Ph­¬ng ph¸p tham quan hiÖn tr­êng

Ph­¬ng ph¸p tham quan hiÖn tr­êng:

Ng­êi tham dù sÏ ®­îc tæ chøc thµnh nh÷ng nhãm nhá vµ mçi nhãm sÏ cã tr¸ch nhiÖm pháng vÊn mét khÝa c¹nh kh¸c nhau cña dù ¸n B­ung Thom, nh÷ng khÝa c¹nh nµy ®­îc tãm t¾t trong b¶ng d­íi ®©y :

Nh÷ng ®iÒu ghi nhí

1. 
   TÇm quan träng cña viÖc hiÓu biÕt vÒ viÖc nh÷ng céng ®ång ®Þa ph­¬ng sö dông tµi nguyªn ®Êt ­ít nh­ thÕ nµo vµ nh÷ng ho¹t ®éng cña hä ®· t¸c ®éng nh­ thÕ nµo vµ hä ®­îc xem nh­ lµ nh÷ng ng­êi ®i tr­íc trong viÖc t¨ng c­êng cho ng­êi d©n ®Þa ph­¬ng c¶ kiÕn thøc lÉn nguån tµi nguyªn ®Ó qu¶n lý nguån tµi nguyªn theo c¸ch bÒn v÷ng
   
2. 
   NhËn thøc r»ng sù nghÌo ®ãi ë n«ng th«n lµ nguån gèc chung cho nh÷ng ho¹t ®éng qu¶n lý nguån tµi nguyªn kh«ng bÒn v÷ng cña nh÷ng céng ®ång ®Þa ph­¬ng, nh÷ng ho¹t ®éng qu¶n lý nªn bao gåm sù xem xÐt b»ng c¸ch nµo lµm ®a d¹ng nguån thu nhËp cho céng ®ång ®Ó gi¶m thiÓu ¸p lùc lªn nguån tµi nguyªn ®Þa ph­¬ng
   
3. 
   Sö dông c¸c nguån tµi nguyªn thay thÕ ®Ó gi¶m thiÓu ¸p lùc lªn nh÷ng nguån tµi nguyªn cã gi¸ trÞ (Vd : sö dông c©y Mimosa pigra kh« lµm gç ®èt thay v× lÊy gç tõ rõng ngËp n­íc), th«ng qua sù chuyÓn giao nh÷ng c«ng nghÖ thÝch hîp tõ nh÷ng quèc gia kh¸c.
   

Tµi liÖu tham kh¶o

Kh«ng tªn. 2000. Summary Report of Discussion Meeting on Solutions and Agreement Related to Boeung Thom Management in Kampong Cham Province. Kampong Cham Inventory and Management of Cambodian Wetlands Project.

Hydrology Aspects at Boeung Thom, Kampong Cham Province. In Khmer.

Study on Wildlife, Fish and Water Birds in the Great Lake. In Khmer.

chuyªn ®Ò 04 : Qu¶n Lý Nguån Tµi Nguyªn Rõng NgËp N­íc Dùa Vµo Céng §ång T¹i TØnh xiªm-riÖp (SIEM REAP), CAMPUCHIA

Môc ®Ých

VÊn ®Ò

• 
  Sù khai th¸c qu¸ møc nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn d­êng nh­ tån t¹i ë nh÷ng n¬i cã sù tiÕp cËn tù do nguån tµi nguyªn.
  
• 
  Sù liªn quan réng lín cña nh÷ng ng­êi tham dù, cña nh÷ng nhãm quan t©m lµ nh÷ng c¬ së trong viÖc qu¶n lý hîp nhÊt ®Ó x¸c ®Þnh c¬ chÕ gi¶i quyÕt nh÷ng m©u thuÉn trong viÖc sö dông nguån tµi nguyªn.
  
• 
  Sù tham gia hiÖu qu¶ cña céng ®ång lµ ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt cho viÖc thùc thi thµnh c«ng nh÷ng ph­¬ng ¸n qu¶n lý nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn
  
• 
  Sù céng t¸c chÆt chÏ gi÷a nh÷ng nh©n viªn chÝnh phñ, nhµ nghiªn cøu, nhµ khoa häc vµ céng ®ång ®Þa ph­¬ng lµ rÊt quan träng trong viÖc ph¸t triÓn nh÷ng ho¹t ®éng qu¶n lý tèt nhÊt.
  

Môc tiªu kho¸ häc

• 
  X¸c ®Þnh nh÷ng nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn t¹i vïng rõng ngËp n­íc Thnorl Dach vµ th¶o luËn vÒ viÖc sö dông nh÷ng nguån tµi nguyªn nµy hiÖn nay bëi con ng­êi.
  
• 
  Cung cÊp nh÷ng vÝ dô vÒ nh÷ng mèi ®e do¹ ®Æc biÕt ®èi víi sù bÒn v÷ng cña nh÷ng nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn t¹i Thnorl Dach vµ bao gåm c¶ nh÷ng ho¹t ®éng gi¸n tiÕp
  
• 
  LiÖt kª nh÷ng ng­êi tham dù trong viÖc qu¶n lý rõng ngËp n­íc Thnorl Dach vµ nh÷ng m©u thuÉn tiÒm tµng vµ m©u thuÉn thËt sù vÒ lîi nhuËn gi÷a nh÷ng ng­êi sö dông tµi nguyªn.
  
• 
  M« t¶ nh÷ng ph­¬ng ¸n qu¶n lý ®ang diÔn tiÕn vµ c¸c cÊp chÝnh quyÒn, c¬ quan thÓ chÕ cã tr¸ch nhiÖm trong viÖc thi hµnh nh÷ng ph­¬ng ¸n ®ã.
  
• 
  Th¶o luËn vÒ nh÷ng môc tiªu cña dù ¸n qu¶n lý céng ®ång t¹i Thnorl Dach vµ nh÷ng môc tiªu nµy cã ®¹t ®­îc thµnh c«ng hay kh«ng?
  
• 
  Cho 1 vÝ dô vÒ viÖc nh÷ng hÖ thèng gi¸ trÞ x· héi vµ v¨n ho¸ ph¶i ®­îc hiÓu nh­ thÕ nµo nh÷ng ph­¬ng ¸n qu¶n lý céng ®ång ®­îc thi hµnh thµnh c«ng.
  
• 
  X¸c ®Þnh nh÷ng thuËn lîi vµ bÊt thuËn lîi cña sù tham gia céng ®ång trong viÖc qu¶n lý tµi nguyªn thiªn nhiªn
  

Tãm t¾t dù ¸n

Giíi thiÖu vµ c¬ së

1. 
   Vïng ®Êt cao ®Þnh vÞ t¹i phÝa Nam cña xa lé sè 6
   
2. 
   Vïng ®Êt thÊp, ®Þnh vÞ t¹i phÝa Nam cña xa lé sè 6
   
3. 
   Vïng ®Êt båi b·i biÓn xung quanh BiÓn Hå , n¬i ®©y ngËp n­íc hµng n¨m v× dßng ch¶y tõ Tonle Sap ch¶y ng­îc, kÕt qu¶ lµ bÒ mÆt hå ®­îc më réng gÊp 5 lÇn
   

Nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn cña tØnh Siem Reap ®· bÞ sö dông trong mét thêi gian dµi bëi nh÷ng céng ®ång ®Þa ph­¬ng vµ nh÷ng ng­êi kh«ng chuyªn mµ kh«ng xem xÐt ®Õn sù bÒn v÷ng cña viÖc khai th¸c hay nh÷ng ho¹t ®éng kh¸c sö dông ®Êt. Nh÷ng ho¹t ®éng qu¶n lý kh«ng bÒn v÷ng quan s¸t ®­îc cã thÓ bÞ chi phèi mét phÇn bëi b¶n chÊt tù do tiÕp cËn nh÷ng nguån tµi nguyªn cña tØnh. §iÒu nµy ®­îc nhËn thÊy c¶ ë viÖc coi tµi nguyªn lµ tµi s¶n c«ng céng lÉn viÖc phô thuéc vµo nh÷ng lµng kÕ cËn. Sù sö dông qu¸ møc c¸c nguån tµi nguyªn ®Æc biÖt nghiªm träng ë vïng phÝa B¾c cña tØnh, vïng ngËp n­íc xung quanh vµ BiÓn Hå. Nh÷ng nç lùc cña chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng vµ nh÷ng tæ chøc phi chÝnh phñ (NGOs) ®Ó qu¶n lý tèt h¬n ng­ nghiÖp, tµi nguyªn ®Êt ­ít vµ rõng ngËp n­íc cña hå, viÖc sö dông kh«ng bÒn v÷ng nguån tµi nguyªn tiÕp tôc kh«ng gi¶m sót.

Nh÷ng ho¹t ®éng sö dông kh«ng bÒn v÷ng nguån tµi nguyªn cña céng ®ång t¹i BiÓn Hå:

Nh÷ng vÝ dô vÒ viÖc sö dông kh«ng bÒn v÷ng c¸c nguån tµi nguyªn n«ng nghiÖp, ng­ nghiÖp vµ l©m nghiÖp t¹i vïng rõng ngËp n­íc BiÓn Hå ®­îc liÖt kª d­íi ®©y :

N«ng nghiÖp :

Ng­ d©n ®Þa ph­¬ng lµng Prek vµ Sramoach cho r»ng s¶n l­îng c¸ ®· gi¶m tõ 10 kg mçi ngµy xuèng 3 kg mçi ngµy tõ h¬n 2 n¨m qua. Sù suy gi¶m s¶n l­îng c¸ bÞ chi phèi bëi nh÷ng ho¹t ®éng ®¸nh b¾t c¸ tr¸i phÐp cña ng­ d©n. (vd : §¸nh c¸ vµo mïa chóng ®Î trøng, ®¸nh c¸ b»ng ®iÖn) vµ sù ph¸ huû rõng ngËp n­íc rÊt quan träng ®èi víi m«i tr­êng ®Î trøng vµ nu«i d­ìng cña c¸.

MÆc dï hÖ thèng qu¶n lý hiÖn nay cho phÐp nh÷ng céng ®ång ®Þa ph­¬ng thu tiÒn ph¹t (nghÜa lµ : sè tiÒn thu ®­îc gi÷ l¹i trong céng ®ång) cho viÖc sö dông nh÷ng dông cô ®¸nh c¸ tr¸i luËt vµ ®¸nh c¸ vµo nh÷ng mïa nh¹y c¶m, tuy nhiªn sù c­ìng chÕ kÐm khiÕn cho nh÷ng ho¹t ®éng kh«ng bÒn v÷ng nµy vÉn tiÕp tôc.

L©m nghiÖp :

Møc ®é khai th¸c gç ®Ó xuÊt khÈu cho c¸c n­íc kh¸c hiÖn nay vµ cho sö dông t¹i ®Þa ph­¬ng ®­îc xem nh­ kh«ng bÒn v÷ng. H¬n n÷a, sù ph¸ huû rõng ngËp n­íc ®Ó chuyÓn thµnh ®Êt n«ng nghiÖp, ®· lµm suy gi¶m trÇm träng líp phñ rõng xung quanh BiÓn Hå. Ho¹t ®éng x©m nhËp lµ ®Ò tµi cña nh÷ng quy ®Þnh – mÆc dï sù x©m nhËp tr¸i phÐp vÉn lan réng – nh­ng kh«ng ai cã tr¸ch nhiÖm trong viÖc kiÓm so¸t sù khai th¸c cñi gç vµ nh÷ng sö dông cho môc ®Ých sinh ho¹t.

VÝ dô vÒ ph­¬ng ph¸p qu¶n lý bÒn v÷ng ë BiÓn Hå:

§Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò sö dông kh«ng bÒn v÷ng nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn ë BiÓn Hå, nh÷ng c¬ quan chÝnh phñ Campuchia, nh÷ng nhµ tµi trî quèc tÕ vµ nh÷ng tæ chøc phi chÝnh phñ ®· ®Èy m¹nh m« h×nh qu¶n lý céng ®ång ®Ó thay thÕ nh÷ng ho¹t ®éng cò trong sö dông tµi nguyªn. Trong phÇn nµy, chóng ta xem xÐt c«ng viÖc ®­îc tiÕn hµnh t¹i dù ¸n céng ®ång vÒ rõng t¹i Thnorl Dach.

Thnorl Dach n»m ë phÝa B¾c cña tØnh Siem Reap vµ ë huyÖn Sonikum, gåm 5 lµng, tªn lµ Trav Kiet, Prek Sror Mouch, Thnorl Dach, Kuk Russey Choeung vµ Sror Mor Thom (h×nh 1). Vïng Khnor Dach cã diÖn tÝch 2.660 ha bao gåm :

• 
  N«ng nghiÖp lóa kh« (417 ha)
  
• 
  Rõng ngËp n­íc (830 ha)
  
• 
  Hå Prek Sror Mouch (500 ha)
  
• 
  DiÖn tÝch sen (125 ha)
  
• 
  §Êt cá (789 ha)
  

Dù ¸n qu¶n lý dùa vµo céng ®ång t¹i Khnor Dach ®­îc ®Ò xuÊt bëi Tæ Chøc L­¬ng thùc vµ N«ng nghiÖp ThÕ Giíi (FAO). Nh÷ng vÊn ®Ò ®­îc xem xÐt trong dù ¸n nµy liªn quan ®Õn viÖc sö dông bÒn v÷ng nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn, b¶o tån vµ kh«i phôc l¹i rõng ngËp n­íc xung quanh BiÓn Hå. Nh÷ng kh¸m ph¸ chñ yÕu lµ : (i) nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn ®ang bÞ tµn ph¸ vµ suy gi¶m do nh÷ng ng­êi sö dông kh«ng hiÓu ®­îc nªn qu¶n lý chóng nh­ thÕ nµo vµ (ii) nh÷ng céng ®ång ®Þa ph­¬ng ph¶n øng rÊt Ýt do hä kh«ng thÊy cã tr¸ch nhiÖm ®èi víi tµi nguyªn vµ kh«ng cã liªn quan trong viÖc ra quyÕt ®Þnh vÒ viÖc nh÷ng nguån tµi nguyªn nµy ®­îc thõa nhËn vµ qu¶n lý nh­ thÕ nµo. Vd : mÆc dï céng ®ång ®Þa ph­¬ng cã tr¸ch nhiÖm c­ìng chÕ ph¹t tiÒn viÖc c©u c¸ tr¸i phÐp, nh÷ng hä ch­a bao giê ®­îc t­ vÊn vÒ ho¹t ®éng vµ th«ng tin cña nh÷ng quy ®Þnh. KÕt hîp víi sù thiÕu tr¸ch nhiÖm cña céng ®ång ®Þa ph­¬ng lµ viÖc tù do tiÕp cËn rõng ngËp n­íc cña nh÷ng ng­êi tõ nh÷ng vïng l©n cËn, nh÷ng ng­êi kh«ng chÞu hËu qu¶ trùc tiÕp tõ sù suy gi¶m tµi nguyªn. Céng ®ång ®Þa ph­¬ng cßn chÞu ¸p lùc bëi sù thiÕu kiÕn thøc ®óng ®¾n vÒ chøc n¨ng cña hÖ sinh th¸i vµ nh÷ng tµi nguyªn thiªn nhiªn sÏ ph¶n øng nh­ thÕ nµo d­íi ¸p lùc tõ nh÷ng ho¹t ®éng cña con ng­êi. MÆc dï, nghiªn cøu khoa häc ®­îc tiÕn hµnh ®Ó c¶i thiÖn sù hiÓu biÕt vÒ tµi nguyªn thiªn nhiªn BiÓn Hå, nh­ng hÇu nh­ th«ng tin nµy kh«ng ®­îc phæ biÕn cho chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng. Nh÷ng b­íc tiÕn hµnh trong dù ¸n Khnor Dach ®Ó gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò nµy ®­îc m« t¶ d­íi ®©y.

ChÊp nhËn m« h×nh qu¶n lý céng ®ång :

§¸nh gi¸ sù ph¸t triÓn thuéc vÒ ng­êi tham gia vµ qu¸ tr×nh ®¸nh gi¸ ®· ®­îc thõa nhËn lµ khung ph©n tÝch cho dù ¸n Thnorl Dach. M« h×nh céng ®ång ®­a ra sù tham gia nhiÒu cÊp cña ng­êi d©n ®Þa ph­¬ng ng­êi sö dông nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn trong vïng nµy. §iÒu quan träng lµ cÊu tróc hµnh ch¸nh nµy ®· ®­îc ñng hé bëi chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng, nh­ ng­êi l·nh ®¹o x·, tr­ëng quËn, chÝnh quyÒn tØnh vµ tÊt c¶ nh÷ng nh©n viªn chÝnh phñ cã tr¸ch nhiÖm trong viÖc qu¶n lý tµi nguyªn thiªn nhiªn. Träng t©m trong viÖc thiÕt lËp m« h×nh céng ®ång nµy lµ : (i) b¶o tån vµ qu¶n lý vïng tµi nguyªn thiªn nhiªn th«ng qua lîi Ých cña ng­êi n«ng d©n vµ céng ®ång, sù tham gia cña céng ®ång ®Þa ph­¬ng; vµ (ii) ®¶m b¶o r»ng nh÷ng lîi Ých tõ dù ¸n sÏ ®em ®Õn cho céng ®ång ®Ó c¶i thiÖn ®êi sèng cña ng­êi d©n ®Þa ph­¬ng.

Nh÷ng nguyªn lý c¬ b¶n cho m« h×nh qu¶n lý céng ®ång ®­îc ¸p dông t¹i Thnorl Dach lµ :

• 
  TÊt c¶ ng­êi d©n Campuchia sèng trong hay gÇn vïng cña dù ¸n ®Òu cã quyÒn tham gia vµo sù qu¶n lý tµi nguyªn thiªn nhiªn cña vïng.
  
• 
  Céng ®ång ph¶i ®­îc qu¶n lý bëi mét héi ®ång – héi ®ång nµy ®­îc thiÕt lËp th«ng qua sù bÇu cö tù do, trùc tiÕp vµ c«ng b»ng cña nh÷ng thµnh viªn céng ®ång.
  
• 
  Céng ®ång ph¶i thiÕt lËp qui chÕ vµ qui ®Þnh ®­îc c¸c c¬ quan ®¹i diÖn chÝnh phñ vµ c¸c nhµ ®­¬ng côc ®Þa ph­¬ng th«ng qua.
  

ViÖc c«ng bè nh÷ng quy ®Þnh qu¶n lý míi :

Giai ®o¹n ®Çu tiªn trong viÖc thõa nhËn nh÷ng quy ®Þnh míi ë vïng dù ¸n lµ viÖc chän Khorl Dach lµ ®¬n vÞ thÝ nghiÖm nghiªn cøu cña Bé N«ng, L©m, Ng­ nghiÖp Campuchia vµo th¸ng 1/1997. Mét cuéc ®¸nh gi¸ nhanh chãng vÒ n«ng th«n ®· ®­îc tiÕn hµnh ®Ó cung cÊp sù hiÓu biÕt tèt h¬n vÒ lÞch sö, ®iÒu kiÖn kinh tÕ – x· héi cña ng­êi d©n, nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn t¹i vïng nghiªn cøu. Dùa vµo kÕt qu¶ cña sù ®¸nh gi¸ nµy, dù ¸n sÏ ®­îc th¶o luËn víi ng­êi d©n ®Þa ph­¬ng, chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng vµ c¸c cÊp chÝnh quyÒn kh¸c ®Ó x¸c ®Þnh viÖc tiÕp nhËn nh÷ng quy ®Þnh qu¶n lý thÝch hîp víi ph­¬ng ph¸p qu¶n lý dùa vµo céng ®ång sÏ ®­îc tiÕn hµnh nh­ thÕ nµo.

Sau khi môc ®Ých cña dù ¸n ®­îc nhÊt trÝ bëi tÊt c¶ mäi ng­êi, mét héi th¶o ®­îc tæ chøc ®Ó x¸c ®Þnh nh÷ng quy ®Þnh vµ ph¸c ho¹ nh÷ng yªu cÇu, x©y dùng mét kÕ ho¹ch qu¶n lý. Nh÷ng quy ®Þnh ®Ò cËp ®Õn c¸c vÊn ®Ò sau : môc tiªu dù ¸n, ®Þa lý, cÊu tróc qu¶n lý, vai trß vµ tr¸ch nhiÖm, nh÷ng ®iÒu kho¶n tæng qu¸t trong viÖc sö dông tµi nguyªn thiªn nhiªn, ng©n s¸ch, h×nh ph¹t vµ tiÒn ph¹t. Nh÷ng quy ®Þnh nµy sau ®ã ®· ®­îc Së Ng­ NghiÖp t¸n thµnh vµo 8/1999.

Thùc hiÖn vµ tham gia ho¹t ®éng :

Nh÷ng ph­¬ng ph¸p céng ®ång hiÖn nay ®ang ®­îc tiÕn hµnh t¹i Thnorl Dach ®­îc tµi trî bëi nh÷ng nhµ tµi trî quèc tÕ (Vd : FAO, BØ) bao gåm nh÷ng viÖc sau : trång l¹i rõng ngËp n­íc, nghiªn cøu nh÷ng lo¹i h×nh ®¸nh c¸ kh«ng bÒn v÷ng.

Nh÷ng vÊn ®Ò ­u tiªn mµ céng ®ång ®Æt träng t©m trong t­¬ng lai lµ :

• 
  Gi¶m viÖc ®¸nh c¸ tr¸i phÐp th«ng qua luËt lÖ nghiªm ngÆt vÒ viÖc ®¸nh c¸ b»ng ®iÖn vµ thu ho¹ch c¸ vµo mïa ®Î trøng
  
• 
  Gi¶m sù mÊt rõng ngËp n­íc cho môc ®Ých n«ng nghiÖp
  
• 
  Gi¶m sè l­îng nh÷ng lß nung g¹ch lÊy nhiªn liÖu tõ cñi cña rõng ngËp n­íc
  
• 
  Gi¸o dôc nh÷ng ng­êi d©n ®Þa ph­¬ng vµ d¹y hä c¸ch b¶o vÖ nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn.
  

Каталог: mrcmekong.org -> envir training kit -> Vietnam

tải về 1.65 Mb.

Chia sẻ với bạn bè của bạn: