượng thỉnh mời Tây đường,

lưỡng tự (ban), đơn liêu, kỳ cựu, mông đường, thị giả,

Thiền khách hãy đến tẩm đường thất phương trượng

để đãi thang thủy!”. Việc này do khố ty cụ bị thang

thủy và bánh trái đưa lên thất phương trượng.

[1119c19] Khi xưa, thiền sư Phần Dương Thiện

Chiêu trụ ở viện Thái Tử tại Phần Dương, nhân vì

thời tiết ở đất Phần quá rét cho nên bãi bỏ dạ tham.

Có vị tỷ-kheo Ấn Độ (dị tỷ-kheo, dị vực tỷ-kheo)

chống gậy đến nói với sư rằng: “Trong hội của sư

có sáu vị đại sĩ, sao lại chẳng thuyết pháp?”, nói

xong bay lên không đi mất. Sư mật ký bài kệ:

Ánh gậy vàng Hồ tăng,

Vì pháp đến Phần Dương,

Sáu người thành đại khí,

Khuyên mời pháp cử dương.

Lúc bấy giờ, thiền sư Thạch Sương Sở Viên giữ chức

thượng thủ ở trong hội, Sở Viên tức là thiền sư Từ

Minh. Sau Sở Viên trụ Thạch Sương, mỗi bữa sau khi độ trai xong sư thường dạo chơi núi. Lúc ấy,

thiền sư Dương Kỳ Phương Hội làm giám tự, canh

chừng lúc sư đi chơi núi liền đánh trống tập họp đại

chúng. Từ Minh quay về nổi giận quở trách rằng

“Chiều tối mà thăng đường, từ trước đến giờ làm gì

có qui củ này?”, Hội từ tốn đáp: “Buổi vãn tham

của Phần Dương sao mà cho là trái qui củ được!”.

Từ Minh gật đầu đồng ý.

*

* *

[1119c29] 每夏前。告香新歸堂者推參頭一人。維

那和會定同眾詣侍司。稟云。新掛搭兄弟欲求和

尚告香普說。敢煩侍者。咨稟。答云(容為後覆却

當相報)如住持允從。即報堂司出告香圖(式見後)

量眾多少。列作幾行。分東西兩邊面向法座而

立。依戒排列。預集眾習儀。堂司行者率眾錢。

買香大小三片及紙。作圖之費。付參頭收。至日

侍者令客頭於寢堂或法堂。鋪設罘罳椅子。須用

香几三隻燭臺三對。當椅前 字間列。外設小拜

席。堂司行者預逐一報眾。掛告香牌。侍者預出

小榜。貼法堂柱上云(奉堂頭和尚慈旨。名德西堂

首座並免告香。侍司某謹白)至日粥罷。諸寮各鳴

板三下。眾集依圖位立各備小香合坐具。參頭同

維那侍者。入請住持出。參頭歸位。同眾問訊進

175

與參頭同眾問訊插香。各大展三拜。收坐具復同

問訊。參頭進椅側。問訊稟云(某等為生死事大無

常迅速。伏望和尚慈悲開示因緣)住持舉話三則。

隨下語。歸位問訊。插香一片復同眾就位。叉手

而立。東西各三人出班。東第一第二人過東爐

前。第三人中爐前。西第一第二人過西爐前。第

三人過中爐前前。兩兩炷香問訊。然後東三人過

東。西三人過西。以次如前而進徐步行各巡接班

尾。三三叉手出班合掌歸位。俟各炷香畢次第趲

至元位。同眾三拜不收坐具。參頭進云(某等蒙和

尚慈悲開允。下情不勝感激之至)復位同眾三拜進

云(即日時令謹時共惟。堂頭和尚尊候起居萬福)

復位同眾三拜收坐具。行者鳴鼓五下。兩序轉身

序立座前。參頭立西序下。其告香人東西轉身依

位對立。勤舊蒙堂已告香者立于後。普說竟。仍

齊向法座立。參頭插香同眾三拜。免則觸禮進云

(某等宿生慶幸。獲蒙和尚慈悲開示。下情不勝感

激之至)普同問訊而退。參頭領眾法堂下間。謝維

那侍者觸禮一拜。次大眾謝參頭。觸禮一拜。

請客侍者預依戒次。具茶狀。備卓袱筆硯。告香

罷。列法堂下間請茶各僉名。請首座光伴。齋退

鳴鼓眾歸位立。兩侍者行禮(與常特為茶同)當晚

方丈請參頭維那侍者藥石。首座光伴。次早請參

頭茶。半齋請參頭維那侍者點心。若大眾均預告

香。則首座為參頭。其特為茶請西堂光伴。住持

入院後人事定。庫司備香。首座領眾。懇請為眾

告香。然後開堂(古法未預告香不許入室)

CÁO HƯƠNG

[1119c29] Mỗi hạ tiền, cáo hương tân qui đường giả

suy tham đầu nhất nhân. Duy-na hòa hội định, đồng

chúng nghệ thị ty bẩm vân: “Tân quải đáp huynh đệ

dục cầu Hòa thượng cáo hương phổ thuyết. Cảm

phiền thị giả tư bẩm”. Đáp vân: “Dung vi hậu phúc,

khước đương tương báo”. Như trụ trì duẫn tùng, tức

báo đường ty suất cáo hương đồ (thức kiến hậu).

Lượng chúng đa thiểu, liệt tác kỹ hàng, phân Đông-

Tây lưỡng biên, diện hướng pháp tòa nhi lập, y giới

bài liệt dự tập chúng tập nghi. Đường ty hành giả

xuất chúng tiền, mãi hương đại tiểu tham phiến cập

chỉ tác đồ chi phí, phó tham đầu thâu. Chí nhật thị

giả lệnh khách đầu ư tẩm đường hoặc pháp đường

phô thiết phù ty ỷ tử. Tu dụng hương ỷ tam chích,

chúc đài tam đối. Đương ỷ tiền tự gian liệt, ngoại

thiết tiểu bái tịch. Đường ty hành giả dự trục nhất

báo chúng, quải cáo hương bài. Thị giả dự xuất tiểu

bảng niêm pháp đường trụ thượng vân: “Phụng

đường đầu Hòa thượng từ chỉ, danh đức, Tây đường,

thủ tọa tịnh miễn cáo hương. Thị ty mỗ cẩn bạch”.

Chí nhật chúc bãi, chư liêu các minh bản tam hạ.

Chúng tập y đồ vị lập, các bị tiểu hương hiệp, tọa

cụ. Tham đầu đồng duy-na thị giả nhập thỉnh trụ trì

xuất. Tham đầu qui vị, đồng chúng vấn tấn tiền vân:

“Thỉnh Hòa thượng phu tọa”. Trụ trì tựu tọa. Phó

tham đệ đại hương nhất phiến dữ tham đầu đồng

chúng vấn tấn thắp hương, các đại triển tam bái, thu

tọa cụ phục đồng vấn tấn. Tham đầu tấn ỷ trắc, vấn

tấn bẩm vân: “Mỗ đẳng vi sanh tử sự đại, vô thường

tấn tốc, phục vong Hòa thượng từ bi khai thị nhân

duyên”. Trụ trì cử thoại tam tắc, tùy hạ ngữ, qui vị

vấn tấn, tháp hương nhất phiến, phục đồng chúng

tựu vị, xoa thủ nhi lập. Đông-Tây các tam nhân

xuất ban. Đông đệ nhất – đệ nhị nhân quá Đông lô

tiền. Đệ tam nhân quá Trung lô tiền tiền. Tây đệ

nhất – đệ nhị nhân quá Tây lô tiền, đệ tam nhân

quá Trung lô tiền. Lưỡng lưỡng chú hương vấn tấn, nhiên hậu Đông tam nhân quá Đông, Tây tam nhân

quá Tây. Dĩ thứ như tiền nhi tấn từ bộ hành, các

tuần tiếp ban vĩ. Tam tam xoa thủ xuất ban, hiệp

chưởng qui vị. Sĩ các chú hương tất, thứ đệ toản chí

nguyên vị, đồng chúng tam bái bất thu tọa cụ. Tham

đầu tấn vân: “Mỗ đẳng mông Hòa thượng từ bi khai

duẫn, hạ tình bất thắng cảm kích chi chí”. Phục vị

đồng chúng tam bái tiến vân (tức nhật thời lệnh cẩn,

thời cung duy đường đầu Hòa thượng tôn hậu khởi

cư vạn phước). Phục vị đồng chúng tam bái thu tọa

cụ. Hành giả minh cổ ngũ hạ. Lưỡng tự chuyển thân

tự lập toạ tiền, tham đầu lập Tây tự hạ, kỳ cáo

hương nhân đông tây chuyển than y vị đối lập. Cần

cựu, mông đường dĩ cáo hương giả lập vu hậu phổ

thuyết cánh, nhưng tề hướng pháp tòa lập. Tham

đầu tháp hương, đồng chúng tam bái. Miễn tắc xúc

lễ tấn vân: “Mỗ đẳng túc sanh khánh hạnh, hoạch

mông Hòa thượng từ bi khai thị, hạ tình bất thắng

cảm kích chi chí”. Phổ đồng vấn tấn nhi thoái.

Tham đầu lãnh chúng pháp đường hạ gian, tạ duy-

na, thị giả, xúc lễ nhất bái. Thứ đại chúng tạ tham

đầu, xúc lễ nhất bái. Thỉnh khách thị giả dự y giới

thứ cụ trà trạng, bị trác phục bút nghiễn. Cáo hương

bãi, liệt pháp đường hạ gian thỉnh trà, các kiểm

danh. Thỉnh thủ tọa quang bạn. Trai thoái minh cổ,

chúng qui vị lập. Lưỡng thị giả hành lễ (dữ thường đặc vi trà đồng). Đương vãn phương trượng thỉnh

tham đầu, duy-na, thị giả, dược thạch, thủ tọa quang

bạn. Thứ tảo thỉnh tham đầu trà. Bán trai thỉnh tham

đầu, duy-na, thị giả điểm tâm. Nhược đại chúng

quân dự cáo hương tắc thủ tọa vi tham đầu. Kỳ đặc

vi trà thỉnh Tây đường quang bạn. Trụ trì nhập viện

hậu, nhân sự đinh, khố ty bị hương, thủ tọa lãnh

chúng khẩn thỉnh vi chúng cáo hương, nhiên hậu

khai đường (cổ pháp vị dự cáo hương, bất hứa nhập

thất).

LỄ THẮP HƯƠNG

người mới đến chùa vừa được qui tăng đường không

bao lâu suy cử một người rành rẽ lễ nghi làm tham

đầu thương lượng đầy đủ với duy-na xong thì dẫn

chúng cùng đến thị ty bẩm bạch rằng: “Các anh em

mới được ghi tên ở lại chùa chúng con, muốn cầu xin

Hòa thượng phương trượng cử hành lễ cáo hương, vì

chúng con mà thuyết pháp. Xin cảm phiền quí thị giả

đây trình báo giùm!”. Thị ty đáp rằng: “Xin chờ cho

mỗ đây bẩm báo lại với trụ trì rồi sau đó mới hồi đáp

với quí vị!”. Như trụ trì đồng ý chấp thuận thì sẽ lệnh

cho đường ty ra bản đồ Cáo hương (hình thức sẽ trình

bày sau), lượng định xem chúng đông hay ít, sắp

thành mấy hàng, phân ra hai mé Đông- Tây, mặt

nhìn về phía pháp tòa mà đứng, sắp hàng trước sau là y theo giới lạp cao thấp mà định vị trí. Mọi người

trước hết phải tề tựu mà diễn tập nghi thức cho thành

thục, hành giả đường ty quyên tiền mỗi người để làm

chi phí mua nhang lớn nhỏ ba ốp và giấy để vẽ bản

đồ, giao cho tham đầu cất giữ. Đến ngày đó, thị giả

bảo hành giả khách đầu tại tẩm đường hoặc tại pháp

đường bài trí bình phong và bàn ghế. Cần phải bày

biện ba cái bàn đặt lư hương, ba đôi đài cắm đèn cầy

đặt cách khoảng thành hàng trước bàn lư hương, bên

ngoài trải một chiếc chiếu để quỳ lạy. Hành giả

đường ty nhất nhất tuần tự thông báo cho đại chúng

biết và treo tấm bài Cáo hương, thị giả dự bị đưa ra

một tấm bảng nhỏ dán lên cột pháp đường viết:

“Phụng mạng từ chỉ của Hòa thượng đường đầu, các

bậc danh đức, Tây đường và thủ tọa đều miễn cáo

hương. Thị ty mỗ cẩn báo bẩm bạch!”. Đến ngày cử

hành lễ, dùng cháo sáng xong, các liêu đều đánh vân

bản ba tiếng, đại chúng tập họp y theo vị trí trong

bản đồ mà đứng, mỗi người đều cụ bị hộp hương nhỏ

và tọa cụ. Tham đầu cùng duy-na và thị giả cùng vào

mời thỉnh trụ trì ra, tham đầu quay về vị trí cũ của

mình, cùng mọi người vái chào vấn an rồi bước đến

bẩm bạch: “Kính cẩn thỉnh Hòa thượng phu tọa (tức

ngồi xếp bằng lên pháp tòa)!”. Trụ trì ngồi vào pháp

tòa, phó tham đầu lấy một cây hương to đưa cho tham

đầu, rồi cùng với (đại) chúng lần nữa hướng về trụ

trì vái chào vấn an rồi thắp hương, mọi người đều trải tọa cụ giập đầu đại triển ba lạy. Lễ bái xong,

thâu cuốn tọa cụ rồi lại cùng vái chào vấn an một

lần nữa. Tham đầu tiến lên đứng bên cạnh lư hương

vái chào vấn an rồi bẩm bạch: “Chúng con đây vì

sống chết là chuyện lớn, vô thường chóng vánh, cúi

mong Hòa thượng khai thị nhân duyên (công án)!”.

Trụ trì nêu ra ba tắc công án trong chốn Thiền lâm

để khai thị. Tham đầu nương theo ba tắc công án đó