Muoán Laáy Maät Ñöøng Phaù Toå Ong

      Ñôøi cuûa oâng laø moät bi kòch, maø nhö vaäy chæ do hoân nhaân cuûa oâng. Baø xöa xa hoa, oâng thì gheùt. Baø ham danh voïng, thích ñöôïc toân troïng, thích giao du, maø oâng laïi khoâng maøng tôùi nhöõng thuù taàm phaøo ñoù. Baø ñoøi coù nhieàu vaøng, soáng cuoäc ñôøi quan troïng, coøn oâng thì cho giaøu coù laø moät toäi loãi.

      Trong nhieàu naêm, baø ñay nghieán oâng, thònh noä vôùi oâng, maït saùt oâng, vì oâng in saùch phaùt khoâng, khoâng ñoøi quyeàn taùc giaû, maø baø thì khoâng muoán boû nhöõng moùn tieàn ñoù.

      Khi oâng choáng laïi thì baø phaùt côn ñoäng kinh, laên treân maët ñaát, ngaäm ôû moâi moät ve thuoác phieän, theà seõ töï töû hay ñoïa ñaâm ñaàu xuoáng gieáng.

      Coù moät chi tieát maø toâi cho laø voâ cuøng thöông taâm trong ñôøi cuûa oâng baø. Nhö toâi ñaõ noùi, luùc môùi cöôùi, cuoäc tình duyeân ñoù thaät ñeïp ñeõ, vaäy maø boán möôi taùm naêm sau, oâng Tolstoi ñeán noãi heã troâng thaáy maët baø laø chòu khoâng noãi... Coù khi buoåi toái, baø giaø coâ ñôn coù theøm khaùt tình thöông, laïi quyø beân oâng vaø xin oâng ñoïc cho nghe nhöõng ñoaïn dòu daøng caûm ñoäng maø oâng vieát voâ nhaät kyù ñeå taëng baø, naêm möôi naêm veà tröôùc.

      Vaø khi oâng ñoïc, soáng laïi nhöõng ngaøy töôi saùng röïc rôõ, baây giôø ñaõ tan nhö maây khoùi, caû hai ñeàu rôi leä. Than oâi! Thöïc traïng khaùc xa nhöõng mô moäng thieáu thôøi moät caùch ñoäc ñòa laøm sao!

      Sau cuøng naêm taùm möôi hai tuoåi, Tolstoi khoâng chòu noãi söï baát hoøa gheâ gôùm trong gia ñình nöõa vaø moät buoåi toái thaùng möôøi naêm 1910, tuyeát sa ñaày trôøi, oâng troán baø, ñi xa, trong ñeâm toái vaø laïnh leõo, khoâng bieát laø ñi veà ñaâu.

      Möôøi moät ngaøy sau, oâng ñau phoåi vaø cheát taïi moät nhaø ga. Lôøi caàu xin cuoái cuøng cuûa oâng laø ñöøng ñeå oâng thaáy maët vôï.

      Ñoù laø Tolstoi phaûi chuoäc nhöõng côn giaän lôøi doïa naùt, lôøi traùch moùc vôùi caùi giaù ñoù.

      Coù leõ ñoäc giaû töï nhuû raèng coù nhieàu choã baø phaøn naøn cuõng ñaùng. Phaûi. Nhöng vaán ñeà khoâng phaûi ôû ñoùVaán ñeà ôû choã naøy, baø phaøn naøn coù ích gì cho baø khoâng? Hay laø, traùi laïi chæ laøm cho tình theá ñaõ teä haïi coøn teä haïi theâm nhieàu?

      Khi treã quaù roài, baø môùi töï thuù: "Toâi tin chaéc raèng hoài ñoù toâi ñieân". Bi kòch thaûm thöông nhaát trong ñôøi Lincoln cuõng laø cuoäc hoân nhaân cuûa oâng Toâi noùi roõ: khoâng phaûi laø vuï aùm saùt oâng maø laø cuoäc hoân nhaân cuûa oâng. Khi teân Both haï saùt oâng baèng moät vieân ñaïn, oâng khoâng hay raèng ngöôøi ta môùi baén oâng, nhöng trong hai möôi ba naêm trôøi, gaàn nhö moãi ngaøy, oâng ñöôïc neám nhöõng traùi caây chua chaùt cuûa moät duyeân nôï ñau khoå" nhö lôøi oâng Herndon, ngöôøi baïn oâng ñaõ noùi. Thaät vaäy, trong gaàn moät phaàn tö theá kyû baø Lincoln ruùt daàn maïch soáng cuûa ñôøi oâng baèng caùch kích baùc, gaây loän, giaøy voø, ñay nghieán oâng.

      Baø luoân luoân ray röùt, ñay nghieán raèng oâng chaúng ñöôïc veû gì: naøo laø löng guø, chaân ñi thì keùo leâ nhö thaèng moïi, daùng ñieäu cöùng nhö que cuûi, gai maét laï luøng.

      Baø nhaïi daùng ñi cuûa oâng roài nghieán raêng hoûi oâng sao khoâng baét chöôùc daùng ñi lòch söï cuûa baø?

      Baø oaùn caû hai tay oâng, vöøa roäng vöøa veånh ra nhö tai voi. Baø cheâ muõi oâng leäch, baø cheâ moâi döôùi oâng treà ra, baø cheâ oâng coù veû oám ñoùi, tay chaân thì lôùn quaù maø ñaàu thì nhoû quaù!

      Hai oâng baø traùi ngöôïc nhau veà ñuû moïi phöông dieän: giaùo duïc, tính tình, thò hieáu. Choïi nhau hoaøi... Moät söû giaû thoâng thaïo nhaát veà ñôøi soáng Toång Thoáng Lincoln coù vieát: "Gioïng noùi the theù cuûa baø Lincoln, ôû ngoaøi ñöôøng cuõng nghe thaáy, vaø nhöõng côn thònh noä cuûa baø thì ñieác tai haøng xoùm. Maø khoâng phaûi khi baø giaän döõ chæ laø la heùt maø thoâi ñaâu, baø coøn laøm hung nöõa, coù nhieàu chöùng côù khoâng theå caõi ñöôïc".

      Chaúng haïn, sau khi cöôùi, oâng baø laïi troï nhaø baø Farly, vôï goùa moät y só coù naáu côm thaùng.

      Moät hoâm, luùc ñieåm taâm, oâng Lincoln coù moät cöû chæ hoaëc thoát moät lôøi laøm cho baø ta noåi giaän. Khoâng ai nhôù oâng ñaõ laøm gì, nhöng ngöôøi ta thaáy baø Lincoln trong luùc côn ñieân leân ñeán cöïc ñieåm, lieäng moät taùch caø pheâ noùng vaøo maët choàng ngay luùc ñoâng ñuû khaùch troï khaùc.

      Lincoln xaáu hoå laém, laøm thinh ngoài trô treân gheá trong khi baø chuû troï ñem chieác khaên öôùt laïi chuøi vaø quaàn aùo cho oâng.

      Loøng ghen cuûa baø Loncoln, voâ lyù, döõ tôïn, vaø khoâng theå töôûng töôïng ñöôïc, ñeán noãi chæ caàn ñoïc nhöõng ñoaïn taû nhöõng côn giaän döõ, bi thaûm laøm cho maát maët tröôùc coâng chuùng, phaûi, chæ caàn ñoïc nhöõng ñoaïn ñoù, baûy möôi laêm naêm sau, cuõng coøn thaáy kinh tôûm ruøng mình. Sau cuøng baø hoùa ñieân. Ngöôøi ta cho raèng taùnh haïnh baø nhö vaäy, bôûi vì baø maéc beänh thaàn kinh. Khoâng theå coù lôøi naøo nhaân töø hôn ñeå xeùt baø nöõa.

      Baây giôø ta töï hoûi: Nhöõng côn thònh noä ñoù, nhöõng lôøi ñay nghieán ñoù, caùi loái buø lu buø loa ñoù coù caûi thieän oâng Lincoln chuùt naøo khoâng?

      Moät ngaøn lôøi khoâng. Noù chæ gieát cheát tình caûm cuûa oâng ñoái vôùi baø, noù laøm cho oâng suoát ñôøi hoái haän raèng ñaõ cöôùi baø vaø chæ muoán coù moãi haønh vi laø ñi khoûi nhaø cho khuaát maét.

      Taïi tænh Springfield, laø nôi gia ñình Lincoln, coù möôøi oâng luaät sö. Vì ñoâng quaù, khoâng theå kieám aên trong tænh ñoù ñöôïc, hoï phaûi ñi ngöïa töø tænh ly naøy qua tænh ly khaùc, theo sau oâng toøa David Davis ñeå caõi trong nhöõng luùc oâng naøy xöû aùn khaép trong mieàn. Nhöng trong khi baïn ñoàng nghieäp cuûa oâng Lincoln cöù cuoát tuaàn laïi trôû veà gia ñình thì oâng Lincoln khoâng muoán veà, vì raát kinh tôûm söï ôû gaàn baø vôï. Vaø trong ba thaùng heø vaø ba thaùng thu, oâng ôû xa bieät, khoâng laïi vaõng gaàn mieàn Springfield.

      Nhö vaäy trong nhieàn naêm. Ñôøi soáng trong nhöõng quaùn troï nhaø queâ ñoù khoâng vui thuù, cuõng khoâng ñuû tieän nghi, nhöng soáng nhö vaäy, oâng coøn thích hôn laø veà nhaø thaáy baø Lincoln vôùi nhöõng côn tam baønh luïc taëc cuûa baø.

      Haønh vi cuûa baø Lincoln, Hoaøng Haäu Eugeùnie vaø Nöõ baù töôùc Tolstoi coù nhöõng keát quaû nhö vaäy. Chæ mang laïi baát haïnh phuùc cho gia ñình vaø dieät heát nguoàn aân aùi maø maáy baø quyù hoùa nhaát. Sau khi baøn caõi trong möôøi moät naêm ôû "Toøa chuyeän xöû caùc vuï loâi thoâi trong gia ñình ôû Nöõu Öôùc" vaø nghieân cöùu caû ngaøn vuï choàng boû nhaø ra ñi, baø luaät sö Bessie Hamburger tuyeân noá raèng ñaøn oâng phaûi troán vôï vì hoï chaùn cheâ vôï raày raø, gaây goå. Nhö moät vaên só ñaõ noùi: "Ñaøn baø ñaøo huyeät choân soáng haïnh phuùc gia ñình baèng nanh vuoát cuûa hoï".

      Vaäy, thöa quyù baø, neáu quyù baø muoán giöõ söï vui veû hoøa nhaõ trong gia ñình, xin quyù baø theo lôøi khuyeân döôùi ñaây: Ñöøng ray röùt ñay nghieán choàng!

Phaàn Thöù Ba Möôi Boán

Tuøy Ngoä Nhi An

     Disraell noùi: "Toâi coù theå laøm nhieàu chuyeän ñieân laém, nhöng coù moät vieäc maø toâi seõ khoâng bao giôø laøm laø cöôùi vôï vì tình".

      Vaø oâng giöõ lôøi. ÔÛ ñoäc thaân cho tôùi hoài ba möôi laêm tuoåi, roài cöôùi moät ngöôøi ñaøn baø giaøu, goùa, hôn oâng möôøi laêm tuoåi, moät baø goùa toùc ñaõ baïc vì naêm möôi caùi xuaân xanh! Baø bieát roõ raèng Disraeli cöôùi baøkhoâng phaûi vì tình, maø vì tieàn. Cho neân baø chæ nhaän lôøi vôùi moät ñieàu kieän laø cho baø ñôïi moät naêm ñeå coù ñuû thì giôø xeùt tính tình oâng. Heát haïn moät naêm, baø öng. Cuoäc tình duyeân ñoù chaúng neân thô chuùt naøo heát maø coøn coù veû mua baùn nöõa, phaûi khoâng baïn? Vaäy maø laïi laø moät tình duyeân sung söôùng nhaát trong nhöõng trang doøng toá cuûa hoân nhaân nieân giaùm. Baø goùa vaø giaøu coù, ñaõ khoâng treû, khoâng ñeïp, cuõng chaèng taøi hoa gì. Traùi laïi, trong caâu chuyeän, baø thöôøng laàm loän töùc cöôøi veà söû kyù hay vaên hoïc söû. Chaúng haïn, baø khoâng bieát daân Hy Laïp thònh tröôùc hay daân La maõ thònh tröôùc. Quaàn aùo thì loá laêng maø nhaø cöûa thì baøy bieän môùi tai haïi laøm sao!

      Nhöng caùch öùng xöû cuûa choàng, thì thaät laø tuyeät dieäu vaø laø ñieàu kieän coát yeáu ñeå gaây vaø nuoâi haïnh phuùc trong gia ñình.

      Baø khoâng bao giôø tranh khoân vôùi choàng. Khi oâng veà nhaø sau caû moät böõa chieàu meät moûi vì öùng ñoái xaõ giao vôùi caùc coâng töôùc phu nhaân linh maãn, oâng nghe baø chuyeän troø ngaây thô maø oùc ñöôïc nghæ ngôi. Laàn laàn gia ñình oâng thaønh moät nôi thaàn tieân, vì nôi ñoù laø nôi oâng thaûnh thôi döôõng söùc trong söï chieàu chuoäng aâu yeám cuûa vôï. Nhöõng giôø soáng beân caïnh baø vôï ñöùng tuoåi ñoù laø nhöõng giôø eâm ñeàm nhaát trong ñôøi oâng.

      Baø laø tri kyû cuûa oâng, vöøa laø baïn ñoàng taâm, laø nguoàn an uûi vaø laø quaân sö cuûa oâng nöõa. Moãi buoãi toái, ôû Nghò vieän ra oâng voäi veà nhaø keå cho baø bieát nhöõng tin töùc hoâm ñoù. Vaø ñieàu naøy quan troïng nhaát, duø oâng laäp taâm thi haønh baát cöù coâng cuoäc gì, khoâng bao giôø baø nghæ raèng oâng coù theå thaát baïi ñöôïc.

      Trong ba möôi naêm, oâng laø leõ soáng ñoäc nhaát cuûa baø. Baø quyù cuûa caûi cuûa baø chæ vì cuûa ñoù laøm cho ñôøi soáng cuûa ngöôøi baø yeâu ñöôïc deã chòu hôn. Ñaùp laïi tình ñoù, oâng tìm heát caùch laøm ñeïp loøng baø. OÂng khaån khoaûn xin nöõ Anh Hoaøng Victoria phong töôùc cho baø vaø vì vaäy, naêm 1868, baø ñöôïc saéc phong baù töôùc phu nhaân.

      Duø baø coù laàm loãi gì ñi nöõa, oâng cuõng khoâng bao giôø chó trích baø, khoâng bao giôø traùch baø nöûa lôøi, maø neáu ai caû gan cheâ gieãu baø thì oâng choàm leân beânh vöïc baø moät caùch chaân thaønh döõ tôïn. Baø Disraeli khoâng phaûi laø moät ngöôøi hoaøn toaøn, nhöng trong ba möôi naêm, baø khoâng ngôùt noùi veà choàng, khen ngôïi, ngöôõng moä oâng. Keát quaû? OÂng Disraeli thích nhaéc laïi lôøi naøy laém: "Trong ba möôi naêm soáng chung khoâng bao giôø toâi thaáy buoàn chaùn vì vôï heát". Vaäy maø nhieàu ngöôøi daùm cho raèng baø ñaàn ñoän vì khoâng thuoäc söû kyù!.

      Coøn oâng thì vaãn thöôøng noùi vôùi moïi ngöôøi raèng baø laø nhaân vaät quan troïng nhaát trong ñôøi oâng. Keát quaû ra sao?

      Baø khoe nhieàu laàn vôùi baïn beø raèng: "Nhôø loøng aâu yeám cuûa nhaø toâi maø ñôøi toâi laø moät chuoãi daøi haïnh phuùc".

      Trong luùc vaéng, oâng baø thöôøng noùi ñuøa nhau. OÂng noùi: Mình, anh cöôùi mình chæ vì cuûa caûi mình thoâi... Vaø baø, mæm cöôøi, ñaùp: "Phaûi, nhöng baây giôø giaù coù cöôùi laïi thì mình seõ cöôùi em vì tình phaûi khoâng?" .

      OÂng chòu nhaän lôøi ñoù ñuùng. Baø chaúng hoaøn toaøn chuùt naøo heát. Ñuùng. Nhöng oâng Disraeli ñaõ khoâng ngoan vaø chòu an phaän.

      Henry James noùi: "Quy taéc thöù nhaát phaûi aùp duïng trong söï giao thieäp vôùi moïi ngöôøi laø ñeå cho hoï ñöôïc sung söôùng theo quan nieäm cuûa hoï".

      Vaên só Lelend Foster Wood cuõng noùi gaàn nhö ñuùng nhö vaäy: "Muoán coù moät haïnh phuùc trong gia ñình, kieám moät ngöôøi baïn traêm naêm lyù töôûng laø ñieàu khoâng caàn maáy, caàn thieát laø chính mình phaûi laø moät ngöôøi baïn traêm naêm lyù töôûng ñaõ".

      Vaäy muoán haïnh phuùc trong gia ñình, quy taéc thöù hai laø: Baïn traêm naêm cuûa ta ra sao, ta chòu laøm vaäy, ñöøng coù yù söûa ñoåi laøm chi.

Phaàn Thöù Ba Möôi Laêm

Thöông Nhau Chín Boû Laøm Möôøi

     Keû thuø döõ tôïn nhaát veà chaùnh trò cuûa Disraeli laø Gladstone. Caû hai ñeàu traùi ngöôïc nhau veà moïi phöông dieän, nhöng coù choã naøy gioáng nhau: Haïnh phuùc hoaøn toaøn trong gia ñình.

      William vaø Catherine Gladstone soáng chung vôùi nhau 59 naêm, luùa naøo cuõng quyeán luyeán nhau. Toâi thích töôûng töôïng caûnh Gladstone, cuï Thuû töôùng nghieâm trang nhaát nöôùc Anh, maø caàm tay vôï, nhaûy muùa vôùi baø tröôùc loø söôûi, ca: Choàng raùch röôùi, vôï lang thang. Buoàn vui tranh ñaáu treân ñaøng cuøng nhau. Gladstone veà chính trò, laø moät keû thuø gheâ gôùm cho phe ñoái laäp. Nhöng ôû trong nhaø, oâng khoâng bao giôø khieãn traùch ai heát. Saùng daäy, oâng xuoáng nhaø döôùi, thaáy phoøng aên vaéng ngaét vì caû nhaø coøn nguû, oâng ca moät ñieäu bí maät, luoân luoân moät ñieäu ñoù, ñeå nhaéc raèng ngöôøi baän vieäc nhaát nöôùc Anh ngoài ôû nhaø döôùi moät mình, ñôïi ngöôøi ta doïn ñieåm taâm cho oâng. Raát khoân kheùo vaø leã pheùp, oâng khoâng bao giôø chæ trích vieäc nhaø cöûa heát.

      Ñoù cuõng laø thuaät maø Nga hoaøng Cathetine duøng, baø trò vì moät ñeá quoác lôùn nhaát theá giôùi töø coå tôùi kim, coù quyeàn sanh saùt haøng trieäu thaàn daân, vaø caàm quyeàn moät caùch ñoäc aùc vaø ñoäc ñoaùn, laøm phí bieát bao sanh maïng trong nhöõng chieán tranh voâ ích vaø ñem baén caû traêm keû thuø, khoâng thöông haïi chuùt chi heát. Nhöng, khi vì ruûi ro, ngöôøi ñaàu beáp laøm chaùy moùn thòt quay baø ta khoâng phaøn naøn, coøn vui veû tha thöù maø aên. Caùc ñöùc lang quaân ôû Myõ neân noi göông baø.

      Dor Othy Dix maø ai cuõng phaûi coâng nhaän raèng raát thaâm hieåu nhöõng vaán ñeà veà hoân nhaân, noùi raèng: "Giaø nöûa cuoäc hoân nhaân ñaõ thaát baïi lôùn". Baø noùi theâm: "Bieát bao chieác thuyeàn tình chôû ñaày hy voïng maø sau cuøng phaûi tan taønh döôùi chaân moûm ñaù beán Reno, chæ do caùi thoùi voâ ích vaø tai haïi vôï choàng chæ trích laãn nhau".

      Vaäy muoán giöõ haïnh phuùc trong gia ñình, baïn neân nhôù quy taéc thöù ba: Ñöøng chæ trích. Baïn coù khi muoán raày chaùu nhoû. Baïn töôûng toâi seõ khuyeân baïn "Khoâng neân" sao? Thöa khoâng! Toâi chæ khuyeân baïn ñieàu naøy: Tröôùc khi raày noù, xin baïn ñoïc böùc thö sau naøy cuûa vaên só Livingstone Larnod. Böùc thö ñoù oâng vieát cho con oâng vaø ñaõ laøm cho heát thaûy nhöõng ngöôøi ñoïc rung ñoäng tô loøng ñeán noãi ñöôïc haøng traêm taïp chí vaø nhaät baùo ñaêng laïi, ñöôïc ñaøi voâ tuyeán truyeàn thanh khoâng bieát bao laàn vaø dòch ra khoâng bieát bao nhieâu thöù tieáng. Nhan ñeà soaïn ñoù laø: "Laøm cha neân nhôù...". Thaät laø moät ngöôøi ta thuù toäi vôùi con, aâu yeám caûm ñoäng vaø thaân maät! "Con ôi! Con nguû, maø ñoû keà treân tay, moùc maây dính treân traùn. Cha môùi leùn vaøo phoøng con... Cha muoán thuù toäi vôùi con: luùc naõy trong khi ñoïc baùo beân phoøng saùch ñôït soùng hoái haän xaâm chieám taâm hoàn cha. Cha ñaõ hôi nghieâm khaéc vôùi con hoâm nay. Saùng ngaøy, trong khi con söûa soaïn saùch vôû ñi hoïc, cha ñaõ raày con vì con chæ queät chieác khaên öôùt leân ñaàu muõi con thoâi, cha ñaõ maéng con vì giaøy con khoâng ñaùnh boùng, cha ñaõ la khi con lieäng ñoà chôi cuûa con xuoáng ñaát.

      Trong luùc ñieåm taâm cha laïi khieån traùch con nöõa: con ñaùnh ñoå söõa, con nuoát voäi maø khoâng nhai, con tyø khuûyu tay leân baøn, con pheát nhieàu bô treân baùnh quaù... Khi ra ñi, con quay laïi chaøo cha: "Thöa cha, con ñi!" Vaø cha ñaõ cau maøy: "Ngay ngöôøi leân!".

      Buoåi toái, vaãn ñieäu ñoù. ÔÛ sôû veà, cha rình con ôû ngoaøi ñöôøng. Con chôi bi, ñaàu goái quyø trong ñaát caùt, vôù raùch hôû caû thòt ra. Cha ñaõ laøm nhuïc con tröôùc baïn beø, vì baét con ñi tröôùc maët cha cho tôùi nhaø..." Vôù ñaét tieàn, neáu maøy phaûi boû tieàn ra mua, maøy môùi tieác cuûa maø giöõ gìn noù!"

      Roài con nhôù khoâng? Toái ñeán, trong khi cha ñoïc saùch, con roùn reùn vaøo phoøng giaáy cha, veû ñau khoå laém. Cha ngöûng leân, gioïng baát bình hoûi: "Caùi gì?" .

      Con khoâng traû lôøi chi heát, nhöng trong moät luùc xuùc ñoäng khoâng neùn laïi ñöôïc, con chaïy laïi, baù coå cha, oâm cha vôùi tính suøng baùi caûm ñoäng maø trôøi Phaät ñaõ laøm naûy nôû trong loøng con, maø söï laïnh luøng cuûa cha khoâng laøm cho heùo non ñöôïc... Roài thì con chaïy leân caàu thang.

      Naøy con, chính luùc ñoù cuoán saùch ôû tay cha rôùt xuoáng vaø moät noãi sôï gheâ gôùm xaâm chieám cha. Caùi thoùi hay chæ trích, traùch maéng ñaõ laøm cho cha thaønh nhö vaäy ñoù: thaønh moät ngöôøi cha gaét goûng. Cha ñaõ phaït con vì con coøn con nít maø cha baét con laøm nhö ngöôøi lôùn. Khoâng phaûi cha khoâng thöông con ñaâu, nhöng cha ñaõ ñoøi hoûi tuoåi thô cuûa con nhieàu quaù, cha ñaõ xeùt con theo tuoåi kinh nghieäm cuûa cha.

      Maø taâm hoàn con ñaïi löôïng, cao thöôïng, trung thöïc bieát bao! Traùi tim nhoû cuûa con meânh moâng nhö bình minh loù sau ñaëng ñoài. Chæ moät söï haêm hôû töï nhieân laïi hoân cha tröôùc khi ñi nguû cuõng ñuû chöùng ñieàu ñoù. Thoâi, cha con mình queân heát nhöõng chuyeän khaùc ñi... Toái nay cha hoái haän laém, laïi ngoài meùp beân göôøng con.

      Cha bieát neáu con coù nghe ñöôïc nhöõng lôøi cha thuù vôùi con ñaây thì con cuõng chaüng hieåu chi. Nhöng, ngaøy mai, con seõ thaáy, cha seõ thaät laø moät ngöôøi cha, cha seõ laø baïn cuûa con, con cöôøi cha seõ cöôøi, con khoùc cha seõ khoùc. Vaø neáu cha coù muoán raày con thì cha seõ mím chaët moâi, vaø seõ laëp ñi laëp laïi, nhöng trong kinh: Con chæ laø moät ñöùa nhoû... moät ñöùa nhoû! Cha coù loãi, Cha ñaõ coi con nhö ngöôøi lôùn. Baây giôø nhìn con naèm trong göôøng nhoû cuûa con, moûi meät, trô troïi, cha bieát roõ raèng con chæ laø moät ñöùa beù.

      "Môùi hoâm qua, con naèm trong tay meï, ngaû ñaàu treân vai meï con... Cha ñaõ ñoøi hoûi con nhieàu quaù... Nhieàu quaù laém...".

Phaàn Thöù Ba Möôi Saùu

Laøm Cho Ngöôøi ÔÛ Chung Quanh Mình

     Baïn coù bieát caâu chuyeän laï luøng naøy khoâng? Sau moät ngaøy daøi laøm luïng khoù nhoïc, moät muï chuû traïi doïn cho ngöôøi giuùp vieäc moät ñoáng coû khoâ thay böõa chieàu. Nhöõng ngöôøi naøy baát bình, hoûi laïi muï coù phaûi muï ñieân khoâng, thì muï traû lôøi: "Laøm sao ta bieát ñöôïc raèng caùc chuù phaân bieät ñöôïc thöùc aên vôùi coû? Vì trong suoát hai möôi naêm nay ta naáu aên cho maáy chuù, maáy chuù coù bao giôø cho ta hay raèng moùn caùc chuù aên ñoù khoâng phaûi laø coû khoâ ñau?"

      Ngaøy xöa caùc nhaø quyù phaùi ôû Moscou vaø Saint Peùtersbourg lòch thieäp hôn. Sau moät böõa tieäc naáu kheùo caùc oâng thöôøng goïi ngöôøi laøm beáp voâ phoøng aên ñeå khen ngôïi hoï.

      Sao ñoái vôùi baïn traêm naêm cuûa baïn, baïn khoâng bieát vò neå nhö theá nhö vaäy? Laàn sau, neáu moùn gaø chieân vöøa mieäng baïn neân noùi cho baø nhaø hay, baïn neân toû ra raèng: "moùn mieäng aên ñoù khoâng phaûi laø coû khoâ", vaø luoân tieän baïn ñöøng neân tieác lôøi, maø neân theâm cho baø bieát laø baø raát caàn cho haïnh phuùc cuûa baïn.

      Disraeli, moät trong nhöõng nhaø caàm quyeàn quan troïng nhaát beân Anh, thích tuyeân boá cho moïi ngöôøi hay raèng oâng mang ôn baø vôï beù cuûa oâng raát nhieàu.

      Tuaàn tröôùc, ñoïc qua moät taïp chí, toâi thaáy moät baøi phoûng vaán haùt boùng Eddie Cantor. Chaøng noùi: "Toâi ñöôïc nhôø nhaø toâi nhieàu hôn laø ñöôïc nhôø nhöõng ngöôøi khaùc. Khi toâi coøn nhoû, nhaø toâi laø baïn thieát cuûa toâi daãn daét toâi treân con ñöôøng tình. Sau khi cöôùi, nhaø toâi caàn kieäm töøng ñoàng vaø laøm aên cho voán lieáng sinh soâi naûy nôû. Chính nhaø toâi ñaõ gaày döïng neân cô nghieäp cuûa chuùng toâi. Naøng sanh ñöôïc naêm ñöùa con ngoä nghónh vaø gia ñình chuùng toâi nhö moät toå uyeân öông. Neáu toâi ñaõ thaønh coâng ñöôïc chuùt naøo, toaøn laø do coâng cuûa naøng vaäy".

      ÔÛ Hollywood, kinh ñoâ haùt boùng, nhöõng cuoäc tình duyeân thaät baáp beânh, ñeán noãi coâng ty baûo hieåm Loyds ôû Luaân Ñoân phaûi "Chaïy"... Vaäy maø où coù caëp raát sung söôùng: laø vôï choàng keùp haùt Warner Baxter. Naøng boû tieàn ñoà röïc rôõ treân saân khaáu ñeå yeân chöû vu quy. Nhöng khoâng bao giôø tieác söï hy sinh ñoù heát, vì nhöõng lôøi chaøng noùi vôùi chuùng toâi: Nhaø toâi khoâng ñöôïc khaùn giaû voã tay khen nöõa, nhöng ñaõ coù nhöõng lôøi khen ngôïi cuûa toâi buø laïi. Söï toân troïng suøng baùi cuûa choàng, laøm cho vôï sung söôùng. Vaø neáu vôï sung söôùng thì ñaùp laïi, choàng cuõng laïi ñöôïc vôï laøm cho sung söôùng".

      Ñoù, muoán haïnh phuùc trong gia ñình thì theo quy taéc 4 laø: Ta phaûi khen taøi ñöùc cuûa ngöôøi baïn traêm naêm ta.

Phaàn Thöù Ba Möôi Baûy

Caùi Gì Laøm Caûm Ñoäng Moät Ngöôøi Ñaøn Baø?

     Töø thôøi thaùi coå, loaøi hoa vaãn ñöôïc duøng ñeå toû loøng yeâu thöông. Boâng coù daét ñi ñaâu, nhaát laø luùc giöõa muøa. Ngöôøi ta baùn caû ñaàu ôû ñöôøng. Vaäy maø thaáy maáy oâng choàng vaøo haïng trung löu, buûn xæn khoâng daùm mua bieáu baø vôï, ngöôøi ta töôûng boâng ñaét laém, ñaét hôn toá taâm, lan baïch ngoïc hoaëc maãu töû thaûo moïc treân ngoïn nuùi Alpes. Taïi sao laïi ñôïi cho baø nhaø vaøo naèm trong nhaø thöông môùi mua boâng taëng baø? Taïi sao khoâng taëng baø vaøi boâng hoàng ngay toái hoâm nay? Baïn laø ngöôøi öa thí nghieäm. Thì ñaây, baïn haõy theo toâi maø thí nghieäm ñi, roài cho toâi hay.

      OÂng Cohan coâng vieäc beà boän laø vaäy maø khoâng ngaøy naøo queân, saùng moät laàn, chieàu moät laàn, goïi ñieän thoaïi hoûi thaêm tin töùc meï. Maø baïn töôûng moãi laàn oâng ñeàu coù tin quan heä caàn cho baø cuï bieát sao? Khoâng! OÂng chæ muoán toû ra baø cuï bieát raèng luùc naøo oâng cuõng nhôù tôùi meï, cuõng chæ tìm caùch laøm vui loøng meï, vaø haïnh phuùc vôùi söùc khoûe cuûa cuï voâ cuøng quan troïng ñoái vôùi oâng.

      YÙ nghóa cuûa nhöõng cöû chæ nhoû nhaët ñoù saâu xa tôùi nhö vaäy. Ñaøn baø trong moät ngaøy sinh nhaät vaø nhöõng ngaøy kyû nieäm vui töôi cuûa hoï laém. Moät ngöôøi ñaøn oâng coù theå soáng suoát ñôøi, khoâng caàn nhôù nhöõng nieân nguyeät nhaät quan troïng, tröø boán nieân nguyeät nhaät sau naøy: 1942, naêm kieám ñöôùc chaâu Myõ: 1776, naêm Myõ quoác tuyeân boá ñoäc laäp, ngaøy sanh thaùng ñeû cuûa vôï vaø ngaøy thaùng cöôùi.

      Cuøng laém thì coù theå queân ñöôïc hai naêm treân, coøn hai ngaøy thaùng döôùi thì khoâng bao giôø, khoâng bao giôø ñöôïc queân.

      Moät oâng chaùnh aùn ôû toøa aùn Chicago ñaõ xöû boán vaïn vuï ly dò vaø hoøa giaûi ñöôïc 2.000 vuï tuyeân boá: "Nguyeân nhaân caùc vuï ly dò phaàn nhieàu laø nhöõng chuyeän laët vaët. Coù khi chæ caàn oâng choàng buoåi saùng, khi ñi laøm, giô tay leân chaøo vôï moät caùi cuõng ñuû laøm cho caùi hoá giöõa hoï khoûi moãi ngaøy moãi saâu".

      Robert Browning maø cuoäc hoân nhaân vôùi Elizabeth Barrett coù leõ maën maø nhaát chöa töøng thaáy, trong ñôøi luoân luoân duïng taâm giöõ löûa thieâng aùi tình. OÂng saên soùc naâng niu, kính troïng baø vôï taät nguyeàn moät caùch luyeán aùi vaø teá nhò ñeán noãi baø phaûi vieát caâu naøy cho moät ngöôøi chò: "Em baét ñaàu tin raèng coù leõ em thaät laø moät naøng tieân nhö lôøi nhaø em thöôøng noùi".

      Ñôøi vôï choàng, heát ngaøy naøy qua ngaøy khaùc, chæ laø chuoãi nhöõng tieåu tieát khoâng neân thô. Nhöng trong nhöõng tieåu tieát ñoù, ta phaûi giöõ moät thaùi ñoä phong nhaõ thì môùi coù haïnh phuùc trong gia ñình ñöôïc. Taïi tænh Reno kinh ñoâ cuõng ly dò, ngöôøi ta xöû nhöõng vuï ly dò khoâng ngöøng, töø ñaàu naêm ñeán cuoái naêm, moãi tuaàn saùu ngaøy, moãi giôø saùu vuï, nghóa laø möôøi phuùt moät vuï. Trong caùc tình duyeân baát haïnh ñoù, coù bao nhieâu cuoäc reõ thuùy chia loan, vì nhöõng bi kòch haún hoøi? Toâi cam ñoan laø ít laém. Neáu baïn ñöôïc döï nhöõng phieân toøa ñoù, neáu baïn ñöôïc nghe caû traêm lôøi chöùng cuûa nhöõng caëp vôï choàng xaáu soá ñoù, baïn seõ thaáy giaù trò cuûa nhöõng tieåu tieát trong ñôøi soáng vôï choàng.

      Ñaøn oâng luoân luoân phaûi nhaän raèng ñaøn baø gaéng söùc toâ ñieåm nhan saéc laém. Maø ta laïi queân ñieàu ñoù, coù khi khoâng bieát tôùi nöõa. Baïn coi hai caëp gaëp nhau ngoaøi ñöôøng: hai ngöôøi ñaøn oâng hoï chæ ngoù qua loa thoâi, coøn hai ngöôøi ñaøn baø ngaém nghía quaàn aùo, trang söùc cuûa nhau.

      Baø cuï toâi maát caùch ñaây vaøi naêm, hoài cuï chín möôi taùm tuoåi. Ít thaùng tröôùc khi quy tieân, cuï cho chuùng toâi coi moät taám hình chuïp ba chuïc naêm veà tröôùc. Maát loøa, cuï khoâng roõ hình, nhöng caâu hoûi ñoäc nhaát cuûa cuï laø: "Trong hình baø baän aùo gì, chaùu?" Ñoù, moät baø cuï beänh taät, ñoäi naëng caû moât theá kyû treân maùi toùc baïc phô, trí nhôù thì lu môø mau ñeán noãi chính con gaùi cuï maø cuï khoâng nhaän ra ñöôïc nöõa, vaäy maø coøn chuù yù ñeán chieác aùo nhö vaäy ñoù!

      Caùc ñoäc giaû tu mi ñoïc nhöõng haøng naøy khoâng coøn nhôù moät chuùt gì veà nhöõng boä ñoà vaø nhöõng aùo sô mi baän caùch ñaây naêm naêm, maø cuõng chaüng thích nhôù tôùi laøm chi... nhöng caùc baø veà phöông dieän ñoù thì khaùc haún vaø caùc ñöùc lang quaân xin nhôù kyõ ñieàu ñoù cho.