Muoán Laáy Maät Ñöøng Phaù Toå Ong

      Luoân luoân oâng ñeå cho caùc ngöôøi giuùp vieäc coù saùng kieán, khoâng bao giôø oâng toû veû baét buoäc hoï laøm vieäc naøy vieäc hoï theo yù oâng, maø oâng ñeå hoï haønh ñoäng theo yù hoï. Neáu hoï laàm laãn thì laø moät cô hoäi cho hoï töï caûi.

      Moät caùch ñoái ñaõi nhö vaäy laøm cho ngöôøi ta vui loøng töï söûa mình, laïi khoâng laøm thöông toàn loøng töï aùi cuûa ngöôøi ta, cho ngöôøi ta nhaän thaáy söï quan troïng cuûa ngöôøi ta vaø nhö vaäy ngöôøi ta seõ vui loøng coäng taùc vôùi mình, khoâng phaûn ñoái mình.

      Vaäy quy taéc boán ñeå söûa loãi ngöôøi maø khoâng laøm cho hoï phaät yù, giaän döõ laø: Ñöøng ra leänh. Duøng caùch ñaët caâu hoûi ñeå khuyeân baûo ngöôøi ta.

Phaàn Thöù Hai Möôi Baûy

Giöõ Theå Dieän Cho Ngöôøi

     Maáy naêm tröôùc, Coâng ty Ñieän khí ôû Nöõu Öôùc gaëp moät vieäc khoù giaûi quyeát: laøm sao cho Charles Steinmetz chòu boû chöùc chuû sôû ñi ñöôïc. Steinmet laø moät thieân taøi baäc nhaát veà ñieän hoïc, nhöng hoaøn toaøn baát taøi trong coâng vieäc chæ huy moät phoøng keá toaùn. Coâng ty sôï laøm phaät yù oâng vì oâng raát caàn cho coâng ty maø laïi deã hôøn voâ cuøng. Caùc oâng giaùm ñoác coâng ty lieàn thaêng oâng leân chöùc: "Kyõ sö coá vaán cuûa coâng ty ñieän khí, chæ coù caùi chöùc laø môùi, coøn coâng vieäc vaãn laø coâng vieäc cuõ". Roài hoï löïa moät ngöôøi khaùc cho chæ huy phoøng keá toaùn. Steinmetz sung söôùng.

      Maø caùc vò giaùm ñoác cuõng vaäy! Kheùo xöû moät caùch ngoït ngaøo, bieát giöõ theå dieän cho Steinmt, hoï ñaõ eâm aám ñaït ñöôïc muïc ñích, khoâng thieät haïi chuùt gì heát "giöõ theå dieän!" Ñieàu ñoù quan troïng laém. Vaán ñeà sinh töû! Vaäy maø trong chuùng ta. Coù maáy ngöôøi bieát giöõ theå dieän cho ngöôøi khaùc? Chuùng ta chaø ñaïp tình caûm cuûa ngöôøi, baét hoï theo yù ta buoäc loãi hoï, doïa daãm ho, chuùng ta raày la con caùi hay ngöôøi giuùp vieäc tröôùc maët baát cöù ai, khoâng heà nghó raèng loøng töï aùi cuûa hoï ñang bò ta chaø ñaïp. Maø coù khoù khaên giaø ñaâu, chæ moät chuùt suy nghó, vaøi lôøi ngoït ngaøo, moät loøng thaønh thaät gaéng söùc queân mình vaø hieåu ngöôøi laø ñuû laøm dòu haún veát thöông.

      Laàn sau, chuùng ta coù baét buoäc phaûi laøm coâng vieäc ñaùng gheùt laø ñuoåi moät ngöôøi ôû hay moät ngöôøi laøm coâng thì ta neân nhôù ñieàu ñoù.

      Ñaây laø nguyeân vaên böùc thö moät keá toaùn vieân gôûi cho toâi: Ñuoåi ngöôøi laøm coâng, khoâng phaûi laø moät caùi thuù, maø bò ñuoåi laïi caøng khoâng thuù chuùt naøo heát. Coâng vieäc cuûa haõng chuùng toâi coù töøng muøa. Cho neân baét ñaàu thaùng ba laø chuùng toâi phaûi sa thaûi moät soá nhaân vieân. Maõi tôùi gaàn ñaây, chuùng toâi vaãn baùo tin buoàn ñoù cho nhöõng ngöôøi bò hy sinh baèng caùch naøy: "OÂng Smith, môøi oâng ngoài xuoáng. Tôùi muøa heát vieäc roài, chuùng toâi khoâng coù ñuû coâng vieäc ñeå caäy oâng giuùp... Chuùng toâi ñaõ cho oâng hay tröôùc raèng coâng vieäc laøm chæ taïm thôøi thoâi...".

      Nhöng ngöôøi bò maát vieäc duø sao cuõng thaát voïng laém. Hoï coù caûm töôûng bò boû rôi vaø khoâng theøm giöõ moät maùy may caûm tình vôùi moät haõng ñaõ ñoái ñaõi vôùi hoï khieám nhaõ nhö vaäy.

      Sau naøy, toâi aùp duïng moät caùch lòch söï hôn, ñoái ñaõi vôùi hoï coù leã ñoä hôn. Toâi cho môøi töøng ngöôøi voâ phoøng toâi sau khi suy nghó kyõ veà coâng vieäc hoï ñaõ giuùp toâi trong caû muøa ñoâng, toâi noùi vôùi hoï nhö vaày: "OÂng Smith, oâng ñaõ ñaéc löïc giuùp chuùng toâi. Khi chuùng toâi caäy oâng ñi Nöõu Öôùc, nhieäm vuï khoâng phaûi deã maø oâng ñaõ thaønh coâng ñöôïc moät caùch ñaùnh khen, haõng laáy laøm vinh döï laém. OÂng coù taøi, coù nhieàu töông lai, duø oâng laøm vieäc ôû ñaâu cuõng vaäy. Chuùng toâi tin caäy oâng vaø neáu coù vieäc ñeå nhôø oâng giuùp ñöôïc, chuùng toâi seõ nghó tôùi oâng. Chuùng toâi khoâng queân oâng...".

      "Keát quaû toát hôn voâ cuøng. Hoï khoâng oaùn hôøn gì heát, hoï khoâng cho raèng hoï bò chuùng toâi phaûn. Hoï hieåu raèng neáu coù coâng vieäc thì chuùng toâi taát giöõ hoï laïi. Vaø khi chuùng toâi caàn tôùi hoï, hoï voäi vaøng laïi lieàn, coù veû caûm ôn chuùng toâi laém".

      OÂng Dwight Morrow, cöïu söù thaàn Mexique ñaõ quaù coá, nhaïc phuï oâng Lindbergh, coù moät taøi dò thöôøng laø laøm cho hai keû thuø saép ñaám nhau, hoøa giaûi vôùi nhau lieàn. OÂng laøm caùch naøo? OÂng tìm trong quan ñieåm cuûa hai ngöôøi, taát caû nhöõng choã maø oâng cho laø coâng baèng, oâng ñem phoâ baøy ra vaø ca tuïng khoâng cho ai laø traùi heát, duø cuoäc tranh bieän keát cöïc ra sao cuõng vaäy.

      Ñoù laø quy taéc cuûa moïi söï troïng taøi: giöõ theå dieän cho ngöôøi ta. Naêm 1922, sau hai theá kyû oaùn thuø, daân Thoå Nhó Kyø quyeát xua ñuoåi caùc kieåu daân Hy Laïp ra khoûi nöôùc, Mustapha Keùmal hoâ haøo quaân lính: "Hôõi só toát, muïc ñích cuûa chuùng ta laø Ñaïi Trung haûi". Chieán tranh ñoù giöõa Thoå Nhó Kyø vaø Hy Laïp, laø moät trong nhöõng chieán tranh caän ñaïi ñoå maùu nhieàu nhaát. Quaân Thoå Thaéng vaø khi hai ñaïi töôùng Hy Laïp Tricoupis vaø Dionis laïi toång haønh dinh cuûa Keùmal ñeå ñaàu haøng, daân Thoå truùt lôøi nguyeàn ruûa leân ñaàu hoï.

      Nhöng Keùmal khoâng toû cho hoï thaáy raèng oâng laø ngöôøi thaéng, caùc baäc vó nhaân khoâng phí thì giôø töï ñaéc, khoe nhöõng thaønh coâng cuûa mình.

      OÂng baét hai tay ñaïi töôùng ñoù, noùi: "Xin môøi hai Ngaøi ngoài xuoáng ñaây chaéc hai Ngaøi meät laém". Roài sau khi noùi chuyeän vôùi hoï veà traàn maïc, oâng xoa veát thöông töï aùi cuûa hoï: "Toâi xin laáy tö caùch moät quaân nhaân noùi chuyeän vôùi hai Ngaøi cuõng laø quaân nhaân. Toâi cho chieán tranh laø moät canh baïc vaø nhöõng ngöôøi cao tay nhaát cuõng coù khi thua".

      Vaäy, caû trong noãi vui möøng thaéng traän kích thích oâng, maø oâng cuõng khoâng queân quy taéc quan troïng thöù naêm sau naøy giöõ theå dieän cho ngöôøi.

Phaàn Thöù Hai Möôi Taùm

Khích Leä Ngöôøi Ta Caùch Naøo?

     Toâi ñaõ ñöôïc anh Pete Barlow. Anh chuyeân moân daïy choù vaø ngöïa laøm troø trong nhöõng raïp xieác. Toâi thích coi anh daïy choù laém. Khi moät con choù hôi taán tôùi moät chuùt, anh vuoát ve noù, khen noù, thöôûng noù thòt, noùi toùm laïi coi troïng söï thaønh coâng cuûa noù.

      Phöông phaùp ñoù khoâng môùi meû gì. Taát caû nhöõng ngöôøi daïy suùc vaät aùp duïng noù ñaõ nhieàu theá kyû roài.

      Toâi töï hoûi ñoái vôùi loaøi ngöôøi sao chuùng ta khoâng duøng caùch hôïp lyù ñoù? Taïi sao ta khoâng duøng thòt thay cho roài lôøi khen thay cho lôøi maéng? Chuùng ta neân theo anh Pete Barlow muoán khuyeán khích ai thì duø ngöôøi ñoù taán tôùi raát ít, ta cuõng neân khen.

      Nhö vaäy chuùng ta kích leä hoï cho hoï tieáp tuïc gaéng söùc. Lewis E. Lawes, giaùm ñoác khaùm Sing Sing, nhaän thaáy raèng nhöõng lôøi khuyeán khích coù nhieàu keát quaû raát toát, caû vôùi toäi nhaân chai nhaát. OÂng vieát trong moät böùc thö: "Toâi nhaän thaáy raèng muoán cho toäi nhaân hôïp taùc vôùi toâi vaø trôû laïi con ñöôøng löông thieän thì khen nhöõng söï gaéng söùc cuûa hoï, coù hieäu quaû hôn laø raày, phaït hoï!" Tôùi baây giôø toâi chöa töøng bò nhoát khaùm Sing Sing vaø khoâng bieát boïn toäi nhaân nghó sao. Nhöng chæ caàn ngoù veà quaù khöù cuûa toâi, cuõng thaáy raèng ñôøi toâi coù moät ñoâi khi thay ñoåi do moät lôøi khen hay khuyeán khích. Vaø baïn coù nhö vaäy khoâng? ... Quaù khöù ñaày nhöõng thí duï chöùng minh naêng löïc thaàn dieäu cuûa lôøi khen.

      Naêm möôi naêm tröôùc, moät ñöùa nhoû möôøi tuoåi laøm vieäc trong moät xöôûng ôû Naples. Noù mô moäng muoán thaønh moät danh ca. Chaúng may, oâng thaày ñaàu tieân daïy noù ca laøm cho noù thaát voïng: "Gioïng naøy ca nhö teù tai ngöôøi ta". Nhöng maø noù, moät ngöôøi nhaø queâ ngheøo an uûi noù, oâm noù vaøo loøng, baûo raèng baø tin chaéc noù coù taøi vaø ñaõ thaáy noù tieán tôùi roài. Baø laøm vieäc cöïc khoå, nhòn aên, nhòn maëc ñi chaân khoâng, ñeå daønh tieàn cho hoïc aâm nhaïc... Nhöõng lôøi khuyeán khích cuûa baø thay ñoåi haún ñôøi ñöùa nhoû. Chaéc baïn ñaõ ñöôïc nghe ngöôøi ta noùi tôùi noù: teân noù laø Caruso.

      Theá kyû tröôùc, moät thieáu nieân ôû Luaân Ñoân öôùc ao trôû neân vaên só. Nhöng hoaøn caûnh noù thaät laø traùi ngöôïc. Hoïc thì sô saøi, cha bò giam thaâu vaø chính noù ngheøo laém, nhieàu khi bò "löûa cô ñoát ruoät". Sau cuøng, noù kieám ñöôïc moät vieäc laøm laø daùn nhaõn leân treân nhöõng ve thuoác nhuoäm trong moät kho haøng ñaày nhöõng chuoät coáng. Toái, noù nguû treân moät gaùc thöôïng gheâ tôûm, saùt maùi nhaø, cuøng vôùi boïn du coân caën baõ cuûa thaønh Luaân Ñoân. Noù khoâng tin ôû giaù trò cuûa noù vaø sôï ngöôøi ta cheâ gieãu tôùi noãi phaûi ñôïi trôøi toái nhö möïc roài môùi daùm leùn luù ñem baûn thaûo boû vaøo thuøng thö. Heát baûn naøy ñeán baûn khaùc bò tröø choái. Sau cuøng, moät ngaøy töôi saùng tôùi: moät chuyeän noù vieát ñöôïc ngöôøi ta nhaän ñaêng. Ñaønh raèng ngöôøi ta khoâng traû noù moät xu nhoû naøo heát, nhöng noù khoâng caàn. Nhaø xuaát baûn khen noù, laø ñuû roài! Coù ngöôøi nhaän raèng noù coù taøi roài! Noù sung söôùng tôùi noãi noù ñi lang thang ngoaøi phoá, hai haøng leä roøng roøng treân maù.

      Töø luùc ñoù, noù hy voïng, töï tín vaø töông lai cuûa noù thay ñoåi haún. Nhöng neáu khoâng coù söï khuyeán khích ñoù thì coù leõ noù coøn laøm suoát ñôøi trong nhöõng nhaø maùy ñaày chuoät coáng. Ngöôøi ñoù, cuõng khoâng xa laï gì vôùi baïn. Chính laø vaên só Anh Charles Dickens. Nöûa theá kyû sau, moät thanh nieân khaùc ôû Luaân Ñoân laøm vieäc trong moät cöûa haøng baùn ñoà næ. Daäy töø ba giôø saùng, queùt tieäm, vaø nai löng ra laøm möôøi boán giôø moät ngaøy. Ñöôïc hai naêm, chòu khoâng noåi, roài moät buoài saùng khoâng ñieåm taâm, boû nhaø ra ñi, cuoác boä hai möôi caây soá veà thaêm baø meï laøm quaûn gia cho moät chuû ñieàn. Caäu than thôû khoùc loùc van lôùn, theà nhaát ñònh töï töû, neáu coùn phaûi baét buoäc böôùc chaân vaøo cöûa haøng ñoù nöõa... Roài caäu vieát moät böùc thö daøi cho oâng giaùo cuõ, thuù nhaän raèng chòu khoâng noåi ñôøi nöõa, chæ muoán quyeàn sinh thoâi. OÂng giaùo hoài aâm, an uûi caäu, noùi caäu raát thoâng minh, laøm vieäc lôùn ñöôïc, ñôøi töôi saùng vaø cuoái thö, cho caäu moät chaân giaùo vieân.

      Nhöõng lôøi khen vaø an uûi ñoù thay ñoåi ñôøi vaø coù aûnh höôûng saâu xa trong vaên hoïc nöôùc Anh. Thöïc vaäy töø hoài aáy, nhaân vaät ñoù ñaõ vieát baûy möôi baûy cuoán saùch vaø duøng ngoøi vieát maø kieám ñöôïc treân moät trieäu myõ kim. Chaéc baïn vaên só ñoù: chính laø H.Gwells.

      Naêm 1922, ôû Californie coù moät thanh nieân ngheøo khoå, soáng vôùi vôï. Gioïng chaøng toát: chuû nhaät haùt ôû nhaø thôø, thænh thoaûng haùt trong nhöõng leã cöôùi ñeå kieám vaøi myõ kim. Nhöng khoù ñuû aên laém, chaøng nhaát quyeát xa chaâu thaønh veà nhaø queâ maø ñôøi soáng ít ñaéc ñoû. Kieám moät caùi choøi ôû giöõa vöôøn nho roài ôû ñoù. Tieàn möôùn nhaø tuy chaúng laø bao, nhöng ñoái vôùi chaøng coøn naëng quaù: chaøng khoâng traû noåi. Thieáu möôøi thaùng tieàn nhaø, chaøng ñaønh laøm trong vöôøn nho ñeå traû nôï. Nhieàu khi ñoùi quaù, ñöôïc ít nho loùt loøng chaøng möøng laém. Chaøng thaát voïng ñeán noãi muoán giaûi ngheä ñi baùn xe cam nhoâng... Chính luùc ñoù, vaên só Rupert Hugles nghe chaøng ca, khen chaøng: "Gioïng anh toát laém. Anh phaûi leân Nöõu Öôùc, kieám thaày hoïc, luyeän theâm noù ñi...".

      Chính lôøi khen ñoù môû ñaàu cho quaûng ñöôøng röïc rôõ cuûa chaøng. Chaøng daõi baøy taâm söï vôùi toâi nhö vaäy. Chaøng lieàn möôïn hai ngaøn röôõi myõ kim roài ñi veà mieàm Ñoâng. Thanh nieân ñoù danh ca Lawrence Tibbett.

      Neáu chuùng ta bieát ñem ra aùnh saùng nhöõng taøi naêng saâu kín cuûa nhuõng ngöôøi xung quanh chuùng ta, thì chaúng phaûi laø chæ daãn ñaïo, caûi thieän, phaân phaùt hoï maø thoâi, ta coøn caûi taïo hoï nöõa. Baïn cho raèng toâi noùi quaù ö? Thì ñaây, xin baïn nghe nhöõng lôøi chí lyù sau naøy cuûa moät giaùo sö William James, moät nhaø taâm lyù coù leõ coù taøi nhaát cuûa chaâu Myõ.

      Chuùng ta hieän taïi ra sao, vaø chuùng ta coù theå trôû thaønh moät ngöôøi ra sao, hai traïng thaùi ñoù khaùc nhau xa laém, cuõng nhö moät ngöôøi chaäp chôøm, nöûa thöùc nöûa nguû, so vôùi moät ngöôøi tænh taùo haún hoøi vaäy.

      Chuùng ta chæ duøng moät phaàn nhoû nhöõng khaû naêng vaät chaát vaø tinh thaàn cuûa chuùng ta. Noùi chung thì loaøi ngöôøi soáng maø boû phí nhieàu khaû naêng laém. Coù ñuû caùc baûo vaät maø khoâng duøng tôùi.

      Baïn cuõng coù nhöõng baûo vaät maø baïn khoâng duøng tôùi, hoaëc khoâng bieát lôïi duïng noù tôùi cöïc ñoä. Trong nhöõng baûo vaät ñoù, khaû naêng hieàn dieäu khen ngôïi ngöôøi khaùc vaø khuyeán khích hoï thöïc hieän nhöõng khaû naêng thaàm kín cuûa hoï. Vaäy, muoán thay ñoåi ngöôøi khaùc maø khoâng laøm cho ngöôøi khaùc phaät yù, giaän döõ, baïn phaûi: Laáy coâng taâm nhaän nhöõng söï gaéng söùc cuûa hoï, khen nhöõng taán tôùi nhoû nhaát cuûa hoï.

      Lôøi khen cuûa baïn phaûi thaønh thaät vaø ñaïi ñoä.

Phaàn Thöù Hai Möôi Chín

Vò Trí Kyû Giaû Duïng

     Moät baø baïn toâi ôû Nöõu Öôùc, baø Gent, möôùn moät ngöôøi ôû gaùi vaø heïn chò ta thöù hai sau laïi baét ñaàu laøm vieäc. Trong thôøi gian ñoù, baø keâu ñieän thoaïi hoûi moät ngöôøi chuû cuõ veà haïnh kieåm cuûa chò ta. Ngöôøi chuû ñoù khoâng ñöôïc haøi loøng veà chò ta laém... Nhöng khi chò laïi, baø Gent noùi: Chò Nelie, hoâm nay toâi ñaõ keâu ñieän thoaïi hoûi moät chuû cuõ cuûa chò. Baø aáy noùi ngay thaúng vaø ñöùng ñaén, gioûi laøm beáp vaø kheùo saên soùc treû em. Nhöng baø aáy coù theâm raèng chò khoâng sieâng naêng, nhaø khoâng bao giôø lau chuøi kyõ. Rieâng toâi, toâi tin raèng baø aáy noùi quaù ñaùng. Toâi coi chò cuõng bieát chò caån thaän. Chò söûa soaïn thaät goïn gaøng. Toâi chaéc raèng chò chaêm non nhaø cöûa khoâng coù choã naøo ñaùng cheâ, cuõng nhö caùch aên baän cuûa chò vaäy. Roài chò coi, chaéc chaén chò seõ vöøa yù toâi laém.

      Vaø moïi söï ñöôïc vöøa yù thaät. Chò Nellie muoán xöùng ñaùng vôùi lôøi khen cuûa baø chuû. Vaø chò xöùng ñaùng thaät. Nhaø cöûa saïch boùng. Moãi ngaøy chò laøm phuï moät giôø ñeå coï, lau, chöù khoâng chòu ñeå cho baø Gent thaát voïng.

      OÂng hoäi tröôûng Coâng ty Bsldwin saûn xuaát ñaàu xe löûa noùi: "Nhöõng ngöôøi ñaõ troïng ta, maø ta bieát meán taøi hoï, thì deã chæ huy hoï laém".

      Toùm laïi, neáu baïn muoán cho ai phaùt trieån moät ñöùc tính naøo, baïn neân haønh ñoäng nhö ñöùc tính ñoù ñaõ laø moät ñaëc saéc roõ raøng nhaát cuûa ngöôøi ñoù. Shakespeare noùi: "Neáu baïn coøn thieáu moät ñöùc tính, cöù xöû söï nhö ñaõ coù noùi roài". Muoán caûi thieän moät ngöôøi, baïn cöù ra veû tin ngöôøi ñoù coù ñöùc tính naøy ñöùc tính noï ñi. Toû ra tin caäy ngöôøi ñoù ñi, khen hoï ñi: Hoï seõ gaéng söùc phi thöôøng ñeå xöùng ñaùng vôùi khen cuûa baïn. Trong cuoán "Kyù öùc cuoäc ñôøi soáng chung vôùi Maeterlinck", baø Georgette Leblanc keå chuyeän moät söï thay ñoåi dò thöôøng trong ñôøi moät thieáu nöõ nöôùc Bæ. Baø noùi: Toâi aên côm caùch taïi moät khaùch saïn gaàn nhaø vaø cho moät ngöôøi haàu gaùi ñem laïi nhaø toâi. Teân chò laø "Marie röûa cheùn" vì hoài môùi voâ laøm, ngöôøi ta ñeå chi röûa cheùn. Chò xaáu nhö quûy, maét leù, chaân ñi chöõ baùt, gaày giô xöông, ñaàn ñoän.

      Moät hoâm, trong khi ñaët baøn, toâi ñoät ngoät baûo chò: "Chò Marie, chò coù raát nhieàu choã ñaùng quyù, chò coù bieát khoâng?" Vì quen giaáu tình caûm cuûa mình, chò thöø ra moät luùc, caâm nhö heán vaø trô nhö ñaù. Roài ñaët ñóa leân baøn, chò thôû daøi, ngay ngoâ noùi: "Thöa baø, thaät toâi khoâng ngôø nhö vaäy" Chò khoâng hoûi theâm moät caâu, laëng leõ trôû voâ beáp vaø nhaéc ñi nhaéc laïi lôøi toâi ñaõ noùi cho moïi ngöôøi nghe.

      Loøng tin cuûa chò maïnh tôùi noãi khoâng ai nôõ cheá gieãu chò, maø töø hoâm ñoù, coøn hôi neå chò nöõa. Nhöng söï thay ñoåi laï luøng nhaát, chính laø söï bieán hoùa cuûa thaâm taâm chò. Tin chaéc chaén raèng chò coù nhieàu choã ñaùng quyù maø khoâng ai bieát, chò haêng haùi söûa soaïn, trau gioài nhan saéc ñeán noãi tuoåi xuaân cuûa chò maø chi queân baüng ñi, trôû laïi röïc rôõ treân neùt maët chò, vaø ngöôøi ta khoâng thaáy chò xaáu nöõa.

      Hai thaùng sau luùc doïn nhaø, chò cho toâi hay saép thaønh hoân vôùi chaùu ngöôøi ñaàu beáp. Chò ta noùi: "Toâi saép ñöôïc sang troïng" vaø caùm ôn toâi. Chæ coù moät caâu ngaén maø thay ñoåi caû ñôøi chò ta".

      Baø Georgette Leblanc ñaõ khen chò Marie vaø lôøi khen ñaõ thay ñoåi haún ngöôøi baøn baø ñoù.

      Môùi roài toâi ñöôïc haàu chuyeän moät oâng giaùm ñoác Coâng ty "Exchange Buffets". Hai möôi saùu tieäm cao laâu hoïp laïi thaønh coâng ty ñoù vaø cuøng theo moät chaùnh saùch ñaëc bieät: laáy "danh döï" laøm troïng. Trong nhöõng tieäm ñoù, saùng laäp töø naêm 1885, khoâng bao giôø ngöôøi ta ñöa giaáy tính tieàn cho khaùch haøng heát. Baïn muoán keâu moùn gì thì keâu, aên xong roài, baïn tính tieàn laáy, roài khi ra, ñem laïi quyõ traû. Khoâng kieåm soaùt gì heát, khoâng coù theû gì heát.

      Toâi ngaïc nhieân laém, hoûi: Nhöng oâng phaûi coù vaøi ngöôøi giaùm thò chöù? Khoâng theå tin heát thaûy caùc khaùch aên ñöôïc.

      Chuùng toâi khoâng coù ngöôøi giaùm thò naøo heát oâng giaùm ñoác traû lôøi. Coù leõ cuõng coù ngöôøi aên quòt, nhöng chuùng toâi khoâng caàn bieát tôùi. Chuùng toâi chæ bieát raèng chaùnh saùch cuûa chuùng toâi haún coù choã hay, neáu khoâng thì sao ñaõ thònh vöôïng trong nöûa theá kyû nay ñöôïc?

      Taïi nhöõng cao laâu ñoù, khaùch aên ñöôïc ñaõi nhö ngöôøi löông thieän, bieát troïng danh döï. Cho neân heát thaûy, giaøu, ngheøo, aên troäm, aên xin... ñeàu muoán ñöôïc xöùng ñaùng vôùi loøng tin caäy cuûa chuû tieäm. OÂng Lawes, giaùm ñoác khaùm Sing Sing, coøn noùi: "Ñoái vôùi moät quaân voâ laïi, muoán cho ñöôïc vieäc, chæ coù moãi moät caùch laø toû veû tin caäy noù, ñaõi noù nhö moät coâng daân löông thieän vaø ñaùng troïng, cöù nhaän ngay raèng noù trung thöïc ñöùng ñaén. Ñöôïc baïn tin caäy, noù phænh muõi ra vaø coù leõ gaéng söùc ñeå ñöôïc xöùng ñaùng loøng tin ñoù".

      Lôøi ñoù hay vaø ñuùng ñeán noãi toâi muoán nhaéc laïi ñaây "Ñoái vôùi moät quaân voâ laïi, muoán cho ñöôïc vieäc, chæ coù moãi moät caùch laø toû veû tin caäy noù, ñaõi noù nhö moät coâng daân löông thieän vaø ñaùng troïng, cöù nhaän ngay raèng noù trung thöïc ñöùng ñaén. Ñöôïc baïn tin caäy, noù phænh muõi ra vaø coù leõ gaéng söùc ñeå ñöôïc xöùng ñaùng loøng tin ñoù".

      Vaäy, muoán söûa ñoåi moät ngöôøi maø khoâng laøm cho hoï phaät yù, giaän döõ: Baïn gaây cho ngöôøi aáy moät thanh danh roài hoï seõ gaéng söùc ñeå ñöôïc xöùng thanh danh ñoù.

Phaàn Thöù Ba Möôi

Neân Khuyeán Khích Ngöôøi

     Moät oâng baïn toâi, ñaõ boán chuïc caùi xuaân xanh, gaàn ñaây môùi ñính hoân cuøng moät coâ vò hoân theâ cuûa oâng khuyeân oâng hoïc khieâu vuõ keå cuõng hôi treû.

      Sau oâng keå leã taâm söï vôùi toâi: Trôøi bieát cho raèng toâi nhaûy dôû heát choã noùi. Toâi kheâu vuõ theo moät loái coå töø hai möôi naêm veà tröôùc. Coâ giaùo daïy toâi noùi thaúng cho toâi bieát raèng phaûi queân heát nhöõng ñieäu cuõ ñi ñeå baét ñaàu hoïc laïi töø ñaàu. Coâ laøm toâi hoaøn toaøn thaát voïng. Toâi xin thoâi.

      Laïi hoïc moät coâ khaùc. Coâ naày laáy loøng toâi, coù leõ quaù khen toâi moät chuùt, nhöng toâi thích nhö vaäy. Vôùi moät gioïng töï nhieân, coâ noùi raèng ñieäu boä cuûa toâi coù leõ hôi xöa, nhöng quy taéc thì ñuùng, vaø muoán hoïc nhöõng baøi môùi khoâng khoù khaên chi heát.

      Coâ thöù nhöùt cheâ toâi maø laøm toâi heát muoán hoïc. Coâ thöù nhì, traùi laïi, laøm boä nhö khoâng thaáy nhöõng loãi laàm cuûa toâi maø khoâng ngôùt khen nhöõng tieán boä cuûa toâi. Coâ noùi: Trôøi phuù cho oâng caùi giaùc quan veà tieát ñieäu, oâng thaät laø ngöôøi trôøi sanh ra ñeå maø khieâu vuõ.

      Löông tri cuûa toâi baûo toâi raèng tröôùc cuõng vaäy maø sau naøy cuõng coøn nhö vaäy, toâi suoát ñôøi seõ chæ laø moät "thaèng" khieâu vuõ dôû thoâi. Nhöng trong thaâm taâm toâi, toâi thích tin raèng khoâng bieát chöøng lôøi coâ ñoù ñuùng cuõng neân.

      Thì coâ ta aên tieàn cuûa toâi, phaûi khen toâi laø söï dó nhieân... Nhöng nghó tôùi ñieàu ñoù laøm quaùi gì?

      Duø sao ñi nöõa, töø böõa coâ ta cho toâi tin raèng toâi coù "giaùc quan veà tieát ñieäu" thì toâi khieâu vuõ khaù hôn tröôùc nhieàu. Lôøi ñoù ñaõ phaán phaùt toâi, laøm cho toâi hy voïng vaø gaéng söùc taäp cho khaù theâm leân

     Cheâ moät ñöùa nhoû, moät ñöùc lang quaân hay moät ngöôøi laøm coâng raèng hoï ñaàn ñoän, khoâng coù moät chuùt taøi naêng gì, raèng hoï "bò thòt", ñoaûng vò, chaúng ñöôïc vieäc gì, khoâng hieåu chuùt chi heát, töùc laø dieät heát yù muoán töï caùi cuûa hoï ñi.

      Neân thöû phöông phaùp ngöôïc laïi. Khuyeán khích hoï nhieàu vaøo: noùi raèng coâng vieäc deã laøm laém. Toû ra raèng ta tin nôi taøi naêng hoï, raèng hoï coù taøi maø hoï khoâng ngôø... vaø baïn seõ thaáy hoï thöùc suoát ñeâm ñeå taäp taønh cho hoaøn haûo.

      Ñoù laø phöông phaùp cuûa nhaø dieãn thuyeát Lowell Thomas. OÂng ñoù thöïc coù khieáu, coù thieân taøi daãn ñaïo ngöôøi. OÂng laøm baïn töï tin. OÂng truyeàn cho baïn loøng tin chaéc, söï baïo daïn, söùc maïnh, laøm cho baïn thay ñoåi thaønh moät ngöôøi khaùc. Môùi roài, toâi ñi nghæ cuoái tuaàn vôùi oâng baø Thomas. Trong khi cuûi chaùy laùch taùch trong loø söôûi ngöôøi ta môøi toâi ñaùnh baøi brige Daùnh baøi "bridge" Khoâng! Khoâng khoâng, khoâng. Toâi khoâng bieát ñaùnh! Khoâng bieát chuùt chi heát. Khoâng theå ñöôïc.

      OÂng Thomas baûo toâi: Naøy anh Dale, ñaùnh bridge deã laém maø. Chæ caàn coù trí nhôù vaø bieát suy xeùt.

      Anh ñaõ nghieân cöùu veà trí nhôù. Ñoù laø sôû tröôøng cuûa anh. Anh thöû chôi ñi, anh seõ mau bieát laém. Vaø, töùc thì, khoâng kòp nghó ngôïi gì heát, toâi ngoài vaøo hoäi, laàn ñoù laàn thöù nhaát ñôøi toâi. OÂng Thomas chæ caàn baûo toâi coù thieân tö veà baøi vaø ñaùnh baøi deã laém, laø toâi lieàu chôi lieàn.

      Ely Culbertson laø vua baøi bridge. Nhöõng saùch oâng vieát veà noù ñöôïc hoan ngheânh nhieät lieät vaø dòch ra möôøi hai thöù tieáng. Maø oâng thuù vôùi toâi raèng sôû dó thaønh moät nhaø chuyeân moân nhö vaäy thì chæ nhôø moät ngöôøi ñaøn baø khuyeán khích.

      OÂng ñaõ thöû ñuû ngheà, nhöng chöa bao giôø coù yù daïy ñaùnh baøi heát. Khoâng nhöõng oâng ñaùnh baøi thaáp maø coøn öông ngaïnh tôùi noãi khoâng ai muoán ñaùnh baøi vôùi oâng.

      Vaäy muoán thay ñoåi thaùi ñoä cuûa moät ngöôøi maø khoâng laøm cho ngöôøi aáy phaät yù, giaän döõ, baïn phaûi: Khuyeán khích hoï, töùc thì loãi laàm gì cuõng deã söûa, vieäc khoù khaên gì cuõng laøm.

Phaàn Thöù Ba Möôi Moát

Laøm Sao Cho Ngöôøi Ta Vui Söôùng
Laøm Coâng Vieäc Baïn Nhôø Caäy

     Hoâm ñoù vaøo naêm 1915. Ñaõ treân moät naêm, caùc nöôùc ôû chaâu AÂu cheùm gieát laãn nhau gheâ gôùm chöa töøng thaáy trong lòch söû. Chaâu Myõ ôû tình traïng kinh hoaøng. Coù theå laäp laïi hoøa bình ñöôïc khoâng? Khoâng ai bieát ñöôïc.

      Nhöng Toång Thoáng Wilson nhaát quyeát gaéng söùc laøm cho kyø ñöôïc. OÂng sai moät maät söù ñi hoäi nghò vôùi caùc nhaø caàm ñaàu chaâu AÂu. William Jennings Bryan, Toång tröôûng noäi vuï, söù ñoà cuûa hoøa bình, noùng loøng ñi laém. OÂng thaày ñoù laø moät dòp phuïng söï moät lyù töôûng cao caû vaø löu danh thieân coå. Nhöng Toång Thoáng Wilson löïa moät ngöôøi khaùc, Ñaïi taù House, baïn thieát cuûa oâng. Vaø oântg caäy Ñaïi taù laøm coâng vieäc khoù khaên laø baùo tin cho Bryan hay.

      Ñaïi taù cheùp cuoäc gaëp gôõ ñoù trong nhaät kyù cuûa oâng:"Bryan thaát yù laém, khi oâng hay tin raèng toâi ñöôïc Toång Thoáng giao phoù cho söï meänh maø oâng ao öôùc"

      Toâi traû lôøi oâng ta: "Toång Thoáng nghó neân giöõ kín cuoäc vaän ñoäng ñoù. Maø neáu oâng ñi, teân tuoåi cuûa oâng maø ai cuõng bieát, ñuû laøm cho ngöôøi ta chuù yù tôùi vaø töï hoûi oâng tôùi vôùi muïc ñích chi ñaây...".

      Nghóa laø Ñaïi taù muoán cho oâng Bryan hieåu raèng ngöôøi quan troïng quaù, khoâng neân nhaän söù meänh ñoù vaø oâng Bryan haøi loøng.

      Khoân kheùo, laïi coù nhieàu kinh nghieäm, Ñaïi taù House ñem thöïc haønh moät trong nhöõng quy taéc lôùn noù ñieàu khieån söï giao thieäp trong xaõ hoäi. Qui taéc ñoù laø: Laøm sao cho ngöôøi khaùc thaáy vui söôùng laøm coâng vieäc baïn caäy hoï.

      Khi Toång Thoáng Wilson môøi oâng Mc Adoo giuùp vieäc trong vaên phoøng oâng, oâng cuõng aùp duïng qui taéc ñoù, maëc daàu ñieàu oâng caäy khoâng phaûi laø moät söï hy sinh, maø chính laø moät söï danh döï voâ cuøng cho oâng Mcs Adoo, oâng naøy thaáy vui thích boäi phaàn vaø keå laïi nhö vaày: OÂng Wilson baûo toâi raèng oâng seõ sung söôùng laém, neáu toâi chòu nhaän chöùc Toång tröôûng Quoác khoá. Ngoân ngöõ oâng thaät lòch söï: oâng cho toâi caûm töôûng raèng neáu toâi chòu nhaän vinh döï lôùn ñoù, töùc thì ban cho oâng moät ñaëc aân.