CÁC QUI LUẬT CƠ BẢN CỦA TƯ DUY LOGIC HÌNH THỨC

CÁC QUI LUẬT CƠ BẢN CỦA

TƯ DUY LOGIC HÌNH THỨC

XX-ĐỊNH NGHĨA.

Các qui luật logic được đúc kết từ thực tiễn hàng ngàn năm của nhân loại, chúng là sự phản ánh những qui luật của thế giới khách quan vào trong ý thức chủ quan của con người.

Mọi sự vật hiện tượng của thế giới khách quan luôn vận động, biến đổi và phát triển song vẫn bao hàm trong nó sự ổn định tương đối. Các qui luật cơ bản của logic phản ánh trạng thái ổn định tương đối trong sự phát triển của sự vật. Các qui luật đó bao gồm : Luật đồng nhất, Luật phi mâu thuẫn, Luật bài trung và Luật lý do đầy đủ.

Đây là những qui luật cơ bản vì chúng nói lên tính chất chung nhất của mọi tư duy chính xác : tính xác định, tính không mâu thuẫn, tính nhất quán, tính có căn cứ của tư duy. Chúng làm cơ sở cho các thao tác tư duy, bảo đảm cho tư duy được chính xác, tránh sai lầm.

107

XXI-CÁC QUI LUẬT.

1. 
   Luật đồng nhất.
   

Sự vật, hiện tượng biến đổi không ngừng, trong quá trình biến đổi đó, khi chất của sự vật chưa thay đổi thì sự vật vẫn còn là nó, đồng nhất với nó. Vì vậy, trong tư duy, trong trao đổi tư tưởng, mọi tư tưởng (khái niệm, phản đoán) phản ánh cùng một đối tượng phải được đồng nhất, phải có giá trị logic như nhau.

Luật đồng nhất được diễn đạt dưới hình thức sau :

A = A, đọc là “A là A”, hoặc “A đồng nhất với A”.

Cũng có thể được diễn đạt :

A  A, đọc là : “Nếu (đã) a thì (cứ) A”.

Luật đồng nhất yêu cầu không được thay đổi nội dung đã được xác định của tư tưởng, không được thay đổi nội hàm và ngoại diên của khái niệm một cách tùy tiện.

L
108

Luật đồng nhất cũng đặt ra yêu cầu trong trao đổi tư tưởng trong thảo luận : không được đồng nhất hóa những tư tưởng khác biệt. Đồng thời hóa những tư tưởng khác biệt là thủ thuật của những kẻ ngụy biện hòng vi phạm luật đồng nhất, làm cho người khác hiểu sai lạc vấn đề.

Những biểu hiện của việc vi phạm luật đồng nhất ở khía cạnh này là :

• 
  Sử dụng từ đồng âm, từ nhiều nghĩa (đánh tráo khái niệm).
  

Bánh mì tồn tại vĩnh viễn.

Khái niệm “Vật chất” ở hai tiền đề có nội hàm khác nhau, cho nên đây là hai khái niệm khác nhau.

• 
  Đồng nhất hóa các tư tưởng khác nhau (đánh tráo nghĩa của tư tưởng).
  

Vậy là anh có sừng.

Ở phán đoán (1), “cái không mất” được hiểu là cái ta có và ta không đánh mất. Nhưng ở phán đoán (2) “cái không mất” lại là cái mà ta không hề có và do đó không thể đánh mất được. Ở đây, người ta đã cố tình đồng nhất hóa hai tư tưởng khác nhau.

L
109
uật đồng nhất còn đặt ra một yêu cầu khác trong trao đổi tư tưởng : không được làm khác biệt hóa một tư tưởng đồng nhất. Khác biệt hóa một tư tưởng đồng nhất cũng là vi phạm luật đồng nhất. Vi phạm luật đồng nhất ở khía cạnh này thường được biểu hiện :

• 
  Trong dịch thuật, chuyển các văn bản từ ngôn ngữ này sang ngôn ngữ khác (các bản dịch không còn nguyên ý nghĩa của bản gốc).
  
• 
  Trong trình bày chuyển đạt văn bản, nghị quyết, các điều luật, các qui định, v.v… người ta cắt xén hoặc thêm vào văn bản những tư tưởng khác với bản gốc.
  
• 
  Cố tình hoặc vô tình thay đổi luận đề trong quá trình lập luận, chứng minh.
  

2. 
   Luật phi mâu thuẫn.
   

K
110

Luật phi mâu thuẫn được diễn đạt dưới hình thức sau :

 (A   A), đọc là : “Không phải A và không A”

Ví dụ : - Hà nội là thủ đô của nước Việt Nam.

Luật phi mâu thuẫn chỉ ra rằng hai phán đoán trái ngược nhau trên đây không thể đồng thời cùng đúng.

Thực chất của luật phi mâu thuẫn là cấm mâu thuẫn, nghĩa là trong tư duy không được mâu thuẫn. Luật phi mâu thuẫn không hề phủ nhận những mâu thuẫn tồn tại trong thực tế khách quan. Mâu thuẫn trong thực tế là những mâu thuẫn vốn có của sự vật, hiện tượng, nó nằm ngoài phạm vi nghiên cứu của logic hình thức. Logic hình thức chỉ bàn đến mâu thuẫn logic, là mâu thuẫn xảy ra trong tư duy. Tư duy có mâu thuẫn là tư duy sai lầm, không chính xác, thiếu nhất quán. Mâu thuẫn trong tư duy cản trở việc nhận thức đúng đắn bản chất sự vật. chính vì vậy, luật phi mâu thuẫn chủ trương gạt bỏ mâu thuẫn trong tư duy, bảo đảm cho tư duy lành mạnh, chính xác.

Thông thường, việc vi phạm luật phi mâu thuẫn biểu hiện ở các quá trình tư duy mà “tiền hậu bất nhất”. Vừa khẳng định một thuộc tính nào đó lại vừa phủ định chính thuộc tính đó của đối tượng, khi đối tượng vẫn đang là nó, chưa thay đổi.

V
111
í dụ : Trong tiểu thuyết Rudin của Tuốcgheniép, hai nhân vật đã tranh luận với nhau về chuyện có lòng tin hay không như sau:

“Thôi được, vậy theo ông có tồn tại lòng tin hay không ?

“Có anh chồng trẻ lần đầu tiên say rượu, khi tỉnh dậy, anh ta rất hối hận và cầu xin vợ tha thứ. Người vợ nói rằng cô ta sẽ quên và tha thứ cho anh.

T
112

Tôn trọng luật phi mâu thuẫn là điều kiện cần để tránh mâu thuẫn trong tư duy. Lênin chỉ ra rằng “tính mâu thuẫn logic”- tất nhiên, trong điều kiện tư duy logic đúng đắn – không được tồn tại cả trong việc phân tích kinh tế và trong việc phân tích chính trị.

3. 
   Luật bài trung (Luật loại trừ cái thứ ba).
   

Luật bài trung được diễn đạt dưới hình thức sau :

 (A  A), đọc là : “A hoặc không A”

Ví dụ : “Hòa là người có vóc dáng cao lớn”

và “không phải Hòa là người có vóc dáng cao lớn”

Hai phán đoán trên đây không thể cùng đúng hoặc cùng sai, một trong hai phán đoán phải đúng, phán đoán kia phải sai.

Luật bài trung yêu cầu mọi người không được né tránh sự thừa nhận tính chân thực của một trong hai phán đoán có quan hệ phủ định nhau, không được tìm kiếm một phán đoán thứ ba nào khác.

Từ đó cho thấy, đối với một vấn đề cụ thể, một tư tưởng cụ thể thì chỉ có thể đúng hoặc sai chứ không thể vừa đúng vừa sai hoặc không đúng cũng không sai.

Chẳng hạn : Có thương thì nói là thương,

Không thương thì cũng một đường cho xong.

Chứ đừng nửa đục nửa trong,


113
Lờ đờ nước hến cho lòng tương tư.

Trong câu ca dao trên cô gái tỏ ra tôn trọng luật bài trung khi tuyên bố dứt khoát với bạn trai.

Luật bài trung là luật đặc trung của logic lưỡng trị. Nó có ý nghĩa to lớn đối với tư duy chính xác, và là cơ sở cho chứng minh bằng phản chứng (chứng minh gián tiếp). Chẳng hạn, cần chứng minh luận đề, nhưng thiếu căn cứ để chứng minh. Trong khi đó đủ căn cứ để bác bỏ phản đề. Phản đề sai đó, theo luật bài trung, ta rút ra tính đúng đắn của luận đề.

4. 
   Luật lý do đầy đủ.
   

Luật lý do đầy đủ nói lên tính có căn cứ, tính được chứng minh của tư duy. Luật này đòi hỏi mỗi tư tưởng, mỗi ý nghĩ chân thực, đúng đắn cần phải được chứng minh, phải có đủ căn cứ. Những căn cứ đó có thể là những sự kiện thực tế, có thể là điều đã được khoa học chứng minh và thực tiễn xác nhận. Song cũng có thể bằng con đường logic, tức là dựa vào những chân lý những lý do logic, mà những chân lý, những lý do logic đã được thực tiễn xác nhận là đúng đắn.

Cơ sở của luật lý do đầy đủ là mối liên hệ phổ biến, có tính qui luật các sự vật, hiện tượng trong hiện thực. Mỗi một sự vật, hiện tượng (kết quả) bao giờ cũng được sinh ra từ những sự vật, hiện tượng khác (nguyên nhân).

C
114

Trong khoa học, để chứng minh các luận điểm khác nhằm mở rộng tri thức của ta, có thể sử dụng các luận điểm đã được chứng minh, có đầy đủ cơ sở, nhờ đó chúng được coi là đúng đắn. Các giả thuyết, các luận điểm chưa được chứng minh thì không được sử dụng làm luận cứ trong quá trình chứng minh.

Do đó, tuân thủ luật lý do đầy đủ là nhằm bảo đảm tính đúng đắn, tính có thể chứng minh, tính có căn cứ của tư duy.

Luật lý do đầy đủ cũng ngăn cấm chúng ta tiếp nhận tri thức một cách vu vơ, thiếu căn cứ. Tiếp nhận tri thức bằng lòng tin theo kiểu tôn giao hoặc tiếp nhận tri thức trên cơ sở tin đồn, căn cứ vào dư luận, v.v… là vi phạm luật lý do đầy đủ.

115

TÀI LIỆU THAM KHẢO CHÍNH

[2] NGUYỄN ĐỨC DÂN – LOGIC, NGỮ NGHĨA, CÚ PHÁP.

[3] VƯƠNG TẤT ĐẠT – LOGIC HÌNH THỨC.

ĐHSP Hà nội 1, 1992

[4] GORKI – LOGIC HỌC.

NXB Giáo dục, 1974

[5] NGUYỄN CHƯƠNG NHIẾP – LOGIC HỌC.

ĐHSP TP. Hồ Chí Minh, 1996.

[6] NGUYỄN CHƯƠNG NHIẾP – NHẬP MÔN LOGIC HỌC.

NXB Lao động Hà nội, 1997.

[7] HOÀNG PHÊ – LOGIC NGÔN NGỮ HỌC.

NXB Khoa học xã hội, 1989.

[8] BÙI THANH QUẤT – LOGIC HỌC HÌNH THỨC.

ĐHTH Hà nội, 1994.

[9] LÊ TỬ THÀNH – TÌM HIỂU LOGIC HỌC.

NXB Trẻ, 1994

[10] NGUYỄN VĂN TRẤN – LOGIC VUI.

116

NXB Chính trị Quốc gia, 1993

[11] NGUYỄN VŨ UYÊN – ĐẠI CƯƠNG LUẬN LÝ HỌC HÌNH

THỨC. Lửa Thiêng, 1974.

[12] V.I.KIRILLOV – A.A.STARCHENKO – LOGIC HỌC. A

Moskva, 1987 (tiếng Nga).

[13] VŨ NGỌC PHA (Chủ biên) – ĐỀ CƯƠNG BÀI GIẢNG

TRIẾT HỌC MÁC-LÊNIN. NXB Giáo dục, 1994.

[14] RÔ-DEN-TAN – TỪ ĐIỂN TRIẾT HỌC .

NXB Tiến bộ và NXB Sự thật, 1986 (tiếng Việt).

117

MỤC LỤC

Trang

Phần I

Chương I : ĐẠI CƯƠNG VỀ LOGIC

1. 
   Đối tượng của logic học 1
   
2. 
   Các đặc điểm của logic học 4
   
3. 
   Sự hình thành và phát triển của logic học 5
   
4. 
   Ý nghĩa của logic học 8
   

Phần II

Chương II : KHÁI NIỆM

1. 
   Đặc điểm của khái niệm 10
   
2. 
   Nội hàm và ngoại diên của khái niệm 12
   
3. 
   Quan hệ giữa các khái niệm 14
   
4. 
   Các loại khái niệm 18
   
5. 
   Mở rộng và thu hẹp khái niệm 19
   
6. 
   Định nghĩa khái niệm 20
   
7. 
   Các qui tắc định nghĩa khái niệm 23
   
8. 
   Phân chia khái niệm 25
   

Chương III : PHÁN ĐOÁN

1. 
   Đặc điểm chung của phán đoán 30
   
2. 
   Phân loại phán đoán 32
   
3. 
   Ngoại diên của chủ từ và vị từ trong phán đoán 35
   
4. 
   Quan hệ giữa các phán đoán – Hình vuông logic 38
   
5. 
   Các pháp logic trên phán đoán 41
   

1. 
   Phép phủ định 41
   
2. 
   P
   118
   hép hội 42
   
3. 
   Phép tuyển 44
   
4. 
   Phép kéo theo 47
   
5. 
   Phép tương đương 51
   

Chương IV : SUY LUẬN

1. 
   Đặc điểm chung của suy luận 53
   
2. 
   Suy luận diễn dịch 54
   

1. 
   Định nghĩa 54
   
2. 
   Suy diễn trực tiếp 55
   
3. 
   Một số qui tắc suy diễn trực tiếp 56
   
4. 
   Suy diễn gián tiếp 59
   

1. 
   Tam đoạn luận 59
   
2. 
   Suy diễn từ hai tiền đề 65
   
3. 
   Suy diễn từ nhiều tiền đề 70
   
4. 
   Suy luận rút gọn 71
   

5. 
   Một số kiểu suy luận sai lầm 74
   
6. 
   Phân tích tính đúng đắn của một số suy luận 77
   

3. 
   Suy luận qui nạp 81
   

1. 
   Định nghĩa 81
   
2. 
   Phân loại 82
   

4. 
   Suy luận tương tự 87
   

Chương V : CHỨNG MINH, BÁC BỎ VÀ NGỤY BIỆN

1. 
   Chứng minh 90
   

1. 
   Định nghĩa 90
   
2. 
   Cấu trúc của chứng minh 90
   
3. 
   Các qui tắc của chứng minh 91
   
4. 
   Phân loại chứng minh 93
   

2. 
   B
   119
   ác bỏ 96
   

1. 
   Định nghĩa 96
   
2. 
   Các hình thức bác bỏ 96
   

3. 
   Ngụy biện 99
   

1. 
   Định nghĩa 99
   
2. 
   Các hình thức ngụy biện 100
   

Phần III

Chương VI : CÁC QUI LUẬT CƠ BẢN CỦA LOGIC HÌNH THỨC

1. 
   Định nghĩa 107
   
2. 
   Các qui luật 108
   

1. 
   Luật đồng nhất 108
   
2. 
   Luật mâu thuẫn 110
   
3. 
   Luật bài trung 113
   
4. 
   Luật lý do đầy đủ 114
   

Tài liệu tham khảo 116

Mục lục. 118

Diễn đàn sinh viên hành chính

www.hanhchinhvn.com
120

Каталог: files
files -> Sạt-đe rằng: Nầy là lời phán của Đấng có bảy vì thần Đức Chúa Trời và bảy ngôi sao
files -> HƯỚng dẫn càI ĐẶt và SỬ DỤng phần mềm tạo bài giảng e-learning
files -> VIỆn chăn nuôi trịnh hồng sơn khả NĂng sản xuất và giá trị giống của dòng lợN ĐỰc vcn03 luậN Án tiến sĩ NÔng nghiệp hà NỘI 2014
files -> ĐẠi học quốc gia hà NỘi trưỜng đẠi học khoa học tự nhiên nguyễn Thị Hương XÂy dựng quy trình quản lý CÁc công trìNH
files -> PHỤ LỤC 2 TỔng hợp danh mục tài liệu tham khảO
files -> BÁo cáo quy hoạch vùng sản xuất vải an toàn tỉnh bắc giang đẾn năM 2020 (Thuộc dự án nâng cao chất lượng, an toàn sản phẩm nông nghiệp và phát triển chương trình khí sinh học ) Cơ quan chủ trì
files -> BỘ TÀi nguyên và MÔi trưỜng
files -> 1. Mục tiêu đào tạo: Mục tiêu chung

tải về 0.74 Mb.

Chia sẻ với bạn bè của bạn: