Héi ®ång xuÊt b¶n ®µo duy tïng Chñ tÞch Héi ®ång

Tù m×nh ph¶i:

Hoµ mµ kh«ng t­.

C¶ quyÕt söa lçi m×nh.

CÈn thËn mµ kh«ng nhót nh¸t.

Hay hái.

NhÉn n¹i (chÞu khã).

Hay nghiªn cøu, xem xÐt.

VÞ c«ng vong t­.

Kh«ng hiÕu danh, kh«ng kiªu ng¹o.

Nãi th× ph¶i lµm.

Gi÷ chñ nghÜa cho v÷ng.

Hy sinh.

BÝ mËt.

§èi ng­êi ph¶i:

Víi ®oµn thÓ th× nghiªm.

Cã lßng bµy vÏ cho ng­êi.

Trùc mµ kh«ng t¸o b¹o.

Hay xem xÐt ng­êi.

Lµm viÖc ph¶i:

QuyÕt ®o¸n.

Dòng c¶m.

Phôc tïng ®oµn thÓ.

1. Phµm lµm viÖc g× còng vËy, bÊt kú lín bÐ, bÊt kú khã dÔ, nÕu kh«ng ra søc th× ch¾c kh«ng thµnh c«ng. Tôc ng÷ Tµu cã c©u: "S­ tö b¾t thá tÊt dïng hÕt søc". S­ tö m¹nh biÕt chõng nµo, nÕu b¾t thá th× cã khã g×, thÕ mµ cßn ph¶i dïng hÕt søc, huèng g× lµm viÖc to t¸t nh­ viÖc gi¶i phãng g«ng cïm n« lÖ cho ®ång bµo, cho nh©n lo¹i, nÕu kh«ng hÕt søc th× lµm sao ®­îc.

2. L¹i nhiÒu ng­êi thÊy khã th× ng· lßng, kh«ng hiÓu r»ng "n­íc ch¶y ®¸ mßn" vµ "cã c«ng mµi s¾t cã ngµy nªn kim". ViÖc g× khã cho mÊy, quyÕt t©m lµm th× lµm ch¾c ®­îc, Ýt ng­êi lµm kh«ng næi, nhiÒu ng­êi ®ång t©m hiÖp lùc mµ lµm th× ph¶i næi. §êi nµy lµm ch­a xong th× ®êi sau nèi theo lµm th× ph¶i xong.

3. Muèn ®ång t©m hiÖp lùc, muèn bÒn gan th× tr­íc ai ai còng ph¶i hiÓu râ v× sao mµ ph¶i lµm, v× sao mµ kh«ng lµm kh«ng ®­îc, v× sao mµ ai ai còng ph¶i g¸nh mét vai, v× sao ph¶i lµm ngay kh«ng nªn ng­êi nµy ngåi chê ng­êi kh¸c. Cã nh­ thÕ môc ®Ých míi ®ång; môc ®Ých cã ®ång, chÝ míi ®ång; chÝ cã ®ång, t©m míi ®ång; t©m ®· ®ång, l¹i ph¶i biÕt c¸ch lµm th× lµm míi chãng.

4. Lý luËn vµ lÞch sö c¸ch mÖnh cã nhiÒu s¸ch l¾m. Ph¸p nã sî, nªn cÊm chóng ta häc, cÊm chóng ta xem, cho nªn ®ång bµo ta ®èi víi hai ch÷ c¸ch mÖnh cßn lê mê l¾m. Cã ng­êi biªn chÐp ®Ò x­íng ra mét chót l¹i lµm mét c¸ch rÊt hå ®å; hoÆc xói d©n b¹o ®éng mµ kh«ng bµy c¸ch tæ chøc; hoÆc lµm cho d©n quen tÝnh û l¹i, mµ quªn tÝnh tù c­êng.

5. Môc ®Ých s¸ch nµy lµ ®Ó nãi cho ®ång bµo ta biÕt râ: (1) V× sao chóng ta muèn sèng th× ph¶i c¸ch mÖnh. (2) V× sao c¸ch mÖnh lµ viÖc chung c¶ d©n chóng chø kh«ng ph¶i viÖc mét hai ng­êi.

6. S¸ch nµy muèn nãi cho v¾n t¾t, dÔ hiÓu, dÔ nhí. Ch¾c cã ng­êi sÏ chª r»ng v¨n ch­¬ng côt qu»n. V©ng! §©y nãi viÖc g× th× nãi rÊt gi¶n tiÖn, mau m¾n, ch¾c ch¾n nh­ 2 lÇn 2 lµ 4, kh«ng t« vÏ trang hoµng g× c¶.

H¬n s¸u m­¬i n¨m nay, ®Õ quèc chñ nghÜa Ph¸p ®¹p trªn ®Çu; h¬n hai m­¬i triÖu ®ång bµo hÊp hèi trong vßng tö ®Þa. Ph¶i kªu to, lµm chãng ®Ó cøu lÊy gièng nßi, th× giê ®©u r¶nh mµ vÏ vêi trau chuèt!

S¸ch nµy chØ ­íc ao sao ®ång bµo xem råi th× nghÜ l¹i, nghÜ råi th× tØnh dËy, tØnh råi th× ®øng lªn ®oµn kÕt nhau mµ lµm c¸ch mÖnh.

V¨n ch­¬ng vµ hy väng s¸ch nµy chØ ë trong hai ch÷: C¸ch mÖnh! C¸ch mÖnh!! C¸ch mÖnh!!!

C¸CH MÖNH

C¸ch mÖnh lµ ph¸ c¸i cò ®æi ra c¸i míi, ph¸ c¸i xÊu ®æi ra c¸i tèt. ThÝ dô: «ng Galilª (1633) lµ khoa häc c¸ch mÖnh. Ngµy x­a ai còng t­ëng r»ng giêi trßn ®Êt vu«ng, nh©n kinh nghiÖm vµ tr¾c ®¹c¹⁾, «ng Êy míi quyÕt r»ng tr¸i ®Êt trßn vµ ch¹y chung quanh mÆt giêi.

¤ng Stªphenx«ng (1800) lµ c¬ khÝ c¸ch mÖnh. Ngµy x­a chØ ®i bé vµ ®i xe ngùa kÐo; «ng Êy míi lµm ra xe löa.

¤ng §¸cuyn (1859) lµ c¸ch vËt c¸ch mÖnh²⁾. Ngµy x­a kh«ng ai hiÓu râ sù sinh ho¸³⁾ cña v¹n vËt, «ng Êy míi nghiªn cøu ra v× sao mµ cã sù sinh ho¸ Êy.

¤ng C¸c M¸c lµ kinh tÕ häc c¸ch mÖnh. ¤ng Êy nghiªn cøu râ rµng t­ b¶n chñ nghÜa, ®Õ quèc chñ nghÜa, giai cÊp tranh ®Êu, v©n v©n ë ®©u mµ sinh ra; lÞch sö nã thÕ nµo, hiÖn t­îng nã thÕ nµo, vµ kÕt qu¶ nã sÏ ra thÕ nµo.

2. C¸ch mÖnh cã mÊy thø?

Êy lµ t­ t­ëng c¸ch mÖnh, d©n chóng c¸ch mÖnh th× cã 3 thø:

A- T­ b¶n c¸ch mÖnh.

B- D©n téc c¸ch mÖnh.

C- Giai cÊp c¸ch mÖnh.

T­ b¶n c¸ch mÖnh nh­ Ph¸p c¸ch mÖnh n¨m 1789. Mü c¸ch mÖnh ®éc lËp n¨m 1776 (®uæi Anh), NhËt c¸ch mÖnh n¨m 1864¹⁾.

D©n téc c¸ch mÖnh nh­ Ytali ®uæi c­êng quyÒn ¸o n¨m 1859. Tµu ®uæi M·n Thanh n¨m 1911.

Giai cÊp c¸ch mÖnh nh­ c«ng n«ng Nga ®uæi t­ b¶n vµ giµnh lÊy quyÒn²⁾ n¨m 1917.

A. T­ b¶n ë thµnh phè lµ t­ b¶n míi, nã cã lß m¸y vµ lµm ra hµng ho¸. Cã lß m¸y th× muèn cã nhiÒu thî lµm c«ng cho nã. Lµm ra hµng ho¸ th× muèn nhiÒu ng­êi mua cña nã. Muèn nhiÒu ng­êi mua b¸n th× muèn giao th«ng tiÖn lîi.

B. T­ b¶n ë h­¬ng th«n lµ ®Þa chñ, nã muèn gi÷ nh÷ng chÕ ®é phong kiÕn, thæ ®Þa nh©n d©n; ë chç nµo chñ quyÒn ®Òu lµ vÒ tay bän quyÒn quý ë ®Êy c¶; nã ®èi víi nh©n d©n, nã coi nh­ tr©u, nh­ lîn, nã b¾t ë yªn mét chç ®Ó cµy ruéng cho nã, nã ®èi víi ng­êi ®i bu«n, th× hµng ho¸ nã muèn lÊy thuÕ bao nhiªu th× lÊy, kh«ng cã chõng ®é, tiÒn b¹c mçi xø mét thø, ®i l¹i ph¶i xin chóng nã cho phÐp, nã lµm nhiÒu c¸ch trë ng¹i cho viÖc bu«n b¸n míi.

§Þa chñ hÕt søc ng¨n trë t­ b¶n míi, t­ b¶n míi hÕt søc ph¸ ®Þa chñ, hai bªn xung ®ét nhau lµm thµnh ra t­ b¶n c¸ch mÖnh.

Kh«ng bao giê hai tôi nµy chèng nhau kÞch liÖt vµ râ rµng, dÔ thÊy b»ng bªn Mü. N¨m 1861 ®Õn 1865, mÊy tØnh phÝa B¾c (t­ b¶n míi) cö binh ®¸nh l¹i mÊy tØnh phÝa Nam (®iÒn chñ) nh­ 2 n­íc thï ®Þch vËy³⁾.

4. V× sao mµ sinh ra d©n téc c¸ch mÖnh?

Mét n­íc cËy cã søc m¹nh ®Õn c­íp mét n­íc yÕu, lÊy vâ lùc cai trÞ d©n n­íc Êy, vµ giµnh hÕt c¶ quyÒn kinh tÕ vµ chÝnh trÞ. D©n n­íc Êy ®· mÊt c¶ tù do ®éc lËp, l¹i lµm ra ®­îc bao nhiªu th× bÞ c­êng quyÒn v¬ vÐt bÊy nhiªu.

Nã ®· c­íp hÕt s¶n vËt, quyÒn lîi cña d©n råi, khi cã giÆc d·, nã l¹i b¾t d©n ®i lÝnh chÕt thay cho nã. Nh­ trong trËn ¢u chiÕn 1914-1918, T©y b¾t ta ®i lÝnh, sau l¹i gia thuÕ gia s­u. §¸nh ®­îc th× nã h­ëng lîi quyÒn, thua th× m×nh ®· chÕt ng­êi l¹i h¹i cña.

Nãi tãm l¹i lµ bän c­êng quyÒn nµy b¾t d©n téc kia lµm n« lÖ, nh­ Ph¸p víi An Nam. §Õn khi d©n n« lÖ Êy chÞu kh«ng næi n÷a, tØnh ngé lªn, ®oµn kÕt l¹i, biÕt r»ng thµ chÕt ®­îc tù do h¬n sèng lµm n« lÖ, ®ång t©m hiÖp lùc ®¸nh ®uæi tôi ¸p bøc m×nh ®i; Êy lµ d©n téc c¸ch mÖnh.

Trong thÕ giíi cã 2 giai cÊp:

A. T­ b¶n (kh«ng lµm c«ng mµ h­ëng lîi).

B. C«ng vµ n«ng (lµm khã nhäc mµ ch¼ng ®­îc h­ëng).

Nh­ ng­êi thî An Nam, lµm ë má than Hßn Gay, mét ngµy lµm 11 giê, ®Çu n¨m lµm ®Õn cuèi, mét ngµy chØ ®­îc 3 hµo, ¨n ch¼ng ®ñ ¨n, mÆc kh«ng cã mÆc, ®au kh«ng cã thuèc, chÕt kh«ng cã hßm.

Cßn anh chñ má Êy kh«ng bao giê nhóng tay ®Õn viÖc g×, mµ nã ¨n sung mÆc s­íng, lªn ngùa xuèng xe, mçi n¨m l¹i ®­îc mÊy m­¬i triÖu ®ång lêi (n¨m 1925 nã ®­îc 17.000.000 ®ång). Thö hái 17 triÖu Êy th»ng chñ T©y lµm ra hay lµ c«ng nh©n An Nam lµm ra? D©n cµy ta ruéng kh«ng cã mµ cµy, mµ tôi ®ån ®iÒn T©y nã chiÕm hÕt 122.000 mÉu ruéng tèt ë Trung Kú, 150.000 mÉu ë Nam Kú.

D©n ta n¬i th× kh«ng ®ñ ¨n, n¬i th× chÕt ®ãi, mµ ®iÒn chñ mçi n¨m nã b¸n g¹o gÇn 1.000 triÖu quan tiÒn T©y¹⁾ (n¨m 1925 nã b¸n 911.477.000 quan).

N­íc ta nh­ vËy, c¸c n­íc còng nh­ vËy. C«ng n«ng kh«ng chÞu næi, ®oµn kÕt nhau ®¸nh ®uæi t­ b¶n ®i, nh­ bªn Nga, Êy lµ giai cÊp c¸ch mÖnh; nãi tãm l¹i lµ giai cÊp bÞ ¸p bøc c¸ch mÖnh²⁾ ®Ó ®¹p ®æ giai cÊp ®i ¸p bøc m×nh.

C¸ch mÖnh chia ra hai thø:

A. Nh­ An Nam ®uæi Ph¸p, Ên §é ®uæi Anh, Cao Ly¹⁾ ®uæi NhËt, PhilÝppin ®uæi Mü, Tµu ®uæi c¸c ®Õ quèc chñ nghÜa ®Ó giµnh lÊy quyÒn tù do b×nh ®¼ng cña d©n n­íc m×nh, Êy lµ d©n téc c¸ch mÖnh.

B. TÊt c¶ d©n cµy, ng­êi thî trong thÕ giíi bÊt kú n­íc nµo, nßi nµo ®Òu liªn hîp nhau l¹i nh­ anh em mét nhµ, ®Ó ®Ëp ®æ tÊt c¶ t­ b¶n trong thÕ giíi, lµm cho n­íc nµo, d©n nµo còng ®­îc h¹nh phóc, lµm cho thiªn h¹ ®¹i ®ång - Êy lµ thÕ giíi c¸ch mÖnh.

Hai thø c¸ch mÖnh ®ã tuy cã kh¸c nhau, v× d©n téc c¸ch mÖnh th× ch­a ph©n giai cÊp, nghÜa lµ sÜ, n«ng, c«ng, th­¬ng ®Òu nhÊt trÝ chèng l¹i c­êng quyÒn. Cßn thÕ giíi c¸ch mÖnh th× v« s¶n giai cÊp ®øng ®Çu ®i tr­íc. Nh­ng 2 c¸ch mÖnh Êy vÉn cã quan hÖ víi nhau. ThÝ dô: An Nam d©n téc c¸ch mÖnh thµnh c«ng th× t­ b¶n Ph¸p yÕu, t­ b¶n Ph¸p yÕu th× c«ng n«ng Ph¸p lµm giai cÊp c¸ch mÖnh còng dÔ. Vµ nÕu c«ng n«ng Ph¸p c¸ch mÖnh thµnh c«ng, th× d©n téc An Nam sÏ ®­îc tù do.

VËy nªn c¸ch mÖnh An Nam víi c¸ch mÖnh Ph¸p ph¶i liªn l¹c víi nhau.

V× bÞ ¸p bøc mµ sinh ra c¸ch mÖnh, cho nªn ai mµ bÞ ¸p bøc cµng nÆng th× lßng c¸ch mÖnh cµng bÒn, chÝ c¸ch mÖnh cµng quyÕt. Khi tr­íc t­ b¶n bÞ phong kiÕn ¸p bøc cho nªn nã c¸ch mÖnh. B©y giê t­ b¶n l¹i ®i ¸p bøc c«ng n«ng, cho nªn c«ng n«ng lµ ng­êi chñ c¸ch mÖnh²⁾.

1. Lµ v× c«ng n«ng bÞ ¸p bøc nÆng h¬n,

2. Lµ v× c«ng n«ng lµ ®«ng nhÊt cho nªn søc m¹nh h¬n hÕt,

3. Lµ v× c«ng n«ng lµ tay kh«ng ch©n råi, nÕu thua th× chØ mÊt mét c¸i kiÕp khæ, nÕu ®­îc th× ®­îc c¶ thÕ giíi, cho nªn hä gan gãc. V× nh÷ng cí Êy, nªn c«ng n«ng lµ gèc c¸ch mÖnh; cßn häc trß, nhµ bu«n nhá, ®iÒn chñ nhá còng bÞ t­ b¶n ¸p bøc, song kh«ng cùc khæ b»ng c«ng n«ng; 3 h¹ng Êy chØ lµ bÇu b¹n c¸ch mÖnh cña c«ng n«ng th«i.

8. C¸ch mÖnh khã hay lµ dÔ ?

Söa c¸i x· héi cò ®· mÊy ngµn n¨m lµm x· héi míi, Êy lµ rÊt khã. Nh­ng biÕt c¸ch lµm, biÕt ®ång t©m hiÖp lùc mµ lµm th× ch¾c lµm ®­îc, thÕ th× kh«ng khã. Khã dÔ còng t¹i m×nh, m×nh quyÕt chÝ lµm th× lµm ®­îc. Nh­ng muèn lµm c¸ch mÖnh th× ph¶i biÕt:

A- Tôi t­ b¶n vµ ®Õ quèc chñ nghÜa nã lÊy t«n gi¸o vµ v¨n ho¸ lµm cho d©n ngu, lÊy ph¸p luËt buéc d©n l¹i, lÊy søc m¹nh lµm cho d©n sî, lÊy phó quý lµm cho d©n tham. Nã lµm cho d©n nghe ®Õn 2 ch÷ c¸ch mÖnh th× sî rïng m×nh.

VËy c¸ch mÖnh tr­íc ph¶i lµm cho d©n gi¸c ngé.

B- D©n khæ qu¸ hay lµm b¹o ®éng, nh­ d©n An Nam ë Trung Kú kh¸ng thuÕ, Hµ Thµnh ®Çu ®éc, Nam Kú ph¸ kh¸m; kh«ng cã chñ nghÜa, kh«ng cã kÕ ho¹ch, ®Õn nçi thÊt b¹i m·i.

VËy c¸ch mÖnh ph¶i gi¶ng gi¶i lý luËn vµ chñ nghÜa¹⁾ cho d©n hiÓu.

C- D©n v× kh«ng hiÓu t×nh thÕ trong thÕ giíi, kh«ng biÕt so s¸nh, kh«ng cã m­u ch­íc, ch­a nªn lµm ®· lµm, khi nªn lµm l¹i kh«ng lµm²⁾.

C¸ch mÖnh ph¶i hiÓu phong triÒu thÕ giíi, ph¶i bµy s¸ch l­îc cho d©n.

D- D©n th­êng chia rϳ⁾ ph¸i nµy bän kia, nh­ d©n ta ng­êi Nam th× nghi ng­êi Trung, ng­êi Trung th× khinh ng­êi B¾c, nªn nçi yÕu søc ®i, nh­ ®òa mçi chiÕc mçi n¬i.

VËy nªn søc c¸ch mÖnh ph¶i tËp trung, muèn tËp trung ph¶i cã ®¶ng c¸ch mÖnh.

Tr­íc hÕt ph¶i cã ®¶ng c¸ch mÖnh, ®Ó trong th× vËn ®éng vµ tæ chøc d©n chóng, ngoµi th× liªn l¹c víi d©n téc bÞ ¸p bøc vµ v« s¶n giai cÊp mäi n¬i. §¶ng cã v÷ng c¸ch mÖnh míi thµnh c«ng, còng nh­ ng­êi cÇm l¸i cã v÷ng thuyÒn míi ch¹y. §¶ng muèn v÷ng th× ph¶i cã chñ nghÜa lµm cèt, trong ®¶ng ai còng ph¶i hiÓu, ai còng ph¶i theo chñ nghÜa Êy. §¶ng mµ kh«ng cã chñ nghÜa còng nh­ ng­êi kh«ng cã trÝ kh«n, tµu kh«ng cã bµn chØ nam.

B©y giê häc thuyÕt nhiÒu, chñ nghÜa nhiÒu, nh­ng chñ nghÜa ch©n chÝnh nhÊt, ch¾c ch¾n nhÊt, c¸ch mÖnh nhÊt lµ chñ nghÜa Lªnin.

LÞCH Sö C¸CH MÖNH Mü

ThÕ kû thø 14 vÒ tr­íc, ch­a ai biÕt Mü ë ®©u. §Õn n¨m 1492, ng­êi bu«n tªn lµ Christophe Colomb ®i tµu bu«n muèn qua Ên §é, nh­ng ®i l¹c ®­êng, may l¹i gÆp ch©u Mü. D©n xø Êy lµ loµi da ®á, chØ ®i s¨n b¾n kh«ng biÕt bu«n b¸n vµ lµm nghÒ.

Tõ lóc Colomb t×m ra ch©u Mü, th× ng­êi c¸c n­íc bªn ¢u trµn qua ®Êy lµm ¨n. Ng­êi da tr¾ng muèn b¾t ng­êi da ®á lµm n« lÖ, nh­ng nã kh«ng chÞu lµm, th× chóng giÕt mßn giÕt mái ng­êi da ®á ®i, råi b¾t ng­êi da ®en bªn Phi qua lµm cho chóng nã.

Ng­êi ¢u qua Mü th× n­íc nµo còng cã, nh­ng ®«ng nhÊt lµ ng­êi Anh (3.000.000 ng­êi). V× vËy, Anh giµnh Mü lµm thuéc ®Þa.

Thæ s¶n Mü rÊt giµu, ®ång, s¾t, than, b«ng, lóa, tr©u bß, v©n v©n, vËt g× còng nhiÒu. Anh th× tham, muèn hèt vÒ cho m×nh c¶, cho nªn ®Æt ra 3 phÐp nh­ sau nµy:

1. Cã bao nhiªu thæ s¶n, Mü ph¶i cung cÊp cho Anh hÕt, kh«ng ®­îc b¸n cho c¸c n­íc kh¸c.

2. D©n Mü kh«ng ®­îc lËp ra lß m¸y vµ héi bu«n b¸n.

3. C¸c n­íc kh«ng ®­îc vµo bu«n b¸n víi Mü, chØ Anh ®­îc bu«n b¸n mµ th«i.

V× 3 ®iÒu Êy, l¹i thªm thuÕ m¸ nÆng nÒ, lµm cho kinh tÕ Mü rÊt khèn ®èn, nªn tõ n¨m 1770, d©n Mü tøc m×nh "tÈy chay” Anh.

Phong triÒu "tÈy chay" gi¾c dai ®Õn 5 n¨m. Anh ®em lÝnh qua dÑp, vµ b¾t nh÷ng ng­êi cÇm ®Çu lµm téi. Mçi lÇn b¾t mét ng­êi cÇm ®Çu, th× d©n cµng tøc giËn thªm. §Õn n¨m 1775, khi lÝnh Anh b¾t mÊy ng­êi cÇm ®Çu n÷a, d©n kÐo nhau ra cøu, l¹i bÞ lÝnh Anh giÕt chÕt 9 ng­êi. ViÖc nµy nh­ löa r¬i vµo thuèc sóng, d©n tøc qu¸ th× næ, sèng chÕt còng quyÕt ®uæi ®­îc ChÝnh phñ Anh míi th«i.

C¸ch mét n¨m sau, ®Õn ngµy 4 th¸ng 7 n¨m 1776 th× c¸ch mÖnh ®­îc vµ Mü tuyªn bè ®éc lËp⁵¹, vµ n­íc Mü thµnh ra n­íc céng hoµ.

B©y giê Mü cã 48 tØnh¹⁾ vµ 110.000.000 d©n.

l. ChÝnh s¸ch Ph¸p ®èi víi An Nam b©y giê xÊu h¬n Anh ®èi víi Mü tr­íc, v× Ph¸p ®· v¬ vÐt hÕt cña c¶i d©n ta, ®· ng¨n cÊm d©n ta lµm viÖc nµy viÖc kh¸c; nã l¹i b¾t d©n ta hót thuèc phiÖn vµ uèng r­îu. Anh chØ ham tiÒn Mü, Ph¸p ®· ham tiÒn l¹i muèn lµm mÊt nßi, mÊt gièng An Nam ®i. ThÕ mµ d©n An Nam cßn ch­a häc Mü mµ lµm c¸ch mÖnh!

2. Trong lêi tuyªn ng«n cña Mü cã c©u r»ng: "Giêi sinh ra ai còng cã quyÒn tù do, quyÒn gi÷ tÝnh mÖnh cña m×nh, quyÒn lµm ¨n cho sung s­íng ... HÔ ChÝnh phñ nµo mµ cã h¹i cho d©n chóng, th× d©n chóng ph¶i ®Ëp ®æ ChÝnh phñ Êy ®i, vµ g©y lªn ChÝnh phñ kh¸c ...".

Nh­ng b©y giê ChÝnh phñ Mü l¹i kh«ng muèn cho ai nãi ®Õn c¸ch mÖnh, ai ®ông ®Õn ChÝnh phñ!

3. Mü tuy r»ng c¸ch mÖnh thµnh c«ng ®· h¬n 150 n¨m nay, nh­ng c«ng n«ng vÉn cø cùc khæ, vÉn cø lo tÝnh c¸ch mÖnh lÇn thø hai.

Êy lµ v× c¸ch mÖnh Mü lµ c¸ch mÖnh t­ b¶n, mµ c¸ch mÖnh t­ b¶n lµ ch­a ph¶i c¸ch mÖnh ®Õn n¬i²⁾.

Chóng ta ®· hy sinh lµm c¸ch mÖnh, th× nªn lµm cho ®Õn n¬i, nghÜa lµ lµm sao c¸ch mÖnh råi th× quyÒn giao cho d©n chóng sè nhiÒu, chí ®Ó trong tay mét bän Ýt ng­êi. ThÕ míi khái hy sinh nhiÒu lÇn, thÕ d©n chóng míi ®­îc h¹nh phóc.

C¸CH MÖNH PH¸P

l. V× sao Ph¸p cã phong triÒu c¸ch mÖnh?

Håi thÕ kû thø 18, vua th× kiªu xa d©m dËt, quý téc vµ bän cè ®¹o th× hoµnh hµnh; thuÕ nÆng dÞch phiÒn, d©n t×nh khèn khæ.

PhÇn th× Cana®a vµ Ên §é, nguyªn lµ thuéc ®Þa Ph¸p, nay bÞ Anh v¬ mÊt.

PhÇn th× nh÷ng ng­êi häc thøc nh­ «ng M«ngtexki¬ (1755), V«nte vµ Rutx« (1778) tuyªn truyÒn chñ nghÜa tù do b×nh ®¼ng⁵².

PhÇn th× phong triÒu c¸ch mÖnh Anh («ng Kr«mven chÐm vua Anh vµ lËp céng hoµ chÝnh phñ n¨m 1653) cßn míi, vµ phong triÒu d©n chñ Mü (1776) võa qua.

NhÊt lµ v× t­ b¶n míi bÞ tôi phong kiÕn ng¨n trë, d©n th× bÞ vua, quý téc vµ cè ®¹o ¸p bøc. VËy nªn t­ b¶n míi liªn hiÖp víi häc trß, d©n cµy vµ ng­êi thî ®Ó ph¸ phong kiÕn.

Vua thÊy d©n chén rén, th× b¾t bí nh÷ng ng­êi tuyªn truyªn vµ tæ chøc. D©n thÊy vËy th× tøc qu¸, ®Õn ngµy 14 th¸ng 7 n¨m 1789 kÐo nhau ®Õn ph¸ kh¸m lín (Baxti)⁵⁴. Vua ®em lÝnh vÒ gi÷ kinh ®«; d©n l¹i tæ chøc c¸ch mÖnh ®éi ®Ó phßng chèng l¹i. Vua lui ra ë t¹i tØnh VÐcx©y.

Ngµy 5 th¸ng 10 n¨m Êy, thî thuyÒn ®µn bµ con g¸i Pari kÐo nhau ®Õn VÐcx©y b¾t vua vÒ khai héi, vµ ký tê tuyªn ng«n:

l. Lµ bá chÕ ®é phong kiÕn, gi¶i phãng n«ng n«.

2. Lµ ®em cña c¸c nhµ thê ®¹o lµm cña Nhµ n­íc.

3. Lµ cho d©n tù do lµm b¸o, tæ chøc, v©n v©n.

4. Lµ lËp hiÕn ph¸p, nghÜa lµ vua kh«ng ®­îc chuyªn quyÒn.

1792, v× vua cÇu cøu víi ngo¹i quèc vµ th«ng víi bän ph¶n c¸ch mÖnh, d©n míi bá vua mµ lËp ra céng hoµ.

1793, ngµy 21 th¸ng l lµm ¸n vua vµ vî con vua lµ ph¶n quèc tÆc¹⁾, råi ®em ra chÐm.

3. C¸c n­íc ¢u ch©u ®èi víi c¸ch mÖnh Ph¸p thÕ nµo?

D©n c¸c n­íc th× ®Òu mõng thÇm vµ t¸n thµnh. Nh­ng vua vµ quý téc c¸c n­íc th× sî d©n m×nh b¾t ch­íc d©n Ph¸p, cho nªn bªn ngoµi chóng nã liªn binh ®¸nh c¸ch mÖnh mµ bªn trong th× gióp cho tôi ph¶n c¸ch mÖnh.

D©n Ph¸p tuy l­¬ng thùc Ýt, sóng èng thiÕu, nh­ng chØ nhê gan c¸ch mÖnh mµ trong dÑp néi lo¹n, ngoµi ph¸ c­êng quyÒn. Håi Êy lÝnh c¸ch mÖnh gäi lµ "lÝnh kh«ng quÇn"²⁾, ng­êi kh«ng cã nãn, kÎ kh«ng cã giµy, ¸o r¸ch quÇn tua, mÆt gÇy bông ®ãi. ThÕ mµ lÝnh Êy ®Õn ®©u, th× lÝnh ngo¹i quèc thua ®Êy, v× hä gan liÒu hy sinh qu¸, kh«ng ai chèng næi.

ThÕ th× biÕt: mét ng­êi c¸ch mÖnh cã gan, h¬n mét ngµn ng­êi v« chÝ.

N¨m 1792 ®Õn 1804 Céng hoµ lÇn thø 1. N¨m 1804 Nap«lª«ng ph¶n c¸ch mÖnh lªn lµm hoµng ®Õ.

N¨m 1814 c¸c n­íc ®¸nh Nap«lª«ng thua råi ®em dßng vua cò lªn ng«i ®Õn 1848.

N¨m 1848 l¹i c¸ch mÖnh lÇn thø 2³⁾.

N¨m 1852 ch¸u Nap«lª«ng l¹i ph¶n c¸ch mÖnh lªn lµm vua.

N¨m 1870 nh©n thua §øc, Nap«lª«ng thø 3 bá ch¹y, Ph¸p l¹i lËp lªn Céng hoµ lÇn thø 3.

N¨m 1871 vua Ph¸p thua ch¹y råi, lÝnh §øc tíi v©y kinh ®« Ph¸p lµ Pari. T­ b¶n Ph¸p c¾t 2 tØnh cóng cho §øc ®Ó cÇu hoµ. V× giÆc gi· mµ chÕt nhiÒu ng­êi, h¹i nhiÒu cña. D©n kh«ng b¸nh ¨n, thî kh«ng c«ng lµm. Ngµy 18 th¸ng 3, thî thuyÒn Pari næi lªn lµm c¸ch mÖnh céng s¶n (C«ng x·).

V× thî thuyÒn cßn non nít, tæ chøc kh«ng khÐo, v¶ l¹i §øc gióp cho t­ b¶n Ph¸p ®¸nh l¹i thî thuyÒn, nªn cuèi th¸ng 5 th× c¸ch mÖnh thÊt b¹i.

6. Môc ®Ých C«ng x· Êy thÕ nµo?

Khi võa lÊy ®­îc Pari råi, th× C«ng x· lËp lªn ChÝnh phñ d©n¹⁾ vµ tuyªn bè r»ng C«ng x· sÏ thùc hµnh nh÷ng viÖc nµy:

1. Bao nhiªu c¬ quan sinh s¶n²⁾ riªng ®Òu ®em lµm cña c«ng.

2. TÊt c¶ trÎ con trong n­íc, bÊt kú con trai con g¸i, ®Òu ph¶i ®i häc. Häc phÝ Nhµ n­íc ph¶i cho.

3. D©n cã quyÒn tù do tæ chøc, lµm b¸o, khai héi, xuÊt d­¬ng, v.v..

4. BÊt kú ®µn «ng ®µn bµ, ai còng ®­îc quyÒn chÝnh trÞ, tuyÓn cö vµ øng cö.

5. ChÝnh phñ tù d©n cö lªn, vµ d©n cã quyÒn thay ®æi ChÝnh phñ.

7. KÕt qu¶ C«ng x· ra thÕ nµo?

T­ b¶n Ph¸p khi Êy nh­ nhµ ch¸y 2 bªn, bªn th× §øc b¾t chÞu ®Çu, bªn th× c¸ch mÖnh næi tr­íc m¾t. T­ b¶n Ph¸p thÒ chÞu nhôc víi §øc, chø kh«ng chÞu hoµ víi c¸ch mÖnh. §øc thÊy c¸ch mÖnh còng sî, cho nªn hÕt lßng gióp t­ b¶n Ph¸p ®¸nh l¹i c¸ch mÖnh. Lóc Ph¸p võa hµng, th× §øc b¾t bá hÕt lÝnh, chØ cho 40.000 culÝt³⁾ mµ th«i. Khi c¸ch mÖnh næi lªn, §øc l¹i cho phÐp t­ b¶n Ph¸p thªm lªn 100.000 lÝnh ®Ó dÑp c¸ch mÖnh.

Xem vËy th× hiÓu r»ng: "T­ b¶n kh«ng cã Tæ quèc".

DÑp ®­îc c¸ch mÖnh råi th× t­ b¶n ra søc b¸o thï. Nã giÕt hÕt 30.000 ng­êi c¶ ®µn «ng, ®µn bµ, ng­êi giµ, trÎ con. Nã ®µy 28.000 ng­êi. Nã b¾t giam 650 ®øa trÎ con, 850 ng­êi ®µn bµ, 37.000 ng­êi ®µn «ng.