§é dèc ®Þa h×nh
ChiÒu dµi dèc
Quy ho¹ch sö dông ®Êt n¬ng rÉy suy cho cïng lµ lµm gi¶m hiÖn tîng xãi mßn röa tr«i do níc trêi, nhng vÉn ®¶m b¶o lîi Ých vËt chÊt cho nhu cÇu con ngêi. V× vËy, quy ho¹ch sö dông ®Êt n¬ng rÉy ®i theo c¸c nguyªn lý sau :
- §èi víi t¸c nh©n thø nhÊt : §Ó lµm gi¶mÊtc ®éng cña ma trªn bÒ mÆt ®Êt th× ph¶i t¹o th¶m thùc vËt cã ®é che phñ lín quanh n¨m. Nh vËy, víi mét sè diÖn tÝch ®Êt n¬ng rÉy sÏ chuyÓn sang trång rõng, trång cá hoÆc c©y l©u n¨m, nh÷ng diÖn tÝch cßn l¹i ph¶i cã chÕ ®é xen canh, lu©n canh hîp lý cïng víi gi¶i ph¸p h¹n chÕ lµm ®Êt, t¹o nguyªn liÖu phñ bÒ mÆt.
- §èi víi t¸c nh©n thø hai : §Ó lµm gi¶m ®é dèc ®Þa h×nh th× dïng biÖn ph¸p t¹o ruéng bËc thang. Cã 2 lo¹i ruéng bËc thang : ruéng bËc thang trång lóa níc (ë nh÷ng n¬i cã nguån níc) vµ ruéng bËc thang trång mµu.
- §èi víi t¸c nh©n thø ba : §Ó gi¶m chiÒu dµi dèc th× chia dèc thµnh tõng ®o¹n b»ng biÖn ph¸p trång b¨ng c©y xanh vµ lµm n¬ng cè ®Þnh.
III. Ph¬ng ¸n quy ho¹ch sö dông ®Êt n¬ng rÉy
Trªn c¬ së nh÷ng quan ®iÓm vµ c¨n cø cña ph¬ng ¸n quy ho¹ch, cña thùc tr¹ng sö dông vµ xu híng chuyÓn ®æi ®Êt n¬ng rÉy trong nh÷ng n¨m qua, cña c©c m« h×nh sö dông ®Êt n¬ng rÉy hiÖu qu¶; ph¬ng ¸n quy ho¹ch sö dông ®Êt n¬ng rÉy sÏ ®îc thùc hiÖn theo hai híng sau:
Híng thø nhÊt : Víi ®Êt n¬ng rÉy cã ®é dèc lín (trªn 15O), quy ho¹ch chuyÓn ®æi ®Êt n¬ng rÉy sang c¸c lo¹i ®Êt kh¸c cã u thÕ h¬n ®Êt n¬ng rÉy vÒ :
- HiÖu qu¶ vÒ b¶o vÖ tµi nguyªn ®Êt, h¹n chÕ ®îc xãi mßn, röa tr«i;
- ChuyÓn ®åi tõ ph¬ng thøc s¶n xuÊt tù cung tù cÊp sang s¶n xuÊt hµng ho¸
- N©ng cao thu nhËp trªn mét ®¬n vÞ diÖn tÝch.
Híng thø hai : Víi ®Êt n¬ng rÉy cßn l¹i cã ®é dècphæ biÕn nhá h¬n 15O, quy ho¹ch sö dông ®Êt n¬ng rÉy thùc chÊt lµ quy ho¹ch ®Êt trång c©y hµng n¨m trªn ®Êt trång c©y hµng n¨m trªn ®Êt dèc. Theo híng nµy, viÖc quy ho¹ch võa ph¶i ®¸p øng viÖc chuyÓn dÞch theo híng s¶n xuÊt s¶n phÈm hµng ho¸ vµ gãp phÇn gi¶i quyÕt nhu cÇu tèi thiÓu vÒ l¬ng thùc, thùc phÈm cña c d©n b¶n ®Þa, võa h¹n chÕ ®îc xãi mßn, röa tr«i b»ng c¸c c«ng nghÖ sö dông ®Êt dèc.
1. Quy ho¹ch chuyÓn ®æi ®Êt n¬ng rÉy sang c¸c lo¹i ®Êt kh¸c
Tõ nay ®Õn n¨m 2010, ngoµi ph¬ng ¸n chuyÓn ®æi ®Êt n¬ng rÉy c¸c lo¹i h×nh sö dông ®Êt kh¸c th× ®Êt n¬ng rÉy sÏ biÕn ®éng gi¶m do x©y dùng c¸c c«ng tr×nh thuû ®iÖn trong vïng.
1.1. MÊt ®Êt s¶n xuÊt n¬ng rÉy do x©y dùng c¸c c«ng tr×nh thuû ®iÖn
Theo sè liÖu c¸c dù ¸n T§C c¸c c«ng tr×nh thuû ®iÖn ®Êt n¬ng rÉy mÊt ®i do x©y dùng c¸c c«ng tr×nh thuû ®iÖn nh sau:
B¶ng 24: MÊt ®Êt n¬ng rÉy do x©y dùng c¸c c«ng tr×nh thuû diÖn
H¹ng môc
|
Toµn vïng (ha)
|
T§
S¬n La
|
T§
Tuyªn Quang
|
T§
B¶n Ch¾t
|
T§
Huæi Qu¶ng
|
Tæng sè
|
24.164
|
10.836
|
6.187
|
6.325
|
816
|
Tr. ®ã: §Êt NR
|
9.000
|
5.000
|
1.000
|
2.600
|
400
|
Nguån: ViÖn Quy ho¹ch vµ TKNN
1. 2. §Þnh híng chuyÓn ®æi vµ c©n ®èi quü ®Êt n¬ng rÉy ®Õn n¨m 2010
Víi nh÷ng diÖn tÝch ®Êt n¬ng rÉy cã ®é dèc lín (trªn 15O), ®©y lµ mét híng sö dông ®Êt n¬ng rÉy ®· vµ ®ang diÔn ra m¹nh mÏ ë hÇu kh¾p c¸c ®Þa ph¬ng trong vïng. Nh trªn ®· nªu, viÖc chuyÓn ®æi ®Êt n¬ng rÉy võa thay ®æi ®îc ph¬ng thøc s¶n xuÊt tù cung tù cÊp sang s¶n xuÊt hµng ho¸, n©ng cao gi¸ trÞ trªn mét ®¬n vÞ diÖn tÝch, võa khai th¸c ®îc lîi thÕ vµ h¹n chÕ ®îc bÊt lîi do ®iÒu kiÖn tù nhiªn mang l¹i.
ViÖc quy ho¹ch chuyÓn ®æi ®Êt n¬ng rÉy c¨n cø vµo nh÷ng yÕu tè sau:
-
Nh÷ng m« h×nh chuyÓn dæi thµnh c«ng trªn ®Êt n¬ng rÉy.
-
T×nh h×nh chuyÓn ®æi ®Êt n¬ng rÉy ë tõng huyÖn, tõng tØnh trong nh÷ng n¨m qua;
- Sù phï hîp cña c¸c lo¹i h×nh chuyÓn ®æi víi ®iÒu kiÖn tù nhiªn vµ ph¬ng híng ph¸t triÓn kinh tÕ cña tõng ®Þa ph¬ng;
- Phï hîp víi tËp qu¸n canh t¸c vµ ®îc ngêi d©n chÊp nhËn.
Ngoµi nh÷ng yÕu tè chung trªn th× mçi lo¹i h×nh chuyÓn ®æi cã nh÷ng ®iÒu kiÖn riªng nh sau.
B¶ng 25: Mét sè ®iÒu kiÖn cÇn lu ý khi quy ho¹ch
chuyÓn ®æi ®Êt n¬ng rÉy
Lo¹i h×nh chuyÓn ®æi
tõ ®Êt n¬ng rÉy
|
§iÒu kiÖn
|
1. Ruéng bËc thang trång lóa níc
|
- Cã nguån níc tù ch¶y æn ®Þnh, tÇng dµy > 70 cm
|
2. Trång chÌ
|
- N»m trªn vïng chuyªn canh ph¸t triÓn chÌ tËp trung, tÇng dµy > 50 cm
|
3. Trång c©y ¨n qu¶
|
- Trong vïng chuyªn canh ph¸t triÓn c©y ¨n qu¶, ph¸t huy thÕ m¹nh c©y ¨n qu¶ «n ®íi, ¸ nhiÖt ®íi, tÇng dµy > 20cm
|
4. Trång cá trång ch¨n nu«i
|
- §Êt n¬ng rÉy s¶n xuÊt c©y hµng n¨m kÐm hiÖu qu¶
|
5. Rõng s¶n xuÊt vµ khoanh nu«i
|
- §Êt n¬ng rÉy qu¸ dèc, ®Þa h×nh chia c¾t phøc t¹p, s¶n xuÊt kÐm hiÖu qu¶;
- Xa khu d©n c
|
Sau khi rµ so¸t kÕ ho¹ch ph¸t triÓn c¸c ngµnh hµng ë tõng ®Þa bµn vµ tæng hîp c¸c sè liÖu ®iÒu tra, dù kiÕn quy ho¹ch nh sau :
Trong 452 ngµn ha ®Êt n¬ng rÉy, dù kiÕn quy ho¹ch chuyÓn ®æi 117,5 ngµn ha sang c¸c lo¹i ®Êt kh¸c, cô thÓ :
-
ChuyÓn sang ruéng bËc trång lóa níc 7 ngµn ha;
-
ChuyÓn sang trång chÌ 8,2 ngµn ha;
-
ChuyÓn sang trång c©y ¨n qu¶ 20,5 ngµn ha;
-
ChuyÓn sang ®ång cá 16,4 ngµn ha (trong ®ã cá trång 15,3 ngµn ha);
-
ChuyÓn sang ®Êt l©m nghiÖp 45,5 ngµn ha (trong ®ã trång rõng kinh tÕ 34,5 ngµn ha);
-
ChuyÓn sang ®Êt trång c©y kh¸c 19 ngµn ha.
Nh vËy, ®Êt n¬ng rÉy ®Õn n¨m 2010 cßn 334,5 ngµn ha. DiÖn tÝch ®Êt n¬ng rÉy chuyÓn ®æi chiÕm 26% tæng diÖn tÝch ®Êt n¬ng rÉy.
B¶ng 26 : Quy ho¹ch chuyÓn ®æi vµ c©n ®èi quü ®Êt n¬ng rÉy
®Õn n¨m 2010 vïng TDMNBB
§¬n vÞ : 1000 ha
§Þa bµn
|
DiÖn tÝch ®Êt n¬ng rÉy n¨m 2005
|
Quy ho¹ch chuyÓn ®Êt n¬ng rÉy sang c¸c lo¹i ®Êt kh¸c
|
DT ®Êt n¬ng rÉy n¨m 2010
|
Tæng sè
|
Ruéng bËc thang trång lóa níc
|
Trång chÌ
|
Trång c©y ¨n qu¶
|
§ång cá
|
§Êt l©m nghiÖp
|
§Êt trång c©y kh¸c
|
Thuû ®iÖn
|
Toµn vïng
|
452,0
|
117,5
|
7,0
|
8,2
|
20,5
|
16,4
|
45,5
|
19,0
|
0,9
|
334,5
|
I. TV T©y B¾c
|
279,3
|
65,3
|
5,0
|
4,5
|
9,0
|
6,0
|
32,0
|
8,0
|
0,8
|
214,0
|
Trong ®ã :
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
- TØnh Lai Ch©u
|
37,1
|
37,1
|
2,0
|
1,0
|
1,5
|
0,5
|
6,0
|
1,0
|
0,3
|
24,8
|
- TØnh §iÖn biªn
|
65,4
|
65,4
|
2,0
|
0,5
|
1,0
|
1,5
|
10,0
|
1,0
|
0,1
|
49,3
|
- TØnh S¬n La
|
170,9
|
35,4
|
1,0
|
3,0
|
6,0
|
4,0
|
16,0
|
5,0
|
0,4
|
135,5
|
II. TV trung t©m
|
131,1
|
43,1
|
2,0
|
3,5
|
9,0
|
9,0
|
13,5
|
6,0
|
0,1
|
88,0
|
trong ®ã
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
- TØnh Hµ Giang
|
68,6
|
19,5
|
0,5
|
1,5
|
4,0
|
0,5
|
6,5
|
2,0
|
|
49,1
|
- TØnh Lµo Cai
|
32,5
|
12,2
|
1,5
|
1,0
|
3,0
|
2,2
|
3,0
|
1,5
|
|
20,3
|
- TØnh Yªn B¸i
|
15,2
|
6,3
|
|
0,5
|
1,0
|
0,8
|
3,0
|
1,0
|
|
8,9
|
III. TV §«ng B¾c
|
41,6
|
9,1
|
|
0,2
|
2,5
|
1,0
|
|
5,0
|
|
32,5
|
Nguån : Tæng hîp tõ sè liÖu ®iÒu tra vµ b¸o c¸o cña c¸c tØnh
1.3. Quy ho¹ch chuyÓn ®æi ®Êt n¬ng rÉy sang ruéng bËc thang trång lóa níc
Cã thÓ nãi, lµm ruéng níc trªn ®Êt dèc lµ kinh nghiÖm vµ s¸ng t¹o kh«ng nh÷ng cña ngêi d©n b¶n ®Þa vïng cao níc ta mµ cßn cña nhiÒu níc trªn thÕ giíi. ViÖc chuyÓn ®Êt n¬ng rÉy sang ruéng bËc thang trång lóa níc võa ®¸p øng yªu cÇu lµm gi¶m ®é dèc tù nhiªn, h¹n chÕ xãi mßn, röa tr«i, võa gãp phÇn quan träng trong viÖc gi¶i quyÕt l¬ng thùc cho c d©n vïng nói. Qua ®ã, h¹n chÕ ®îc ph¸ rõng, ph¸t n¬ng lµm rÉy. Thùc tÕ cho thÊy r»ng, 1 ha ruéng níc sÏ cho s¶n lîng l¬ng thùc gÊp 3 – 6 lÇn 1 ha ®Êt n¬ng rÉy.
-
Dù kiÕn quy m« vµ ®Þa bµn chuyÓn ®æi
§Ó cã thÓ chuyÓn ®Êt n¬ng rÉy sang ruéng bËc thang trång lóa níc th× diÖn tÝch ®îc chuyÓn ph¶i ®¸p øng c¸c yªu cÇu sau :
-
Cã nguån níc tù ch¶y æn ®Þnh
-
TÇng ®Êt ®ñ dµy ®Ó kiÕn t¹o bËc thang
-
Kh«ng bÞ ¶nh hëng cña lò quÐt
C¨n cø c¸c ®Ò ¸n quy ho¹ch thuû lîi nhá t¹o nguån níc cña c¸c ch¬ng tr×nh, dù ¸n trªn ®Þa bµn, sau khi ®iÒu tra, kh¶o s¸t vµ tæng hîp sè liÖu c¸c dù ¸n ë tõng ®Þa ph¬ng, dù kiÕn quy ho¹ch ruéng bËc thang nh sau :
B¶ng 27 : Quy ho¹ch chuyÓn ®æi ®Êt n¬ng rÉy sang ruéng bËc thang
®Õn n¨m 2010 vïng TDMNBB
§Þa bµn träng ®iÓm
|
DiÖn tÝch
chuyÓn ®æi
(ha)
|
§Þa bµn träng ®iÓm
|
DiÖn tÝch
chuyÓn ®æi
(ha)
|
I. TV. T©y B¾c
|
5.000
|
II. TV. Trung t©m
|
2.000
|
1. TØnh Lai Ch©u
|
2.000
|
1. TØnh Hµ Giang
|
500
|
Trong ®ã : - H.Mêng TÌ
|
500
|
Trong ®ã : Yªn Minh
|
300
|
- HuyÖn S×n Hå
|
1.000
|
2. TØnh Lµo Cai
|
1.500
|
2. TØnh §iÖn Biªn
|
2.000
|
Trong ®ã : - Si ma cai
|
300
|
Trong ®ã : - H. Mêng Lay
|
500
|
- B¾c Hµ
|
400
|
- H. Tña Chïa
|
500
|
- B¶o Yªn
|
300
|
- H. §. Biªn §«ng
|
500
|
III. TV. §«ng B¾c
Tæng toµn vïng
|
0
7.000
|
3. TØnh S¬n La
|
1.000
|
Trong ®ã: - H. S«ng M·
|
400
|
- H. B¾c Yªn
|
200
|
Nguån : Sè liÖu ®iÒu tra vµ tæng hîp c¸c b¸o c¸o, dù ¸n cña c¸c tØnh
Nh vËy, tõ nay ®Õn n¨m 2010, dù kiÕn toµn vïng chuyÓn 7.000 ha ®Êt n¬ng rÉy ®ñ ®iÒu kiÖn chuyÓn sang ruéng bËc thang trång lóa níc, trong ®ã tiÓu vïng T©y B¾c 5.000 ha, tiÓu vïng Trung t©m 2.000 ha. C¸c tØnh cã diÖn tÝch chuyÓn ®æi ®îc lín lµ Lai Ch©u 2.000 ha, §iÖn Biªn 2.000 ha. Lµo Cai 1.500 ha, S¬n La 1.000 ha.
-
C¸c biÖn ph¸p thùc hiÖn
Cho ®Õn nay, viÖc kiÕn t¹o ruéng bËc thang trång lóa níc hÇu hÕt do ngêi d©n tù lµm thñ c«ng theo kinh nghiÖm truyÒn thèng. Trong ph¬ng ¸n quy ho¹ch nµy, chóng t«i còng ®Ò nghÞ gi÷ nguyªn c¬ chÕ nh vËy. Nhµ níc chØ hç trî vèn cho d©n tù lµm.
Khi thiÕt lËp ruéng bËc thang cÇn lu ý nh÷ng vÊn ®Ò sau :
-
Chän ®Þa bµn thiÕt lËp ruéng bËc thang
§iÒu kiÖn tiªn quyÕt lµ ph¶i cã nguån níc tù ch¶y, cã thÓ dÉn b»ng m¬ng tù t¹o hoÆc dÉn b»ng èng nhùa PVC (èng nhùa cã thÓ dÉn níc tõ khe nói kh¸c vÒ). §Ó ®¸nh gi¸ nguån níc thêng ph¶i quan t©m vµ chó ý diÔn biÕn nguån níc trong mïa ma (tõ th¸ng 4 ®Õn th¸ng 8) vµ mïa kh« (tõ th¸ng 9 ®Õn th¸ng 3 n¨m sau). §Æc biÖt, ph¶i chó ý ®Õn lu lîng dßng ch¶y mïa lò (th¸ng 7-8) vµ kh« kiÖt (th¸ng 2-3).
Khu vùc ®Çu nguån ph¶i thuéc ®Þa bµn cña b¶n, n¬i ®ã kh«ng canh t¸c n¬ng rÉy, cã nhiÒu c©y to vµ rõng rËm, ®Þa h×nh hiÓm trë.
VÒ ®Êt ®ai, tÇng dµy ph¶i tõ 70-100 cm, tr¸nh khu vùc cã lò quÐt.
Tríc hÕt, líp ®Êt mÆt (s©u 20-25 cm) ph¶i ®îc ®µo vµ gom vµo mét chç ®Ó hoµn tr¶ l¹i mÆt ruéng sau khi hoµn thµnh. §Ó x¸c ®Þnh ®êng ®ång møc vµ vµ kho¶ng c¸ch gi÷a c¸c ®êng ®ång møc ngêi ta dïng thíc ch÷ A vµ thíc khung ch÷ nhËt. BÒ mÆt ruéng bËc thang tuú thuéc vµo ®é dèc ®Þa h×nh, thêng ph¶i ®¹t 3-5 m. Theo ph¬ng thøc “®µo trong” ®Ó “®¾p ngoµi” th× phÝa trong ruéng bËc thang lµ ®Êt liÒn thæ, phÝa ngoµi lµ ®Êt mîn. §Ó kiÓm tra lÇn cuèi vÒ ®é b»ng ph¼ng cña mÆt ruéng, cã thÓ th¸o níc cho trµn mÆt ruéng ®Ó chØnh trang lÇn cuèi. Sau ®ã tiÕn hµnh hoµn tr¶ líp ®Êt mÆt ®· nãi ë trªn.
- Cöa tho¸t níc
§©y lµ mét bé phËn ®Æc trng cña hÖ thèng ruéng bËc thang, nh»m tr¸nh ®Ó níc ch¶y tù nhiªn, dÔ lµm bê xãi lë. Cöa tho¸t níc ®îc b»ng èng tre hoÆc èng nhùa dµi 0,5 m, ®êng kÝnh 10-15 cm. C¸c èng nµy ®îc ®Æt theo kiÓu nanh sÊu ®Ó tr¸nh tËp trung dßng níc lín tõ trªn xuèng díi vµ ®Ó níc trµn ®Òu mÆt ruéng.
Bê ruéng bËc thang ®Ó gi÷ níc nªn ph¶i ®îc gia cè ch¾c ch¾n vµ tu bæ thêng xuyªn. §Ó h¹n chÕ xãi lë th× m¸i trong ruéng bËc thang ®îc èp nh÷ng t¶ng cá hoÆc trång c©y ph©n xanh lo¹i thÊp c©y.
1.4. Quy ho¹ch chuyÓn ®æi ®Êt n¬ng rÉy sang trång chÌ
§©y lµ xu híng chuyÓn ®æi ®Êt n¬ng rÉy nh»m khai th¸c lîi thÕ vµ h¹n chÕ bÊt lîi vÒ ®iÒu kiÖn tù nhiªn cña vïng. C¶ níc cã 9 tØnh träng ®iÓm trång chÌ th× vïng TDMNBB cã 8 tØnh.
Theo dù ¸n ®iÒu chØnh s¶n xuÊt chÌ c¶ níc, dù kiÕn ®Õn n¨m 2010 sÏ thanh lý 5 ngµn ha kÐm chÊt lîng vµ trång míi thªm 18 ngµn ha ®Ó ®¹t diÖn tÝch lµ 80 ngµn ha. Trong 18 ngµn ha trång míi th× dù kiÕn bè trÝ trªn ®Êt n¬ng rÉy trªn 8 ngµn ha.
-
Dù kiÕn quy m« vµ ®Þa bµn chuyÓn ®æi
Nh÷ng diÖn tÝch ®Êt n¬ng rÉy chuyÓn sang trång chÌ ph¶i phï hîp víi yªu cÇu sinh th¸i cña c©y chÌ. V× vËy, trong ph¬ng ¸n quy ho¹ch, c¸c diÖn tÝch chuyÓn ®æi ®îc tËp trung ë nh÷ng vïng chÌ truyÒn thèng vµ gãp phÇn t¹o ra c¸c vïng chÌ chuyªn canh.
Tõ nh÷ng lý do trªn vµ c¨n cø vµo thùc tÕ chuyÓn ®æi nh÷ng n¨m qua, vµo kÕt qu¶ ®iÒu tra kh¶o s¸t vµ b¸o c¸o ë c¸c tØnh, dù kiÕn quy ho¹ch chuyÓn ®æi ®Êt n¬ng rÉy sang trång chÌ nh sau :
B¶ng 28 : Quy ho¹ch chuyÓn ®Êt n¬ng rÉy sang trång chÌ
Vïng TDMNBB
§Þa bµn träng ®iÓm
|
DiÖn tÝch chuyÓn ®æi
(ha)
|
§Þa bµn träng ®iÓm
|
DiÖn tÝch
chuyÓn ®æi
(ha)
|
Toµn vïng
|
8.200
|
II. TV. Trung t©m
|
3.500
|
I. TV. T©y B¾c
|
4.500
|
1. TØnh Hµ Giang
|
1.500
|
1. TØnh Lai Ch©u
|
1.000
|
Trong ®ã : - H. B¾c Quang
|
500
|
Trong ®ã : - H. Tam §êng
|
700
|
- H. VÞ Xuyªn
|
500
|
2. TØnh §iÖn Biªn
|
500
|
2. TØnh Lµo Cai
|
1.500
|
Trong ®ã : - H. Tña Chïa
|
300
|
Trong ®ã:- H. Mêng Kh¬ng
|
500
|
3. TØnh S¬n La
|
3.000
|
- H. B¶o Th¾ng
|
300
|
Trong ®ã: - H. Méc Ch©u
|
1.000
|
3. TØnh Yªn B¸i
|
500
|
- H. Mai S¬n
|
500
|
Trong ®ã : - H. V¨n ChÊn
|
300
|
- H. Yªn Ch©u
|
500
|
4. TØnh Tuyªn Quang
|
500
|
|
|
Trong ®ã : H. Yªn S¬n
|
300
|
|
|
III. TiÓu vïng §«ng B¾c
|
200
|
Chia sẻ với bạn bè của bạn: |