THỰC TRẠNG HỆ THỐNG CẢNG HÀNG KHÔNG - SÂN BAY VIỆT NAM

Sau kháng chiến chống Mỹ, trên cả nước đã có hơn 300 SB và bãi đậu các loại. Các SB phân bổ trên khắp các miền đất nước, hầu như tại mỗi địa phương đều có ít nhất một SB. Trong chiến tranh, các SB này chủ yếu dùng để phục vụ nhu cầu hoạt động quân sự, còn sử dụng cho mục đích dân dụng thì rất hạn chế. Vì vậy kể cả ở miền Nam cũng như ở miền Bắc, mạng SB cả nước do quân sự quản lý là chính, còn HKDD chỉ hoạt động kết hợp.

Sau khi thống nhất Tổ quốc đến nay, ngành HKDD Việt Nam phát triển ngày càng lớn mạnh, nhu cầu vận chuyển hàng không trong nước và quốc tế tăng nhanh, một số SB được nâng cấp mở rộng bảo đảm cho hoạt động HKDD và quân sự như: Nội Bài, Tân Sơn Nhất và Đà Nẵng trở thành SB quốc tế, một số SB khác cũng được sửa chữa khôi phục.

Do nhu cầu cấp thiết của việc quy hoạch hệ thống CHK-SB, Chính phủ đã chỉ đạo xây dựng đề án quy hoạch phát triển hệ thống SB toàn quốc từ năm 1993. Theo đề án Quy hoạch phát triển hệ thống SB toàn quốc, trong phần đánh giá hiện trạng tổng kết có 313 SB lớn nhỏ, 260 bãi đáp trực thăng trên cả nước. Có 30 SB hoạt động, trong đó có 13 SB quân sự quản lý hoàn toàn, 09 SB dùng chung (dân dụng và quân sự), 08 SB HKDD quản lý hoàn toàn, 03 SB quốc tế (Nội Bài, Tân Sơn Nhất và Đà Nẵng). Quy hoạch phát triển hệ thống SB toàn quốc đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt tại Quyết định số 911/1997/QĐ-TTg ngày 24/10/1997. Theo đó có 138 sân bay các loại gồm:

• 
  Cảng hàng không, sân bay: 61
  
• 
  Bãi hạ cánh dự bị: 67
  
• 
  Đoạn quốc lộ hạ cất cánh: 10.
  

• 
  Đến năm 2020:
  

Tổng diện tích đất các CHK đến năm 2020 khoảng 23.000 ha, trong đó diện tích đất do HKDD quản lý khoảng 11.200 ha, đất dùng chung với quân sự khoảng 6.500 ha, đất do quân sự quản lý khoảng 5.300 ha.

Trên cơ sở quy hoạch phát triển vùng, quy hoạch các địa phương, trong giai đoạn đến năm 2020 nghiên cứu, quy hoạch xây dựng các sân bay phục vụ cho hoạt động hàng không chung, bay airtaxi bằng tàu bay trực thăng và tàu bay cánh bằng các loại nhỏ tại các tỉnh vùng sâu, vùng xa, các tỉnh chưa có CHK.

• 
  Phân chia cảng hàng không theo khu vực:
  

+ Khu vực miền Trung gồm 07CHK: 04 CHKQT (Đà Nẵng, Chu Lai, Phú Bài, Cam Ranh), 03 CHKNĐ (Phù Cát, Tuy Hòa, Pleiku).

+ Khu vực phía Nam gồm 10 CHK: 04 CHKQT (Tân Sơn Nhất, Long Thành, Cần Thơ, Phú Quốc), 06 CHKNĐ (Buôn Ma Thuột, Liên Khương, Rạch Giá, Cà Mau, Côn Sơn, Vũng Tàu).

Các sân bay nhỏ, sân bay chuyên dụng và bãi đáp trực thăng:

+ Nghiên cứu, quy hoạch xây dựng các sân bay phục vụ cho hoạt động bay trực thăng và tàu bay cánh bằng loại nhỏ tại các tỉnh vùng sâu, vùng xa, các tỉnh chưa có CHK như: Lai Châu, Cao Bằng, Lạng Sơn, Kon Tum, Đắc Nông, Thanh Hóa, Hà Tĩnh, Quảng Trị, Bình Thuận, An Giang … đáp ứng nhu cầu phát triển và phù hợp với quy hoạch phát triển các vùng và các địa phương. Trong giai đoạn đến năm 2020, ưu tiên quy hoạch, xây dựng các sân bay Lai Châu (tỉnh Lai Châu), Cao Bằng (tỉnh Cao Bằng), Phan Thiết (tỉnh Bình Thuận).

+ Để tận dụng tối đa năng lực các CHK cũng như đảm bảo tính hiệu quả trong khai thác, đến năm 2020 việc khai thác các hoạt động bay hàng không chung (bay nông nghiệp, lâm nghiệp, địa chất, tìm kiếm cứu nạn, huấn luyện, thể thao …) sẽ được thực hiện tại các CHK đã được quy hoạch nêu trên. Trong giai đoạn sau 2020, trên cơ sở nhu cầu thực tế sẽ nghiên cứu, quy hoạch các sân bay chuyên dụng riêng phục vụ cho các mục đích này.

+ Các hoạt động bay trực thăng phục vụ vận chuyển hành khách, hàng hóa thường lệ, bay phục vụ kinh tế quốc dân sẽ tiếp tục được thực hiện tại các CHK đã được quy hoạch nêu trên. Đối với nhu cầu khai thác bay trực thăng, tàu bay cánh bằng loại nhỏ phục vụ các mục đích khác (phục vụ hoạt động của các tổ chức, doanh nghiệp, cá nhân), các bãi đáp trực thăng sẽ được xem xét, cấp phép cho từng trường hợp cụ thể trên cơ sở quy hoạch của từng vùng, yêu cầu về an ninh, quốc phòng của từng địa phương.

• 
  Đến năm 2030:
  

+ Tổng diện tích đất các CHK, sân bay đến năm 2030 khoảng 25.000 ha.

+ Trong giai đoạn này tiếp tục nghiên cứu, quy hoạch, xây dựng thêm các sân bay nhỏ phục vụ cho hoạt động bay trực thăng, airtaxi, các hoạt động hàng không chung tại các tỉnh, thành phố chưa có CHK.

Các Cảng hàng không quốc tế:

+ Tiếp tục đầu tư, mở rộng các giai đoạn tiếp theo đối với CHKQT Long Thành để cảng đảm bảo vai trò thay thế CHKQT Tân Sơn Nhất, trở thành CHKQT quan trọng nhất của khu vực phía Nam, là CHKQT lớn nhất toàn quốc và là trung tâm trung chuyển hành khách của khu vực theo tiêu chuẩn quốc tế. CHKQT Long Thành đạt cấp 4F theo tiêu chuẩn ICAO với tổng công suất từ 80 đến 100 triệu HK/năm.

+ Đầu tư mở rộng CHKQT Nội Bài về phía Nam với việc xây dựng đường cất hạ cánh thứ 3; hệ thống đường lăn song song, đường lăn nối; hệ thống sân đỗ tàu bay; nhà ga T3 công suất 20-25 triệu hành khách/năm; nhà ga hàng hóa công suất 0,5 – 1 tấn/năm; cơ sở sửa chữa, bảo dưỡng tàu bay thân lớn cùng hệ thống cơ sở hạ tầng đồng bộ kèm theo. Giai đoạn sau 2020, CHKQT Nội Bài đạt cấp 4F theo tiêu chuẩn ICAO và sân bay quân sự cấp I. Tổng công suất đạt 50 triệu HK/năm.

+ Đầu tư mở rộng cơ sở phục vụ hành khách, hàng hóa tại CHKQT Cát Bi, đáp ứng công suất 4 – 5 triệu HK/năm và 80 – 100.000 tấn HH/năm. Tăng cường trang thiết bị dẫn đường đáp ứng tiêu chuẩn CAT – II của ICAO.

+ Tiếp tục đầu tư mở rộng, nâng cao khả năng khai thác của CHKQT Đà Nẵng phù hợp với yêu cầu phát triển chính trị, kinh tế - xã hội của Thành phố Đà Nẵng nói riêng và khu vực miền Trung nói chung. Công suất CHKQT Đà Nẵng đạt 10 – 15 triệu HK/năm và 250.000 – 300.000 tấn HH/năm trong giai đoạn 2020 – 2030.

+ Đầu tư mở rộng cơ sở phục vụ hành khách tại CHKQT Phú Bài, đáp ứng công suất 4 – 5 triệu HK/năm và 200.000 – 300.000 tấn HH/năm. Tăng cường trang thiết bị dẫn đường đáp ứng tiêu chuẩn CAT – II của ICAO.

+ Tiếp tục đầu tư, phát triển CHKQT Chu Lai thành trung tâm trung chuyển hàng hóa của khu vực với việc đầu tư đường cất hạ cánh thứ 2 (4.000m x 60m), hệ thống nhà ga hàng hóa công suất 5 triệu tấn/năm, ga hành khách 4 triệu HK/năm.

+ Đầu tư mở rộng cơ sở phục vụ hành khách tại CHKQT Cam Ranh, đáp ứng công suất 4 – 5 triệu HK/năm và 200.000 – 300.000 tấn HH/năm. Tăng cường trang thiết bị dẫn đường đáp ứng tiêu chuẩn CAT – II của ICAO.

+ Đầu tư mở rộng cơ sở phục vụ hành khách, hàng hóa tại CHKQT Cần Thơ, đáp ứng công suất 5 triệu HK/năm và 400.000 – 500.000 tấn HH/năm. Tăng cường trang thiết bị dẫn đường đáp ứng tiêu chuẩn CAT – II của ICAO.

+ Ưu tiên phát triển CHKQT Phú Quốc trở thành CHK của trung tâm du lịch và giao thương, đảm bảo khai thác tàu bay B747 hoặc tương đương với công suất 6 triệu hành khách/năm và 300.000 tấn HH/năm.

Các Cảng hàng không nội địa:

1. 
   Kết cấu mạng cảng hàng không - sân bay
   

• 
  Khu vực miền Bắc:
  

• 
  02 CHK QT: Nội Bài và Vinh
  
• 
  04 CHK,SBNĐ: Điện Biên, Cát Bi, Đồng Hới, Thọ Xuân.
  

• 
  Khu vực miền Trung:
  

• 
  03 CHK QT: Đà Nẵng, Cam Ranh, Phú Bài.
  
• 
  04 CHK NĐ: Phù Cát, Tuy Hoà, Pleiku, Chu Lai.
  

• 
  Khu vực miền Nam:
  

• 
  03 CHKQT: Tân Sơn Nhất, Cần Thơ, Phú Quốc
  
• 
  05 CHKNĐ: Buôn Ma Thuột, Liên Khương, Rạch Giá, Côn Đảo,Cà Mau.
  

2. 
   Quy mô của các cảng hàng không
   

1. 
   Các cảng hàng không quốc tế
   

Các nhà ga hành khách đạt tiêu chuẩn quốc tế với tổng công suất hiện tại đạt gần 60 triệu hành khách/năm (Nội Bài: 21 triệu, Vinh: 2,3 triệu, Phú Bài: 1,5 triệu, Đà Nẵng: 4 triệu, Cam Ranh: 1,5 triệu, Tân Sơn Nhất: 25 triệu, Phú Quốc: 2,65 triệu, Cần Thơ: 2 triệu). Tổng diện tích chiếm đất các CHKQT hiện nay là khoảng 5.400 ha trong đó diện tích đất do HKDD quản lý là khoảng 1.800 ha (chưa có số liệu đo đạc cụ thể và do lịch sử để lại, nhiều cảng hàng không trải qua nhiều giai đoạn xây dựng khác nhau và bị lấn chiếm khi không có hệ thống tường rào).

2. 
   Các cảng hàng không nội địa
   

Hiện nay có đa số các CHKNĐ đã được trang bị đèn đêm là Buôn Ma Thuột, Đồng Hới, Pleiku, Phù Cát, Liên Khương, Tuy Hòa. Các CHK còn lại sẽ được lắp đặt dần trong thời gian tới, trước mắt ưu tiên trang bị cho các CHK có mật độ khai thác khá hoặc có vai trò quan trọng trong việc đảm bảo an ninh quốc phòng. Hầu hết các CHK đều đã được đầu tư xây mới nhà ga, số còn lại cũng đang trong giai đoạn chuẩn bị hoặc thực hiện đầu tư.

Tổng công suất của các CHKNĐ tính đến tháng 8/2015 là 7,65 triệu hành khách/năm. Tổng diện tích chiếm đất các CHKNĐ hiện nay là 6.160 ha trong đó diện tích đất do HKDD quản lý là 2.300ha (bao gồm cả khu vực dùng chung của nhiều cảng do HKDD đang quản lý)

3. 
   Thực trạng khai thác các cảng hàng không
   

1. 
   Về sản lượng khai thác
   

Năm 2015, tổng sản lượng hành khách thông qua hệ thống CHK Việt Nam đạt trên 63 triệu lượt khách, trong đó quốc tế đạt 18 triệu HK, nội địa đạt 45 triệu HK. Tỷ trọng hành khách tại 03 CHKQT chiếm khoảng 70% % tổng sản lượng trên tổng sản lượng hành khách thông qua hệ thống CHK,SB (50,4 triệu HK/36 triệu HK):

2. 
   Về loại hình và chất lượng dịch vụ
   

4. 
   So sánh với các quốc gia trong khu vực và trên thế giới
   

• 
  Về mật độ xây dựng CHKSB: Mật độ các CHK đang khai thác (21 CHK trong đó có 8 CHKQT) trên diện tích cả nước đạt khoảng trên 16.000 km2/CHK. Số lượng và mật độ CHK của một số nước trong khu vực theo bảng thống kê tại mục 5 này thì tuy trình độ phát triển kinh tế có khác nhau nhưng có thể nhận thấy mật độ quy hoạch xây dựng và số lượng các CHK tại Việt Nam đạt ở mức trung bình so với một số nước trong khu vực.
  
• 
  Về quy mô và năng lực: Nếu lấy CHK quy mô nhất của Việt Nam là CHKQT Tân Sơn Nhất (tổng công suất nhà ga là 25 triệu khách/năm) để so sánh với các nước thì quy mô CHK quốc tế của Việt Nam vẫn ở dạng bé, chưa đạt quy mô là cảng hàng không trung chuyển của khu vực về năng lực và sản lượng thực tế. Thể hiện cụ thể tại Bảng số liệu dưới đây.