Muoán Laáy Maät Ñöøng Phaù Toå Ong

      OÂng thaáy lieàn nhöõng lôïi cuûa thaùi ñoä nhö vaäy: noùi chuyeän vôùi ngöôøi khaùc thaáy vui hôn, yù kieán cuûa oâng ñöôïc ngöôøi khaùc coâng nhaän ngay, vaø khi oâng laàm loãi thì khoâng aân haän nhieàu nöõa, ñoái thuû cuûa oâng chòu boû quan nieäm cuûa hoï ñeå theo quan nieäm cuûa oâng.

      Phöông phaùp ñoù môùi ñaàu traùi haún vôùi baåm tính cuûa oâng, vaäy maø taäp luyeän laâu thaønh thoùi quen. Nhôø noù vaø cuõng nhôø söï thanh lieâm, nghieâm chính cuûa oâng maø oâng ñöôïc quoác daân uûng hoä, khi oâng ñeà nghò ñaët nhöõng cheá ñoä môùi, thay theá cheá ñoä cu, laïi ñöôïc uy tín lôùn trong cuoäc hoäi hoïp tröôùc coâng chuùng, tuy oâng dieãn thuyeát raát dôû, luùng tuùng, khoâng huøng hoàn chuùt naøo. Roát cuoäc ngöôøi ta tin theo oâng heát.

      Trong nhöõng söï giao thieäp veà thöông maïi, phöông phaùp cuûa Benjamin Franklin coù keát quaû toát khoâng? Ñoïc chuyeän sau naøy baïn seõ bieát:

      OÂng S. caäy oâng Mahoniey cheá taïo moät kieåu maùy môùi, duøng trong kyõ ngheä daàu löûa. OÂng Mahoniey veõ baûn ñoà aùn, ñöa oâng S. coi, oâng naøy baèng loøng. OÂng Mahoniey beøn cho thôï khôûi coâng. Nhöng raày raø thay, oâng S. laïi ñöa ñoà aùn ñoù cho baïn beø coi. Hoï cheâ bai ñuû thöù: caùi naøy roäng quaù caùi kia ngaén quaù… quaù theá naøy, quaù theá khaùc. Hoï giaøy voø oâng S, tôùi noãi oâng naøy hoaûng leân, goïi ñieän thoaïi baûo oâng Mahoniey raèng khoâng chòu nhaän kieåu maùy ñoù ñaâu.

      OÂng Mahoniey xem xeùt laïi kyõ löôõng kieåu maùy, tin chaéc raèng noù hoaøn toaøn, vaø oâng S, cuøng baïn beø oâng ta chaúng bieát chuùt gì heát, chæ trích baäy. Nhöng oâng Mahoniey khoâng noùi ra vaäy, sôï maát loøng, maø laïi thaêm oâng S.

      Môùi troâng thaáy toâi, oâng Mahoniey noùi, oâng S nhaûy choàm choàm leân, vöøa chaïy laïi toâi vöøa giô quaû ñaùm vöøa la, maït saùt maùy cuûa toâi roài keát luaän:

      "Baây giôø oâng tính ra sao ñaây?"

      Toâi raát bình tónh ñaùp raèng oâng aáy muoán ra sao thì toâi seõ laøm nhö vaäy. "OÂng traû coâng toâi, vaäy töï nhieân toâi phaûi laøm vöøa yù oâng. Nhöng phaûi coù ngöôøi chòu traùch nhieäm trong vuï naøy chöù? Neáu yù cuûa oâng hay thì xin oâng veõ baûn ñoà aùn khaùc ñi, tuy toâi ñaõ boû ra hai ngaøn ñoàng ñeå baét ñaàu laøm maùy cuûa toâi roài, toâi baèng loøng boû soá tieàn ñoù ñi, laøm laïi maùy khaùc cho oâng, ñeå ñöôïc vöøa yù oâng. Nhöng toâi xin nhaéc laïi, neáu oâng nhaát ñònh ñoøi thay ñoåi thì oâng phaûi chòu traùch nhieäm trong söï ruûi ro, maùy hö chaïy khoâng ñöôïc. Coøn nhö toâi, toâi vaãn nghó raèng kieåu toâi toát, neáu oâng ñeå cho toâi laøm theo kieåu ñoù, thì taát nhieân toâi phaûi gaùnh laáy heát caû traùch nhieäm".

      Trong khi toâi noùi oâng S. bình tónh laïi laàn laàn vaø khi toâi ngöng, oâng baûo toâi "Ñöôïc. Thoâi cöù theo yù oâng. Nhöng neáu hö hoûng thì maëc oâng!".

      Chaúng nhöõng maùy khoâng hö hoûng chuùt chi heát maø laïi coøn toát laém… vaø oâng S. höùa muøa sau seõ ñaët laøm hai caùi maùy nhö vaäy nöõa.

      Khi oâng ta chaïy laïi cöï toâi, ñöa quaû ñaám tröôùc maët toâi baûo raèng toâi chaúng bieát chuùt chi veà maùy heát, toâi daèn loøng laém môùi khoûi gaây loän vôùi oâng vaø töï beânh vöïc. Nhöng söï neùn loøng ñoù ñaõ coù keát quaû toát. Neáu khoâng nhö vaäy chuùng toâi seõ kieän nhau, toâi seõ maát tieàn vaø laøm cho moät khaùch haøng toát hoùa ra keû thuø cuûa toâi. Toâi quaû quyeát raèng khoâng khi naøo ñöôïc baûo ngöôøi khaùc laàm heát. Phöông phaùp ñoù nguy hieåm laém.

      Lôøi khuyeân ñoù khoâng môùi meû gì. Möôøi chín theá kyû tröôùc, Ñöùc Ki Toâ noùi: "Con haõy mau mau theo yù kieán ñoái thuû cuûa con ñi".

      Nghóa laø: Ñöøng tranh bieän vôùi ngöôøi khaùc, duø ngöôøi ñoù laø khaùch haøng, hay laø baïn traêm naêm, laø keû thuø cuûa mình. Ñöøng chæ cho ngöôøi ta thaáy raèng ngöôøi ta laàm laãn, ñöøng laøm cho ngöôøi khaùc töùc giaän, traùi laïi phaûi bieát khoân kheùo.

      Hai naêm tröôùc Thieân Chuùa giaùng sinh, moät oâng vua Ai Caäp noùi nhoû vôùi con oâng nhö vaày "Phaûi khoân kheùo, bieát ngoaïi giao, con nhö vaäy ñaït ñöôïc muïc ñích deã daøng hôn".

      Chuùng ta baây giôø caàn lôøi khuyeân ñoù laém.

      Vaäy muoán cho ngöôøi khaùc theo yù mình, xin baïn nhôù quy taéc thöù hai sau naøy:

      Phaûi troïng yù kieán cuûa ngöôøi khaùc

      Ñöøng bao giôø cheâ ai laø laàm heát.

Phaàn Möôøi Ba

Quaù Taéc Quy Cung

     Toâi ôû taïi moät vuøng ngoaïi oâ keá caän Nöõu Öôùc. Nhöng gaàn ngay nhaø toâi coù moät khu röøng hoang, cöù muøa xuaân tôùi thì caùc buïi caây troå ñaày boâng traéng, loaøi soùc sanh saûn trong ñoù vaø coù loaïi cuùc daïi moïc cao hôn ñaàu ngöïa. Nôi ñoù keâu laø laâm vieân. Toâi thích daét con choù nhoû cuûa toâi laïi nôi ñoù daïo chôi. Con Rex hieàn vaø deã thöông. Vì nôi ñoù vaéng ngöôøi neân toâi cho noù chaïy nhaûy töï do, khoâng bò xích, cuõng khoâng bò ñai moõm.

      Moät hoâm toâi gaëp moät ngöôøi hieán binh cöôõi ngöïa, coù veû muoán laøm oai laém. Ngöôøi aáy hoûi toâi baèng moät gioïng xaüng:

      Taïi sao ñeå choù chaïy nhö vaäy, khoâng coù xích, cuõng khoâng coù ñai moõm gì heát? Khoâng bieát raèng ñieàu ñoù caám sao?

      Toâi ngoït ngaøo ñaùp laïi:

      Coù, toâi bieát, nhöng ôû choã vaéng ngöôøi naøy toâi töôûng voâ haïi.

      A thaày töôùng! Thaày töôùng! Luaät phaùp khoâng caàn bieát thaày töôùng ra sao heát. Con vaät ñoù coù theå gieát moät con soùc hay caén moät ñöùa nhoû! Laàn naøy toâi boû qua cho, laàn sau toâi baét ñöôïc nöõa thì toâi baét buoäc phaûi laøm bieân baûn ñöa thaày ra toøa".

      Toâi ngoan ngoaõn höùa seõ vaâng lôøi.

      Vaø toâi giöõ lôøi ñöôïc… trong vaøi ngaøy. Con Rex khoâng chòu ñeo ñai moõm. Toâi tính thöû laøm caøn moät laàn nöõa xem sao. EÂm ñöôïc trong moät thôøi gian. Roài moät buoåi chieàu, môùi leo leân ngoïn moät goø nhoû, toâi hoaûng leân, vì thình lình thaáy töôïng tröng cuûa luaät phaùp nghieâm khaéc laø chuù hieán binh böõa noï, laàn naøy cöôõi ngöïa hoàng, maø con Rex cuûa toâi chaïy thaúng tôùi chuù ta.

      Laàn naøy thì "bò" roài. Toâi bieát vaäy. Cho neân khoâng ñôïi chuù ta goïi toâi laïi, toâi voäi vaøng xin loãi tröôùc.

      "Daï, laàn naøy toâi bò baét taïi traän. Toâi khoâng coù gì ñeå chöõa loãi heát. Tuaàn tröôùc thaày ñaõ giao heïn roài, heã baét gaëp laàn nöõa thì thaày phaït".

      Ngöôøi hieán binh ñaùp baèng moät gioïng töø toán:

      Phaûi… chaéc chaén roài… Nhöng toâi cuõng hieåu thaày. ÔÛ choã vaéng ngöôøi ai maø khoâng muoán thaû choù nhö con choù nhoû naøy cho noù töï do chaïy moät chuùt.

      Daï, ai cuõng muoán nhö vaäy… nhöng duø sao thì cuõng laø ñieàu caám.

      OÀ! Con vaät nhoû naøy maø laøm haïi ai ñöôïc?

      Daï, nhöng noù coù theå caén cheát caùc con soùc ñöôïc!

      Thoâi thaày, ñöøng laøm lôùn chuyeän! Baây giôø toâi chæ cho thaày. Cho con nhoû naøy chaïy laïi ñaøng xa kia ñi, cho khuaát maét toâi… Roài thì thoâi, khoâng sao heát!

      Chuù hieán binh ñoù chæ laø ngöôøi nhö nhöõng ngöôøi khaùc: muoán toû cho ngöôøi ta thaáy söï quan troïng cuûa mình. Cho neân khi toâi buoäc toäi toâi roài thì chuù chæ coøn moãi moät caùch giöõ loøng töï troïng laø toû moät thaùi ñoä khoan hoàng.

      Ví thöû toâi ñaõ kieám caùch töï baøo chöõa thì seõ xaûy ra sao? Seõ tranh bieän vaø roài roát cuoäc ra sao, baïn ñaõ bieát. Ñaèng naøy, toâi khoâng gaây söï gì heát. Toâi nhaän ngay raèng chuù aáy hoaøn toaøn coù lyù maø toâi thì hoaøn toaøn coù loãi. Toâi vui veû vaø thaúng thaén nhaän ngay nhö vaäy. Cho neân caâu chuyeän eâm thaám. Toâi beânh vöïc quan ñieåm cuûa chuù aáy thì taát chuù aáy beânh vöïc quan ñieåm cuûa toâi. Thaønh thöû laàn tröôùc chuù aáy doïa phaït toâi, maø laàn naøy thaät laø töû teá vôùi toâi.

      Khi chuùng ta bieát raèng chuùng ta ñaùng bò phaït, thì can ñaûm nhaän loãi tröôùc ngay ñi, chaúng hôn ö? Mình töï khieån traùch mình chaúng hôn ñeå ngöôøi khaùc maéng mình ö?

      Vaäy bieát tröôùc ngöôøi khaùc theá naøo cuõng noùi nhöõng lôøi khoù chòu vôùi mình, thì mình töï ñem lôøi ñoù traùch mình ñi, vaø ngöôøi ta seõ khoâng laøm gì mình ñöôïc nöõa. Nhö vaäy thì 100 laàn, coù tôùi 99 laàn, ngöôøi ta seõ ñaïi löôïng, khoan hoàng vôùi mình, nhaém maét boû qua heát nhö chuù hieán binh ôû Laâm vieân treân kia.

      Ferdinand E Warren, chuyeân veà quaûng caùo cuõng duøng phöông phaùp ñoù ñeå ñöôïc loøng moät khaùch haøng khoù tính. OÂng aáy noùi:

      Laøm ngheà cuûa toâi phaûi ñöùng ñaén, ñuùng heïn. Moät vaøi nhaø xuaát baûn muoán raèng nhöõng böùc quaûng caùo hoï ñaët phaûi laøm lieàn. Nhö vaäy coù laàm laãn moät chuùt cuõng khoâng sao. Nhöng toâi bieát moät nhaø xuaát baûn noï tìm ñöôïc moät tieåu tieát naøo ñeå chæ trích thì thích laém. Toâi nhieàu khi ôû phoøng oâng aáy ra veà, ngaùn vì nhöõng lôøi chæ trích cuûa oâng thì ít, maø ngaùn vì ñieäu boä cuûa oâng thì nhieàu. Môùi roài, laøm xong moät coâng vieäc gaáp, toâi gôûi oâng aáy coi. OÂng keâu ñieän thoaïi môøi toâi laïi vì coù choã hoûng. Toâi chaïy laïi. Noãi lo aâu cuûa toâi quaû khoâng sai: Trong caùi veû cuûa oâng nghòch toâi, toâi coøn thaáy caùi veû khoaùi chí, vì gaëp ñöôïc dòp chæ trích toâi. OÂng haàm haàm hoûi toâi sao laïi laøm nhö vaày, nhö vaày…

      Ñaây laø dòp thöïc haønh nhöõng quy taéc toâi ñaõ hoïc ñöôïc. Toâi ñaùp: "Thöa oâng, oâng traùch raát ñuùng, toâi coù loãi vaø khoâng coù gì töï baøo chöõa heát. Toâi laøm vieäc vôùi oâng ñaõ laâu, ñaùng leõ phaûi bieát laøm vöøa yù oâng môùi phaûi. Toâi töï thaáy xaáu hoå".

      Töùc thì oâng töï kieám nhöõng leõ ñeå beânh vöïc toâi:


1 2 

      Toâi ngaét lôøi: "Baát kyø loãi lôùn hay nhoû cuõng coù theå ñöa tôùi nhöõng keát quaû tai haïi nhaát. Vaû laïi troâng thaáy nhöõng laàm lôõ, khoù chòu laém".

      OÂng aáy muoán noùi maø toâi khoâng ñeå oâng noùi. Toâi thaáy thích laém. Laàn ñaàu tieân trong ñôøi toâi, toâi töï buoäc toäi toâi maø thuù vò chöù! Toâi tieáp:

      Ñaùng leõ toâi phaûi coø yù töù moät chuùt. OÂng giao vieäc cho toâi ñaõ nhieàu laàn, toâi khoâng laøm vöøa loøng oâng ñöôïc thì loãi veà toâi. Ñeå toâi mang veà veõ laïi heát.

      Ñöøng! Ñöøng! Khoâng bao giôø toâi baét buoäc oâng nhö vaäy.

      Roài oâng aáy khen coâng vieäc cuûa toâi, chæ muoán söûa ñoåi laïi chuùt xíu thoâi, vaø caùi loãi nhoû ñoù cuõng chaúng laøm toán coâng toán cuûa gì, xeùt kyõ noù chæ laø moät chi tieát… moät chi tieát khoâng quan troïng.

      Söï voäi vaøng töï buoäc toäi cuûa toâi ñaõ laøm cho oâng chöng höûng, heát giaän. Sau cuøng oâng môøi toâi ôû laïi duøng böõa, ñöa cho toâi moät taám chi phieáu vaø ñaët toâi laø moät böùc veõ khaùc nöõa".

      Baát kyø thaèng khuøng naøo cuõng töï baøo chöõa cho mình ñöôïc maø nhöõng thaèng khuøng ñeàu laøm nhö vaäy heát. Nhöng bieát nhaän loãi cuûa mình laø bieát vöôït leân treân boïn ngöôøi thöôøng vaø bieát moät noãi vui cao thöôïng hieám coù. Cho neân moät kyù söï ñeïp nhaát trong lòch söû laø hoài ñaïi töôùng Lee, trong cuoäc Nam Baéc chieán tranh, töï nhaän loãi vì oâng maø ñaïo kò binh cuûa töôùng Pickett phaûi thaát baïi trong cuoäc taán coâng taïi Gettysburg.

      Cuoäc taán coâng ñoù laø moät loãi laàm ñaõ laøm ñoã maùu nhieàu nhaát trong ñôøi caàm quaân raát anh huøng vaø röïc rôõ cuûa Lee. OÂng bieát raèng söï thaát baïi ñoù seõ laøm cho quaân phöông Nam do oâng chæ huy khoâng sao thaéng ñöôïc quaân phöông Baéc nöõa vaø seõ phaûi hoaøn toaøn tan naùt. OÂng thaát voïng tôùi noãi oâng xin töø chöùc vaø xin cho "moät ngöôøi khaùc treû hôn, taøi gioûi hôn" thay oâng. Neáu oâng truùt traùch nhieäm cuoäc chieán baïi ñoù thì oâng thieáu gì lyù leõ: nhö vaøi ngöôøi ñoaøn tröôûng ñaõ boû oâng… kî binh tôùi treã quaù v.v.

      Nhöng Lee, raát cao thöôïng, khoâng chòu ñoå loãi cho keû khaùc. Trong khi quaân cuûa Pickett baïi traän, vaø bò thöông naëng trôû veà, oâng phi ngöïa ñi ñoùn vaø thuù: "moïi söï ñeàu do loãi cuûa toâi caû… Chæ moät mình toâi chòu traùch nhieämveà cuoäc chieán baïi naøy thoâi". Thaät laø cao thöôïng.

      Trong lòch söû ít thaáy nhöõng ñaïi töôùng coù can ñaûm vaø ñaïi löôïng ñeå töï nhaän loãi nhö vaäy.

      Elbert Hubbard, moät trong nhöõng nhaø vieát chuyeän haèng ngaøy ñaëc saéc nhaát ñaõ laøm cho ngöôøi ta say meâ, thöôøng bò ngöôøi ta oaùn döõ vì nhöõng baøi chæ trích cuûa oâng nhöng nhôø oâng kheùo leùo cho neân thöôøng khi keû thuø cuûa oâng laïi thaønh baïn thaân cuûa oâng.

      Coù laàn moät ñoïc giaû noùng tính vieát thö cho oâng raèng khoâng ñoàng yù vôùi oâng veà baøi oâng vieát kì tröôùc, vaø duøng nhöõng danh tröø khoâng ñeïp ñeõ gì ñeå taëng oâng. OÂng traû lôøi baèng maáy doøng sau naøy:

      Nghó kyõ, toâi cuõng khoâng ñoàng yù vôùi toâi veà baøi ñoù. Coù leõ hoâm nay toâi khoâng thích nhöõng baøi toâi ñaõ vieát ngaøy hoâm qua nöõa. Toâi sung söôùng ñöôïc oâng cho bieát yù kieán. Laàn sau, neáu oâng ñi ngang, xin môøi oâng voâ chôi, chuùng ta baøn luaän veà chuyeän ñoù.

      Chaân thaønh kính chuùc…

      Coøn coù caùch gì cheâ bai moät ngöôøi coù gioïng meàm moûng nhö vaäy nöõa?

      Hoïc vieân theo lôùp giaûng cuûa toâi phaûi thi moät baøi kyø dò. Moãi ngöôøi phaûi ñeå cho caùc baïn xeùt ñoaùn mình. Nhöõng baïn naøy phaûi thaønh thöïc noùi cho ngöôøi ñoù bieát coù choã naøo ñaùng öa, choã naøo ñaùng gheùt: Nhöõng lôøi nhaän xeùt ñoù phaûi vieát leân giaáy vaø khoâng kyù teân, nhö vaäy töï do toû heát nhöõng yù nghó thaàm kín nhaát cuûa mình ñöôïc.

      Sau khi döï thi kyø ñoù, moät thanh nieân laïi kieám toâi, thaát voïng. Caùc baïn anh ta chæ trích anh ta khoâng tieác lôøi: naøo laø töï ñaéc quaù, haùch dòch, ích kyû, xaáu baïn, coù oùc phaûn ñoäng, ñaùng toáng coå ra khoûi lôùp.

      Buoåi hoïc sau, "toäi nhaân" ñoù ñöùng daäy, nhìn thaúng vaøo caùc baïn, ñoïc lôùn tieáng nhöõng lôøi chöûi ñoù cuûa hoï. Nhöng anh daèn loøng, khoâng maït saùt laïi nhöõng keû ñaõ xöû toäi anh, maø noùi:

      "Caùc baïn, toâi bieát raèng toâi khoâng deã thöông chuùt naøo heát, toâi khoâng coøn ngôø gì veà ñieàu ñoù. Ñoïc nhöõng lôøi chæ trích cuûa anh em, toâi buoàn laém, nhöng noù coù ích cho toâi. Noù ñaõ laøm cho toâi bôùt töï phuï, ñaõ cho toâi moät baøi hoïc toát. Xeùt cho cuøng, toâi chæ laø moät ngöôøi caàn ñöôïc tình thöông yeâu cuõng nhö moïi ngöôøi khaùc. Caùc baïn chòu giuùp toâi khoâng? Chieàu nay caùc baïn coù chòu vieát cho toâi ít haøng thaønh thaät chæ cho toâi caùch phaûi laøm sao ñeå söûa mình khoâng? Toâi seõ heát söùc tu tænh laïi".

      Khoâng phaûi anh aáy dieãn kòch ñaâu. Loøng anh thaønh thaät cho neân laøm caûm ñoäng taát caû thính giaû. Taát caû nhöõng ngöôøi maø 8 ngaøy tröôùc muoán ñem "haønh hình" anh thì baây giôø beânh vöïc anh nhieät lieät, khen loøng chaân thaønh, khieâm nhöôïng cuûa anh, söï haêng haùi söûa mình cuûa anh. Hoï khuyeán khích anh, khuyeân anh vaø thuù raèng ñaõ coù nhieàu thieän caûm vôùi anh.

      Nhö trong Thaùnh kinh ñaõ noùi: "Caâu traû lôøi nhaõ nhaën cuûa anh ñaõ laøm cho nguoâi moïi söï giaän döõ".

      Khi bieát chaéc raèng chuùng ta coù lyù, chuùng ta phaûi raùn ngoït ngaøo vaø kheùo leùo toû yù kieán cuûa ta vôùi ngöôøi khaùc. Nhöng khi chuùng ta laàm maø söï ñoù thöôøng coù laém, neáu ta thaønh thaät vôùi ta thì chuùng ta phaûi vui veû nhaän loãi lieàn. Chaúng nhöõng seõ coù keát quaû baát ngôø maø nhö vaäy laïi coøn vui hôn laø kieám caùch töï baøo chöõa cho mình.

      Xin baïn nhôù kyõ phöông ngoân say naøy: "Neáu phaûn khaùng laïi thì coù ñöôïc cuõng khoâng boû vaøo ñaâu. Coøn cöù nhaän ñi thì ñöôïc nhieàu hôn caùi mình muoán nöõa".

      Vaäy muoán cho ngöôøi khaùc theo yù kieán mình, xin baïn nhôù quy taéc thöù ba sau naøy:

      Khi baïn laàm lôõ, haõy vui loøng nhaän loãi ngay ñi.

Phaàn Möôøi Boán

Do Traùi Tim Seõ Thaéng Ñöôïc Lyù Trí

     Khi baïn giaän döõ ai, truùt ñöôïc côn thònh noä leân ñaàu ngöôøi ñoù, baïn thaáy haû daï laém... nhöng ngöôøi aáy caûm thaáy gì luùc ñoù? Haøi loøng nhö baïn khoâng? Vaø caùi gioïng gaây goå, thaùi ñoä cöøu thò cuûa baïn coù laøm cho ngöôøi aáy muoán hoøa giaûi vôùi baïn khoâng?

      Woodrow Wilson noùi: Neáu baïn ñöa hai quaû ñaám ra noùi chuyeän vôùi toâi, thì baïn coù theå tin chaéc raèng toâi cuõng ñöa ngay hai quaû ñaám ra vôùi baïn lieàn. Nhöng neáu baïn noùi: Chuùng ta haõy ngoài xuoáng ñaây vaø oân toàn noùi chuyeän vôùi nhau. Vì yù kieán chuùng ta khaùc nhau, cho neân phaûi raùn tìm nguyeân nhaân choã baát ñoàng ñoù, neáu baïn noùi nhö vaäy, thì chuùng ta seõ thaáy ngay raèng yù kieán cuûa chuùng ta roát cuoäc khoâng khaùc xa nhau laém, nhöõng choã baát ñoàng yù raát ít, coøn nhöõng choã ñoàng yù thì nhieàu, vaø neáu chuùng ta thaät tình vaø kieân taâm muoán hoøa giaûi vôùi nhau thì cuõng deã.

      Khoâng ai hieåu roõ söï xaùc ñaùng cuûa nhöõng lôøi noùi ñoù baèng John D. Rockefeller. Naêm 1915, Rockefeller laø ngöôøi bò nhieàu ngöôøi oaùn nhaát ôû mieàn moû Colorado. Töø hai naêm roài, xöù ñoù bò taøn phaù vì moät vuï ñình coâng laøm ñoå maùu nhieàu nhaát trong neàn kyõ ngheä cuûa Myõ. Nhöõng thôï moû trong Coâng ty Nhieân lieäu vaø Kim thuoäc ôû xöù Colorado do oâng Rockefeller giaùm ñoác quyeát lieät ñoøi taêng löông. Duïng cuï vaø nhaø maùy bò phaù phaùch, ngöôøi ta keâu lính tôùi, sinh ra moät cuoäc ñoå maùu, vaø nhieàu thôï ñình coâng ngaõ guïc döôùi laèn ñaïn. Trong tình hình khaån tröông nhö vaäy, trong khoâng khí böøng böøng thuø oaùn ñoù, Rockefeller quyeát laáy loøng nhöõng keû phaûn ñoäng vaø giaûi hoøa vôùi hoï. OÂng laøm caùch naøo maø thaønh coâng? Thì ñaây, giaûi phaùp cuûa oâng:

      Sau khi maát haøng tuaàn coå ñoäng raùo rieát trong boïn thôï ñeå môû saün con ñöôøng hoøa giaûi, oâng dieãn thuyeát tröôùc ñaùm thôï ñình coâng. Baøi dieãn vaên ñoù laø moät tröù taùc coù keát quaû laï luøng. Noù deïp ñöôïc nhöõng laøn soùng thuø nghòch bao vaây oâng, ñang muoán nhaän oâng xuoáng vaø laøm cho moät soá ñoâng thôï theo oâng. OÂng giaûng giaûi vôùi hoï moät caùch thaân maät, kheùo leùo ñeán noãi thôï ñình coâng trôû laïi laøm vieäc maø khoâng heà nhaéc tôùi söï xin taêng löông nöõa, maëc daàu tröôùc kai hoï chieán ñaáu döõ tôïn nhö theá.

      Döôùi ñaây, toâi seõ cheùp laïi ñoaïn ñaàu baøi dieãn vaøo tuyeät ñoù. Baïn seõ thaáy thieän caûm, nhieät taâm vaø haûo yù choùi loïi trong ñoaïn ñoù.

      Xin baïn nhôù raèng Rockefeller noùi vôùi nhöõng ngöôøi maø maáy hoâm tröôùc ñoøi treo coå oâng cho kyø ñöôïc. Vaäy maø gioïng cuûa oâng dòu daøng, nhoû nheï, thaân maät hôn laø noùi vôùi caùc nhaø truyeàn giaùo nöõa. Trong baøi ñaày nhöõng caâu töôi töïa hoa, nhö nhöõng caâu naøy:

      Toâi laáy laøm vinh döï ñöôïc ôû trong nhoùm anh em, toâi ñaõ laïi thaêm gia ñình anh em, chuùng ta gaëp nhau ôû ñaây nhö nhöõng baïn thaân... tinh thaàn hieåu bieát laãn nhau... quyeàn lôïi chung... toâi ñöôïc tôùi ñaây laø nhôø thònh tình cuûa anh em...

      Baøi dieãn vaên baét ñaàu nhö vaày:

      Ngaøy hoâm nay laø moät ngaøy vinh döï trong ñôøi toâi. Laàn naøy laø laàn thöù nhaát toâi ñöôïc caùi vui vaø caùi may maén gaëp heát thaûy nhöõng ngöôøi thay maët nhaân vieân trong coâng ty lôùn cuûa chuùng ta, caùc vò quaûn lyù, caùc vò chæ huy, vaø xin anh em tin chaéc raèng toâi laáy laøm haân haïnh ñöôïc coù maët ôû ñaây vaø seõ nhôù cuoäc hoäi hoïp naøy suoát ñôøi toâi. Neáu cuoäc hoäi hoïp naøy xaûy ra hai tuaàn leã tröôùc thì toâi ñoái vôùi phaàn nhieàu anh em cuõng nhö moät ngöôøi döng thoâi. Nhöng vì môùi moät vaøi ngaøy nay, toâi ñaõ ñi thaêm heát caùc moû ôû phöông Nam, troø chuyeän vôùi caùc ngöôøi thay maët anh em, cho neân chuùng ta hoâm nay gaëp nhau ôû ñaây, khoâng phaûi nhö thuø nghòch nhau, maø nhö choã baïn thaân vaø chính nhôø caùi tinh thaàn thaân meán nhau ñoù maø toâi thaáy sung söôùng ñöôïc baøn vôùi anh em veà quyeàn lôïi chung cuûa chuùng ta.

      "Thaät chæ nhôø thònh tình cuûa anh em maø toâi ñöôïc coù maët trong cuoäc hoïp giöõa caùc vò giaùm ñoác cuûa coâng ty vaø caùc vò thay maët cho nhaân vieân, vì toâi khoâng coù caùi may ñöôïc ôû treân nhoùm treân hay nhoùm döôùi. Vaäy maø toâi thaáy toâi lieân keát maät thieát vôùi anh em, vì, tuy ñaïi dieän cho chuû nhaân, toâi coøn thay maët taát caû nhöõng ngöôøi laøm coâng nöõa".

      Ngheä thuaät laøm cho keû thuø trôû neân baïn thaân, ñeán nhö vaäy laø tuyeät kheùo.

      Ví thöû Rockefeller ñaõ löïa moät chieán thuaät khaùc, ñaõ coâng kích caùc thôï moû, quaùt vaøo tai hoï taát caû nhöõng söï thaät laøm cho hoï maát loøng, duøng moät gioïng khoù chòu nhö baûo hoï laø khôø, thì hoûi hoï coù chòu nhaän loãi cuûa hoï hay khoâng, duø lyù luaän cuûa oâng cöïc kyø xaùc ñaùng? Vaø luùc ñoù seõ ra sao? Loøng giaän, thuø vaø phaûn ñoäng taát nhieân seõ taêng leân!

      Neáu moät ngöôøi ñoái vôùi baïn chæ coù loøng thuø vaø aùc caûm, thì coù duøng ñuû caùc lyù luaän, baïn cuõng khoâng theå naøo daãn duï ngöôøi ñoù theo quan ñieåm cuûa baïn ñöôïc. Nhöõng cha meï gaét goûng, nhöõng oâng chuû vaø oâng choàng chuyeân ñoaùn, nhöõng baø vôï hay gaây goå phaûi hieåu raèng ai cuõng muoán khö khö giöõ laáy yù kieán cuûa mình, khoâng bao giôø duøng voõ löïc maø baét buoäc ñöôïc hoï ñoàng yù kieán vôùi ta. Traùi laïi phaûi duøng lôøi leõ ngoït ngaøo vaø taám loøng thöông meán, raát ngoït ngaøo vaø raát thaân meán.

      Caùch ñaây gaàn moät theá kyû Lincoln baûo:

      Moät caâu chaâm ngoân coå noùi: "Ruoài öa maät". Chaúng nhöõng ruoài maø ngöôøi cuõng vaäy. Muoán cho moät ngöôøi theo yù ta thì tröôùc heát phaûi laøm cho ngöôøi aáy tin raèng ta laø baïn thaân thieát thaønh thaät cuûa hoï ñaõ. Lôøi ngoït ngaøo seõ chieám noåi traùi tim hoï vaø do traùi tim, ta seõ thaéng ñöôïc lyù trí hoï.

      Caùc oâng chuû xí nghieäp bieát raèng toû ñaïi ñoä vôùi thôï ñình coâng laø coù lôïi cho mình. Cho neân khi hai ngaøn naêm traêm ngöôøi thôï coâng ty "Baïch xa" ñình coâng ñeå ñoøi taêng löông vaø quyeàn laäp nghieäp ñoaøn, oâng hoäi tröôûng coâng ty ñoù laø oâng A. F. Black ñaõ khoâng giaän döõ, chöûi, doïa, aùp cheá, maéng hoï laø coäng saûn, maø laïi coøn nònh hoï nöõa, khen hoï treân maët baùo raèng hoï thaùi ñoä oân hoøa. Thaáy ñoaøn ñình coâng töï veä khoâng coù vieäc laøm, oâng bieáu hoï gaêng bao tay vaø nhöõng traùi caàu ñeå hoï tieâu khieån.

      Loøng toát cuûa oâng coù keát quaû laø khuyeán khích nhöõng ngöôøi coù haûo yù. Roài thì thôï ñình coâng möôïn choåi, leng, xe boø, queùt töôùc chung quanh xöôûng, löôïm giaáy vuïn, taøn thuoác, taøn queït treân ñaát. Caùc baïn thöû töôûng töôïng ñieàu ñoù! Thôï vöøa queùt xöôûng vöøa chieán ñaáu ñeå ñoøi hoûi naøy noï. Trong lòch söû doâng toá cuûa kyõ ngheä Myõ, suoát maáy traêm naêm chöa heà thaáy laàn naøo nhö vaäy. Ñöôïc moät tuaàn, chuû vaø thôï hoøa giaûi vôùi nhau vaø vuï ñình coâng chaám döùt trong moät khoâng khí eâm ñeàm vaø thaân maät.

      Vöøa ñeïp trai, vöøa huøng hoàn, Daniel Webster laø moät trong nhöõng luaät sö noåi danh nhaát thôøi oâng. Nhöng duø lyù leõ cuûa oâng dieãn ra maïnh meõ tôùi ñaâu, oâng cuõng khoâng queân noùi theâm nhöõng lôøi lòch söï eâm dòu naøy: "Quyeàn ñònh ñoaït veà ngaøi Boài thaåm", "Thöa caùc ngaøi ñieàu naøy coù leõ ñaùng cho ta suy nghó...", "Ñaây laø vaøi vieäc xaûy ra maø toâi mong raèng caùc ngaøi ñöøng boû qua...", "Hieåu roõ loøng ngöôøi nhö caùc ngaøi, chaéc caùc ngaøi seõ deã daøng thaáy yù nghóa cuûa nhöõng haønh vi ñoù...!".

      Cöù ngoït ngaøo, khoâng toán söùc maø laøm cho caùc oâng toøa phaûi theo yù kieán oâng. OÂng giaøu coù nhôø gioïng eâm aùi, oân toàn, thaân maät cuûa oâng.

      Chuùng ta coù leõ khoâng bao giôø coù cô hoäi hoøa giaûi moät vuï ñình coâng, hoaëc huøng bieän ôû toøa, nhöng coù nhieàu tröôøng hôïp khaùc maø phöông phaùp treân kia giuùp ích cho ta ñöôïc. Bieát ñaâu moät ngaøy kia ta chaúng ôû trong tröôøng hôïp oâng Straub, xin ngöôøi chuû nhaø tham lam cuûa oâng haï tieàn möôùn nhaø cuûa oâng xuoáng.

      OÂng Straub, theo hoïc lôùp giaûng cuûa chuùng toâi, keå chuyeän: Toâi vieát thö cho ngöôøi chuû nhaø, baùo tröôùc raèng heát haïn cho giao keøo, toâi seõ doïn ñi nôi khaùc. Thaät ra toâi khoâng coù yù ñi ñaâu heát, nhöng toâi mong raèng lôøi doïa ñoù coù leõ laøm cho oâng ta chòu haï tieàn möôùn nhaø cuûa toâi xuoáng. Nhöng ít hy voïng thaønh coâng, nhieàu ngöôøi khaùc möôùn nhaø cuõng ñaõ laøm thöû nhö toâi vaø ñeàu thaát baïi heát, hoï noùi con ngöôøi ñoù raùo rieát laém. Toâi töï nhuû: Baây giôø laø luùc ñem thi haønh khoa maø ta ñöông hoïc ñaây.