NGHIÊN CỨU TÌNH TRẠNG GLÔCÔM TRÊN NHỮNG MẮT CÓ LÕM ĐĨA THỊ NGHI NGỜ BỆNH GLÔCÔM

NGHIÊN CỨU TÌNH TRẠNG GLÔCÔM TRÊN NHỮNG MẮT CÓ LÕM ĐĨA THỊ NGHI NGỜ BỆNH GLÔCÔM

Bs Lương Thị Hải Hà

Ở hầu hết các nước trên thế giới, glôcôm là nguyên nhân thứ 2 gây mù lòa và là nguyên nhân hàng đầu gây mù không hồi phục. Nếu bệnh nhân glôcôm không được phát hiện sớm và điều trị kịp thời sẽ dẫn đến tình trạng mù vĩnh viễn.

Theo nghiên cứu trên quần thể của Quigley HA (2006), ước tính đến năm 2010 số người mắc bệnh glôcôm trên toàn thế giới là 60,5 triệu, đáng chú ý là người Châu Á chiếm 47% tổng số bệnh nhân bị glôcôm. Glôcôm là một bệnh nguy hiểm và phức tạp trong nhãn khoa. Tiến triển của bệnh có thể dẫn đến mù lòa không hồi phục nếu không được chẩn đoán sớm và điều trị kịp thời. Chính vì vậy việc khám phát hiện sớm bệnh glôcôm để điều trị dự phòng là một việc làm cần thiết, không những giúp bảo toàn được chức năng thị giác mà còn làm giảm chi phí điều trị, đem lại lợi ích cho người bệnh và xã hội. Trên thế giới đã có một vài nghiên cứu được thực hiện nhằm đánh giá tình trạng glôcôm trên những mắt có yếu tố nghi ngờ. Ở Việt Nam đã có nhiều nghiên cứu được thực hiện nhằm khảo sát tình trạng glôcôm nhưng những nghiên cứu này chủ yếu được thực hiện trên những bệnh nhân là người ruột thịt của bệnh nhân glôcôm hoặc trên một nhóm bệnh nhân có các yếu tố nguy cơ cao tại mắt và bằng các thử nghiệm trên lâm sàng, tuy nhiên chưa có sự đánh giá tổn thương glôcôm trên những mắt có lõm đĩa thị nghi ngờ bệnh glôcôm (lõm đĩa > 0.5, lõm đĩa mất cân xứng giữa hai mắt ≥ 0.2) trên lâm sàng và cả các xét nghiệm cận lâm sàng, vì vậy chúng tôi tiến hành nghiên cứu đề tài “Nghiên cứu tình trạng glôcôm trên những mắt có lõm đĩa thị nghi ngờ bệnh glôcôm” nhằm 2 mục tiêu:

- Khảo sát tình trạng glôcôm trên nhóm nghiên cứu

- Nghiên cứu một số yếu tố liên quan đến tình trạng lõm/đĩa

Tất cả những trường hợp có lõm đĩa thị nghi ngờ bệnh lí glôcôm đến khám bệnh tại khoa khám bệnh glôcôm, bệnh viện mắt Trung ương từ tháng 01/2013 đến tháng 08/2013.

- Nghiên cứu mô tả cắt ngang.

- Phương tiện nghiên cứu: bảng thị lực Landolt, nhãn áp kế Maclakov, sinh hiển vi khám, dụng cụ soi đáy mắt, máy chụp OCT, máy đo thị trường kế Humphrey…

- Các bước tiến hành:

+ Nghiên cứu đặc điểm chung: tuổi, giới, nghề nghiệp.

+ Nghiên cứu đặc điểm lâm sàng: Thị lực, NA, thị trường, gai thị, hình thái bệnh, giai đoạn bệnh,…

+ Nghiên cứu đặc điểm cận lâm sàng: Thị trường, OCT, độ dày giác mạc trung tâm.

- Phương pháp xử lý số liệu: sử dụng phần mềm Epi-info 6.04 và xử lý số liệu theo phương pháp thống kê y học.

Chúng tôi tiến hành nghiên cứu trên 55 trường hợp với tổng số 109 mắt. Trong đó có 01 trường hợp chỉ có 1 mắt (1 bên teo nhãn cầu).

Tuổi trung bình của nhóm bệnh nhân nghiên cứu là 43,6 ± 17,4. Tuổi cao nhất là 80, thấp nhất là 9 tuổi.

Nam chiếm 47,3% , nữ chiếm 52,7%.

Nhận xét: Trong số 109 mắt tham gia nghiên cứu có: 37 mắt (33,9%) được chẩn đoán dương tính với bệnh lý glôcôm, 44 mắt (40,4%) âm tính và thấp nhất là nhóm nghi ngờ bệnh lý glôcôm với 28 mắt (25,7%). Như vậy trong số 55 bệnh nhân trong nghiên cứu của chúng tôi thì có tới 19 trường hợp được chẩn đoán xác định có bệnh lý glôcôm (chiếm 34,5%).

Nhận xét: Theo biểu đồ 2 trong số 37 mắt được chẩn đoán dương tính glôcôm có 28 trường hợp là glôcôm góc mở (75,7%), glôcôm góc đóng có ở 9 mắt (24,3%).

Biểu đồ 3: Tỷ lệ lõm/đĩa trong nhóm nghiên cứu

Nhận xét: Trong 63 mắt có tỷ lệ lõm/đĩa ≤ 0.7 thì có 27 mắt có đường kính gai thị nhỏ, 8 mắt có đường kính gai thị trung bình, 27 mắt có đường kính gai thị lớn. Trong 46 mắt có tỷ lệ lõm/đĩa > 0.7 thì có 32 mắt có đường kính gai thị nhỏ, 5 mắt có đường kính gai thị trung bình, 9 mắt có đường kính gai thị lớn.

Độ tuổi của bệnh nhân trên 50 tuổi là chủ yếu (34/55 số trường hợp), độ tuổi dưới 40 chỉ gặp 7/55 trường hợp.

Trong số bệnh nhân nghiên cứu, tỷ lệ bệnh nhân nữ và nam là gần tương đương nhau. Sự phân bố bệnh nhân theo tuổi và giới trong nghiên cứu của chúng tôi cũng phù hợp với đặc điểm dịch tễ học lâm sàng của glôcôm nguyên phát ở dân số Châu Á.

4.1.2. Tỷ lệ bị bệnh glôcôm trong nhóm nghiên cứu:

Trong nghiên cứu của chúng tôi, tỷ lệ gặp bệnh nhân bị glôcôm khá cao với 19/55 trường hợp (34,5%). So sánh với các nghiên cứu của các tác giả khác thì nghiên cứu này của chúng tôi cho kết quả cao hơn hẳn. Trong tổng số 109 mắt có 40,4% được chẩn đoán âm tính với bệnh glôcôm, chiếm tỷ lệ cao nhất, 33,9% dương tính với bệnh glôcôm, con số này chiếm tỷ lệ khá cao, tuy nhiên kết quả này là phù hợp trong vì nghiên cứu của chúng tôi được tiến hành trên một nhóm người có hình ảnh đĩa thị nghi ngờ bệnh lí glôcôm.

Trong 19 trường hợp được chẩn đoán glôcôm của nhóm nghiên cứu thì có 14 bệnh nhân được chẩn đoán hình thái glôcôm góc mở (73,7%) với 28 mắt và 5 trường hợp glôcôm góc đóng (26,3%) với 9 mắt. Nghiên cứu của chúng tôi có tỷ lệ bệnh nhân glôcôm góc mở gặp nhiều hơn glôcôm góc đóng.

Trong 37/109 mắt được chẩn đoán xác định bệnh glôcôm (33,9%) có 33 mắt ở các giai đoạn nặng của bệnh, chỉ có 4 mắt ở giai đoạn tiềm tàng hay sơ phát. Kết quả này là phù hợp với thực tế lâm sàng ở Việt Nam, bệnh nhân bị glôcôm góc mở hay glôcôm góc đóng tiến triển mãn tính thường đi khám bệnh khi đã ở giai đoạn muộn. Đa số những bệnh nhân glôcôm trong nhóm nghiên cứu của chúng tôi chỉ có cơn đau nhức mắt thoáng qua, hoặc nhìn mờ dần nên bệnh nhân chủ quan không đi khám bệnh, thậm chí có những bệnh nhân có những cơn đau nhức mắt dữ dội nhưng lại thường không đi khám mà tự điều trị theo hướng đau đầu thông thường. Chính những lần đau nhức đó có thể là do nhãn áp tăng cao nhưng không được phát hiện và điều trị kịp thời nên đã làm cho bệnh tiến triển nặng hơn, và khi phát hiện ra bệnh thì đã ở giai đoạn nặng.

4.2. Một số yếu tố liên quan đến tình trạng lõm/đĩa:

4.2.1. Nhãn áp trung bình trước và sau thử nghiệm hoặc theo dõi:

Trong số 55 trường hợp tham gia nghiên cứu thì có 33 trường hợp với 65 mắt được chỉ định theo dõi nhãn áp 3 lần/ngày hoặc làm thử nghiệm uống nước kết hợp giãn đồng tử. Nhãn áp trung bình sau thử nghiệm ở cả hai nhóm nghi ngờ và dương tính đều tăng hơn so với trước thử nghiệm, đặc biệt ở nhóm dương tính thì nhãn áp trung bình sau thử nghiệm tăng hơn hẳn so với trước thử nghiệm (p<0,05). Nghiên cứu của chúng tôi cũng tương tự như các nghiên cứu của tác giả Mingguang He khi nghiên cứu tình trạng glôcôm trên những bệnh nhân nghi ngờ glôcôm trên 40 tuổi tại Trung Quốc.

Trong nghiên cứu của chúng tôi, nhóm (-) có chiều dày lớp sợi thần kinh trung bình là 97,48 ± 10,19 µm. Nhóm nghi ngờ chiều dày lớp sợi thần kinh trung bình chỉ còn 88,54 ± 7,55 µm, đặc biệt ở nhóm (+) độ dày lớp sợi thần kinh trung bình chỉ còn 73,46 ± 15,23 µm, sự khác biệt giữa 3 nhóm là có ý nghĩa thống kê với p < 0,05. Như vậy kết quả của chúng tôi phù hợp với thực tế lâm sàng là chiều dày lớp sợi thần kinh là một trong ba yếu tố quan trọng giúp chẩn đoán, đánh giá tiến triển của bệnh lý glôcôm. Tương ứng với chiều dày lớp sợi thần kinh càng mỏng thì bệnh glôcôm càng ở giai đoạn nặng. Kết quả này cũng tương tự như nghiên cứu của tác giả Nguyễn Thị Hà Thanh, Đỗ Như Hơn và Sunny Y. Shen.

Qua nghiên cứu 55 trường hợp với 109 mắt chúng tôi xin rút ra một số nhận xét như sau:

- 33,9% mắt được chẩn đoán dương tính với bệnh lý glôcôm, trong đó có 73,7% là glôcôm góc mở, 26,3% là glôcôm góc đóng.

- Những mắt được chẩn đoán xác định glôcôm hầu hết bệnh đã ở giai đoạn nặng trong đó 40% ở giai đoạn trầm trọng, gần mù và mù.

2. Liên quan giữa tình trạng bệnh glôcôm và kết quả cận lâm sàng:

- Chiều dày lớp sợi trung bình trên OCT của nhóm nghiên cứu là 87,03 ± 15,53 µm, trong đó ở nhóm có lõm đĩa > 0.7 là 76,48 ± 15,61 µm, ở nhóm lõm đĩa ≤ 0.7 là 94,73 ± 10,01 µm.

1. 
   Đỗ Như Hơn (2007), “Công tác phòng chống mù lòa ở Việt Nam năm 2008-2009, hướng tới mục tiêu Thị giác toàn cầu 2020”, Kỷ yếu Nhãn khoa 2009, 1-8.
   
2. 
   Mingguang He, Paul J Foster, Jian Ge, Wenyong Huang, et al (2006), “Prevalence and clinical characteristics of glaucoma in adult Chinese: Apopulation based study in Liwan District, Guangzhou”, Invest Ophthalmol (47), 2782-2788.
   
3. 
   Sunny Y. Shen, Paul J. Foster, Jing – Liang Loo, Mohamad Rosman (2008), “The prevalence and types of glaucoma in Malay people: The Singapore Malay eye study”, Invest Ophthalmol, 49, 3846 – 3851.
   
4. 
   Tanuj Dada, Harinder Singh Sethi (2006), “Clinical evaluation of optic nerve head in glaucoma”, Glaucoma diagnosis and management, 16-29.