Muoán Laáy Maät Ñöøng Phaù Toå Ong

      Nhaän ñöôïc thö cuûa toâi, oâng ta laïi nhaø toâi lieàn, theo sau coù ngöôøi thö kyù. Toâi ra taän cöûa ñoùn oâng, voâ cuøng nieàm nôû. Toâi khoâng ñaù ñoäng gì tôùi tieàn möôùn nhaø heát. Toâi baét ñaàu khoe caên toâi ôû ñeïp, toâi thích ôû ñoù laém, toâi khoâng tieác lôøi khen. Toâi khen oâng ta kheùo quaûn lyù caên phoá ñoù vaø keát luaän raèng: Toâi muoán ôû theâm moät naêm nöõa, nhöng khoâng ñæ tieàn traû.

      Roõ raøng toâi thaáy oâng ta chöa heà ñöôïc ngöôøi möôùn nhaø naøo noùi vôùi oâng baèng caùi gioïng ñoù. OÂng ta khoâng bieát nghó laøm sao heát. OÂng ta beøn keå noåi lo phieàn cuûa oâng. Ngöôøi möôùn nhaø luoân luoân keâu naøi. Coù moät ngöôøi gôûi cho oâng möôøi boán böùc thö maø nhieàu böùc chöûi oâng haún hoi, moät ngöôøi khaùc laïi doïa traû laïi phoá, neáu oâng khoâng coù caùch naøo caám ngöôøi möôùn töøng treân ngaùy ban ñeâm! OÂng aáy noùi: Gaëp ñöôïc ngöôøi nhö toâi, vui laøm sao! Roài khoâng caàu xin oâng, oâng cuõng töï haï tieàn möôùn xuoáng moät chuùt. Toâi xin haï xuoáng nhieàu hôn nöõa… OÂng ta baèng loøng lieàn.

      "Neáu toâi duøng phöông phaùp cuûa nhöõng ngöôøi möôùn phoá khaùc, chaéc chaén toâi ñaõ thaát baïi nhö hoï. Toâi thaønh coâng nhôø thaùi ñoä nhuõn nhaën, thaân maät, hieåu bieát cuûa toâi".

      Môùi roài, toâi môøi vaøi ngöôøi baïn laïi duøng böõa tröa vôùi toâi. Cuoäc hoäi hoïp ñoù ñoái vôùi toâi quan troïng laém vaø taát nhieân toâi muoán söï tieáp ñaõi ñöôïc hoaøn toaøn chu ñaùo. Thöôøng thöôøng trong nhöõng dòp long troïng nhö vaäy, toâi möôùn anh haàu baøn Emile lo toan giuùp toâi. Nhöng hoâm aáy anh Emile tôùi khoâng ñöôïc, maëc daàu toâi coù daën tröôùc. Anh cho moät ngöôøi giuùp vieäc laïi theá. Thaät laø tai haïi! Anh phuï vieäc ñoù chaúng bieát chuùt chi veà khoa haàn baøn caû. Baø khaùch quyù nhaát cuûa toâi, ñaùng leõ phaûi ñöa moùn aên môøi tröôùc, thì anh nhaát ñònh môøi sau cuøng. Coù moät luùc, anh daâng baø ta moùn rau caàn, rau chæ coù chuùt xíu maø doïn trong moät caùi ñóa ñaïi haûi. Thòt thì dai, khoai thì naùt. Thaät laø nhuï nhaõ, toâi giaän laém. Raùn söùc laém môùi giöõ ñöôïc nuï cöôøi trong caû buoåi tieäc maø toâi ñau khoå nhö bò haønh hình vaäy.

      Nhöng toâi töï nhuû: "Anh Emile, anh ñôïi khi naøo gaëp anh, toâi seõ cho anh moät traän".

      Nhöng ngay toái hoâm ñaùng ghi nhôù ñoù, toâi ñöôïc döï thính moät buoåi dieãn thuyeát veà ngheä thuaät daãn duï ngöôøi vaø toâi hieåu raèng coù raày anh Emile cuõng voâ ích, chæ laøm cho anh aáy giaän oaùn toâi vaø khoâng muoán haàu tieäc giuùp toâi nöõa. Toâi raùn töï ñaët toâi vaøo ñòa vò anh vaø thaáy raèng anh khoâng chòu traùch nhieäm trong böõa tieäc ñoù, vì khoâng phaûi anh ñi chôï, cuõng khoâng phaûi anh naáu moùn aên. Ngöôøi phuï cuûa anh vuïng daïi, ñaâu phaûi loãi cuûa anh. Coù leõ vì giaän döõ maø toâi ñaõ xeùt anh voäi vaøng quaù, nghieâm khaéc quaù. Cho neân ñaùng leõ buoäc toäi anh, toâi ñònh thay ñoåi thaùi ñoä maø khoan hoàng vôùi anh vaø toâi ñaõ thaønh coâng röïc rôõ. Hoâm sau toâi gaëp anh, maët anh buoàn thiu nhöng coù veû saün saøng ñeå töï baøo chöõa. Toâi baûo: "Naày, anh Emile… toâi muoán anh hieåu raèng khi toâi ñaõi khaùch, toâi raát caàn coù anh giuùp tay toâi. Anh laø ngöôøi haàu baøn kheùo nhaát tænh Nöõu Öôùc naày… Toâi hieåu, hoâm tröôùc khoâng phaûi anh troâng nom böõa tieäc. Anh khoâng coù loãi chi heát…".

      Maây muø tan heát. Anh Emile mæm cöôøi, ñaùp:

      Thöa baø, quaû vaäy. Böõa tieäc ñoù hoûng laø loãi taïi ñaàu beáp chöù khoâng taïi toâi.

      Toâi tieáp:

      Anh Emile, toâi tính theát vaøi böõa tieäc nöõa. Toâi muoán hoûi yù kieán anh. Anh nghó toâi coù neân giöõ chò ñaàu beáp khoâng?

      Thöa baø, neân laém chöù. Söï ñaùng tieác laàn tröôùc chaéc chaén khoâng xaûy ra nöõa ñaâu.

      Tuaàn sau, toâi ñaõi khaùch böõa tröa. Anh Emile vaø toâi ñònh thöïc ñôn.

      Khi khaùch khöùa tôùi thì treân baøn chöng ñaày boâng hoàng röïc rôõ. Anh Emile saên soùc ñuû moïi beà. Giaù toâi coù thieát tieäc moät vò Hoaøng Haäu thì anh cuõng taän taâm ñeán vaäy laø cuøng. Moùn aên naáu raát kheùo vaø daâng leân coøn noùng hoåi. Coâng vieäc haàu khaùch thaät laø hoaøn toaøn. Anh daét boán ngöôøi phuï laïi haàu khaùch chöù khoâng phaûi moät ngöôøi nhö thöôøng leä. Cuoái böõa, ñích thaân anh daâng khaùch moät moùn traùng mieäng thaät ngon; khi ra veà, baø khaùch quyù nhaát cuûa toâi hoûi:

      Baø coù thuaät gì maø ngöôøi haàu taän taâm vaø kheùo leùo nhö vaäy?. Baø aáy noùi ñuùng. Toâi coù thuaät laï laø bieát duøng lôøi leõ oân toàn vaø nhöõng lôøi khen thaønh thaät.

      Ñaõ laâu laém, khi toâi coøn laø moät ñöùa nhoû chaïy chaân khoâng qua nhöõng khu röøng ñeå tôùi tröôøng laøng taïi mieàn Missouri, moät hoâm, toâi ñoïc moät baøi nguï ngoân veà maët trôøi vaø gioù. Gioù khoe gioù maïnh maët trôøi khoe maët trôøi maïnh. Gioù noùi: "Toâi seõ laøm cho anh thaáy raèng toâi maïnh hôn anh. Anh thaáy oâng gì ôû döôùi traàn kia khoâng? Toâi caù vôùi anh, xem hai ta, ai seõ laøm cho laõo ñoù phaûi toác aùo ra tröôùc heát". Töùc thì maët trôøi bieán sau ñaùm maây vaø gioù baét ñaàu thoåi maïnh nhö baõo. Nhöng caøng thoåi maïnh thì laõo caøng boù chaët aùo vaøo mình.

      Sau cuøng, gioù meät phaûi ngöøng. Luùc ñoù, maët trôøi ôû sau ñaùm maây loù ra, töôi tænh cöôøi vôùi khaùch boä haønh. Moät laùt, thaáy noùng quaù, laõo giaø lau moà hoâi traùn vaø côûi aùo. Maët trôøi môùi noùi cho gioù hieåu raèng: "Dòu daøng vaø thaân yeâu bao giôø cuõng maïnh hôn vuõ löïc vaø giaän döõ".

      Trong khi caäu hoïc troø ñoïc baøi nguï ngoân ñoù taïi moät nôi raát xa laøng caäu ôû, thì taïi tænh Boston maø hoài ñoù toâi chöùng minh chaân lyù daïy trong baøi aáy. Caâu chuyeän ñoù, ba chuïc naêm sau, nghóa laø môùi ñaây, Baùc só A. H. B. theo hoïc lôùp giaûng cuûa toâi, keå laïi cho toâi nghe nhö sau naøy:

      Hoài ñoù, nhöõng tôø baùo ôû Boston ñaêng ñaày nhöõng quaûng caùo cuûa boïn lang baêm vaø cuûa boïn coâ muï vöôøn maø moân thuoác vaø caùch ñôõ ñeû cuûa hoï ñaõ laøm cho nhieàu ngöôøi nguy taùnh maïng. Vaøi coâ muï ñoù bò baét, nhöng nhôø vaän ñoäng vôùi vaøi chính khaùch, hoï chæ bò phaït moät soá tieàn nhoû thoâi.

      Moái phaãn uaát döõ doäi tôùi noåi nhöõng ngöôøi löông thieän ôû Boston noåi caû daäy, la où, coøn caùc vò muïc sö ñaêng ñaøn maït saùt caùc baùo, caàu Chuùa tröøng trò nhöõng con buoân nhôùp nhuùa ñoù ñi.

      Daân gian keâu naøi ñuû caùch maø voâ hieäu. Vuï aáy ñöa tôùi nghò vieän, baøn caõi soâi noåi, nhöng roát cuoäc cuõng vì söï thoái naùt trong chính giôùi maø bò eùm nheïm.

      Baùc só B. laø hoäi tröôûng "Coâng giaùo" cuûa chaâu thaønh Boston, ñöôïc beø baïn giuùp ñôõ, oâng duøng ñuû caùch baøi tröø, nhöng than oâi! Khoâng coù keát quaû chi heát, khoâng hy voïng gì tröø ñöôïc boïn ñoù heát.

      Roài moät ñeâm, oâng naûy ra moät yù. OÂng nghó tôùi caùch maø ngöôøi ta chöa töøng nghó tôùi. Laø duøng lôøi leõ ngoït ngaøo thaân maät vaø khen khoân kheùo.

      OÂng vieát moät böùc thö cho oâng chuû nhieäm tôø baùo Boston Herald toû loøng haâm moä. OÂng noùi ngaøy naøo oâng cuõng ñoïc noù, vì tin töùc ñaày ñuû roõ raøng, vì baùo khoâng lôïi duïng nhöõng baûn tính ñeâ tieän cuûa quaàn chuùng, vaø vì nhöõng baøi xaõ thuyeát raát giaù trò. Thöïc laø moät tôø baùo raát quyù cho caùc gia ñình vaø moät trong nhöõng tôø baùo aán loaùt ñeïp nhaát taïi Myõ.

      Nhöng, Baùc só B. tieáp, moät oâng baïn thaân cuûa toâi noùi vôùi toâi raèng, moät buoåi toái noï, con gaùi cuûa oâng aáy ñoïc lôùn tieáng moät baøi quaûng caùo cuûa moät teân chuyeân moân phaù thai vaø hoûi oâng aáy nghóa vaøi chöõ laï: oâng baïn toâi thaät luùng tuùng, khoâng bieát lôøi ra sao. Tôø baùo cuûa ngaøi ñöôïc caùc gia ñình sang troïng nhaát ôû Boston ñoïc. Chaéc trong nhieàu gia ñình khaùc ñaõ xaûy ra vieäc yù ngoaïi nhö trong gia ñình oâng baïn toâi ñoù. Neáu ngaøi coù moät vaøi coâ em, chaéc haún cuõng khoâng muoán cho caùc coâ ñoïc nhöõng baøi quaûng caùo ñoù. Vaø neáu caùc coâ hoûi ngaøi nhöõng caâu hoûi veà chuyeän ñoù thì ngaøi seõ traû lôøi ra sao?

      "Toâi tieác raèng moät tôø baùo raát coù giaù trò nhö baùo cuûa ngaøi gaàn hoaøn toaøn veà moïi phöông dieän laïi coù caùi loãi ñoù laøm cho cha meï khoâng daùm cho con caùi ñoïc noù nöõa. Chaéc caû ngaøn ñoäc giaû cuõng ñoàng yù vôùi toâi".

      Hai ngaøy sau, oâng chuû nhieäm tôø Boston Herald vieát thö traû lôøi oâng B. Böùc thö ñoù, oâng giöõ treân ba möôi naêm vaø ñöa toâi coi khi oâng laïi nghe lôùp giaûng cuûa toâi.

      Böùc thö aáy, toâi cheùp laïi ñaây. Thö ñeà ngaøy möôøi ba thaùng möôøi naêm 1904.

      Kính OÂng, Nhaän ñöôïc thö ngaøy möôøi moät thaùng naøy cuûa OÂng, toâi ñoäi ôn OÂng laém. Keå töø thöù hai, toâi nhaát ñònh taåy tôø baùo Herald cho heát nhöõng baøi quaûng caùo coù haïi. Nhöõng thuoác ñoïa thai seõ hoaøn toaøn bò tröø tieät. Coøn nhöõng quaûng caùo y döôïc coù ích lôïi chung, khoâng theå naøo töø choái heát ñöôïc, toâi seõ kieåm duyeät gaét gao cho noù thaønh ra hoaøn toaøn voâ haïi.

      Toâi ñaõ coù yù ñoù töø hoài toâi baét ñaàu laøm chuû nhieäm tôø baùo Boston Herald vaø böùc thö cuûa OÂng laøm cho toâi quaû quyeát thi haønh.

      Toâi xin caùm ôn OÂng vaø caàu chuùc OÂng…

      Esope, moät noâ leä Hy Laïp, vieát nhöõng nguï ngoân baát huû saùu traêm naêm tröôùc Thieân Chuùa giaùng sanh. Nhöng nhöõng lôøi khuyeân baûo cuûa oâng tôùi baây giôø vaãn coøn quyù khoâng keùm hoài hai möôi laêm theá kyû tröôùc. AÙnh naéng maët trôøi laøm cho baïn phaûi côûi aùo ra mau hôn laø moät traän cuoàng phong, nhöng lôøi ngoït ngaøo, eâm ñeàm ñi saâu vaøo loøng ngöôøi ta hôn laø côn thònh noä, ñaäp baøn quaùt thaùo.

      Xin baïn nhôù caâu naøy cuûa Lincoln: "Ruoài öa maät". Vaäy baïn muoán cho ngöôøi khaùc theo yù baïn, xin baïn ñöøng queân quy taéc thöù boán:

      Neân oân toàn, ngoït ngaøo, khoâng neân xaüng.

Phaàn Möôøi Laêm

Bí Quyeát Cuûa Socrate

     Khi baïn muoán cho moät thính giaû tin theo baïn thì ngay töø ñaàu caâu chuyeän, baïn phaûi traùnh ñöøng neâu leân nhöõng quan ñieåm maø baïn vaø ngöôøi ñoù baát ñoàng yù. Traùi laïi, baïn neân coá taâm gôïi leân nhöõng vaán ñeà maø caû hai beân ñoàng yù. Phaûi raùn heát söùc ñeå chöùng minh raèng muïc ñích maø caû hai beân ñeàu muoán ñaït gioáng in nhau, nhöng chæ coù phöông tieän ñöa ñeán muïc ñích laø hôi khaùc nhau thoâi.

      Baïn raùn laøm cho ngöôøi ñoù noùi: "Phaûi, phaûi" caøng sôùm caøng hay. Ñöøng bao giôø ñeå ngöôøi ñoù traû lôøi "khoâng" heát.

      Trong cuoán "Thuaät daãn duï caùch cö xö xöû cuûa loaøi ngöôøi", giaùo sö Qverstreet noùi: Moät caâu traû lôøi "khoâng", laø moät trôû ngaïi khoù vöôït noåi. Khi moät ngöôøi noùi "khoâng", taát caû loøng töï phuï cuûa ngöôøi ñoù baét buoäc hoï giöõ hoaøi thaùi ñoä aáy vaø tieáp tuïc noùi "khoâng" hoaøi. Sau naøy ngöôøi ñoù coù hieåu raèng caâu traû lôøi "khoâng" ñoù laø voâ lyù, cuõng maëc! Ngöôøi ñoù khoâng theå ñoåi yù ñöôïc, vì loøng töï aùi cuûa hoï. Cho neân ngay ñaàu caâu chuyeän baïn phaûi ñöa ngöôøi ñoù vaøo con ñöôøng coù lôïi cho baïn: con ñöôøng ñoàng yù vôùi baïn. Ñieàu ñoù toái caàn.

      Nhöõng caâu traû lôøi "coù" moät khi ñaõ phaùt ra roài, thì cöù theo ñaø ñoù maø tieán cuõng nhö nhöõng vieân bi da khi ñaõ chaïy theo höôùng naøo, phaûi gaëp moät trôû löïc maïnh laém môùi chòu laên trôû veà hoaëc ñoåi höôùng.

      Khi moät ngöôøi noùi "khoâng" moät caùch thaønh thaät vaø quaû quyeát thì tieáng ñoù khoâng phaûi chæ phaùt ôû ngoaøi moâi maø thoâi ñaâu. Caû cô theå ngöôøi ñoù, nhöõng haïch, nhöõng gaân, nhöõng baép thòt, ñeàu co caû laïi trong moät thaùi ñoä töø choái. Coù khi thaáy ñöôïc söï phaûn ñoäng hieän ra ngoaøi nöõa, taát caû cô theå choáng cöï laïi, khoâng chòu coù thaùi ñoä "baèng loøng".

      Traùi laïi, khi moät ngöôøi noùi "coù", caû cô theå ngöôøi ñoù ñeàu thaúng duoãi ra moät thaùi ñoä saün saøng tieáp ñoùn. Cho neân, ta caøng laøm cho nhieàu ngöôøi noùi nhieàu tieáng "coù" bao nhieâu thì ngöôøi ñoù caøng deã thuaän yù theo ñeà nghò ta baáy nhieâu.

      Ñaët nhöõng caâu hoûi baét ngöôøi ta phaûi traû lôøi "coù" laø moät ñieàu raát deã. Vaäy maø bieát bao ngöôøi khoâng chòu laøm theo nhö vaäy! Ngöôøi ta töôûng raèng laøm cho keû khaùc noåi giaän leân laø söï quan troïng cuûa ngöôøi ta taêng leân. Baïn thöû coi moät nghò só phe cöïc taû: trong cuoäc hoäi nghò naøo maø gaëp nhöõng oâng baïn baûo thuû thì oâng ta laøm cho nhöõng oâng naøy noåi khuøng leân. Neáu oâng ta thích nhö vaäy, thì coøn coù theå tha thöù ñöôïc. Nhöng neáu oâng ta hy voïng duøng caùch ñoù ñeå ñöôïc keát quaû hay moät caùi lôïi gì, thì quaû thöïc oâng raát ngu doát veà khoa taâm lyù.

      Neáu chaúng may, baét ñaàu caâu chuyeän vôùi moät ngöôøi baïn ñaõ laøm cho ngöôøi ñoù noùi "khoâng", thì sau naøy muoán laøm cho ngöôøi ñoù ñoåi yù maø noùi "coù", baïn phaûi duøng khoâng bieát bao nhieâu laø khoân kheùo vaø kieân taâm môùi ñöôïc.

      Chính nhôø phöông phaùp laøm cho ngöôøi ta "gaät ñaàu" ñoù, maø oâng James Emerson, thuû quyõ taïi moät ngaân haøng, laøm cho ngaân haøng ñoù khoûi maát moät thaân chuû. OÂng aáy noùi:

      Toâi ñöa cho moät oâng muoán gôûi tieàn taïi ngaân haøng, moät tôø giaáy coù in saün nhöõng caâu hoûi ñeå oâng traû lôøi. OÂng traû lôøi moät vaøi caâu thoâi, roài nhaát ñònh khoâng traû lôøi nhöõng caâu khaùc.

      Neáu khoâng ñöôïc hoïc khoa taâm lyù, thì chaéc toâi ñaõ noùi vôùi oâng ta raèng: "OÂng khoâng chòu traû lôøi thì khoâng theå naøo chuùng toâi nhaän tieàn cuûa oâng ñöôïc". Toâi laáy laøm maéc côõ, maø nhôù laïi hoài tröôùc ñaõ coù laàn loãi laàm nhö vaäy, hoài ñoù, toâi raát haøi loøng maø ñöa toái haäu thö ñoù ra ñeå toû raèng toâi laø chuû, maø ñieàu leä cuûa ngaân haøng khoâng phaûi laø chuyeän giôõn! Toâi ñaõ khoâng caàn bieát thaân chuû cuûa toâi nghó sao vaø queân raèng hoï coù quyeàn ñöôïc toâi tieáp ñoùn moät caùch nieàm nôû nhaát, chieàu chuoäng nhaát vì hoï mang tieàn laïi gôûi toâi.

      Nhöng ngaøy hoâm ñoù, toâi quyeát haønh ñoäng coù lyù trí hôn; toâi traùnh khoâng nghó tôùi ñieàu toâi muoán maø ñeå heát taâm tö vaøo nhöõng yù muoán cuûa thaân chuû, vaø tröôùc heát, phaûi laøm sao cho hoï noùi "Phaûi, phaûi" ngay töø ñaàu. Cho neân toâi noùi raèng nhöõng chi tieát maø oâng aáy khoâng chòu cho bieát, khoâng caàn thieát gì heát.

      Nhöng, toâi tieáp, ví thöû chaúng may oâng thình lình quy tieân, thì chaéc oâng aáy cuõng muoán cho soá tieàn oâng giöõ chuùng toâi seõ veà moät ngöôøi baø con thaân nhaát chöù?

      Chaéc chaén vaäy, oâng ta ñaùp.

      Vaäy oâng nghó coù neân cho chuùng toâi bieân teân ngöôøi baø con ñoù ñeå chaúng may coù chuyeän chi, chuùng toâi seõ laøm ñuùng yù oâng vaø khoâng treã khoâng?

      Ñieåm ñoù, oâng ta cuõng traû lôøi "coù" nöõa.

      Roài laàn oâng dòu gioïng vì thaáy raèng chuùng toâi hoûi nhöõng ñieàu ñoù khoâng phaûi vì toø moø maø vì caùi lôïi cuûa oâng. Khoâng nhöõng oâng baèng loøng cho chuùng toâi nhöõng chi tieát oâng muoán bieát maø coøn nghe lôøi khuyeân cuûa toâi, giao phieáu khoaùn cuûa oâng cho ngaân haøng chuùng toâi quaûn lyù nöõa.

      Toâi laøm cho oâng aáy: "Phaûi, phaûi" ngay töø luùc ñaàu vaø queân muïc ñích cuoái cuøng cuûa caâu chuyeän. Roát cuoäc, toâi xin oâng aáy cho bieát ñieàu gì, oâng cuõng vui loøng cho bieát heát".

      OÂng Joesph Allison, ñaïi lyù cho coâng ty Westinghouse noùi vôùi chuùng toâi:

      Ñaõ töø laâu, chuùng toâi raùn laøm cho moät haõng lôùn noï mua maùy cuûa chuùng toâi. Nhöng coâng toi. Sau cuøng, sau möôøi ba naêm gaéng söùc, ñi laïi môøi moïc, toâi laøm chuyeån loøng ñöôïc oâng giaùm ñoác kyõ thuaät haõng ñoù vaø oâng mua giuøm cho toâi ñöôïc vaøi caùi maùy.

      Toâi bieát raèng neáu nhöõng caùi maùy ñoù laøm cho oâng vöøa loøng, thì oâng seõ ñaët 700 maùy khaùc.

      Maø toâi chaéc chaén raèng maùy cuûa chuùng toâi hoaøn toaøn. Cho neân ba tuaàn sau, toâi laïi thaêm oâng, vôùi nuï cöôøi treân moâi…

      Nhöng nuï cöôøi ñoù phaûi tan ngay, vì oâng giaùm ñoác tieáp toâi baèng lôøi "baät ngöûa" naøy:

      Allison, toâi khoâng theå mua soá maùy coøn laïi ñöôïc.


1 2 

      Taïi sao? Taïi sao vaäy?

      Vì noù noùng quaù, rôø vaøo, chaùy tay ñi.

      Toâi bieát raèng caõi lyù cuõng voâ ích, phöông phaùp ñoù chæ coù haïi thoâi. Toâi raùn duøng phöông phaùp: "Phaûi, phaûi"

      Toâi noùi:

      Thöa oâng Smith, toâi hoaøn toaøn ñoàng yù vôùi oâng; neáu nhöõng maùy ñoù noùng quaù thì oâng khoâng neân ñaët mua theâm nöõa. Phaûi duøng nhöõng maùy maø nhieät ñoä khoâng cao quaù giôùi haïn maø "Hoäi cheá taïo ñieän cuï" ñaõ ñònh phaûi khoâng oâng?

      OÂng aáy nhaän nhö vaäy. Theá laø toâi ñaõ nhaän ñöôïc moät tieáng "Phaûi" roài.

      Ñieàu leä cuûa hoäi ñoù ñònh raèng moät caùi maùy cheá taïo theo pheùp khoâng ñöôïc coù moät nhieät ñoä cao hôn nhieät ñoä trong xöôûng quaù hai möôi hai ñoä.

      Phaûi, ñieàu ñoù ñuùng, oâng ta coâng nhaän. Nhöng maùy cuûa oâng noùng hôn nhö vaäy nhieàu.

      Toâi khoâng caõi lôøi oâng, chæ hoûi xem nhieät ñoä trong xöôûng laø bao nhieâu.

      Nhieät ñoä trong xöôûng ö? Khoaûng chöøng hai möôi boán ñoä chöù gì?

      Daï, oâng coäng hai möôi hai ñoä vôùi hai möôi boán ñoä, oâng seõ ñöôïc laø boán möôi saùu ñoä. Neáu oâng ñeå tay voâ nöôùc noùng boán möôi saùu ñoä, oâng coù thaáy tay muoán boûng khoâng?

      Moät laàn nöõa, oâng baét buoäc phaûi ñaùp: "Phaûi"

      Toâi ngoït ngaøo keát luaän:

      Vaäy, coù leõ ñöøng neân rôø.

      OÂng aáy chòu nhaän:

      OÂng noùi coù lyù.

      Chuùng toâi tieáp tuïc noùi chuyeän trong moät luùc. Roài oâng goïi coâ thö kyù cuûa oâng, vaø ñöa toâi moät caùi giaáy ñaët haøng 35.000 myõ kim!

      Phaûi maát nhieàu naêm, khoâng keå caû ngaøn myõ kim vaøo nhöõng vuï thaát baïi, toâi môùi hieåu ñöôïc raèng tranh bieän hoaøn toaøn voâ ích. Neân ñöùng vaøo laäp tröôøng cuûa ngöôøi khaùc maø daãn duï cho ngöôøi ta traû lôøi: "Phaûi, phaûi". Nhö vaäy ích lôïi hôn nhieàu…

      Socrate ñaõ laøm moät vieäc maø ích ngöôøi laøm ñöôïc töø xöa tôùi nay: OÂng ñaõ laäp ra moät trieát lyù môùi, vaø ngaøy nay, hai möôi ba theá kyû sau khi oâng maát, oâng coøn ñöôïc suøng baùi laø moät nhaø taâm lyù saâu saéc nhaát ñaõ coù aûnh höôûng lôùn ñeán theá giôùi ñieân ñaûo cuûa chuùng ta naøy.

      Phöông phaùp cuûa oâng ra sao? OÂng coù bao giôø noùi vôùi ngöôøi laùng gieàng cuûa oâng raèng hoï laàm khoâng? Khoâng, keû khaùc kia chöù oâng tuyeät nhieân khoâng, oâng khoâng vuïng daïi nhö vaäy. Taát caû thuaät cuûa oâng maø baây giôø ngöôøi ta goïi laø "phöông phaùp cuûa Socrate" laø ñaët nhöõng caâu vaán laøm sao cho keû ñoái thuû chæ coù theå ñaùp "coù" ñöôïc thoâi. Laàn laàn, nhöõng caâu ñaùp cuûa ngöôøi ñoù thaønh moät chuoãi "coù". Nhö vaäy töø moät caâu vaán baét buoäc phaûi ñaùp "coù" oâng daãn duï ngöôøi ñoù ñeán moät keát luaän maø neáu ñöa ra ít phuùt tröôùc, ngöôøi ñoù ñaõ cöông quyeát kích baùc.

      Laàn sau, neáu ta coù ngöùa mieäng muoán ñaéc chí tuyeân boá raèng ngöôøi haøng xoùm cuûa ta laàm thì ta haõy nhôù tôùi laõo sö Socrate vaø khieâm toán tìm moät caâu vaán moät caâu vaán noù keùo veà cho ta moät caâu ñaùp "coù".

      Ngöôøi Trung Hoa coù moät caâu phöông ngoân chöùa taát caû caùi khoân ngoan cuûa phöông Ñoâng: Muoán ñi xa, phaûi ñi töø töø.

      Vaäy muoán cho ngöôøi khaùc theo yù kieán cuûa baïn, xin baïn theo quy taéc thöù naêm sau naøy:

      Daãn duï cho keû ñoái thuû cuûa baïn ñaùp "Phaûi" ngay töø ñaàu caâu chuyeän.

Phaàn Thöù Möôøi Saùu

Xaû Hôi

     Nhieàu ngöôøi maéc caùi taät noùi nhieàu quaù, khi muoán keû khaùc tin theo mình. Nhaát laø nhöõng ngöôøi baùn haøng thöôøng maéc caùi taät ñoù hôn caû. Phaûi ñeå cho ngöôøi khaùc truùt baàu taâm söï cuûa hoï ra. Hoï bieát roõ hôn baïn coâng vieäc cuûa hoï, vaán ñeà cuûa hoï. Hoûi hoï vaøi caâu roài ñeå hoï maëc yù "dieãn thuyeát".

      Neáu baïn khoâng ñoàng yù vôùi hoï, taát caû baïn muoán ngaét lôøi hoï. Nhöng xin ñöøng. Nguy hieåm laém. Khi hoï chöa ñöôïc thoûa loøng baøy toû kyõ heát nhöõng yù cuûa hoï, thì hoï khoâng nghe baïn ñaâu! Baïn haõy kieân taâm vaø khoâng thieân vò, chòu khoù chuù heát yù nghe hoï cuøng khuyeán khích cho hoï baøy toû heát tö töôûng saâu kín cuûa hoï ra.

      Thuaät ñoù coù keát quaû myõ maõn trong coâng vieäc laøm aên khoâng? Xin baïn haõy nghe chuyeän moät ngöôøi voâ ích maø baét buoäc phaûi duøng thuaät aáy.

      Moät trong nhöõng haõng saûn xuaát xe hôi lôùn nhaát ôû Myõ yeâu caàu caùc nhaø saûn xuaát da cho maãu ñeå laøm nieäm xe. Vuï laøm aên ñoù lôùn laém, vì giao keøo seõ thi haønh trong moät naêm. Moãi nhaø baùn da ñeàu cho ngöôøi thay maët mang maãu haøng laïi. Hoäi ñoàng quaûn trò haõng xe hôi xem xeùt kyõ caùc maãu haøng roài, môøi caùc ngöôøi thay maët ñoù laïi moät laàn cuoái cuøng ñeå beânh vöïc thöù haøng cuûa hoï. Ñoù laø cô hoäi toái haäu ñeå ñöôïc moái haøng hay khoâng.

      Tôùi phieân oâng G. B. R., moät trong ba ngöôøi baùn haøng. Nhöng buoåi saùng hoâm ñoù, oâng thöùc daäy, thaáy cuoáng hoïng ñau laém.

      OÂng ta keå laïi: Toâi maát haún tieáng. Chæ coù theå noùi khaøn khaøn, nho nhoû khoâng ai nghe roõ ñöôïc caû.

      Toâi ñöôïc ñöa vaøo moät phoøng. Taïi ñoù ñaõ coù vieân kyõ sö coi xöôûng deät, vieân chuû söï coi vieäc mua, vieän chuû söï coi vieäc baùn va oâng hoäi tröôøng coâng ty. Toâi giaéng heát söùc ñeå noùi, nhöng chæ phaùt ra ñöôïc moät tieáng khaøn khaøn.

      Chuùng toâi ngoài chung quanh moät caùi baøn troøn. Toâi lieàn vieát leân tôø giaáy caâu naày: "Thöa caùc Ngaøi, toâi xin loãi caùc Ngaøi: toâi ñau cuoáng hoïng noùi khoâng ra tieáng".

      OÂng hoäi tröôøng noùi: "Toâi seõ noùi thay oâng". Maø thaät vaäy, oâng ta noùi thay toâi. OÂng ñöa nhöõng maãu haøng cuûa toâi ra, vaø khoe noù toát. Moät cuoäc baøn caõi haêng haùi noåi leân vì oâng hoäi tröôøng thay lôøi cho toâi, cho neân oâng beânh vöïc haøng cuûa toâi. Toâi chæ döï vaøo cuoäc thaûo luaän ñoù baèng caùch móm cöôøi, nhuùn vai vaø laøm vaøi ñieäu boä.

      Keát quaû cuoäc tranh luaän laï luøng ñoù, laø haõng xe kyù giao keøo vôùi haõng cuûa toâi vaø xin cho baïn hay raèng, giao keøo kyù keát mua tôùi moät trieäu thöôùc da, ñaùng giaù 1.600.000 myõ kim. Chöa bao giôø toâi laõnh ñöôïc moät moái haøng quan troïng nhö vaäy.

      Toâi bieát raèng neáu toâi noùi ñöôïc nhö thöôøng thì toâi ñaõ maát moái haøng ñoù, vì toâi coù moät quan nieäm hoaøn toaøn laàm laãn veà caùch môøi haøng. Nhôø tröôøng hôïp baát ngôø ñoù maø toâi thaáy raèng im ñi, ñeå ngöôøi khaùc noùi, laïi lôïi nhieàu cho ta.

      OÂng Joseph S. Webb, thanh tra coâng ty ñieän khí ôû Philadelphie, cuõng tìm thaáy chaân lyù ñoù khi oâng thanh tra taïi Pensylvanie. OÂng cuøng vieân ñaïi lyù taïi mieàn ñoù ñi thaêm moät khu coù nhieàu ngöôøi Hoa Lan laøm chuû traïi.

      Khi ñi qua moät gian nhaø saïch seõ, oâng hoûi: "Taïi sao boïn naøy khoâng duøng ñieän?" Vieân ñaïi lyù traû lôøi baèng gioïng chaùn naûn: "Hoï keo baån laém, voâ phöông keá. Maø hoï laïi coøn gheùt coâng ty cuûa ta nöõa. Toâi ñaõ thöû ñuùng caùch... Voâ hy voïng".

      OÂng Webb noùi: Maëc daàu vaäy, ta cöù thöû xem.

      OÂng goõ cöûa. Cöûa he heù môû, ñeå thoø caùi muõi cuûa moät baø giaø ra. Baø aáy teân laø Drukenbrod.

      OÂng Webb sau naøy keå laïi: Khi troâng thaáy chuùng toâi, ba ta ñoùng maïnh caùnh cöûa laïi moät caùi raàm! Ngay tröôùc muõi chuùng toâi. Toâi laïi goõ cöûa nöõa: baø ta laïi hieän ra, nhöng laàn naøy ñeå maït saùt chuùng toâi vaø coâng ty chuùng toâi...