Ban th ký Uû héi s ng Mª c ng Ch¬ng tr×nh ®µo t¹o m I trêng
tải về 1.65 Mb.
|
- Điều hướng trang này:
- Qu¶n lý nghÒ c¸ hå chøa
- Tham gia cña céng ®ång trong viÖc qu¶n lý nghÒ c¸
- Ph¬ng ph¸p th¨m quan hiÖn trêng
- TrÝch s¸ch tham kh¶o
- Tµi liÖu tham kh¶o
§¸nh c¸ ë hå NËm Ngõm :§¸nh c¸ lµ nguån thøc ¨n chñ yÕu cho d©n lµng nh÷ng ngêi sö dông h¬n 50 loµi c¸ b¶n ®Þa t¹i hå chøa NËm Ngõm. Nh÷ng loµi chÝnh ®îc ®¸nh b¾t lµ C¸ Keo, Clupeid clueichthys aesarnensis, thêng ®îc ®¸nh b¾t b»ng líi. C¸ chiÕm 56,3 % protein trong b÷a ¨n cña ngêi d©n ®Þa ph¬ng. Trung b×nh mçi hé gia ®×nh tiªu thô 83.2 kg protein c¸ mçi n¨m so víi lîng tiªu thô trung b×nh cña níc Lµo lµ 8 – 10 kg mçi n¨m (Phonvisay 1999). Kho¶ng 50% nguån thu nhËp bæ sung cña c¸c hé gia ®×nh lµ do b¸n c¸ cho nh÷ng ngêi bu«n b¸n trong lµng. Thu nhËp tõ viÖc b¸n c¸ ®ñ ®Ó mua g¹o ®Ó gi¶i quyÕt nhu cÇu dinh dìng c¬ b¶n còng nh ®Ó trang tr¶i nh÷ng chi phÝ kh¸c. Ho¹t ®éng ®¸nh c¸ t¨ng lªn nhanh chãng trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y do d©n sè ®Þa ph¬ng gia t¨ng vµ ®Êt cho n«ng nghiÖp th× Ýt ®i. D©n lµng chuyÓn sang ®¸nh c¸ do hä cã thu nhËp cao h¬n so víi viÖc trång cÊy. Tæng sè ng d©n hiÖn nay lµ 3.437 ngêi trong ®ã cã 1,597 ngêi chuyªn nghiÖp (nghÜa lµ ®¸nh c¸ 5 ngµy hoÆc nhiÒu h¬n trong mét tuÇn). V¨n kiÖn ®Çu tiªn vÒ s¶n lîng ®¸nh b¾t c¸ t¹i hå chøa tõ ®Çu thËp niªn 1980 cho thÊy tæng s¶n lîng c¸ íc tÝnh lµ 1.027 tÊn mçi n¨m (Uû ban s«ng Mekong, 1984). N¨ng suÊt c¸ hµng n¨m t¹i hå chøa tõ n¨m 1979 ®Õn n¨m 1983 íc tÝnh kho¶ng 1.472 tÊn hay 37 kg/ha. KÓ tõ ®ã, tèc ®é khai th¸c vµ n¨ng suÊt dêng nh gi¶m h¼n. Tû lÖ ®¸nh b¾t íc tÝnh t¹i hå NËm Ngõm gi¶m tõ 50 kg/ha vµo n¨m 1975 xuèng kho¶ng 20 kg/ha vµo n¨m 1988, ®a ®Õn tæng n¨ng suÊt íc tÝnh lµ 740 tÊn mçi n¨m (Uû ban s«ng Mekong, 1992). Kh«ng may, t×nh h×nh thùc tÕ cßn tÖ h¹i h¬n. RÊt khã cã sè liÖu ®¸nh gi¸ ®¸ng tin cËy vÒ sè lîng c¸ ®¸nh b¾t do vÊn ®Ò ng d©n vµ nh÷ng ngêi chÕ biÕn c¸ ®¸nh gi¸ thÊp ®i vµ b¸o c¸o sai vÒ sè liÖu thèng kª ®Ó t¸nh bÞ ®¸nh thuÕ. Ph©n tÝch sè liÖu thèng kª ®¸nh b¾t chØ ra r»ng nghÒ c¸ hå chøa ®· chuyÓn tõ nh÷ng loµi t¬ng ®èi lín vµ cã gi¸ trÞ ¨n thÞt cao sang nh÷ng loµi nhá, cã gi¸ trÞ thÊp. §©y lµ khuynh híng th«ng thêng trong nghÒ c¸, ®îc nãi ®Õn nh “c¸ xuèng thøc ¨n gi¨ng” (Pauly et al,1998). Nh÷ng thay ®æi quan s¸t ®îc vÒ c¸c loµi c¸ thu ho¹ch ®îc t¹i hå NËm Ngõm trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y ®· cho thÊy r»ng nh÷ng nç lùc ®¸nh c¸ ®· lµm t¨ng s¶n lîng, nh÷ng còng cã sù thay ®æi ë mét sè loµi chñ yÕu. Dêng nh nghÒ c¸ t¹i NËm Ngõm ®ang trong giai ®o¹n chuyÓn tiÕp, khi nh÷ng ng d©n c¸ thÓ gi¶m ®¸nh b¾t vµ ®¸p l¹i, tæng sè ®¸nh b¾t th× cao h¬n tríc ®ã. Sù tiÕp tôc t¨ng nç lùc ®¸nh b¾t c¸ cã thÓ sÏ chuyÓn ®µn c¸ cã sè lîng Ýt h¬n, lín nhanh h¬n vµ ®ßi hái thøc ¨n Ýt h¬n nh c¸ Keo. MÆc dï tæng sè c¸ ®¸nh b¾t vµ gi¸ trÞ trong n¨m 1998 cao h¬n n¨m 1982 v× nç lùc ®¸nh b¾t c¸ cao h¬n, viÖc tiÕp tôc nç lùc ®¸nh b¾t c¸ nhiÒu h¬n dêng nh kh«ng mang l¹i nhiÒu lîi Ých h¬n cho c¸c ng d©n c¸ lÎ hay cho nghÒ c¸ nãi chung.
Nç lùc b¶o vÖ vµ b¶o tån :§Õn nay, viÖc qu¶n lý nghÒ c¸ t¹i hå NËm Ngõm tËp trung vµo viÖc tiÕn hµnh nghiªn cøu ®Ó t×m ra nh÷ng th«ng tin cÇn thiÕt vÒ nh÷ng loµi c¸ trªn hå vµ ph¶n øng cña chóng ®èi víi ¸p lùc ®¸nh b¾t. C¸c s¸ng kiÕn qu¶n lý kh¸c tËp trung vµo viÖc b¶o tån vµ b¶o vÖ nghÒ c¸ th«ng qua viÖc thiÕt lËp nh÷ng vïng b¶o vÖ trong nh÷ng b·i c¸ ®Î vµ sinh s¶n quan träng vµ tiÕn hµnh ch¬ng tr×nh nu«i nh÷ng loµi chän läc. Trung t©m Nghiªn cøu Tµi nguyªn Thuû sinh (LAReC) ®· ®Æt t¹i hå chøa mét ®iÓm tËp trung cho nh÷ng nç lùc qu¶n lý. Ngoµi nç lùc qu¶n lý nghÒ c¸ ®¸nh b¾t, viÖc nu«i c¸ lång bÌ ®· ®îc khuyÕn khÝch m¹nh mÏ nh mét ph¬ng tiÖn ®Ó cung cÊp nguån thu nhËp thay thÕ cho ng d©n vµ gi¶m ¸p lùc lªn quÇn thÓ c¸ tù nhiªn. Tõ khi xuÊt hiÖn ë hå NËm Ngõm vµo ®Çu nh÷ng n¨m 1990, viÖc nu«i c¸ lång bÌ ®· ph¸t triÓn nhanh chãng, víi sè lîng bÌ nu«i t¨ng tõ 55 lång n¨m 1997 ®Õn trªn 300 lång. Nh×n vÒ t¬ng lai, nh÷ng nhµ qu¶n lý nghÒ c¸ ®ang xem xÐt hai lùa chän : (i) gi÷ nghÒ c¸ nh hiÖn nay, th× cã thÓ t¹o ra lîng protein c¸ cao nhÊt, nhng chØ cã gi¸ trÞ kh«ng tèi u, hay (ii) cè g¾ng t¨ng cêng mua nh÷ng loµi c¸ to vµ cã gi¸ trÞ h¬n nh c¸ Sout Yai, Hampala macrolepitoda, th«ng qua viÖc x¸c ®Þnh vµ b¶o vÖ nh÷ng vïng sinh s¶n vµ nh÷ng vïng ¬m vµ h¹n chÕ viÖc dïng nh÷ng c«ng cô ®¸nh b¾t c¸ cßn bÐ. Tham gia cña céng ®ång trong viÖc qu¶n lý nghÒ c¸:Ngoµi viÖc b¶o tån vµ b¶o vÖ nghÒ c¸ hiÖn nay, nh÷ng cÊp cã thÈm quyÒn ®ang xem xÐt c¸ch tèt h¬n ®Ó qu¶n lý nghÒ c¸ NËm Ngõm th«ng qua sù trao nhiÒu quyÒn h¬n cho céng ®ång ®Þa ph¬ng nh nh÷ng ngêi cïng tham gia qu¶n lý nghÒ c¸. Mét ph¬ng ph¸p ®ång qu¶n lý ®Ó qu¶n lý nghÒ c¸ NËm Ngõm ®ang ®îc xem xÐt bao gåm sù tham gia nhiÒu h¬n cña céng ®ång ®Þa ph¬ng trong viÖc qu¶n lý nghÒ c¸ nh mét phÇn cña tæ chøc qu¶n lý cã sù tham gia cña tÊt c¶ nh÷ng bªn tham gia (nh: d©n lµng, chÝnh quyÒn huyÖn vµ tØnh, c¬ quan qu¶n lý hå, vµ ngêi bu«n b¸n c¸). Nh÷ng s¸ng kiÕn u tiªn ®îc nh÷ng ngêi tham gia x¸c ®Þnh ®Ó t×m kiÕm c¸ch gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò hiÖn nay trong nghÒ c¸ bao gåm : ThiÕt lËp ranh giíi ®¸nh c¸ ph©n ®Þnh râ rµng cña d©n lµng ®Ó tr¸nh m©u thuÉn gi÷a nh÷ng ng d©n vÒ quyÒn tiÕp cËn b·i c¸ Giíi h¹n sù tiÕp cËn ®èi víi nghÒ c¸ b»ng viÖc thiÕt lËp mét hÖ thèng cÊp giÊy phÐp ®¸nh c¸ C¶i thiÖn vµ thùc thi ph¸p luËt ®Ó ng¨n ngõa nh÷ng ho¹t ®éng ®¸nh c¸ tr¸i phÐp TiÕn hµnh gi¸m s¸t ®Òu ®Æn vµ tuÇn tra n¬i ®¸nh c¸ ®Þnh kú TiÕn hµnh mét ch¬ng tr×nh g©y l¹i ®µn c¸ chÝnh Gia t¨ng viÖc b¶o vÖ khu b¶o tån c¸ vµ nh÷ng vïng b¶o vÖ ThiÕt lËp gi¸ b¸n hîp lý tõ ng d©n ®Ó æn ®Þnh thu nhËp vµ ®a ra c¸ch ph©n phèi c«ng b»ng h¬n c¸c lîi Ých tõ nghÒ c¸. Th¸ch thøc phÝa tríc trong viÖc thùc hiÖn nh÷ng s¸ng kiÕn nµy lµ ®¹t ®îc c©n b»ng gi÷a sù uû th¸c quyÒn lùc cho céng ®ång ®Þa ph¬ng ®Ó cung cÊp cho nh÷ng c¬ng vÞ qu¶n lý cña chÝnh nh÷ng ng d©n – vµ nh÷ng ph¶n øng tõ c¸c cÊp thÈm quyÒn ë c¸c cÊp kh¸c nhau (x·, huyÖn, tØnh) trong ®¶m b¶o r»ng nh÷ng c¶i c¸ch cÇn thiÕt vÒ thÓ chÕ vµ luËt lÖ sÏ ®îc thùc hiÖn. Nh÷ng c©u hái vÉn tån t¹i vÒ kh¶ n¨ng cña céng ®ång ®Þa ph¬ng t¸c ®éng lªn nh÷ng hµnh ®éng qu¶n lý cÇn thiÕt vµ quyÒn lîi cña nh÷ng ngêi tham dù kh¸c trong viÖc chia xÎ vai trß qu¶n lý cña hä vµ trong viÖc b»ng lßng víi nh÷ng thay ®æi ®îc ®Ò xuÊt ®èi víi cÊu tróc viÖc qu¶n lý hiÖn nay. Mét cuéc th¶o luËn më réng vÒ nh÷ng th¸ch thøc vµ c¬ héi tríc viÖc c¶i tiÕn qu¶n lý cña nghÒ c¸ NËm Ngõm ®îc cung cÊp trong tµi liÖu tham kh¶o kÌm theo. Nh÷ng kÕ ho¹ch x©y dùng thªm nh÷ng ®Ëp níc trªn thîng lu lµm phøc t¹p sù qu¶n lý nghÒ c¸ hå chøa NËm Ngõm trong t¬ng lai. §Ëp NËm Ngõm 2 ®îc ho¹ch ®Þnh x©y dùng t¹i ghÒnh Noi ngay phÝa trªn ®Ëp hiÖn t¹i, cã thÓ g©y ra nh÷ng hËu qu¶ lín ®Õn nghÒ c¸ hå chøa NËm Ngõm. Ph¬ng ph¸p th¨m quan hiÖn trêngHäc viªn sÏ thùc hiÖn mét ngµy tham quan hå NËm Ngõm ®Ó häc tËp vÒ nghÒ c¸ hå chøa vµ nh÷ng th¸ch thøc cña viÖc qu¶n lý nguån tµi nguyªn nµy mét c¸ch bÒn v÷ng. Häc viªn sÏ ®îc nh÷ng ngêi cã kiÕn thøc vÒ tµi nguyªn ®i cïng trong chuyÕn tham quan ®Õn LARReC ®Ó t×m hiÓu nh÷ng s¸ng kiÕn b¶o vÖ vµ b¶o tån c¸ ®ang diÔn tiÕn, ®Õn chî c¸ ®Ó xem ho¹t ®éng ®a c¸ vµo bê vµ trao c¸, vµ trong chuyÕn tham quan ®Õn hå chøa ®Ó quan s¸t nh÷ng tËp qu¸n nghÒ c¸ (®¸nh c¸, nu«i trong lång). Trong chuyÕn tham quan, häc viªn sÏ xem xÐt nh÷ng c©u hái sau : T×nh tr¹ng vÒ sè lîng c¸ cña hå chøa? Nh÷ng tËp qu¸n ®¸nh c¸ nµo thêng ®îc ng d©n sö dông? Nh÷ng thay ®æi nµo ®îc quan s¸t trong khi thu ho¹ch vµ thµnh phÇn ®¸nh b¾t trong suèt h¬n 20 n¨m qua? Nh÷ng nhµ khoa häc nghÒ c¸ ®· dù ®o¸n ®iÒu g× cho t¬ng lai cña nghÒ c¸ hå chøa? Nh÷ng ng d©n nghÜ g× vÒ nghÒ c¸ trong thêi gian 10 n¨m tíi? Nh÷ng yÕu tè nµo ®ang chi phèi viÖc ®¸nh c¸ qu¸ møc trong hå chøa? Nh÷ng m©u thuÉn nµo vÒ sö dông tµi nguyªn xuÊt hiÖn trong hå chøa ? Cã nh÷ng ph¬ng ph¸p thay thÕ cho viÖc ®¸nh b¾t c¸ kh«ng? Ai lµ ngêi tham gia vµ lµ nh÷ng bªn quan t©m tíi nghÒ c¸ hå chøa NËm Ngõm. Céng ®ång ®Þa ph¬ng nªn cã vai trß g× trong c¬ng vÞ qu¶n lý nghÒ c¸? Nh÷ng ho¹t ®éng nµo mµ céng ®ång ®Þa ph¬ng cã thÓ lµm ®Ó gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò hiÖn nay trong nghÒ c¸? Nh÷ng biÖn ph¸p nµo cã thÓ vµ nªn ®îc tiÕn hµnh bëi c¸c cÊp cã thÈm quyÒn ®Ó c¶i tiÕn viÖc qu¶n lý nghÒ c¸? Ph¬ng ph¸p nµo tèi u cho viÖc qu¶n lý nghÒ c¸ ®Ó lµm t¨ng tèi ®a lîi nhuËn kinh tÕ ? ChiÕn lîc nµy vÒ mÆt sinh th¸i cã bÒn v÷ng kh«ng? Khi hoµn tÊt chuyÕn tham quan, nh÷ng nhãm nhá sÏ th¶o luËn vÒ nh÷ng ph¸t hiÖn cña hä víi sù nhÊn m¹nh vÒ nh÷ng bµi häc thùc tÕ ®· häc ®îc lµm t¨ng cêng sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng vµ lý thuyÕt IREM ®· ®îc d¹y trong khãa häc. triÓnNh÷ng ®iÒu ghi nhíNh÷ng bµi häc sau khi häc viªn hoµn tÊt nghiªn cøu vµ chuyÕn tham quan dù kiÕn bao gåm : Nh÷ng n¬i ®¸nh c¸ tù do tiÕp cËn nh hå c¸ NËm Ngõm th× kh«ng bÒn v÷ng vÒ l©u dµi. Nh÷ng gi¶i ph¸p cã thÓ ®¸p øng lµ ph©n chia quyÒn ®¸nh c¸ r¹ch rßi (VÝ dô: h¹n chÕ sù tiÕp cËn ®èi víi nghÒ c¸) kÕt hîp víi nh÷ng biÖn ph¸p ®Ó giíi h¹n tèc ®é khai th¸c ®Õn nh÷ng møc ®é bÒn v÷ng vµ lo¹i bá nh÷ng ho¹t ®éng ®¸nh c¸ tr¸i phÐp. B¶n th©n sù qu¶n lý nghÒ c¸ céng ®ång dêng nh kh«ng thµnh c«ng trong viÖc ®¶m b¶o tÝnh bÒn v÷ng cña nghÒ c¸. §Ó thµnh c«ng, chÝnh quyÒn ®Þa ph¬ng (Vd: nh÷ng giµ lµng) ph¶i cã ¶nh hëng ®Õn nh÷ng ng d©n c¸ thÓ ®Ó thùc thi nh÷ng ho¹t ®éng ®¸nh c¸ bÒn v÷ng vµ ®Ó h¹n chÕ lîng ngêi tõ lµng x· hä bíc vµo nghÒ c¸ vµ cã thÈm quyÒn h¹n chÕ sù tiÕp cËn cña nh÷ng ng d©n tõ lµng kh¸c ®Õn nh÷ng b·i ®¸nh c¸ ®· ®îc quy ®Þnh. NhÊn m¹nh nguyªn nh©n cña nh÷ng vÊn ®Ò qu¶n lý tµi nguyªn ph¶i ®îc hiÓu thÊu ®¸o nÕu muèn x¸c ®Þnh c¸c gi¶i ph¸p cã hiÖu qu¶. Nh©n tè chÝnh chi phèi ®Õn viÖc khai th¸c c¸ qu¸ møc t¹i vïng NËm Ngõm lµ sù gia t¨ng sè lîng ngêi d©n ®Þa ph¬ng vµ t¬ng øng víi nã lµ sè ngêi gia nhËp nghÒ c¸ t¨ng lªn. Nh÷ng chiÕn lîc qu¶n lý cho t¬ng lai ®îc ®Ò xuÊt cho nghÒ c¸ ph¶i cung cÊp nh÷ng nguån thu nhËp thay thÕ cho céng ®ång ®Þa ph¬ng nÕu vÊn ®Ò ¸p lùc ®¸nh c¸ qu¸ møc ®îc gi¶i quyÕt. Sù qu¶n lý hiÖu qu¶ nghÒ c¸ g¾n liÒn víi sù hiÓu biÕt vÒ tµi nguyªn c¸ ®îc qu¶n lý. Trõ khi nh÷ng nhµ qu¶n lý nghÒ c¸ hiÓu mét c¸ch ®óng ®¾n nh÷ng nhu cÇu vÒ nh÷ng loµi c¸ (nh yªu cÇu vÒ m«i trêng sèng) vµ ®éng lùc häc sè lîng (Vd : vÒ néi dung x¸c ®Þnh tèc ®é khai th¸c cho phÐp vµ dông cô ®¸nh c¸ cho phÐp), hä sÏ kh«ng thÓ thiÕt lËp nªn nh÷ng môc tiªu cho viÖc qu¶n lý nghÒ c¸ vµ dù ®o¸n sè lîng c¸ sÏ ®¸p øng nh thÕ nµo díi ¸p lùc khai th¸c TrÝch s¸ch tham kh¶oUû ban s«ng Mekong. 1992. NghÒ c¸ trong h¹ lu s«ng Mekong – Lµo: Xem xÐt nh÷ng vïng nghÒ c¸ t¹i h¹ lu s«ng Mekong. Uû ban l©m thêi phèi hîp ®iÒu tra h¹ lu lu vùc s«ng Mekong. Uû ban Mekong. 1984. Ph¸t triÓn vµ qu¶n lý nghÒ c¸ t¹i hå NËm Ngõm, Céng hoµ d©n chñ nh©n d©n Lµo. Uû ban l©m thêi phèi hîp ®iÒu tra h¹ lu lu vùc Mekong Pauly D, Chirstensen V, Dalsgarrd J, Froese R. vµ Torres F. Jr.1998. §¸nh c¸ díi m¹ng líi thøc ¨n ®¹i d¬ng. Khoa häc 279 : 860 – 863 Phonvisay, S. 1999. Tµi nguyªn thuû s¶n vµ khung chÝnh s¸ch ph¸t triÓn nghÒ c¸ t¹i Céng hoµ d©n chñ nh©n d©n Lµo. Sù ph¸t triÓn cña vËt nu«i vµ nghÒ c¸. Tµi liÖu tham kh¶o :KhuyÕt danh. Kh«ng ngµy th¸ng. §o¹n trÝch tõ Ph¸t triÓn vµ Qu¶n lý nghÒ c¸ t¹i hå NËm Ngõm, Céng hoµ d©n chñ nh©n d©n Lµo. Uû ban phèi hîp ®iÒu tra h¹ lu lu vùc s«ng Mekong (B¶n tiÕng Anh). Phounsavath, S, H. Nilsson, M. Khumsri vµ W.D Hartmann. 2000. §ång qu¶n lý nghÒ c¸ t¹i 2 hå chøa lín – Nh÷ng vÊn ®Ò vµ th¸ch thøc. Uû ban s«ng Mekong (B¶n tiÕng Anh). Phounsavath, S vµ H Nilson. 1998. Nh÷ng ®iÒu kiÖn cho sù ph¸t triÓn hÖ thèng ®ång qu¶n lý nghÒ c¸: Nghiªn cøu chuyªn ®Ò cho hå chøa NËm Ngõm, Céng hoµ d©n chñ nh©n d©n Lµo. Uû ban s«ng Mekong (B¶n tiÕng Anh). Vanthanouuvong, K vµ H. Nilsson. 1998. §¸nh gi¸ kinh tÕ cña sù nu«i c¸ t¹i hå chøa NËm Ngõm, Céng hoµ d©n chñ nh©n d©n Lµo. Uû ban s«ng Mekong (B¶n tiÕng Anh). nghiªn cøu chuyªn ®Ò sè 11 –觸nhGÝa T¸c §éng M«i Trêng Cña Dù ¸n Thuû ®iÖn tÝch n¨ng LAM TA KHONGtải về 1.65 Mb. Chia sẻ với bạn bè của bạn:
|