Ph­¬ng ph¸p th¨m quan hiÖn tr­êng

Ph­¬ng ph¸p th¨m quan hiÖn tr­êng

C¸c häc viªn sÏ ®­îc tæ chøc thµnh c¸c nhãm nhá ®Ó th¨m nhµ m¸y víi nhiÖm vô cô thÓ cña mçi nhãm ®­îc giao nh­ sau:

Nh÷ng ®iÒu ghi nhí

1. 
   HiÓu râ c¸c khã kh¨n trong viÖc x¸c ®Þnh c¸c t¸c ®éng m«i tr­êng cña nhµ m¸y c«ng nghiÖp hiÖn t¹i mµ kh«ng cã th«ng tin nÒn (tøc lµ tµi liÖu vÒ c¸c ®iÒu kiÖn m«i tr­êng tr­íc khi xuÊt hiÖn nhµ m¸y c«ng nghiÖp) ®Ó dùa vµo ®ã cã thÓ ®¸nh gi¸ møc ®é t¸c ®éng. Sù khiÕm khuyÕt nµy nªu bËt tÇm quan träng cña viÖc ph¶i hoµn thµnh gi¸m s¸t c¸c sè liÖu nÒn toµn diÖn nh­ lµ mét phÇn §TM ®­îc hoµn thµnh cho mét dù ¸n chÝnh vµ c¸c ho¹t ®éng ®Ó ®¶m b¶o r»ng chÊt l­îng m«i tr­êng tr­íc vµ sau ®­îc hiÓu mét c¸ch râ rµng.
   
2. 
   Xem xÐt §TM ®· ®­îc hoµn thiÖn tr­íc ®©y hoÆc hoµn thµnh kiÓm to¸n §TM cho c«ng nghiÖp hiÖn t¹i mµ §TM ch­a ®­îc lµm (Nhµ m¸y ph©n bãn Cöu Long) cã thÓ cung cÊp c¸c th«ng tin gi¸ trÞ cho c¸c nhµ qu¶n lý m«i tr­êng liªn quan ®Õn c¸c ¶nh h­ëng m«i tr­êng thùc tÕ cña nhµ m¸y c«ng nghiÖp. Ph¶n håi nh­ vËy cho phÐp c¸c nhµ qu¶n lý ®¸nh gi¸ hoÆc lµ tiªu chuÈn m«i tr­êng hiÖn t¹i ®­îc b¶o l­u, hoÆc lµ hä nªn lµm chÆt chÏ h¬n.
   
3. 
   §TM kh«ng nªn coi nh­ lµ mét rµo c¶n ®¬n lÎ mµ nhµ m¸y c«ng nghiÖp ph¶i lµm râ tõ khi b¾t ®Çu ho¹t ®éng mµ chØ lµ mét phÇn trong mét lo¹t b­íc ®­îc dù ®Þnh cung cÊp ®Ó b¶o vÖ m«i tr­êng liªn tôc trong toµn bé tuæi thä cña nhµ m¸y c«ng nghiÖp ®ã (Tõ thuë ph«i thai ®Õn khi kÕt thóc) - bao gåm lËp kÕ ho¹ch vµ thiÕt kÕ, x©y dùng, vËn hµnh vµ ch¹y thö. Ph¶n håi cung cÊp tõ §TM ban ®Çu, gi¸m s¸t th­êng xuyªn c¸c ¶nh h­ëng m«i tr­êng, vµ th«ng qua hÖ thèng qu¶n lý m«i tr­êng néi bé cho phÐp c¸c nhµ m¸y c«ng nghiÖp tiÕp tôc ®¸nh gi¸ tÝnh hiÖu qu¶ cña c¸c biÖn ph¸p gi¶m thiÓu vµ tiÕp tôc c¶i thiÖn m«i tr­êng th«ng qua viÖc ¸p dông c¸ch qu¶n lý m«i tr­êng tèt nhÊt hiÖn nay.
   

Tµi liÖu tham kh¶o

Anonymous. 1996. Supplementary Report on Environmental Impact Assessment of Cuu Long Fertilizer Factory.

nghiªn cøu chuyªn ®Ò sè 17: mèi quan t©m vÒ søc khoÎ m«i tr­êng liªn quan ®Õn viÖc sö dông ho¸ chÊt n«ng nghiÖp ë vïng ch©u thæ s«ng mª c«ng

Môc ®Ých

VÊn ®Ò

1. 
   Nh÷ng hËu qu¶ kh«ng mong muèn cña sù lùa chän chÝnh s¸ch khi thiÕu hiÓu biÕt vÒ c¸c t¸c ®éng m«i tr­êng tiÒm tµng.
   
2. 
   TÇm quan träng cña viÖc ®¸nh gi¸ c¸c t¸c ®éng m«i tr­êng cña c¸c chÝnh s¸ch ®Ò xuÊt tr­íc khi thùc hiÖn
   
3. 
   NhËn thøc thÊp vÒ m«i tr­êng cña ng­êi n«ng d©n dÉn ®Õn viÖc sö dông kh«ng hîp lý ho¸ chÊt n«ng nghiÖp.
   
4. 
   CÇn qu¶n lý ho¸ chÊt tõ ®Çu ®Õn cuèi ®Ó gi¶m thiÓu c¸c t¸c ®éng tíi m«i tr­êng vµ søc khoÎ con ng­êi liªn quan ®Õn viÖc s¶n xuÊt vµ sö dông chóng.
   

Môc tiªu kho¸ häc

• 
  Th¶o luËn c¸c vÊn ®Ò liªn quan ®Õn m«i tr­êng vµ søc khoÎ con ng­êi liªn quan ®Õn viÖc dïng ho¸ chÊt n«ng nghiÖp.
  
• 
  Nªu chi tiÕt lîi Ých tr«ng ®îi tõ viÖc gia t¨ng sö dông ho¸ chÊt n«ng nghiÖp.
  
• 
  ChØ râ c¸c thµnh phÇn m«i tr­êng cã gi¸ trÞ (SEI) bÞ rñi ro do viÖc sö dông qu¸ møc ho¸ chÊt n«ng nghiÖp.
  
• 
  NhËn biÕt c¸c thµnh phÇn m«i tr­êng quÝ gi¸ bÞ nguy hiÓm khi dïng qu¸ n«ng d­îc.
  
• 
  Kh¸i qu¸t ho¸ c¸ch ®i vµ ®iÒu kh«ng tr¸nh ®­îc vµ c¸c ¶nh h­ëng cña d­ l­îng ho¸ chÊt n«ng nghiÖp vµo m«i tr­êng tiÕp nhËn.
  
• 
  §­a ra c¸c vÝ dô liªn quan trùc tiÕp vµ gi¸n tiÕp ®Õn m«i tr­êng vµ søc khoÎ con ng­êi.
  
• 
  Th¶o luËn vÒ kh¸i niÖm ý nghÜa vµ gi¶i thÝch c¸ch x¸c ®Þnh ý nghÜa cña c¸c t¸c ®éng m«i tr­êng tiÒm tµng
  
• 
  Phª ph¸n hiÖu qu¶ cña c¸c biÖn ph¸p gi¶m thiÓu hiÖn h÷u trong viÖc lµm gi¶m, lo¹i trõ, ®Òn bï hoÆc khèng chÕ c¸c ¶nh h­ëng cã h¹i liªn quan ®Õn viÖc sö dông c¸c ho¸ chÊt n«ng nghiÖp.
  
• 
  §Ò xuÊt c¸c biÖn ph¸p gi¶m thiÓu bæ sung ®­îc chøng tá lµ cã hiÖu qu¶ h¬n.
  
• 
  §¸nh gi¸ sù thÝch hîp cña kiÕn thøc hiÖn t¹i vÒ viÖc ñng hé vµ ph¶n ®èi sù sö dông ho¸ chÊt n«ng nghiÖp.
  
• 
  Tæng kÕt c¸c xem xÐt khi hoµn tÊt ph©n tÝch chi phÝ - lîi Ých cña viÖc sö dông ho¸ chÊt n«ng nghiÖp trong ®ång b»ng s«ng Cöu Long.
  

Tãm t¾t dù ¸n

Giíi thiÖu vµ xuÊt xø

S«ng Mª C«ng víi chiÒu dµi 4.200 km vµ cung cÊp 466 tû m³/n¨m, lµ s«ng lín thø m­êi trªn thÕ giíi. S«ng Mª C«ng ch¶y vµo Nam ViÖt nam qua s«ng TiÒn vµ s«ng HËu víi tæng chiÒu dµi 1.708 km vµ qua 137 kªnh m­¬ng t­íi chÝnh víi tæng chiÒu dµi 2.780 km. S«ng Mª C«ng nhËn kho¶ng 90 tû m³ n­íc m­a hµng n¨m, trong ®ã 90% trong mïa m­a. Kh«ng may lµ c¸c th¸ng m­a vµ dßng ch¶y lín cña s«ng Mª c«ng x¶y ra ®ång thêi, nªn th­êng g©y ra lôt nÆng trong mïa m­a, sau ®ã l¹i lµ h¹n h¸n trong mïa kh«.

Vïng ch©u thæ Mª C«ng cña ViÖt Nam lµ vïng trång c©y l­¬ng thùc lín nhÊt c¶ n­íc, chiÕm kho¶ng 37% diÖn tÝch trång trät vµ cung cÊp h¬n mét nöa s¶n l­îng l­¬ng thùc, 50% c¸ vµ 60% hoa qu¶. HiÖn t¹i kho¶ng 2,6 triÖu hÐc ta trong ch©u thæ ®­îc sö dông cho trång trät vµ nu«i trång thuû s¶n, chiÕm 2/3 cña tæng diÖn tÝch 3,9 triÖu hÐc ta. Lóa mét vô vµ lóa hai vô lµ thêi vô phæ biÕn trong vïng ch©u thæ ®ang ®­îc ¸p dông cho 70% ®Êt n«ng nghiÖp. Kho¶ng 20% ®Êt ®­îc dïng cho c©y trång c¹n vµ c©y l©u n¨m.

§ång b»ng s«ng Cöu Long tõ l©u ®· ®­îc coi lµ vùa lóa cña ViÖt Nam víi s¶n l­îng thãc t¨ng rÊt nhanh tõ n¨m 1985. Míi ®©y, nu«i trång thuû s¶n (chñ yÕu lµ nu«i t«m) ®· ®­îc ph¸t triÓn nhanh chãng trªn kh¾p vïng ®ång b»ng, ®Æc biÖt trong m«i tr­êng biÓn vµ m«i tr­êng n­íc ngät vïng ven biÓn do lîi nhuËn thu l¹i cao h¬n so víi trång lóa. VÝ dô, khu vùc giµnh cho nu«i trång thuû s¶n ë tØnh VÜnh Long ®­îc thiÕt kÕ t¨ng tõ 18.000 ha n¨m 2000 lªn ®Õn 31.000 ha n¨m 2010. S¶n l­îng thuû s¶n trong ®ång b»ng lµ 266.982 tÊn n¨m 1995, t¨ng lªn 284.926 tÊn n¨m 1996.

N¨m 1995, d©n sè cña vïng Ch©u thæ Mª C«ng ë ViÖt Nam lµ 15,9 triÖu ng­êi víi mËt ®é trung b×nh lµ 403 ng­êi/km² gÇn gÊp ®«i so víi phÇn cßn l¹i cña c¶ n­íc. Dùa trªn tèc ®é t¨ng d©n sè hiÖn t¹i th× tû lÖ t¨ng trong vïng Ch©u thæ lµ 2,1% mçi n¨m, d©n sè sÏ ®¹t 23,7 triÖu ng­êi vµo n¨m 2015. Sù gia t¨ng d©n sè nhanh chãng lµ mèi quan t©m nghiªm träng bëi v× quü ®Êt ®· tiÕn gÇn ®Õn giíi h¹n theo sè ng­êi sö dông ®Êt (hiÖn nay tØ lÖ ®Êt theo ®Çu ng­êi chØ lµ 0,16 ha/ng­êi).

Tr×nh ®é häc vÊn cña d©n c­ vïng ®ång b»ng s«ng Cöu Long nh×n chung cßn thÊp. Sè ng­êi cã häc vÊn cao (trung häc, cao ®¼ng, ®¹i häc vµ nghiªn cøu sinh) chØ b»ng 1/3 sè ng­êi cã häc vÊn ë ViÖt Nam. Thªm n÷a, do chi phÝ gi¸o dôc cao, ngµy cµng nhiÒu ng­êi kh«ng ®Õn tr­êng hoÆc ®Õn tr­êng muén h¬n tuæi cña hä.

Sö dông ph©n bãn ë vïng Ch©u thæ s«ng Mª C«ng

Ho¸ chÊt n«ng nghiÖp ®ãng mét vai trß quan träng trong th©m canh. Chóng lµ ph­¬ng ph¸p chi phÝ thÊp vµ hÊp dÉn trong viÖc t¨ng n¨ng suÊt cho mçi hÐc ta ®Êt, lµm ng­êi n«ng d©n cã thu nhËp cao theo c«ng søc lao ®éng vµ vèn ®Çu t­ cña hä. Sù sö dông ho¸ chÊt n«ng nghiÖp ®· t¨ng ®¸ng kÓ trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, nhÊt lµ ë c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn th× viÖc cè g¾ng ®Ó ®¹t ®­îc sù an toµn l­¬ng thùc th«ng qua viÖc t¨ng s¶n l­îng lµ ®iÒu ®Æc biÖt quan träng. §iÒu nµy còng ®óng ®èi víi ViÖt Nam, n¬i cã sè l­îng ho¸ chÊt n«ng nghiÖp dïng trong n«ng nghiÖp n¨m 1994 ®· t¨ng gÊp ba lÇn so víi n¨m 1980. Ph©n v« c¬ lµ lo¹i ho¸ chÊt n«ng nghiÖp ®­îc dïng phæ biÕn nhÊt ë ViÖt nam víi l­îng dïng hiÖn t¹i ®· ®¹t tíi møc 3 triÖu tÊn/n¨m trong ®ã 2 triÖu tÊn ®­îc nhËp khÈu. Ni-t¬ ®· ®­îc ®­a vµo ViÖt Nam tr­íc Phèt-pho vµ Ka-li v× hiÖu qu¶ vÒ n¨ng suÊt cña nã – c¸c gièng lóa hiÖn ®¹i rÊt thÝch øng víi Ni-t¬. ChÝnh phñ ViÖt Nam ®· tÝch cùc khuyÕn khÝch n«ng d©n dïng Ni-t¬ th«ng qua trî gi¸. Sù kÕt hîp c¸c yÕu tè nµy ®· dÉn tíi viÖc ng­êi n«ng d©n dïng qu¸ møc Ni-t¬.

Ng­êi n«ng d©n trong vïng ch©u thæ Mª c«ng gi¶i thÝch r»ng viÖc sö dông ph©n bãn t¨ng ®¸ng kÓ trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y do sù gia t¨ng th©m canh mïa vô. Tr­íc ®©y, chØ trång mét vô trong mét n¨m vµ ng­êi n«ng d©n kh«ng chó ý nhiÒu ®Õn viÖc sö dông ph©n bãn bëi v× hµng n¨m phï sa lµm giµu chÊt dinh d­ìng. §iÒu ®ã hiÖn nay ®· thay ®æi, ng­êi n«ng d©n ®· t¨ng sè vô lªn 2 hoÆc 3 vô mét n¨m dÉn ®Õn dù suy gi¶m nghiªm träng chÊt l­îng ®Êt trång. Do ®ã, ®Ó duy tr× hoÆc ®Ó t¨ng n¨ng suÊt, mét l­îng lín ph©n ho¸ häc ph¶i ®­îc sö dông.

Trong vïng ch©u thæ Mª c«ng, dïng ph©n bãn ®­îc xem nh­ ®¹t møc tèi ­u ngo¹i trõ kh¶ n¨ng dïng h¬i qu¸ møc Ni-t¬ trong mïa m­a. §iÒu nµy cho thÊy r»ng, ngay c¶ trªn quan ®iÓm tèi ­u kinh tÕ, rÊt nhiÒu c¬ héi vÉn cßn ®Ó gi¶m tØ lÖ dïng ph©n bãn (®Æc biÖt lµ ph©n Ni-t¬). §iÒu nµy nãi dÔ h¬n lµm. Lµm viÖc víi ng­êi n«ng d©n ®Ó gi¶m sö dông ph©n bãn lµ ®iÒu rÊt phøc t¹p do sù thiÕu nhËn thøc vÒ sù cÇn thiÕt ph¶i sö dông ph©n bãn mét c¸ch c©n ®èi. RÊt nhiÒu n«ng d©n cã khuynh h­íng dïng nhiÒu ph©n ®¹m chø kh«ng dïng phèt pho vµ kali. Dïng ph©n bãn mét c¸ch kh«ng c©n ®èi nh­ vËy vÒ l©u dµi lµ kh«ng bÒn v÷ng vµ cã thÓ dÉn tíi c¸c vÊn ®Ò kh«ng mong muèn. VÝ dô, qu¸ nhiÒu ni t¬ còng lµm t¨ng sù ph¸t triÓn cña c©y vµ dÉn ®Õn thu hót s©u bä ph¸ ho¹i do ®ã l¹i cÇn t¨ng sö dông thuèc trõ s©u.

Sö dông thuèc trõ s©u trong ch©u thæ s«ng Mª c«ng.

Trong khi c¸c biÖn ph¸p qu¶n lý s©u h¹i kh¸c cã xu h­íng suy gi¶m, viÖc sö dông thuèc trõ s©u ®· t¨ng mét c¸ch v÷ng ch¾c ë ViÖt Nam. Sè l­îng thuèc trõ s©u dïng trong n«ng nghiÖp t¨ng 140% gi÷a n¨m 1991 vµ 1994 nh­ ®· nªu trong b¶ng d­íi ®©y.

Lo¹i thuèc…	1991		1992		1993		1994
	TÊn	%	TÊn	%	TÊn	%	TÊn	%
Trõ s©u	17.590	82.2	18.100	74.1	17.700	69.2	23.500	68.3
DiÖt nÊm	2.770	12.6	2.800	11.5	3.800	24.8	4.650	15.5
DiÖt cá	500	3.3	2.600	10.6	3.050	11.9	3.500	11.7
Lo¹i kh¸c	410	1.9	915	3.8	1.050	4.1	1.350	4.5
Tæng céng	24.400		24.415		25.600		30.000

Sö dông thuèc trõ s©u trong trång lóa chiÕm kho¶ng 65.5% cña tæng gi¸ trÞ thuèc trõ s©u trªn thÞ tr­êng trong n¨m 1996. Thuèc diÖt c«n trïng lµ lo¹i thuèc trõ s©u ®­îc dïng réng r·i nhÊt (85%) cho trång lóa. Thuèc diÖt nÊm ®­îc sö dông t­¬ng ®èi thÊp, t­¬ng ®­¬ng víi thuèc diÖt cá chØ chiÕm kho¶ng 4%.

C¸c nghiªn cøu vÒ sù sö dông thuèc trõ s©u ë ViÖt Nam cho thÊy r»ng thuèc trõ s©u bÞ sö dông qu¸ møc x¶y ra ë ®ång b»ng s«ng Cöu Long nhiÒu h¬n so víi miÒn B¾c. HËu qu¶ lµ chi phÝ cho thuèc trõ s©u cña ng­êi n«ng d©n trong vïng ch©u thæ Mª c«ng cao h¬n ®¸ng kÓ so víi vïng ch©u thæ s«ng Hång ë miÒn B¾c ViÖt nam. TÇn suÊt dïng trong vïng ch©u thæ Mª c«ng còng lín h¬n (thuèc trõ s©u th­êng ®­îc sö dông 5,3 lÇn cho mét vô), mÆc dï viÖc sö dông nhiÒu thuèc trõ s©u lµ phæ biÕn ë c¸c vïng trång lóa trong c¶ n­íc. So s¸nh víi c¸c n­íc kh¸c ë §«ng Nam ¸, chi phÝ cho thuèc trõ s©u vµ sè lÇn sö dông ë ViÖt Nam cao h¬n nh­ nªu trong b¶ng sau ®©y víi sè liÖu s­u tËp tõ 1990-1991 :

Vïng/Quèc gia	Chi phÝ (USD/ha)	Sè lÇn sö dông
Trung Quèc	25.6	3.5
Ên ®é	24.9	2.4
Philippin	26.1	2.0
Indonesia	7.7	2.2
B¾c ViÖt nam	22.3	1.0
Nam ViÖt nam	39.3	5.3

XÐt vÒ tæng sè, kho¶ng 2.000 ®Õn 3.000 tÊn thuèc trõ s©u ®­îc sö dông hµng n¨m trong vïng ch©u thæ Mª c«ng. N¨m 1990, c¸c tØnh phÝa Nam ViÖt nam dïng 5.615 tÊn gåm 77 lo¹i thuèc trõ s©u kh¸c nhau, trong ®ã kho¶ng 4.848 tÊn lµ thuèc diÖt c«n trïng vµ 392 tÊn diÖt nÊm. RÊt nhiÒu lo¹i thuèc trõ s©u ®­îc dïng phæ biÕn (Phèt pho h÷u c¬, c¸c-ba-m¸t, hä cóc..) rÊt dÔ ph©n huû kh«ng tån l­u trong m«i tr­êng. C¸c thuèc trõ s©u kh¸c, mÆc dï Ýt ®­îc dïng nh­ng l¹i g©y ra c¸c mèi lo ng¹i nhiÒu h¬n do kh¶ n¨ng tån l­u l©u dµi trong m«i tr­êng vµ th­êng ®­îc ph¸t hiÖn trong ch­¬ng tr×nh gi¸m s¸t chÊt l­îng n­íc. KÕt qu¶ lÊy mÉu ®¹i diÖn ë c¸c tr¹m lÊy mÉu ë vïng Ch©u thæ Mª C«ng ®­îc tãm t¾t trong b¶ng sau (ghi chó: tÊt c¶ c¸c kÕt qu¶ biÓu diÔn b»ng
mg/L x 10^-6).

Tr¹m	Heptachlor	Aldrin	DDE	Endrine	Dieldrine	TDE	DDT
1	 0.1	 0.1	 0.1	0.2	0.4	73	217
2	 0.1	0.2	 0.1	0.2	0.3	67	321
3	 0.1	0.1	 0.1	 0.1	 0.1	59	248
4	 0.1	 0.1	 0.1	 0.1	 0.1	67	309
5	 0.1	 0.1	 0.1	0.3	 0.1	42	226
6	 0.1	0.3	 0.1	 0.1	 0.1	40	240
7	 0.1	 0.1	 0.1	 0.1	0.3	111	275
8	 0.1	 0.1	 0.1	 0.1	0.2	122	310
9	 0.1	0.3	 0.1	 0.1	 0.1	86	279
10	 0.1	 0.1	1.2	0.4	 0.1	120	386
11	 0.1	 0.1	0.6	 0.1	 0.1	95	345
12	 0.1	 0.1	0.3	 0.1	 0.1	60	281
13	 0.1	 0.1	0.4	 0.1	 0.1	75	238

Theo Tiªu chuÈn ChÊt l­îng n­íc cña ViÖt nam (TCVN 5942-1995), tæng hµm l­îng ho¸ chÊt b¶o vÖ thùc vËt trong n­íc mÆt (tøc lµ thÝch hîp ®èi víi sö dông cho sinh ho¹t) kh«ng ®­îc v­ît qu¸ 0,15 mg/l. C¸c quan ng¹i ®­îc nªu lªn lµ tiªu chuÈn nµy qu¸ cao, vµ dÉn chøng cí lµ søc khoÎ con ng­êi cã thÓ bÞ ¶nh h­ëng tiªu cùc bëi sù tiÕp xóc vµ hÊp thu ho¸ chÊt Phèt pho vµ Clo h÷u c¬ ë hµm l­îng thÊp h¬n tiªu chuÈn cho phÐp. Qua so s¸nh, Tæ chøc Y tÕ ThÕ giíi (WHO) ®· kiÕn nghÞ lµ ph¶i h¹ thÊp nång ®é cho phÐp lín nhÊt ®èi víi ho¸ chÊt b¶o vÖ thùc vËt (vÝ dô DDT  2.10^-3 mg/L, aldrin + dieldrin  3.10^-5 mg/L, lindane  2.10^-3 mg/L, 2,4D  30.10^-5 mg/L). TÝnh ­u viÖt cña c¸c tiªu chuÈn cña WHO lµ chóng «n hoµ h¬n, b¶o vÖ tèt h¬n cho c¸c lo¹i sö dông n­íc kh¸c nhau vµ ®­îc ®Þnh râ cho tõng lo¹i ho¸ chÊt riªng biÖt chø kh«ng ph¶i cho tæng hµm l­îng ho¸ chÊt.

Ho¸ chÊt n«ng nghiÖp ®­îc ®o trong tÊt c¶ c¸c thµnh phÇn cña m«i tr­êng (ngoµi n­íc ra cßn ®Êt vµ phï sa). Mèi lo ng¹i ®Æc biÖt lµ kÕt qu¶ gi¸m s¸t cho thÊy sù hiÖn diÖn cña c¸c ho¸ chÊt bÞ cÊm hoÆc h¹n chÕ nh­ DDT, lindane, captan, monocrotophos, methyl parathion, azodrin, and methamidophos.

¶nh h­ëng cña ho¸ chÊt n«ng nghiÖp tíi m«i tr­êng

S¶n xuÊt lóa g¹o ë ®ång b»ng s«ng Cöu Long cña ViÖt Nam gãp phÇn ®¸ng kÓ ®Õn sù thµnh c«ng vÒ kinh tÕ cña quèc gia vÒ mÆt l­¬ng thùc vµ an toµn l­¬ng thùc quèc gia, t¨ng nguån thu th«ng qua xuÊt khÈu g¹o d­. Tuy nhiªn ®iÒu quan träng lµ kh«ng t¸ch rêi lîi Ých kinh tÕ víi c¸c vÊn ®Ò m«i tr­êng tiÒm tµng liªn quan ®Õn sù gia t¨ng m¹nh mÏ cña canh t¸c lóa ë ViÖt nam. Th©m canh n«ng nghiÖp cã thÓ lµm t¨ng viÖc sö dông c¸c ho¸ chÊt n«ng nghiÖp ë vïng ®ång b»ng, mét c¸i gi¸ vÒ c¸c t¸c ®éng bÊt lîi nh­ c¸c vÊn ®Ò liªn quan ®Õn søc khoÎ con ng­êi vµ thiÖt h¹i cho m«i tr­êng. C¸c ¶nh h­ëng bÊt lîi cña viÖc sö dông ho¸ chÊt n«ng nghiÖp nµy ®­îc gi¶i thÝch tãm t¾t trong c¸c phÇn sau.

C¸c vÊn ®Ò m«i tr­êng liªn quan ®Õn sö dông ph©n bãn

C¸c ¶nh h­ëng m«i tr­êng tiÒm tµng cña viÖc sö dông ph©n bãn trong n«ng nghiÖp ®Æc biÖt nÕu sö dông víi khèi l­îng lín hay sö dông kh«ng ®óng c¸ch bao gåm:

• 
  Ni t¬ (N) vµ phèt pho (P) trong dßng ch¶y mÆt cã thÓ gãp phÇn g©y phó d­ìng nguån n­íc tiÕp nhËn dÉn tíi lµm c¹n kiÖt «xy hoµ tan vµ chÕt c¸.
  
• 
  KhÝ Amonݨc (NH₃) cã thÓ g©y s­¬ng mï vµ gãp phÇn lµm chua ®Êt.
  
• 
  OxÝt Nit¬ (NO_X) cã thÓ gãp phÇn g©y m­a a xÝt trong vïng vµ gi¶m chÊt l­îng kh«ng khÝ côc bé.
  
• 
  Sulphur dioxide (SO₂) ph¶n øng víi c¸c khÝ kh¸c gãp phÇn h×nh thµnh s­¬ng mï vµ còng g©y m­a a xÝt trong khu vùc.
  
• 
  Bôi cã thÓ g©y h¹i côc bé vµ g©y ra s­¬ng mï c¶n tÇm nh×n.
  
• 
  Flo (F), ë nång ®é cao, g©y nguy hiÓm cho ®éng vµ thùc vËt.
  

MÆc dï c¸c t¸c ®éng liÖt kª ë trªn th«ng th­êng kh«ng thÓ nhËn thÊy ®­îc, nh­ng nÕu tÝch luü l¹i, chóng cã thÓ dÉn ®Õn suy tho¸i nghiªm träng nguån n­íc tiÕp nhËn, ®Êt vµ m«i tr­êng nãi chung trõ khi c¸c biÖn ph¸p ng¨n ngõa ®­îc ¸p dông. ë c¸c n­íc ph¸t triÓn, møc ®é sö dông ph©n bãn dùa trªn c¸c ph©n tÝch ®Êt th­êng xuyªn ®Ó ng¨n ngõa hµm l­îng ph©n bãn cao trong ®Êt vµ c¸c ¶nh h­ëng tiªu cùc ®Õn m«i tr­êng. Nãi chung ®iÒu ®ã ch­a ®­îc lµm ë c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn nh­ ViÖt Nam n¬i n«ng d©n th­êng sö dông khèi l­îng ph©n bãn qu¸ møc trong suy nghÜ sai lÇm r»ng dïng cµng nhiÒu ph©n bãn th× s¶n l­îng c©y trång sÏ cao h¬n vµ lîi nhuËn t¨ng lªn.

C¸c ¶nh h­ëng cña ho¸ chÊt n«ng nghiÖp ®Õn søc khoÎ con ng­êi

Ngoµi c¸c vÊn ®Ò liªn quan vÒ khèi l­îng ho¸ chÊt n«ng nghiÖp sö dông ë vïng Ch©u thæ Mª C«ng cña ViÖt Nam, vÊn ®Ò sö dông vµ b¶o qu¶n kh«ng ®óng c¸ch còng rÊt phæ biÕn. Mét cuéc ®iÒu tra thùc ®Þa tiÕn hµnh t¹i c¸c vÞ trÝ ®¹i diÖn ë vïng Ch©u thæ chØ ra r»ng ng­êi n«ng d©n th­êng b¶o qu¶n kh«ng tèt thuèc diÖt c«n trïng vµ sö dông kh«ng phï hîp c¸c thuèc diÖt c«n trïng nguy hiÓm kÕt hîp víi c¸c hãa chÊt kh¸c. Mèi quan ng¹i ®Æc biÖt lµ triÖu chøng nhiÔm ®éc quan s¸t ®­îc trong sè n«ng d©n ®· sö dông thuèc trõ s©u vµ b¶o qu¶n kh«ng an toµn c¸c ho¸ chÊt nguy h¹i. §¸ng tiÕc lµ rÊt khã ®Þnh l­îng nh÷ng vÊn ®Ò nµy do hÇu hÕt n«ng d©n khi bÞ nhiÔm ®éc kh«ng ®Õn bÖnh viÖn vµ hÇu hÕt c¸c c¸n bé y tÕ ®Þa ph­¬ng kh«ng cã kh¶ n¨ng chÈn ®o¸n nhiÔm ®éc thuèc trõ s©u. Tuy nhiªn, ­íc tÝnh lµ chi phÝ y tÕ ®¸ng kÓ ph¶i tr¶ nh­ chi phÝ ®iÒu trÞ bÖnh vµ chi phÝ c¬ héi cho thêi gian cña nh÷ng ng­êi n«ng d©n, hËu qu¶ trùc tiÕp cña viÖc n«ng d©n sö dông kh«ng ®óng thuèc diÖt c«n trïng.

Khã thÊy h¬n c¸c t¸c ®éng trùc tiÕp cña viÖc n«ng d©n b¶o qu¶n ho¸ chÊt kh«ng thÝch hîp lµ c¸c ¶nh h­ëng gi¸n tiÕp lªn søc khoÎ con ng­êi do sù hÊp thu c¸c ho¸ chÊt lín h¬n so víi møc cho phÐp. C¸c t¸c ®éng gi¸n tiÕp cña viÖc sö dông ho¸ chÊt cã thÓ ®­îc minh ho¹ qua viÖc nh×n vµo l­îng Nit¬. Víi xu h­íng th©m canh ®Ó cã s¶n l­îng cao, ph©n ®¹m cµng ngµy cµng ®­îc sö dông nhiÒu h¬n ë vïng Ch©u thæ Mª C«ng. Khi l­îng nit¬ d­ thõa trong ®Êt ®­îc chuyÓn ho¸ thµnh Nitrat amoniac qua qu¸ tr×nh ho¸ sinh vµ tÝch luü trong ®Êt vµ n­íc. Khi ®ã Nitrate cã thÓ hÊp thô vµo rau vµ ngò cèc víi hµm l­îng lín h¬n tiªu chuÈn ®­îc kiÕn nghÞ cho thùc phÈm (nh­ Hµm l­îng Nitrat lín nhÊt trong thøc ¨n vµ n­íc uèng hµng ngµy lµ 300 mg/ngµy cho ng­êi lín vµ chØ 30 mg/ngµy cho trÎ em). C¸c vÝ dô vÒ l­îng Nitrat v­ît qu¸ møc trong thøc ¨n cã thÓ t×m thÊy ë nhiÒu n­íc cã nÒn n«ng nghiÖp th©m canh. Hµ lan lµ mét vÝ dô ®iÓn h×nh: rau ®­îc s¶n xuÊt ë n­íc nµy chñ yÕu vµo mïa ®«ng cã thÓ chøa h¬n 4.000 mg nitrat/kg. Con sè nµy ®· ­íc tÝnh r»ng l­îng nitrat hÊp thô trung b×nh ngµy cña ng­êi lín lµ 1.100 mg nitrat qua thøc ¨n vµ 100 mg nitrat qua ®å uèng. L­îng hÊp thô nµy v­ît qu¸ møc cho phÐp ®èi víi ng­êi tr­ëng thµnh 4 lÇn vµ ®èi víi tiªu chuÈn cho trÎ em mét kho¶ng c¸ch biÖt lín h¬n. Hµm l­îng Nitr¸t cao trong n­íc uèng dÉn ®Õn sù ph©n huû nitrate thµnh nitrÝt (NO₂) vµ sinh ra nitroamin trong hÖ thèng tiªu ho¸ g©y nghÑt thë, thiÕu m¸u vµ ung th­.

MÆc dï viÖc sö dông ph©n ®¹m t¨ng râ rÖt do sù th©m canh cña n«ng nghiÖp ViÖt nam ®Æc biÖt lµ vïng Ch©u thæ s«ng Mª C«ng nh­ng rÊt Ýt c¸c nghiªn cøu tiÕn hµnh vÒ ¶nh h­ëng cña viÖc sö dông qu¸ møc ph©n ®¹m tíi m«i tr­êng vµ søc kháe ng­êi n«ng d©n. Thªm vµo n÷a, vÉn cßn mét vµi h¹n chÕ trong n¨ng lùc cña ViÖt Nam ®Ó gi¸m s¸t hµm l­îng nitr¸t trong ®Êt, thøc ¨n, ®Æc biÖt lµ n­íc uèng nh­ mét phÇn cña c¸c ch­¬ng tr×nh gi¸m s¸t m«i tr­êng.

C¸c ¶nh h­ëng cña thuèc trõ s©u trong m«i tr­êng

Dßng ch¶y mÆt mang thuèc trõ s©u vµo nguån n­íc tiÕp nhËn cã tiÒm n¨ng t¸c ®éng ®¸ng kÓ ®Õn c¸c tæ chøc thuû sinh bëi sù ng¨n c¶n ph¸t triÓn vµ g©y ra nh÷ng sai háng trong sinh s¶n. Sù hÊp thô cña con ng­êi qua viÖc ¨n c¸ cã chøa hµm l­îng thuèc trõ s©u lµ mèi lo ng¹i ®Õn søc khoÎ con ng­¬i. Thuèc trõ s©u còng cã thÓ ngÊm vµo n­íc ngÇm g©y ¶nh h­ëng thªm ®Õn søc khoÎ cña con ng­êi do hËu qu¶ cña viÖc uèng n­íc tõ c¸c giÕng ®µo bÞ « nhiÔm.

Ng­îc l¹i víi ph©n bãn, c¸c nghiªn cøu réng r·i ®· ®­îc thùc hiÖn ë §«ng Nam ¸ liªn quan ®Õn viÖc sö dông thuèc trõ s©u trong trång lóa. N¨m 1989, mét cuéc kh¶o s¸t ë 11 n­íc trång lóa ®· ­íc tÝnh trung b×nh kho¶ng 18,5% s¶n l­îng bÞ thÊt thu do c«n trïng ph¸ ho¹i. C¸c nhµ nghiªn cøu ®· kh«ng thèng nhÊt ®­îc vÒ c¸ch tèt nhÊt ®Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò mÊt mïa do c«n trïng g©y h¹i. RÊt nhiÒu nghiªn cøu tËp trung vµo tèi ­u ho¸ viÖc sö dông thuèc trõ s©u liªn quan ®Õn sù t¨ng s¶n l­îng lóa. C¸c kÕt qu¶ thùc nghiÖm lµ kh¸c nhau víi mét sè kÕt qu¶ chØ ra r»ng ë mét sè vïng dïng thuèc trõ s©u s¶n l­îng t¨ng gÇn nh­ gÊp ®«i khi kh«ng dïng thuèc trõ s©u, trong khi ®ã ë mét sè vïng kh¸c kh«ng cã sù kh¸c biÖt ®¸ng kÓ vÒ s¶n l­îng khi dïng thuèc trõ s©u so víi kh«ng dïng thuèc trõ s©u. C¸c nghiªn cøu kh¸c ®· xem xÐt hiÖu qu¶ cña thiªn ®Þch tíi c«n trïng g©y h¹i. ë møc c©n b»ng, mÆc dï s¶n l­îng g¹o cao h¬n khi sö dông c¸c thuèc trõ s©u, c¸c thiªn ®Þch ®­îc ph¸t hiÖn lµ thÝch hîp d­íi ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn b×nh th­êng. C©u hái ë ®©y lµ lµm thÕ nµo lµ tèt nhÊt ®Ó theo ®uæi c¸c vÇn ®Ò phøc t¹p h¬n khi chi phÝ cho søc khoÎ con ng­êi do sö dông thuèc trõ s©u ®· bÞ b¸n rÎ. C¸c nghiªn cøu ®· chØ ra r»ng c¸c lîi Ých s¶n xuÊt tÝch cùc cña viÖc sö dông thuèc diÖt c«n trïng ®· bÞ lÊn ¸t bëi c¸c chi phÝ y tÕ (tøc lµ gi¸ trÞ cña tæn thÊt n«ng nghiÖp do c«n trïng lu«n thÊp h¬n chi phÝ ch÷a bÖnh liªn quan ®Õn thuèc trõ s©u vµ c¸c tæn thÊt kh¸c vÒ n¨ng suÊt lao ®éng cña ng­êi n«ng d©n).

Nh÷ng ng­êi n«ng d©n trång lóa bÞ ngé ®éc do sö dông thuèc trõ s©u qua tiÕp xóc trùc tiÕp trong qu¸ tr×nh b¶o qu¶n vµ sö dông, vµ tõ sù hÊp thô d­ l­îng thuèc trõ s©u trong thøc ¨n cña hä (nh­ rau, cñ, Õch, c¸). C¸c n«ng d©n vµ c«ng nh©n n«ng nghiÖp ®ang ph¶i ®èi mÆt víi c¸c ¶nh h­ëng søc khoÎ kinh niªn do m¾t, da, phæi, hÖ thÇn kinh vµ thËn tiÕp xóc víi thuèc trõ s©u trong thêi gian dµi. ¶nh h­ëng nghiªm träng ®Õn søc khoÎ cã t­¬ng quan ch¾c ch¾n gi÷a viÖc sö dông nhiÒu thuèc trõ s©u so víi viÖc Ýt sö dông thuèc trõ s©u.

Каталог: mrcmekong.org -> envir training kit -> Vietnam

tải về 1.65 Mb.

Chia sẻ với bạn bè của bạn: