Muoán Laáy Maät Ñöøng Phaù Toå Ong

      Caû ñeán Nöõ hoaøng Victoria nöôùc Anh cuõng öa nònh laém. Vaø Thuû töôùng Disraeli thuù raèng oâng thöôøng duøng khoa ñoù trong suoát thôøi kyø oâng caàm quyeàn. Coù khi oâng nònh Nöõ hoaøng maø khoâng caàn giöõ yù töù gì heát, nhö oâng thôï hoà ñaép töøng bay hoà leân töôøng. Tuy oâng noùi vaäy, nhöng ta ñöøng queân trong söû Anh quoác. Disraeli laø moät chính trò gia khoân ngoan, maùnh lôùi xuaát chuùng, khoâng ai bì kòp, ñaùng böïc thaày trong ngheä thuaät ñoù, baïn vaø toâi khoâng baét chöôùc ñöôïc ñaâu.

      Cho neân ñoái vôùi oâng, chaùnh saùch ñoù thaønh coâng, nhöng thoùi thöôøng söï nònh hoùt roát cuoäc bao giôø cuõng haïi nhieàu hôn lôïi cho keû nònh. Noù chæ laø moät söï giaû doái vaø, cuõng nhö in giaáy baïc giaû, theá naøo cuõng coù phen bò baïi loä.

      Vaäy thì lôøi khen taëng vaø lôøi nònh hoùt khaùc nhau ôû ñaâu?

      Chính ôû choã moät ñaøng thaønh thaät töï ñaùy loøng phaùt ra vaø hoaøn toaøn khoâng vuï lôïi, coøn moät ñaøng chæ ôû ñaàu löôõi, giaû doái ñeå kieám lôïi. Lôøi khen taëng, ai cuõng haøi loøng. Lôøi phænh nònh ai cuõng khinh bæ.

      Döôùi moät pho töôïng ñoàng coå hìng dung Obregon, ngöôøi ta coù khaéc caâu naøy maø hoài sanh tieàn ñaïi töôùng thöôøng noùi: "Ta chôù neân sôï keû thuø coâng kích ta, maø raát neân gheâ sôï nhöõng ngöôøi baïn nònh ta".

      Khoâng! Traêm laàn khoâng! Toâi khoâng khuyeân baïn nònh hoùt. Traùi haún laïi! Toâi muoán chæ baïn moät loái xöû theá môùi kia!

      Xin baïn cho pheùp toâi nhaéc laïi "Toâi muoán chæ baïn moät loái xöû theá môùi".

      Anh hoaøng George sai khaéc trong ngöï tieàn vaên phoøng cuûa Ngaøi saùu caâu chaâm ngoân, trong ñoù coù caâu naøy:

      "Caùc oâng daïy cho toâi ñöøng nònh hoùt maø caøng ñöøng nghe nhöõng lôøi nònh hoùt ñeâ tieän".

      Trieát gia Emerson laïi noùi: "Ngoân ngöõ khoâng daáu noåi baûn tính". Nghóa laø: duø mieäng löôõi khoân kheùo tôùi böïc naøo, baïn vaãn khoâng giaáu ñöôïc baûn tính cuûa baïn.

      Neáu coù moät taøi nònh laø ñuû roài, thì quaù deã, vaø chuùng ta ñeàu thaønh nhöõng nhaø ngoaïi giao ñaïi taøi caû.

      Ñaùng leû chæ nghó tôùi mình thoâi, chuùng ta neân raùn ñeå yù tôùi ngöôøi khaùc, tìm nhöõng taùnh toát cuûa hoï. Vaø luùc ñoù chuùng ta seõ coù theå thaønh thaät khen hoï maø khoâng caàn phaûi duøng nhöõng lôøi taùn döông giaû doái ñeå ñeán noãi chöa kòp hôû moâi, chuùng ta ñaõ bò loät maët naï.

      Emerson laïi coøn noùi: "Baát kyø ngöôøi naøo toâi gaëp cuõng coù choã hôn toâi, ñaùng cho toâi hoïc". Ñieàu ñoù ñuùng vôùi Emerson thì ñoái vôùi baïn vaø toâi, coøn ñuùng caû ngaøn laàn nöõa. Ñöøng nghó tôùi ta nöõa, tôùi taøi naêng, nguyeän voïng cuûa ta maø nghó tôùi ñöùc tính cuûa ngöôøi.

      Vaø ñaû ñaûo caùi thoùi nònh ñi. Lôøi khen thaønh thaät vaø nhaân töø phaûi töï thaâm taâm ta phaùt ra! Ñöøng tieác nhöõng lôøi caûm ôn vaø khuyeán khích! Vaø nhöõng lôøi noùi ñoù, ít laâu sau ta coù theå queân ñi, nhöng nhöõng ngöôøi ñöôïc khen taëng seõ hoan hæ vaø luoân luoân nhaéc nhôû tôùi.

Phaàn Ba

Haõy Kheâu Gôïi ÔÛ Ngöôøi Caùi YÙ Töï Muoán Laøm Coâng Vieäc Maø Chính Ta Ñeà Nghò Vôùùi Hoï

     Toâi thì toâi öa traùi caây. Nhöng khoâng hieåu vì moät leõ bí maät gì, loaøi caù khoâng öa traùi caây nhö toâi maø laïi öa truøng. Vì vaäy khi ñi caâu, toâi khoâng nghó ñeán caùi toâi thích maø chæ nghó ñeán caùi maø caù thích thoâi. Toâi khoâng traùi caây vaøo löôõi caâu ñeå nhöû chuùng, maø moùc vaøo ñoù moät con truøng hay moät con caøo caøo, roài ñöa ñi ñöa laïi tröôùc mieäng caù vaø hoûi noùi: "Caù coù theøm khoâng?" .

      Taïi sao ta khoâng duøng chieán thuaät ñoù vôùi ngöôøi? Khi ngöôøi ta hoûi oâng Thuû töôùng Lloyd George taïi sao oâng naém ñöôïc quyeàn haønh laâu maø oâng khaùc thì bò laät ñoå, bò boû rôi, oâng ñaùp: "Toâi luoân luoân raùn kieám moài hôïp sôû thích cuûa caù".

      Taïi sao cöù luoân luoân noùi tôùi caùi maø chuùng ta muoán? Thöïc laø voâ ích, ngaây thô vaø voâ lyù. Ñaõ ñaønh, caùi gì ta thích thì ta ñeå yù tôùi luoân, nhöng chæ coù moät mình ta ñeå yù tôùi noù. Vì nhöõng ngöôì khaùc hoï cuõng chæ nghó tôùi caùi hoï thích thoâi, khoâng caàn bieát ta thích caùi gì.

      Cho neân chæ moät caùch daãn duï ngöôøi khaùc theo mình laø löïa caùch noùi sao cho lôøi yeâu caàu cuûa mình haïp vôùi sôû thích cuûa hoï vaø chæ cho hoï caùch ñaït ñöôïc sôû thích ñoù.

      Xin baïn nhôù kyõ ñieàu ñoù. Neáu baïn muoán caám con baïn huùt thuoác chaúng haïn, ñöøng thuyeát giaùo vôùi noù, ñöøng baûo noù: "Ba muoán theá naøy. Ba muoán theá khaùc". Traùi laïi neân chöùng minh cho noù thaáy raèng chaát ñoäc trong thuoác laøm haïi boä thaàn kinh vaø neàu noù khoâng boû thuoác ñi, thì coù leõ tôùi kyø thi theå thao sau noù seõ thua anh em maát. Phöông phaùp ñoù luoân luoân coâng hieäu, duø laø aùp duïng vôùi con nít hay vôùi boø con, vôùi ñöôøi öôi. Moät hoâm, hai cha con trieát gia R. W. Emerson muoán duï moät con beâ vaøo chuoàng. Nhöng hoï maéc phaûi caùi loãi thoâng thöôøng laø chæ nghó tôùi caùi hoï muoán. Cho neân cha keùo, con ñaåy. Tai haïi thay! Con beâ cuõng nhö hoï. Chæ nghó tôùi caùi noù muoán thoâi; chaân noù baùm vaøo ñaát, cöùng ngaéc, khoâng chòu rôøi ñoàng coû. Ngöôøi ôû gaùi thaáy tình caûnh ño, chò khoâng bieát ngheä thuaät vieát saùch vaø vieát tuøy buùt, nhöng ít nhaát trong tröôøng hôïp naøy, chò cuõng coù nhieàu löông tri hôn trieát gia Emerson. Chò nhöõ con beâ, ñöa ngoùn tay vaøo moõm con vaät, nhö meï cho con buù, vaø con vaät ngoan ngoaõn ñi theo ngoùn tay chò vaøo chuoàng.

      Ngay töø hoàisô sinh, baát kyø haønh ñoäng gì cuûa ta cuõng vì lôïi heát. Ta cho moät hoäi thieän naêm traêm ñoàng ö? Coù chaéc laø hoaøn toaøn khoâng vò lôïi khoâng? Khoâng. Bôûi ta coi nhö vaäy laø ñeå ñöôïc tieáng haûo taâm, ñeå thoûa loøng öa laøm moät vieäc nhaân töø, ñeïp ñeõ vaø cao caû vaø ñeå phöôùc veà sau. Vì thaùnh kinh coù noùi raèng: "Con boá thí töùc laø cho Cha vaäy". Hoaëc vì khoâng töø choái ñöôïc, vì sôï maéc côõ... hay vì muoán laøm vui loøng moät baïn thaân, moät thaân chuû. Duø sao ñi nöõa cuõng coù moät ñieàu chaéc chaén laø ta ñaõ cho vì ta muoán thoûa maõn moät thò duïc. Trong cuoán thuaät daãn duï caùch cö xöû cuûa loaøi ngöôøi, Giaùo sö Harry A. Overstreet vieát: "Haønh ñoäng do nhöõng thò duïc caên baûn cuûa ta maø phaùt sanh. Ñeå taëng nhöõng ai muoán daãn duï ngöôøi khaùc trong vieäc laøm aên, trong chính trò cuõng nhö trong tröôøng hoïc hay gia ñình, chæ coù lôøi khuyeân naøy laø hôn caû: Tröôùc heát, phaûi gôïi trong loøng ngöôøi moät yù muoán nhieät lieät nghe theo ta". Laøm ñöôïc nhö vaäy thì caû theá giôùi giuùp ta thaønh coâng vaø suoát ñôøi, chaúng bao giôø ta bò thaát baïi vaø coâ ñoäc.

      Andrew Carnegie, hoài nhoû chæ ñöôïc hoïc coù boán naêm, nhöng vì sôùm hieåu bí quyeát ñoù, neân hoài kieám aên moãi giôø coâng coù boán xu, maø tôùi sau naøy tính ra oâng ñaõ quyeân vaøo nhöõng vieäc töø thieän tôùi ba traêm saùu möôi laêm trieäu ñoàng.

      OÂng coù hai ñöùa chaùu laøm cho meï lo laéng nhieàu laém vì ñi hoïc xa maø khoâng bao giôø vieát thö veà nhaø. OÂng coù caùch khoâng buoäc traû lôøi maø chuùng traû lôøi laäp töùc. OÂng vieát moät böùc thô ngoït ngaøo laém roài taùi buùt: "Gôûi cho moãi chaùu 5$". Nhöng oâng laøm boä queân khoâng gôûi tieàn. Töùc thì thö coù hoài aâm lieàn, trong ñoù hai chaùu caùm ôn "Chuù Andrew thaân meán" vaø... Vaø gì nöõa, chaéc caùc baïn ñaõ ñoaùn ñöôïc.

      Vaäy ngaøy mai, neáu ta muoán cho ai laøm moät vieäc gì, ta haõy thong thaû suy nghó vaø töï hoûi: Laøm sao daãn duï cho oâng aáy muoán laøm vieäc mình caàu oâng aáy ñaây?

      Nhö vaäy khoûi phaûi chaïy laïi nhaø ngöôøi ta ñeå roài chæ noùi veà döï ñònh cuûa mình, maø luoáng coâng voâ ích.

      Moãi naêm moät laàn, toâi möôùn moät phoøng khieâu vuõ taïi moät khaùch saïn lôùn ôû Nöõu Öôùc ñeå dieãn thuyeát.

      Coù laàn tôùi kyø dieãn thuyeát, ngöôøi ta thình lình cho toâi hay raèng tieàn möôùn phoøng taêng leân gaáp ba giaù cuõ. Khi ñoù toâi ñaõ quaûng caùo, in veù xeáp doïn ñaâu vaøo ñoù roài. Taát nhieân laø toâi khoâng muoán traû giaù ñoù. Laøm sao baây giôø? Ñi keâu ca vôùi ngöôøi quaûn lyù khaùch saïn ñoù ö? Ñem caùi thaéc maéc cuûa mình toû vôùi ngöôøi ta ö? Ích lôïi gì ñaâu? Ngöôøi ñoù cuõng nhö toâi, chæ quan taâm tôùi ñieàu hoï muoán thoâi. Toâi suy nghó vaø hai ngaøy sau toâi laïi tìm ngöôøi ñoù, vaø noùi:

      "Nhaän ñöôïc thö oâng, toâi hôi ngaïc nhieân. Nhöng toâi khoâng traùch oâng ñaâu. ÔÛ vaøo ñòa vò oâng, coù leõ toâi cuõng haønh ñoäng nhö oâng. Boån phaän cuûa oâng quaûn lyù khaùch saïn naøy laø thaâu cho ñöôïc nhieàu lôïi. Neáu oâng kkoâng laøm nhö vaäy thì ngöôøi ta seõ môøi oâng ra vaø nhö vaäy laø ñaùng laém... Nhöng neáu oâng quyeát giöõ caùi giaù ñoù thì xin oâng laáy moät maûnh giaáy vaø chuùng ta cuøng xeùt xem lôïi vaø haïi ra sao".

      Roài toâi gaïch moät doïc chia tôø giaáy ra laø hai, moät beân ñeå "Lôïi" moät beân ñeå "Haïi".

      Trong coät "Lôïi", toâi bieân maáy chöõ naøy: "Phoøng khieâu vuõ seõ troáng" vaø toâi baøn mieäng theâm: "Nhö vaäy, oâng coù theå cho möôùn ñeå khieâu vuõ hay hoäi hoïp. Lôøi laém, vì khi ñoù giaù möôùn seõ cao hôn nhieàu, phaûi khoâng, oâng? Neáu toâi chieám phoøng aáy trong ba tuaàn, chaéc chaén laø thieät cho oâng soá lôøi aáy". Baây giôø chuùng ta xeùt tôùi "Haïi", tröôùc heát ñaùng leõ taêng soá lôøi leân ñöôïc, oâng seõ khoâng thu ñöôïc moät ñoàng naøo heát, vì toâi khoâng ñuû söùc traû giaù oâng ñònh, seõ ñi möôùn nôi khaùc ñeå dieãn thuyeát.

      "Vaû laïi coøn maát caùi lôïi naøy nöõa. Toâi dieãn thuyeát, seõ coù nhieàu thính giaû thöôïng löu, coù hoïc, giaøu coù vaø danh tieáng tôùi nghe. Thöïc laø moät söï quaûng caùo cöïc toát cho oâng. OÂng cöù boû 5.000$ quaûng caùo treân baùo, khoâng chaéc ñaõ quyeán ruû ñöôïc moät soá thính giaû nhö vaäy tôùi khaùch saïn oâng. Caùi ñoù cuõng ñaùng keå, phaûi khoâng oâng?" .

      Vöøa noùi toâi vöøa vieát hai ñieàu haïi ñoù trong coät "Haïi", roài ñöa tôø giaáy cho oâng ta vaø noùi: "Xin oâng caân nhaéc kyõ löôõng lôïi vaø haïi ñi, roài cho toâi bieát quyeát ñònh ra sao".

      Hoâm sau, toâi nhaän ñöôïc moät böùc thö cho hay raèng tieàn möôùn ñaùng leõ taêng leân 300 phaàn traêm thì chæ taêng leân naêm möôi phaàn traêm thoâi.

      Xin caùc baïn ñeå yù raèng toâi khoâng heà xin giaûm giaù nheù. Trong suoát caâu chuyeän toâi chæ noùi tôùi ñieàu maø oâng ta quan taâm tôùi, toâi chæ tìm kieám vaø baøy toû cho oâng ta caùch ñaït ñöôïc yù muoán ñoù thoâi.

      Neáu toâi theo söï xuùc ñoäng töï nhieân trong loøng maø chaïy tôùi kieám oâng ta, la leân: "Caùi gì laï luøng vaäy? Töï nhieân oâng taêng tieàn möôùn leân ba traêm phaàn traêm khi oâng bieát chaéc raèng toâi ñaõ quaûng caùo roài, ñaõ in veù roài? Ba traêm phaàn traêm! Kyø cuïc khoâng? Ñieân roài maø! Khoâng khi naøo toâi chòu giaù ñoù ñaâu!".

      Vaø chuyeän seõ xaûy ra sao? Chaéc chaén laø chuùng toâi seõ caõi nhau vaø caùc baïn bieát caõi nhau thöôøng thöôøng keát quaû ra sao. Duø toâi phaûi laøm cho oâng ta phaûi töï nhaän raèng oâng coù loãi ñi nöõa thì loøng töï aùi cuûa oâng ta cuõng khoâng chòu thua vaø chaáp nhaän lôøi toâi yeâu caàu.

      Henry Ford noùi: "Bí quyeát thaønh coâng, neáu coù, laø bieát töï ñaët mình vaøo ñòa vò ngöôøi vaø suy xeùt vöøa theo laäp tröôøng cuûa ngöôøi vöøa theo laäp tröôøng cuûa mình".

      Trong ngheä thuaät duøng ngöôøi, chöa coù lôøi khuyeân naøo chí lyù baèng lôøi ñoù, cho neân toâi muoán nhaéc laïi: "Bí quyeát thaønh coâng laø bieát töï ñaët mình vaøo ñòa vò ngöôøi vaø suy xeùt vöøa theo laäp tröôøng cuûa ngöôøi, vöøa theo laäp tröôøng cuûa mình". Chaân lyù ñoù giaûn dò minh baïch laøm sao! Ñaùng leõ ai cuõng bieát ngay. Theá maø trong moät traêm ngöôøi, thì coù tôùi chín möôi ngöôøi khoâng bieát ñeán, trong chín möôi chín tröôøng hôïp.

      Baïn muoán coù moät thí duï ö? Thì ngaøy mai tôùi sôû, baïn cöù xem xeùt nhöõng thö baïn nhaän ñöôïc, seõ thaáy söï thieáu löông tri ñoù. Ñaây laø moät böùc thö cheùp nguyeân vaên, noùi cho ñuùng hôn, laø moät tôø chaâu tri, cuûa oâng giaùm ñoác moät haõng quan troïng chuyeân moân quaûng caùo baèng voâ tuyeán ñieän gôûi cho moãi oâng quaûn lyù caùc sôû voâ tuyeán ñieän trong nöôùc.

      Coâng ty Megavox chuùng toâi muoán giöõ vöõng öu theá vaãn coù töø tröôùc tôùi nay trong ñòa haït quaûng caùo baèng voâ tuyeán ñieän.

      Toâi khoâng caàn bieát ñieàu oâng muoán. Toâi ñöông lo laéng vieäc cuûa toâi ñaây. Ngaân haøng khoâng chòu cho toâi coá nhaø cuûa toâi theâm moät haïn nöõa... Saâu aên heát boâng hoàng cuûa toâi... hoâm qua chöùng khoaùn xuoáng giaù... toâi lôõ xe ñieän saùng nay... chieàu qua ngöôøi ta khoâng môøi toâi döï tieäc... y só baûo toâi bò ñoäng maïch, bò beänh thaàn kinh vieâm. Toâi ñöông quaïu ñaây thì ñoïc nhaèm böùc thö cuûa moät keû töï thò chæ noùi ñeán döï ñònh cuûa y, yù muoán cuûa y thoâi! Cha chaû laø ngu! Vaäy maø laøm ngheà quaûng caùo chöù!.

      Vieäc quaûng caùo cuûa Quoác gia, nhôø coâng ty chuùng toâi truyeàn thanh ñaõ môû ñöôøng cho loái quaûng caùo môùi ñoù. Vaø nhöõng chöông trình phaùt thanh cuûa chuùng toâi töø hoài ñoù tôùi nay ñaõ cho chuùng toâi moät ñòa vò cao hôn nhöõng haõng khaùc.

      AØ, phaûi! Haõng oâng giaøu nhaát, maïnh nhaát. Roài sao? Caùi ñoù lieân can gì tôùi toâi ñaâu? OÂng khoâng thoâng minh chuùt naøo heát. OÂng chæ khoe söï thaønh coâng meânh moâng cuûa oâng thoâi, nhö vaäy laø laøm cho toâi caûm thaáy ñòa vò thaáp keùm cuûa toâi, oâng bieát chöa? .

      Chuùng toâi muoán cho khaùch haøng bieát roõ taát caû tình hình caùc sôû voâ tuyeán ñieän.

      OÂng muoán! OÂng muoán! Ñoà ngu! Toâi khoâng caàn bieát oâng muoán caùi gì heát; haõy noùi toâi nghe caùi maø toâi muoán.

      Vaäy xin oâng gôûi ngay cho chuùng toâi nhöõng ñieàu neân bieát veà chöông trình vaø thôøi bieåu. Nhöõng ñieàu ñoù caàn cho chuùng toâi moãi tuaàn ñeå löõa kyõ nhöõng giôø phaùt thanh tieän hôn heát.

      Gôûi ngay cho oâng! Caû gan thaät! Cuõng khoâng theøm theâm caâu: neáu khoâng laøm phieàn oâng nöõa!.

      OÂng traû lôøi gaáp, töùc laø lôïi chung cho chuùng ta.

      Thaèng khuøng! Noù daùm bieåu mình traû lôøi gaáp cho noù, trong khi mình lo laéng heát vieäc naøy vieäc khaùc. Maø böùc thö cuûa noù coù khaùc gì moät tôø chaâu tri khoâng? Toâi khoâng öa caùi gioïng ñaøn anh ñoù. Thoâi ñi!... UÛa! OÂng noùi gì tôùi caùi "lôïi chung cuûa chuùng ta" ñoù? AØ! Tôùi baây giôø oâng môùi ñaët oâng vaøo quan ñieåm cuûa toâi... nhöng caùch oâng noùi mô hoà laøm sao! Khoâng roõ raøng, khoâng giaûng giaûi chi heát.

      "Chaân thaønh chaøo oâng. Kyù teân:... Giaùm ñoác Taùi Buùt: Coù leõ oâng muoán bieát ñoaïn trích sau naøy trong tôø baùo Blankville vaø muoán truyeàn thanh noù trong ñaøi cuûa oâng".

      Maõi tôùi cuoái thö, trong choã taùi buùt oâng môùi chæ cho toâi moät ñieàu coù ích cho toâi. Taïi sao khoâng ñem ra noùi tröôùc ñi? Moät ngöôøi töï phuï laø nhaø quaûng caùo chuyeân moân, taát phaûi ngu ñoän laém môùi vuïng veà nhö vaäy.

      Moät ngöôøi suoát ñôøi laøm ngheà quaûng caùo töï cho mình laø thaàn thaùnh trong ngheä thuaät daãn duï ngöôøi khaùc maø coøn vieát moät böùc thö voâ lyù nhö vaäy, thì nhöõng oâng thôï may, laøm neäm, laøm vöôøn môùi ra sao nhæ?

      Ñaây, moät böùc thö nöõa cuûa oâng chuû söï moät nhaø ga lôùn gôûi cho oâng Edward Vermylen, theo lôùp hoïc cuûa toâi. Ngöôøi ñoïc noù coù aán töôïng gì? Toâi seõ cho baïn hay. Nhöng chuùng ta haõy ñoïc ñaõ.

      Xin oâng Edward Vermylen chuù yù.

      Thöa oâng, vì haøng hoùa cöù chieàu môùi tôùi ga chuùng toâi, cho neân söï khuaân haøng leân xe coù ñieàu trôû ngaïi: coâng vieäc nhieàu quaù, phaûi baét ngöôøi laøm coâng laøm theâm giôø, xe cam nhoâng phaûi treã. Ngaøy möôøi thaùng möôøi moät, chuùng toâi nhaän ñöôïc cuûa oâng hoài boán giôø hai möôi phuùt moät loâ laø naêm traêm möôøi caùi thuøng.

      Chuùng toâi xin oâng giuùp chuùng toâi ñeå traùnh nhöõng baát tieän ñaùng tieác do tình theá ñoù maø ra. Vaäy chuùng toâi töï tieän xin pheùp oâng, neáu coù theå ñöôïc, thu xeáp sao cho haøng cuûa oâng tôùi ga chuùng toâi vaøo buoåi saùng, nhaát laø nhöõng khi oâng gôûi nhieàu haøng.

      Ñöôïc nhö vaäy thì oâng coù lôïi laø haøng cuûa oâng ôû treân xe caát xuoáng mau vaø gôûi ñi cuõng mau.

      "Traân troïng... Kyù teân: J.B."

      OÂng Vermylen ñöa böùc thö cho toâi coi vaø bình phaåm nhö vaày: "Thö ñoù coù keát quaû ngöôïc laïi vôùi yù muoán cuûa ngöôøi vieát. Ñaàu thö, ngöôøi ta keå nhöõng noãi khoù khaên cuûa coâng ty hoûa xa, caùi ñoù ích lôïi gì cho mình ñaâu? Roài ngöôøi ta xin mình phuï löïc vôùi ngöôøi ta, sau cuøng môùi höùa seõ caát haøng vaø gôûi haøng cho mình mau hôn tröôùc. Toùm laïi, caùi quan heä tôùi mình nhaát thì hoï ñeå laïi sau cuøng vaø xeùt toaøn theå thì thö ñoù kheâu gôïi söï phaûn ñoái hôn laø söï hôïp taùc".

      Nay ta thöû tìm caùch söûa chöõa böùc thö ñoù cho hôïp hôn. Tröôùc heát ñöøng noùi ñeán nhöõng vaán ñeà rieâng cuûa mình, toán coâng voâ ích. Phaûi theo lôøi khuyeân cuûa Ford: "Ñaët ta vaøo ñòa vò ngöôøi maø suy xeùt theo quan ñieåm cuûa ngöôøi". Böùc thö söûa chöõa nhö sau naøy, tuy chöa ñöôïc hoaøn toaøn, nhöng so vôùi böùc treân cuõng taán tôùi nhieàu roài.

      OÂng Vermylen thaân meán,

      Chuùng toâi ñöôïc haân haïnh oâng chieáu coá tôùi trong möôøi boán naêm nay. Taát nhieân laø chuùng toâi mang ôn oâng nhieàu laém vaø heát loøng tìm caùch gôûi haøng cho oâng ñöôïc mau choùng.

      Ñieàu ñoù raát ñaùng tieác. Traùnh noù caùch naøo? Baèng caùch oâng giao haøng cho toâi vaøo ñaàu buoåi chieàu, nhö vaäy xe oâng khoûi phaûi ñôïi, haøng cuûa oâng gôûi cho mau vaø nhöõng ngöôøi laøm coâng cuûa oâng veà nhaø ñöôïc sôùm ñeå höôûng moùn mì oáng tuyeät kheùo maø haõng oâng cheá taïo ra.

      Xin oâng ñöøng cho raèng chuùng toâi keâu naøi oâng ñaâu; cuõng xin oâng ñöøng nghi raèng chuùng toâi daùm töï tieän chæ oâng caùch laøm vieäc ñaâu. Toâi gôûi haàu oâng böùc thö tröôùc heát. Duø haøng cuûa oâng tôùi giôø naøo ñi nöõa thì chuùng toâi cuõng raát vui loøng nhaän vaø gôûi ñi mau chöøng naøo hay chöøng naáy.

      Chuùng toâi bieát raèng oâng baän nhieàu vieäc laém, xin oâng ñöøng maát coâng traû lôøi thö naøy.

      Traân troïng...

      Kyù teân: J.B.

      Coù caû haøng ngöôøi baùn daïo, lang thang khaép phoá phöôøng, moûi meät, thaát voïng, löông ít. Taïi sao? Taïi hoï chæ nghó tôùi hoï, tôùi caùi maø hoï ñöông tìm kieám. Hoï khoâng hieåu raèng baïn cuõng vaäy maø toâi cuõng vaäy, chuùng ta ñeàu khoâng muoán mua nghóa laø tieâu tieàn maø chæ muoán giaûi quyeát nhöõng vaán ñeà rieâng taây cuûa chuùng ta thoâi. Maø ngöôøi baùn haøng naøo giuùp chuùng ta giaûi quyeát ñöôïc nhöõng caùi ñoù, chæ cho ta hieåu raèng mua haøng cuûa hoï giuùp thì chuùng ta seõ ñôõ toán tieàn, ñôõ meät nhoïc, khoûi buoàn böïc, khoûi ñau, coù töông lai vöõng vaøng thì keû ñoù khoâng eùp uoång chuùng ta maø seõ laøm chuùng ta tin vaø nhö vaäy chuùng ta seõ mua!

      Vaäy maø bieát bao ngöôøi suoát ñôøi baùn haøng maø khoâng heà nghó tôùi quan ñieåm cuûa ngöôøi mua.

      Moät hoâm, toâi gaëp laïi moät ngöôøi tröôùc kia laøm bieän söï moät haõng cho möôùn nhaø, toâi hoûi oâng ta coù theå cho toâi bieát nhaø toâi ôû töôøng xaây baèng gaïch ñaëc hay gaïch roãng. OÂng noùi raèng khoâng bieát vaø khuyeân toâi hoûi Nghieäp ñoaøn kieán truùc sö.

      Ñieàu ñoù ai maø khoâng bieát, caàn chi phaûi nhôø tôùi oâng.

      Roài saùng hoâm sau, toâi nhaän ñöôïc cuûa oâng moät böùc thö. Traû lôøi caâu hoûi cuûa toâi chaêng? Khoâng. Ñeå khuyeân toâi moät laàn nöõa: neân hoûi Nghieäp ñoaøn kieán truùc sö vaø caäy toâi laøm ñaïi lyù baûo hieåm cho oâng.

      OÂng aáy mong toâi laøm lôïi lôùn cho oâng maø khoâng chòu giuùp cho toâi moät vieäc nhoû.

      Baát kyø trong ngheà nghieäp naøo, trong giai caáp naøo, ngöôøi ta cuõng thaáy loãi laàm quan troïng ñoù. Moät laàn ñau cuoáng hoïng, toâi laïi moät nhaø chuyeân trò beänh ñoù. Chöa coi hoïng toâi, oâng ñaõ hoûi toâi laøm ngheà gì... Beänh cuûa toâi, oâng chöa muoán bieát, maø caàn bieát caùi ví tieàn cuûa toâi. OÂng aáy khoâng tính caùch giuùp toâi maø tính caùch "boùp" toâi. Roát cuoäc laø oâng ta khoâng naëng ñöôïc cuûa toâi ñoàng naøo heát, vì toâi boû ñi ra, toûm cho caùi loøng tham cuûa oâng.

      Than oâi! Xaõ hoäi ñaày nhöõng haïn nhö vaäy, tham lam, heïp hoøi vaø ích kyû. Cho neân neáu coù sieâu nhaân naøo tìm caùch taän taâm giuùp ngöôøi maø khoâng vuï lôïi, thì trong coâng vieäc cuûa vò aáy chaéc laø ít ai caïnh tranh laém.

      OÂng O. D. Young, nhaø kinh teá tröù danh, noùi: "Ngöôøi naøo bieát töï ñaët mình vaøo ñòa vò ngöôøi khaùc, hieåu ñöôïc tö töôûng vaø yù ñònh cuûa hoï, ngöôøi ñoù khoûi phaûi lo veà töông lai cuûa mình".

      Neáu ñoïc cuoán naøy roài, caùc baïn chæ taäp ñöôïc moät khaû naêng laø: baát cöù trong tröôøng hôïp naøo cuõng ñöùng vaøo ñòa vò cuûa ngöôøi khaùc maø xeùt, thì cuoán naøy cuõng ñaõ ñaùnh daáu ñöôïc moät quaõng ñôøi môùi trong ñôøi laøm aên cuûa baïn!

      Taïi sao ngöôøi ta nhaõng boû khoa taâm lyù thöïc haønh nhö vaäy maø nhoài soï bieát bao nhieâu moùn voâ ích khaùc. Moät ngöôøi hoïc troø cuûa toâi muoán môøi baïn chôi banh ro vôùi mình maø vieát thö nhö vaày: "Toâi muoán caùc anh laïi saân cuûa toâi chôi banh roå. Toâi thích troø ñoù laém maø laàn tröôùc ít baïn quaù, khoâng ñuû laøm moät kíp... Chôi nhö vaäy coøn thuù gì nöõa!... Cho neân toâi muoán raèng ngaøy mai caùc anh laïi... Banh roå laø moân theå thao thích nhaát cuûa toâi maø toâi khoâng coù ñuû baïn chôi..."

      Vieát nhö vaäy maø ñoøi laøm cho ngöôøi ta muoán laïi chôi vôùi mình! Ngöôøi hoïc troø ñoù chæ noùi tôùi mình thoâi, khoâng heà coù moät lôøi khuyeán khích baïn. Vaäy thì coù lyù gì maø baïn y seõ tôùi chôi treân caùi saân maø laàn tröôùc y môøi, khoâng ai theøm tôùi heát?

      Maø coù bieát bao nhieâu lyù leõ ñeå duï baïn ñöôïc: naøo laø ích lôïi cuûa theå thao giöõa trôøi, thaân hình khoûe maïnh, caân ñoái, vui veû...

      Moät ngöôøi hoïc troø cuûa toâi, coù ñöùa con laøm bieáng aên. Vôï choàng ngöôøi ñoù raày noù suoát ngaøy, khoâng cho noù yeân:

      "Maù muoán con aên caùi naøy..."

      "Ba muoán cho con mau lôùn..."

      Ñöùa nhoû coù keå vaøo ñaâu nhöõng lôøi ñoù. Coù gì voâ lyù baèng baét moät ñöùa nhoû ba tuoåi coù quan nieäm cuûa ngöôøi lôùn ba chuïc tuoåi? Sau ngöôøi ñoù töï hoûi: "Thöû coi xem caùi gì laøm cho noù thích? Noù muoán gì? Neáu bieát ñöôïc noù muoán gì thì mình seõ coù theå khieán noù laøm caùi mình muoán ñöôïc". Vaø ngöôøi ñoù kieám ngay ñöôïc caùch giaûi quyeát. Ñöùa nhoû thích ñaïp xe ba baùnh laém nhöng cuøng daõy phoá ñoù coù moät ñöùa nhoû khaùc lôù hôn, hung haêng aên hieáp noù, ngöøng xe noù laïi, baét noù xuoáng roài leo leân ñaïp. Ñöùa nhoû khoùc, chaïy veà maùch maù. Maù noù ra ñuoåi ñöùa kia ñi, laáy xe laïi cho con. Ngaøy naøo cuõng nhö vaäy.

      Vaäy ñöùa nhoû muoán gì? Chaúng caàn phaûi laø nhaø trinh thaùm ñaïi taøi cuõng ñoaùn ñöôïc. Noù bò aên hieáp, noù töùc, muoán traû thuø, laøm sao ñaùnh cho ñöùa kia moät "cuù" neân thaân ñeå cho noù ôùn tôùi giaø. Ba noù bieåu vaäy, baûo noù: "Neáu con chòu aên nhöõng moùn naøy thì con maïnh laém, moät ngaøy kia ñaùnh noù nhaøo vaêng lieàn". Vaø vaán ñeà aên cuûa ñöùa beù ñöôïc giaûi quyeát töùc thì. Cho noù caùi gì noù cuõng aên, hy voïng moät ngaøy noï "noác ao" thaèng du coân kia ñaõ laøm cho noù tuûi nhuïc bieát maáy laàn.