S¸ch ph¸p luËt vµ ®¹o ®øc Hoµng thÞ kim quÕ
tải về 1.92 Mb.
|
- Điều hướng trang này:
- 1. TÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan cña viÖc x©y dùng nhµ níc ph¸p quyÒn x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam, cña d©n, do d©n vµ v× d©n
- Kh¸i niÖm nhµ níc ph¸p quyÒn.
- 2. Nh÷ng quan ®iÓm c¬ b¶n vÒ x©y dùng nhµ níc ph¸p quyÒn x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam, cña d©n, do d©n vµ v× d©n
- - QuyÒn lùc nhµ níc thuéc vÒ nh©n d©n
- - QuyÒn lùc nhµ níc thèng nhÊt, cã sù ph©n c«ng vµ phèi hîp gi÷a c¸c c¬ quan nhµ níc trong viÖc thùc hiÖn c¸c quyÒn lËp ph¸p, hµnh ph¸p vµ t ph¸p.
- - §æi míi vµ t¨ng cêng sù l·nh ®¹o cña §¶ng ®èi víi nhµ níc vµ x· héi
- - Thùc hiÖn nguyªn t¾c tËp trung d©n chñ trong tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña c¸c c¬ quan nhµ níc.
- - T¨ng cêng ph¸p chÕ x· héi chñ nghÜa, nhµ níc qu¶n lý x· héi b»ng ph¸p luËt, ®ång thêi coi träng gi¸o dôc n©ng cao ®¹o ®øc.
- 3. TÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan cña qu¶n lý x· héi b»ng ph¸p luËt kÕt hîp víi ®¹o ®øc ë níc ta hiÖn nay
- 2. Hoµn thiÖn ph¸p luËt theo c¸c nguyªn t¾c c¬ b¶n cña nhµ níc ph¸p quyÒn vµ b¶o vÖ, ph¸t huy c¸c gi¸ trÞ ®¹o ®øc truyÒn thèng, ®¹o ®øc tiÕn bé cña nh©n lo¹i
Ch¬ng viiNh÷ng gi¶i ph¸p chñ yÕu vÒ qu¶n lý x· héi b»ng ph¸p luËt kÕt hîp víi ®¹o ®øc trong ®iÒu kiÖn x©y dùng nhµ níc ph¸p quyÒn x· héi chñ nghÜa ViÖt namI. TÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan cña qu¶n lý x· héi b»ng ph¸p luËt kÕt hîp víi ®¹o ®øc ë níc ta hiÖn nay trong ®iÒu kiÖn x©y dùng nhµ níc ph¸p quyÒn x· héi chñ nghÜa ViÖt nam 1. TÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan cña viÖc x©y dùng nhµ níc ph¸p quyÒn x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam, cña d©n, do d©n vµ v× d©n §êng lèi x©y dùng nhµ níc ph¸p quyÒn x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam ®· ®îc §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø IX cña §¶ng céng s¶n ViÖt Nam x¸c ®Þnh: "nhµ níc lµ trô cét cña hÖ thèng chÝnh trÞ, lµ c«ng cô chñ yÕu ®Ó thùc hiÖn quyÒn lµm chñ cña nh©n d©n, lµ nhµ níc ph¸p quyÒn cña d©n, do d©n vµ v× d©n".189 Nhµ níc ph¸p quyÒn lµ hiÖn tîng chÝnh trÞ - ph¸p lý phøc t¹p, réng lín ®îc thÓ hiÖn trªn nhiÒu ph¬ng diÖn kh¸c nhau. Do vËy khã cã thÓ ®a ra mét ®Þnh nghÜa bao qu¸t hÕt néi hµm kh¸i niÖm nhµ níc ph¸p quyÒn. HiÖn nay, trong khoa häc ph¸p lý ®· cã sù thõa nhËn chung vÒ kh¸i niÖm nhµ níc ph¸p quyÒn, tøc lµ mét kh¸i niÖm cho phÐp thÓ hiÖn ®îc nh÷ng ®Æc ®iÓm, nh÷ng nguyªn t¾c c¬ b¶n nhÊt, tiªu biÓu nhÊt cña nhµ níc ph¸p quyÒn. Kh¸i niÖm nhµ níc ph¸p quyÒn. Nhµ níc ph¸p quyÒn kh«ng ph¶i lµ mét kiÓu nhµ níc (víi ý nghÜa nh c¸ch ph©n lo¹i cña lý luËn x· héi chñ nghÜa vÒ bèn kiÓu nhµ níc trong lÞch sö). Nhµ níc ph¸p quyÒn lµ mét h×nh thøc tæ chøc nhµ níc víi sù ph©n c«ng lao ®éng khoa häc, hîp lý gi÷a c¸c quyÒn lËp ph¸p, hµnh ph¸p vµ t ph¸p, cã c¬ chÕ kiÓm so¸t quyÒn lùc, nhµ níc ®îc tæ chøc vµ ho¹t ®éng trªn c¬ së ph¸p luËt, ®¶m b¶o tÝnh tèi cao cña luËt, ph¸p luËt cã tÝnh kh¸ch quan, nh©n ®¹o, c«ng b»ng, tÊt c¶ v× con ngêi, b×nh ®¼ng vµ ®ång tr¸ch nhiÖm lµ tÝnh chÊt c¬ b¶n trong mèi quan hÖ gi÷a nhµ níc vµ c¸ nh©n. Nhµ níc ph¸p quyÒn lµ lo¹i h×nh nhµ níc cã nhiÒu kh¶ n¨ng nhÊt trong viÖc chèng l¹i xu híng ®éc quyÒn vÒ quyÒn lùc vµ xu híng quan liªu ho¸ bé m¸y quyÒn lùc.190 VÒ ph¬ng diÖn x· héi, nhµ níc ph¸p quyÒn còng lµ sù thÓ hiÖn mét x· héi ®îc tæ chøc thµnh nhµ níc, cã sù ph¸t triÓn lµnh m¹nh cña mét x· héi d©n sù, n¬i nhµ níc thùc sù lµ mét tæ chøc c«ng quyÒn, mèi quan hÖ gi÷a nhµ níc vµ c¸ nh©n lµ mèi quan hÖ b×nh ®¼ng ph¸p lý vµ ®ång tr¸ch nhiÖm. Nhµ níc ph¸p quyÒn do vËy, kh¸c víi, ®èi lËp víi nhµ níc ph¸p trÞ, nhµ níc ®éc tµi, nhµ níc thuÇn tuý ®øc trÞ. Khi nãi ®Õn Nhµ níc ph¸p quyÒn lµ nãi ®Õn mét ph¬ng thøc d©n chñ cña viÖc tæ chøc quyÒn lùc Nhµ níc, ë ®ã ph¸p luËt lµ c¬ së cho viÖc tæ chøc tèt quyÒn lùc Nhµ níc191. Lµ mét kh¸i niÖm cã néi hµm kh¸i niÖm réng lín, nhµ níc ph¸p quyÒn bao gåm nhiÒu thµnh tè cÊu thµnh trong mèi quan hÖ biÖn chøng: nhµ níc vµ ph¸p luËt, nhµ níc vµ x· héi c«ng d©n, d©n chñ. Nhµ níc ph¸p quyÒn lµ mét h×nh thøc tæ chøc nhµ níc.192 NhËn diÖn tõ gãc ®é tæng thÓ, nhµ níc ph¸p quyÒn lµ kiÓu tæ chøc x· héi ë tr×nh ®é cao vµ tÝnh ph¸p quyÒn trong mäi lÜnh vùc quan hÖ x· héi. “TÝnh ph¸p quyÒn” nµy kh«ng chØ thuÇn tuý lµ ph¸p luËt, bëi v× nhµ níc nµo còng cã ph¸p luËt song ®iÒu ®ã kh«ng cã nghÜa lµ nhµ níc ®ã ®· lµ nhµ níc ph¸p quyÒn. Cã ph¸p luËt ®Ó qu¶n lý x· héi cha ph¶i lµ tiªu chÝ duy nhÊt ®Ó x¸c ®Þnh nhµ níc ph¸p quyÒn. TÝnh chÊt ph¸p quyÒn nµy còng kh«ng chØ ®¬n thuÇn lµ "ph¸p chÕ" – sù tu©n thñ nghiªm minh ph¸p luËt. TÝnh ph¸p quyÒn ë ®©y cã néi dung c¬ b¶n lµ sù ngù trÞ cña mét nÒn ph¸p luËt ®¸p øng c¸c yªu cÇu c«ng b»ng, nh©n ®¹o, d©n chñ, minh b¹ch, phï hîp ®¹o ®øc vµ tÊt c¶ v× con ngêi. §Ó cã thÓ thùc hiÖn mét c¸ch tèt nhÊt môc tiªu cao c¶ ®ã, cÇn ph¶i cã mét nhµ níc cã n¨ng lùc, hiÖu qu¶ vµ mét x· héi d©n sù lµnh m¹nh, ph¸t triÓn. Trªn c¸ch hiÓu phæ qu¸t nhÊt, nhµ níc ph¸p quyÒn ®îc thÓ hiÖn ë nh÷ng ®iÓm c¬ b¶n nh sau: Tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña nhµ níc ph¶i trªn c¬ së vµ trong giíi h¹n ph¸p luËt. H×nh thøc tæ chøc nhµ níc ®îc x©y dùng trªn c¬ së cña sù ph©n c«ng lao ®éng hîp lý gi÷a c¸c lo¹i c¬ quan trong bé m¸y nhµ níc: lËp ph¸p, hµnh ph¸p vµ t ph¸p193. Mét h×nh thøc tæ chøc nhµ níc mµ nÒn t ph¸p ®îc tæ chøc khoa häc, cã hiÖu qu¶ vµ ®éc lËp chØ tu©n theo ph¸p luËt. Trong nhµ níc ph¸p quyÒn ph¶i hiÖn h÷u mét nÒn hµnh chÝnh th«ng suèt, n¨ng ®éng, trong s¹ch, hiÖu qu¶, phôc vô tèt nhÊt nh÷ng nhu cÇu ®a d¹ng, chÝnh ®¸ng cña c¸c c¸ nh©n, tæ chøc. Ph¸p luËt ph¶i ®îc nhËn thøc vµ sö dông nh mét ph¬ng tiÖn ®iÒu chØnh quan träng hµng ®Çu ®èi víi c¸c quan hÖ x· héi. Ph¸p luËt cã vÞ trÝ, vai trß x· héi to lín, lµ c«ng cô qu¶n lý cña nhµ níc, c«ng cô híng dÉn ho¹t ®éng x· héi, b¶o vÖ cuéc sèng cña mçi c¸ nh©n trong sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng cña x· héi. Ph¸p luËt trong nhµ níc ph¸p quyÒn ph¶i thùc sù v× con ngêi – gi¸ trÞ cao quý nhÊt. Theo ®Êy, ph¸p luËt lµ c«ng cô ghi nhËn c¸c quyÒn con ngêi, quy ®Þnh c¬ chÕ b¶o ®¶m vµ b¶o vÖ c¸c quyÒn vµ lîi Ých chÝnh ®¸ng cña c«ng d©n. Ph¸p luËt trong nhµ níc ph¸p quyÒn cÇn ®¸p øng c¸c tiªu chÝ c¬ b¶n nh: c«ng b»ng, nh©n ®¹o, kh¸ch quan, c«ng khai, minh b¹ch, tÊt c¶ v× con ngêi. Ho¹t ®éng x©y dùng ph¸p luËt, thùc thi ph¸p luËt, v¨n ho¸ ph¸p luËt ®îc vËn hµnh trªn c¬ së ®¹o ®øc truyÒn thèng d©n téc vµ ®¹o ®øc tiÕn bé cña nh©n lo¹i. Nhµ níc ph¸p quyÒn qu¶n lý x· héi b»ng ph¸p luËt, x©y dùng tinh thÇn thîng t«n ph¸p luËt nhng kh«ng lo¹i trõ ®¹o ®øc, ph¸p luËt ®îc x©y dùng vµ thùc hiÖn trªn c¬ së ®¹o ®øc, mang gi¸ trÞ ®¹o ®øc. §êng lèi cña §¶ng vµ nhµ níc ta còng ®· x¸c ®Þnh: qu¶n lý x· héi b»ng ph¸p luËt kÕt hîp víi gi¸o dôc, n©ng cao ®¹o ®øc. Nhµ níc ph¸p quyÒn thùc hiÖn nguyªn t¾c ®¶m b¶o tÝnh tèi cao cña luËt. X©y dùng ý thøc t«n träng vµ chÊp hµnh nghiªm chØnh ph¸p luËt. Tu©n thñ ph¸p luËt lµ nghÜa vô cña nhµ níc, c¸ nh©n vµ tæ chøc, kh«ng cã ngo¹i lÖ nµo. X¸c ®Þnh ®óng ®¾n mèi quan hÖ gi÷a nhµ níc vµ c«ng d©n trªn nguyªn t¾c ®ång tr¸ch nhiÖm ph¸p lý. Nhµ níc cã tr¸ch nhiÖm x©y dùng hÖ thèng ph¸p luËt phï hîp cuéc sèng mang gi¸ trÞ ®¹o ®øc nh©n v¨n vµ cung cÊp c¸c th«ng tin ph¸p luËt qua c¸c h×nh thøc kh¸c nhau cho c«ng d©n. C«ng d©n trong nhµ níc ph¸p quyÒn cÇn ph¶i hiÓu biÕt ph¸p luËt vµ sö dông ®óng ®¾n ph¸p luËt. Nhµ níc chuyÓn dÇn sang vai trß phôc vô x· héi thay v× ®iÒu hµnh x· héi b»ng mÖnh lÖnh hµnh chÝnh ¸p ®Æt. Trong c¸c quy ®Þnh ph¸p luËt ph¶i gi¶m dÇn tÝnh chÊt liÖt kª nh÷ng ®iÒu ®îc phÐp sang quy ®Þnh mét hành lang ph¸p lý cho c¸c ho¹t ®éng x· héi, cho viÖc thùc hiÖn nguyªn t¾c "®îc lµm tÊt c¶ trõ nh÷ng ®iÒu luËt cÊm". Tõ ph¬ng diÖn x· héi, nhµ níc ph¸p quyÒn chÝnh lµ sù thÓ hiÖn mét x· héi ®îc tæ chøc thµnh nhµ níc, cã sù ph¸t triÓn lµnh m¹nh cña x· héi d©n sù. C¸c ®Æc ®iÓm, tiªu chÝ trªn cña nhµ níc ph¸p quyÒn l¹i cã nh÷ng møc ®é thÓ hiÖn kh¸c nhau ë c¸c quèc gia c¶ trªn b×nh diÖn lý luËn, nÒn v¨n ho¸ vµ tæ chøc nhµ níc, hÖ thèng ph¸p luËt. X©y dùng nhµ níc ph¸p quyÒn ë níc ta trong c«ng cuéc ®æi míi ®Êt níc hiÖn nay lµ mét ®ßi hái cÊp thiÕt, phï hîp víi nh÷ng ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn kh¸ch quan cña ®Êt níc vµ xu thÕ chung cña thêi ®¹i. Sù nghiÖp nµy xuÊt ph¸t tõ hµng lo¹t c¸c yªu cÇu kh¸ch quan trong sù ph¸t triÓn cña ®Êt níc: - Ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa; - Thùc hiÖn d©n chñ ho¸ s©u s¾c vµ toµn diÖn mäi mÆt ®êi sèng x· héi; - B¶o ®¶m vµ b¶o vÖ c¸c quyÒn con ngêi, quyÒn c«ng d©n; - Chñ ®éng, tÝch cùc tham gia vµo qu¸ tr×nh héi nhËp khu vùc vµ quèc tÕ; - Thùc hiÖn c«ng b»ng x· héi, gi¶i quyÕt tèt c¸c vÊn ®Ò x· héi ®Æt ra vµ x©y dùng nÒn v¨n ho¸ tiªn tiÕn, ®Ëm ®µ b¶n s¾c d©n téc; - X©y dùng x· héi c«ng b»ng, d©n chñ vµ v¨n minh; C¸c quan hÖ x· héi ngµy cµng ®a d¹ng vµ phøc t¹p, héi nhËp vµ toµn cÇu ho¸ ®ang ®Æt ra cho chóng ta nhiÒu c¬ héi vµ th¸ch thøc. Nh÷ng cung c¸ch qu¶n lý, ®iÒu hµnh x· héi cña c¬ chÕ hµnh chÝnh, tËp trung ho¸, bao cÊp tríc ®©y kh«ng cßn phï hîp. §Ó ®ñ søc qu¶n lý x· héi trong bèi c¶nh míi, ph¶i c¶i c¸ch s©u s¾c vµ toµn diÖn mäi mÆt ®êi sèng kinh tÕ, chÝnh trÞ, x· héi, nhµ níc vµ ph¸p luËt. X©y dùng nhµ níc ph¸p quyÒn sÏ ®¸p øng ®îc nh÷ng yªu cÇu ®ã. B¸o c¸o chÝnh trÞ t¹i §¹i héi §¶ng lÇn thø IX nªu râ nhiÖm vô x©y dùng Nhµ níc ph¸p quyÒn x· héi chñ nghÜa díi sù l·nh ®¹o cña §¶ng. ChÕ ®é Nhµ níc ph¸p quyÒn lµ con ®êng ®Ó ®¹t ®îc c¸c môc tiªu vµ yªu cÇu cña nÒn d©n chñ x· héi chñ nghÜa. X©y dùng nhµ níc ph¸p quyÒn lµ ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt ®Ó gi÷ v÷ng b¶n chÊt nh©n d©n cña nhµ níc ta, thiÕt lËp nh÷ng mèi quan hÖ ®óng ®¾n gi÷a nhµ níc vµ nh©n d©n. X©y dùng nhµ níc ph¸p quyÒn sÏ cho phÐp gi¶i quyÕt mét c¸ch tèt nhÊt gi÷a t¨ng trëng kinh tÕ vµ c«ng b»ng x· héi trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa. X©y dùng nhµ níc ph¸p quyÒn lµ vÊn ®Ò cßn rÊt míi ®èi víi chóng ta c¶ vÒ lý luËn vµ thùc tiÔn, do vËy ph¶i ®îc triÓn khai thùc hiÖn mét c¸ch ®ång bé víi nh÷ng bíc ®i, lé tr×nh phï hîp. Trong qu¸ tr×nh x©y dùng nhµ níc ph¸p quyÒn, cÇn ph¶i võa tiÕp thu cã chän läc lý luËn vµ thùc tiÔn níc ngoµi, võa ph¸t huy néi lùc, ®¶m b¶o ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa vµ gi÷ g×n b¶n s¾c d©n téc, kÕ thõa kinh nghiÖm dùng níc vµ gi÷ níc cña «ng cha. 2. Nh÷ng quan ®iÓm c¬ b¶n vÒ x©y dùng nhµ níc ph¸p quyÒn x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam, cña d©n, do d©n vµ v× d©n X©y dùng nhµ níc ph¸p quyÒn ViÖt Nam x· héi chñ nghÜa, cña d©n, do d©n vµ v× d©n ë níc ta hiÖn nay ®îc thùc hiÖn trªn c¬ së c¸c quan ®iÓm c¬ b¶n sau ®©y: - QuyÒn lùc nhµ níc thuéc vÒ nh©n d©n X©y dùng nhµ níc ph¸p quyÒn x· héi chñ nghÜa cña d©n, do d©n vµ v× d©n, thùc hiÖn quyÒn lùc nhµ níc thuéc vÒ nh©n d©n. Quan ®iÓm nµy thÓ hiÖn b¶n chÊt nhµ níc ta vµ ®· ®îc x¸c ®Þnh trong HiÕn ph¸p n¨m 1992 (söa ®æi): "Nhµ níc Céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam lµ nhµ níc ph¸p quyÒn x· héi chñ nghÜa cña nh©n d©n, do nh©n d©n, v× nh©n d©n mµ nÒn t¶ng lµ liªn minh gi÷a giai cÊp c«ng nh©n víi giai cÊp n«ng d©n vµ ®éi ngò trÝ thøc".194 Nguyªn t¾c quyÒn lùc thuéc vÒ nh©n d©n ®îc thÓ hiÖn trong tæ chøc vµ ho¹t ®éng, trong chÝnh s¸ch vµ ph¸p luËt nhµ níc ta. Nhµ níc ta do nh©n d©n thµnh lËp, do d©n kiÓm tra, gi¸m s¸t. Môc tiªu cao nhÊt cña nhµ níc lµ phôc vô lîi Ých cña nh©n d©n. §Êy còng chÝnh lµ nguån søc m¹nh to lín cña nhµ níc ®· ®îc kiÓm nghiÖm trong lÞch sö d©n téc. Nguyªn t¾c quyÒn lùc nhµ níc thuéc vÒ nh©n d©n ®îc thÓ hiÖn trong viÖc tham gia cña nh©n d©n vµo ho¹t ®éng x©y dùng ph¸p luËt, tæ chøc thùc hiÖn ph¸p luËt, th«ng tin ph¸p luËt. QuyÒn lùc thuéc vÒ nh©n d©n ph¶i ®îc thÓ hiÖn cô thÓ, thiÕt thùc trong c¸c quy ®Þnh ph¸p luËt vµ c¸c c¬ chÕ thùc thi ph¸p luËt. §Ó ®¶m b¶o nguyªn t¾c quyÒn lùc nhµ níc thuéc vÒ nh©n d©n, cÇn ph¶i thùc hiÖn thêng xuyªn ho¹t ®éng gi¸m s¸t nhµ níc vµ gi¸m s¸t x· héi ®èi víi toµn bé ho¹t ®éng cña bé m¸y nhµ níc, ®Æc biÖt lµ gi¸m s¸t tèi cao cña Quèc héi195. - QuyÒn lùc nhµ níc thèng nhÊt, cã sù ph©n c«ng vµ phèi hîp gi÷a c¸c c¬ quan nhµ níc trong viÖc thùc hiÖn c¸c quyÒn lËp ph¸p, hµnh ph¸p vµ t ph¸p. Nguyªn t¾c quyÒn lùc nhµ níc thèng nhÊt thÓ hiÖn quyÒn lùc nhµ níc thuéc vÒ nh©n d©n, chñ thÓ cao nhÊt thùc hiÖn quyÒn lùc nhµ níc. §©y lµ quan ®iÓm cã tÝnh nguyªn t¾c chØ ®¹o, tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña nhµ níc ta kh«ng theo nguyªn t¾c ph©n chia quyÒn lùc nh ë nhiÒu quèc gia kh¸c. §ång thêi quan ®iÓm nµy còng thÓ hiÖn sù tiÕp thu nh÷ng h¹t nh©n hîp lý trong häc thuyÕt vµ thùc tiÔn ¸p dông ph©n chia quyÒn lùc ë c¸c quèc gia kh¸c trªn thÕ giíi. Trong lÇn söa ®æi mét sè ®iÒu cña HiÕn ph¸p n¨m 1992 ®· thÓ hiÖn mét bíc tiÕn trong viÖc nhËn thøc vµ thùc hiÖn nguyªn t¾c quyÒn lùc nhµ níc thèng nhÊt nhng cã sù ph©n c«ng vµ phèi hîp chÆt chÏ gi÷a c¸c c¬ quan lËp ph¸p, hµnh ph¸p vµ t ph¸p, “quyÒn lùc nhµ níc lµ thèng nhÊt, cã sù ph©n c«ng vµ phèi hîp gi÷a c¸c c¬ quan nhµ níc trong viÖc thùc hiÖn c¸c quyÒn lËp ph¸p, hµnh ph¸p vµ t ph¸p” (§iÒu 2 HiÕn ph¸p n¨m 1992 ®· ®îc söa ®æi, bæ sung n¨m 2001). Sù ph©n c«ng rµnh m¹ch, x¸c ®Þnh râ chøc n¨ng, quyÒn h¹n, nhiÖm vô, tr¸ch nhiÖm cña tõng lo¹i c¬ quan nhµ níc vµ c¬ chÕ phèi hîp chÝnh lµ ®iÒu kiÖn cèt yÕu ®Ó ®¶m b¶o sù thèng nhÊt quyÒn lùc nhµ níc vµ quyÒn lùc thuéc vÒ nh©n d©n. §¶m b¶o nguyªn t¾c quyÒn lùc nhµ níc thèng nhÊt trªn c¬ së ph©n c«ng rµnh m¹c, khoa häc vµ phèi hîp còng lµ mét trong nh÷ng ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt ®Ó ®¶m b¶o c¸c quyÒn vµ lîi Ých hîp ph¸p cña c«ng d©n, sù th«ng suèt vµ hiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng nhµ níc. - §æi míi vµ t¨ng cêng sù l·nh ®¹o cña §¶ng ®èi víi nhµ níc vµ x· héi §¶ng céng s¶n ViÖt Nam lµ lùc lîng chÝnh trÞ duy nhÊt l·nh ®¹o x· héi vµ nhµ níc. Sù l·nh ®¹o cña §¶ng ®èi víi nhµ níc lµ nh©n tè b¶o ®¶m thµnh c«ng cña sù nghiÖp ®æi míi ®Êt níc. Trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay, nãi ®Õn t¨ng cêng sù l·nh ®¹o cña §¶ng ®èi víi nhµ níc ph¶i g¾n liÒn víi ®æi míi vµ chØnh ®èn tæ chøc §¶ng, ®¸p øng yªu cÇu sù nghiÖp c¸ch m¹ng trong ®iÒu kiÖn míi. Trong ®iÒu kiÖn x©y dùng nhµ níc ph¸p quyÒn ë níc ta, vÊn ®Ò ®Æc biÖt quan träng lµ cÇn ph©n ®Þnh râ gi÷a sù l·nh ®¹o cña §¶ng vµ sù qu¶n lý cña nhµ níc. Kiªn quyÕt ®Êu tranh chèng l¹i c¸c hiÖn tîng "hµnh chÝnh ®¬n thuÇn, phi chÝnh trÞ", xa rêi sù l·nh ®¹o cña §¶ng trong tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña bé m¸y nhµ níc vµ ngîc l¹i, sù bao biÖn, lµm thay c¸c c«ng viÖc cña nhµ níc tõ phÝa c¸c tæ chøc §¶ng. - Thùc hiÖn nguyªn t¾c tËp trung d©n chñ trong tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña c¸c c¬ quan nhµ níc. TËp trung d©n chñ lµ nguyªn t¾c nÒn t¶ng cña nhµ níc vµ hÖ thèng chÝnh trÞ níc ta, nÕu xa rêi th× sÏ lµm gi¶m hiÖu lùc vµ hiÖu qu¶ qu¶n lý x· héi cña nhµ níc nhÊt lµ trong ®iÒu kiÖn c¬ chÕ kinh tÕ thÞ trêng, héi nhËp vµ më réng d©n chñ nh hiÖn nay. TËp trung d©n chñ lµ nguyªn t¾c qu¶n lý nhµ níc ®îc thÓ hiÖn trong sù kÕt hîp gi÷a l·nh ®¹o ®iÒu hµnh tËp trung thèng nhÊt cña Trung ¬ng víi ph¸t huy tÝnh chñ ®éng, n¨ng ®éng cña ®Þa ph¬ng, sù chØ ®¹o, ®iÒu hµnh tËp trung cña l·nh ®¹o víi viÖc ®¶m b¶o thùc hµnh d©n chñ trong néi bé c¸c c¬ quan nhµ níc. Nguyªn t¾c tËp trung d©n chñ nÕu ®îc thùc hiÖn tèt sÏ cho phÐp kh¾c phôc c¶ hai khuynh híng: ph©n t¸n côc bé vµ tËp trung quan liªu. Nguyªn t¾c tËp trung d©n chñ yªu cÇu ph¶i thùc hiÖn sù ph©n cÊp m¹nh mÏ gi÷a c¸c c¬ quan trong tæ chøc bé m¸y nhµ níc, x¸c ®Þnh râ rµng c¬ chÕ tr¸ch nhiÖm theo quy ®Þnh ph¸p luËt. TËp trung d©n chñ lµ nguyªn t¾c tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña tÊt c¶ c¸c c¬ quan nhµ níc, ë chÕ ®é tËp thÓ l·nh ®¹o hay chÕ ®é thñ trëng. Nguyªn t¾c tËp trung d©n chñ l¹i cã nh÷ng biÓu hiÖn ®Æc thï ë mçi lo¹i c¬ quan nhµ níc trong bé m¸y nhµ níc. §iÒu kiÖn ®Ó ®¶m b¶o thùc hiÖn tèt nguyªn t¾c tËp trung d©n chñ trong thùc tiÔn qu¶n lý chÝnh lµ mét hÖ thèng ph¸p luËt ®óng ®¾n, x¸c ®Þnh râ rµng, thèng nhÊt c¸c quyÒn vµ nghÜa vô cïng chÕ ®é tr¸ch nhiÖm ph¸p lý, tr¸ch nhiÖm chÝnh trÞ cña c¸c chøc danh trong bé m¸y nhµ níc. - T¨ng cêng ph¸p chÕ x· héi chñ nghÜa, nhµ níc qu¶n lý x· héi b»ng ph¸p luËt, ®ång thêi coi träng gi¸o dôc n©ng cao ®¹o ®øc. Ph¸p chÕ lµ mét trong nh÷ng nguyªn t¾c c¬ b¶n vÒ tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña bé m¸y nhµ níc. Trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa ë níc ta hiÖn nay, t¨ng cêng ph¸p chÕ lµ mét ®ßi hái cÊp b¸ch nh»m ®¶m b¶o sù vËn hµnh th«ng suèt, hiÖu qu¶ cña bé m¸y nhµ níc vµ b¶o vÖ c¸c quyÒn c«ng d©n. Ph¸p chÕ lµ mét trong nh÷ng yªu cÇu c¬ b¶n cña nhµ níc ph¸p quyÒn tuy nhµ níc ph¸p quyÒn cã néi hµm kh¸i niÖm réng, ®îc thÓ hiÖn vµ nhËn diÖn trªn nhiÒu ph¬ng diÖn kh¸c nhau, ph¸p chÕ chØ lµ mét. Dï ®îc nhËn thøc réng nh thÕ nµo, c¸i cèt yÕu nhÊt, lµm nªn “b¶n s¾c” cña ph¸p chÕ vÉn lµ sù tu©n thñ ph¸p luËt – tiÒn ®Ò vµ c¬ së cña ph¸p chÕ. Yªu cÇu tu©n thñ ph¸p luËt lµ ®Æc ®iÓm thÓ hiÖn b¶n chÊt cña ph¸p chÕ. XÐt vÒ nguyªn t¾c, ®©y lµ mét yªu cÇu phæ qu¸t, tõ ®ã ph©n ®Þnh ra mét tæ hîp c¸c yªu cÇu kh¸c bëi lÏ b¶n th©n ph¸p luËt lµ c¶ vÊn ®Ò phøc t¹p, réng lín c¶ vÒ néi dung vµ h×nh thøc. Ph¸p chÕ lµ chÕ ®é ®Æc biÖt cña ®êi sèng chÝnh trÞ - x· héi, b¶n chÊt ®îc thÓ hiÖn ë sù thèng trÞ cña ph¸p luËt trong ®êi sèng x· héi, ë sù tu©n thñ ph¸p luËt ®èi víi tÊt c¶, ë sù ®Êu tranh kh«ng khoan nhîng víi bÊt kú sù vi ph¹m ph¸p luËt, t×nh tr¹ng lén xén vµ sù l¹m quyÒn trong ho¹t ®éng cña c¸c c¬ quan nhµ níc. Ph¸p chÕ lµ vÊn ®Ò cã néi hµm kh¸i niÖm réng lín, lµ sù hiÖn diÖn cña mét hÖ thèng ph¸p luËt cÇn vµ ®ñ ®Ó ®iÒu chØnh quan hÖ x· héi, lµ sù tu©n thñ ph¸p luËt.196 ChÕ ®é ph¸p chÕ ch©n chÝnh kh«ng thÓ t¸ch rêi c¸c nh©n tè v¨n ho¸ nãi chung vµ v¨n ho¸ ph¸p lý nãi riªng cña c¸c chñ thÓ quan hÖ x· héi – ph¸p lý. Trong nhµ níc ph¸p quyÒn, cÇn x©y dùng mét chÕ ®é ph¸p chÕ ®¶m b¶o c¸c nguyªn t¾c: thèng nhÊt, hîp lý, nh©n v¨n, ¸p dông chung, vÒ nguyªn t¾c lµ kh«ng cã ngo¹i lÖ. Trong khi cha cã sù thay ®æi cña c¬ quan nhµ níc cã thÈm quyÒn, mäi chñ thÓ ®Òu ph¶i tu©n thñ c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt. §ång thêi, c¸c quy ®Þnh ph¸p luËt ®· bÊt hîp lý vµ nhÊt lµ kh«ng thÓ hiÖn ®îc c¸c quyÒn vµ lîi Ých chÝnh ®¸ng cña c¸ nh©n th× cÇn sím ®îc huû bá, söa ®æi, bæ sung cho phï hîp. C¬ chÕ ph¸p lý – x· héi vÒ kiÓm so¸t sù vËn hµnh cña ph¸p luËt trong cuéc sèng sÏ lµ c«ng cô quan träng ®Ó kÞp thêi xö lý nh÷ng m©u thuÉn gi÷a tÝnh thèng nhÊt ph¸p chÕ vµ tÝnh hîp lý. CÇn ph¶i ®æi míi, hoµn thiÖn c¸c thiÕt chÕ x· héi, thiÕt chÕ ph¸p lý; thùc hiÖn d©n chñ ho¸, n©ng cao tr×nh ®é v¨n ho¸ chÝnh trÞ, v¨n ho¸ ph¸p lý. Ph¸p luËt trong nhµ níc ph¸p quyÒn chØ cã thÓ ph¸t huy ®îc hiÖu lùc, hiÖu qu¶ thùc tÕ khi cã sù kÕt hîp víi ®¹o ®øc. §©y lµ vÊn ®Ò cã tÝnh quy luËt ®· ®îc minh chøng trong lÞch sö. Cho dï hoµn thiÖn ®Õn ®©u, ph¸p luËt còng kh«ng bao giê dù liÖu hÕt ®îc tÝnh chÊt ®a d¹ng, phong phó cña cuéc sèng. §Ó bæ sung cho ph¸p luËt, ®Ó cho ph¸p luËt cã thÓ thùc hiÖn, x· héi cßn cÇn tíi nh÷ng quy t¾c ®iÒu chØnh x· héi kh¸c, nh c¸c quy ph¹m ®¹o ®øc, tËp qu¸n, phong tôc... Trong qu¶n lý x· héi, muèn cho ph¸p luËt ®îc mäi ngêi d©n t«n träng, tù gi¸c thùc hiÖn th× ph¸p luËt ph¶i ®îc b¶o vÖ, ph¶i thÓ hiÖn ®îc nh÷ng gi¸ trÞ ®¹o ®øc, ®îc nh©n d©n chÊp nhËn, ñng hé, ®ång t×nh. Do vËy, lÊy ®¹o ®øc ®Ó qu¶n lý x· héi còng lµ mét ®iÒu tÊt yÕu kh¸ch quan, xuÊt ph¸t tõ chÝnh ®ßi hái cña thùc tÕ cuéc sèng. Nhµ níc ph¸p quyÒn thîng t«n ph¸p luËt, qu¶n lý b»ng ph¸p luËt nhng kh«ng lo¹i trõ ®¹o ®øc, bëi ph¸p luËt trong nhµ níc ph¸p quyÒn lµ híng tíi nh÷ng gi¸ trÞ nh©n ®¹o, c«ng b»ng, híng tíi ch©n – thiÖn – mü – Ých, tÊt c¶ v× môc ®Ých phôc vô con ngêi. VÒ nhËn thøc vµ ho¹t ®éng thùc tiÔn, kh«ng chØ coi yÕu tè ®¹o ®øc chØ ®¬n thuÇn nh lµ mét sù “bæ sung”, “kÕt hîp” thªm víi ph¸p luËt mµ ph¶i xuÊt ph¸t tõ c¬ së ®¹o ®øc cña ph¸p luËt 3. TÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan cña qu¶n lý x· héi b»ng ph¸p luËt kÕt hîp víi ®¹o ®øc ë níc ta hiÖn nay C«ng cuéc ®æi míi, c«ng nghiÖp ho¸ vµ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc trong giai ®o¹n hiÖn nay ®· vµ ®ang ®Æt ra yªu cÇu t¨ng cêng ph¸p luËt vµ ph¸p chÕ trong qu¶n lý x· héi. Qu¶n lý x· héi b»ng ph¸p luËt lµ mét nhu cÇu cÊp thiÕt, lµ mét trong nh÷ng yÕu tè quan träng ®¶m b¶o th¾ng lîi c«ng cuéc x©y dùng x· héi ph¸p quyÒn, d©n chñ. Ph¸p luËt lµ ph¬ng tiÖn tæ chøc vµ æn ®Þnh quan träng nhÊt c¸c mèi quan hÖ x· héi, "lµ h×nh thøc tån t¹i tÊt yÕu néi dung cña c¸c mèi quan hÖ x· héi"197.Víi t c¸ch lµ mét tæ chøc quyÒn lùc c«ng, nhµ níc thùc hiÖn quyÒn lùc chÝnh trÞ cña m×nh th«ng qua sù qu¶n lý x· héi b»ng ph¸p luËt vµ kÕt hîp víi ®¹o ®øc. §êng lèi cña §¶ng céng s¶n ViÖt Nam ®· kh¼ng ®Þnh nguyªn t¾c qu¶n lý x· héi b»ng ph¸p luËt vµ ®¹o ®øc, thùc hiÖn viÖc gi¸o dôc, n©ng cao ®¹o ®øc198. §¹o ®øc lµ mét néi dung lín cña chiÕn lîc ph¸t triÓn kinh tÕ -x· héi, híng vµo môc tiªu x©y dùng x· héi c«ng b»ng v¨n minh. Nhµ níc qu¶n lý x· héi b»ng nhiÒu c«ng cô kh¸c nhau nhng ph¸p luËt lµ c«ng cô chñ yÕu. Së dÜ nh vËy lµ v× xuÊt ph¸t tõ nh÷ng u thÕ, søc m¹nh cña ph¸p luËt, ph¸p luËt cã nh÷ng thuéc tÝnh ®Æc biÖt mµ c¸c c«ng cô qu¶n lý kh¸c kh«ng cã ®îc. Qu¶n lý x· héi b»ng ph¸p luËt sÏ ®¶m b¶o cho ho¹t ®éng nhµ níc ®îc thùc hiÖn mét c¸ch d©n chñ, thèng nhÊt v× ph¸p luËt cã tÝnh quy ph¹m phæ biÕn b¾t buéc chung, ph¸p luËt ®îc ®¶m b¶o thùc hiÖn b»ng søc m¹nh tæ chøc vµ cìng chÕ cña nhµ níc. Qu¶n lý x· héi b»ng ph¸p luËt ®¶m b¶o sù æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn bÒn v÷ng cña x· héi, c¸c quyÒn con ngêi, quyÒn c«ng d©n. Qu¶n lý x· héi b»ng ph¸p luËt lµ mét ®ßi hái cÊp thiÕt vµ lµ ®iÒu kiÖn ®Æc biÖt quan träng cña c«ng cuéc kiÕn thiÕt ®Êt níc v× môc tiªu d©n giÇu, níc m¹nh, x· héi c«ng b»ng, d©n chñ vµ v¨n minh. Ph¸p luËt lµ ph¬ng tiÖn b¶o vÖ c¸c quyÒn vµ lîi Ých hîp ph¸p cña c«ng d©n khái sù x©m ph¹m cña bÊt kú mét c¸ nh©n, tæ chøc nµo kÓ c¶ tõ phÝa c¸c c¬ quan, nh©n viªn nhµ níc. Ph¸p luËt b¶o ®¶m cho viÖc thùc hiÖn cã hiÖu qu¶ chøc n¨ng tæ chøc vµ qu¶n lý kinh tÕ cña nhµ níc, t¹o lËp nh÷ng ®iÒu kiÖn vµ m«i trêng thuËn lîi ®Ó mäi chñ thÓ tham gia quan hÖ kinh tÕ thÞ trêng v× sù giÇu cã cña b¶n th©n, céng ®ång vµ x· héi. "Nhµ níc qu¶n lý x· héi b»ng ph¸p luËt, kh«ng ngõng t¨ng cêng ph¸p chÕ x· héi chñ nghÜa", lµ nguyªn t¾c hiÕn ®Þnh ®îc ghi trong ®iÒu 12 HiÕn ph¸p 1992 níc Céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam. X· héi x· héi chñ nghÜa lµ mét x· héi cã tÝnh tæ chøc cao, mäi mÆt cña ®êi sèng x· héi ®îc tæ chøc mét c¸ch tù gi¸c, cã ý thøc, cã kû c¬ng vµ trËt tù. TÝnh tæ chøc vµ trËt tù cña ®êi sèng ®îc thÓ hiÖn tËp trung ë tÝnh ®îc ®iÒu chØnh b»ng ph¸p luËt, b»ng ®¹o ®øc. Qu¶n lý x· héi b»ng ph¸p luËt, ®ång thêi coi träng gi¸o dôc, n©ng cao ®¹o ®øc, ®ã lµ con ®êng ®i thÝch hîp nhÊt trong viÖc x©y dùng mét x· héi cã kû c¬ng, trËt tù, v¨n minh, h¹nh phóc. §¹o ®øc lµ c«ng cô ®iÒu chØnh ®Æc biÖt quan träng, cã mÆt trong tÊt c¶ c¸c quan hÖ x· héi ®îc ®iÒu chØnh b»ng c¸c lo¹i c«ng cô kh¸c, lµ ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt ®¶m b¶o x©y dùng x· héi c«ng b»ng, d©n chñ vµ v¨n minh. Trong truyÒn thèng qu¶n lý x· héi ë níc ta, c¸c quy ph¹m ®¹o ®øc lu«n hoµ ®ång vµo c¸c quy ph¹m ph¸p luËt. C¸ch xö lý theo lý vµ t×nh, trong sù phèi hîp víi nhau lµ ®Æc trng trong qu¶n lý x· héi truyÒn thèng. Con ngêi lµ con ngêi x· héi, cã ®¹o ®øc, cã "nh©n lu©n", kh«ng n»m trong ph¸p luËt. Sù kÕt hîp nµy nh»m môc ®Ých sö dông nh÷ng u thÕ cña ph¸p luËt vµ ®¹o ®øc, ®ång thêi kh¾c phôc nh÷ng h¹n chÕ, nhîc ®iÓm cña chóng trong qu¸ tr×nh qu¶n lý con ngêi vµ x· héi. Yªu cÇu tu©n thñ ph¸p luËt vµ phï hîp víi ®¹o ®øc x· héi lµ mét trong nh÷ng nguyªn t¾c c¬ b¶n cña Bé luËt d©n sù. Hµng lo¹t c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt kh¸c còng tõng bíc cô thÓ ho¸ nguyªn t¾c qu¶n lý x· héi b»ng ph¸p luËt kÕt hîp víi ®¹o ®øc. N©ng cao ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp ®· trë thµnh nghÜa vô ph¸p lý vµ ®¹o ®øc cña mçi ngêi. §©y lµ vÊn ®Ò rÊt phøc t¹p, næi cém, bøc xóc ë níc ta. NhiÒu c©u hái ®îc x· héi ®Æt ra tríc nh÷ng thay ®æi lín lao cña thêi cuéc. §ã lµ, lµm thÕ nµo ®Ó ph¸t huy ®îc hiÖu lùc vµ hiÖu qu¶ thùc tÕ cña ph¸p luËt tríc nh÷ng biÕn ®æi vÒ thang b¶ng gi¸ trÞ ®¹o ®øc trong ®êi sèng cña con ngêi, th¸i ®é cña nhµ níc vµ ph¸p luËt nªn nh thÕ nµo. Nh÷ng c©u hái cÇn lêi gi¶i ®¸p nh: ph¸p luËt cÇn ghi nhËn nh÷ng quan ®iÓm, chuÈn mùc ®¹o ®øc nµo, th¸i ®é cña nhµ níc nªn nh thÕ nµo ®èi víi nh÷ng quan hÖ x· héi míi ph¸t sinh mµ theo d luËn x· héi nªn cã sù ®¸nh gi¸, xem xÐt vÒ ph¬ng diÖn ph¸p lý vµ ®¹o ®øc. KÕt hîp qu¶n lý b»ng ph¸p luËt vµ ®¹o ®øc ®Ó bæ sung, hç trî cho ph¸p luËt, ®Ó con ngêi ngµy cµng tù gi¸c tu©n thñ ph¸p luËt, ph¸t huy søc m¹nh cña c¸c biÖn ph¸p x· héi vµ nhµ níc. NÕu chØ qu¶n lý thuÇn tuý b»ng ®¹o ®øc th× sÏ m¾c ph¶i nh÷ng h¹n chÕ - nh÷ng ®iÓm yÕu cña ®¹o ®øc, nh: kh«ng kÞp thêi, thiÕu sù cô thÓ, Ýt tÝnh thèng nhÊt, tÝnh r¨n ®e cã thÓ thÊp. Ngîc l¹i, nÕu chØ thuÇn tuý qu¶n lý b»ng ph¸p luËt th× còng sÏ gÆp ph¶i nh÷ng h¹n chÕ nhÊt ®Þnh nh sù c¶m ho¸, lßng tr¾c Èn; sù vÞ tha, t×nh yªu th¬ng; sù gióp ®ì, sÎ chia, sù d»n vÆt cña l¬ng t©m; sù k×m chÕ nh÷ng hµnh vi th¸i qu¸ vv... V× ph¸p luËt kh«ng thÓ ®iÒu chØnh hÕt ®îc mµ còng kh«ng cÇn ph¶i ®iÒu chØnh hÕt mäi quan hÖ x· héi, do vËy ®¹o ®øc lµ mét ph¬ng tiÖn h÷u hiÖu ®Æc biÖt bæ sung cho ph¸p luËt, ®¶m b¶o hiÖu qu¶ thùc tÕ cña ph¸p luËt. Nhµ níc ph¸p quyÒn kh«ng lo¹i trõ ®¹o ®øc, bëi ph¸p luËt trong nhµ níc ph¸p quyÒn lµ ph¸p luËt nh©n b¶n, lu«n híng tíi nh÷ng gi¸ trÞ nh©n ®¹o, c«ng b»ng, tÊt c¶ v× môc ®Ých phôc vô con ngêi. X©y dùng nhµ níc ph¸p quyÒn cã sø mÖnh x¸c lËp tÝnh ph¸p quyÒn phï hîp ®¹o ®øc truyÒn thèng d©n téc vµ ®¹o ®øc tiÕn bé cña nh©n lo¹i trong mäi ho¹t ®éng x· héi, trong qu¸ tr×nh héi nhËp, giao lu gi÷a c¸c nÒn v¨n hãa trong ®ã cã v¨n hãa ph¸p luËt. C¸c yªu cÇu – nguyªn t¾c c¬ b¶n cña nhµ níc ph¸p quyÒn chØ cã ý nghÜa hiÖn thùc trong mèi quan hÖ t¬ng t¸c víi nhau chø kh«ng chØ lµ cÊp sè céng gi¶n ®¬n. Nhµ níc ph¸p quyÒn chØ cã thÓ tån t¹i trªn nÒn t¶ng cña c¸c yÕu tè néi sinh vµ ngo¹i sinh trong nh÷ng giíi h¹n hîp quy luËt. II. Nh÷ng gi¶i ph¸p chñ yÕu nh»m t¨ng cêng qu¶n lý x· héi b»ng ph¸p luËt vµ gi¸o dôc, thùc hµnh ®¹o ®øc trong ®iÒu kiÖn x©y dùng nhµ níc ph¸p quyÒn x· héi chñ nghÜa ViÖt nam, cña d©n, do d©n vµ v× d©n 1. Tæng quan vÒ c¸c gi¶i ph¸p chñ yÕu nh»m t¨ng cêng qu¶n lý x· héi b»ng ph¸p luËt vµ gi¸o dôc, thùc hµnh ®¹o ®øc trong ®iÒu kiÖn x©y dùng nhµ níc ph¸p quyÒn x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam, cña d©n, do d©n vµ v× d©n §Ó thùc hiÖn ®êng lèi qu¶n lý x· héi b»ng ph¸p luËt, ®ång thêi kÕt hîp víi gi¸o dôc vµ n©ng cao ®¹o ®øc ë níc ta hiÖn nay, cÇn ph¶i thùc hiÖn hµng lo¹t nh÷ng biÖn ph¸p ®ång bé, huy ®éng søc m¹nh cña toµn x· héi, cña c¶ hÖ thèng chÝnh trÞ. Song song víi nh÷ng gi¶i ph¸p vÒ ph¸p luËt vµ ®¹o ®øc, cÇn ph¶i ¸p dông c¸c gi¶i ph¸p vÒ kinh tÕ, chÝnh trÞ, v¨n ho¸ - x· héi. §Èy m¹nh sù nghiÖp x©y dùng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ, n©ng cao ®êi sèng vËt chÊt, v¨n ho¸ tinh thÇn cña nh©n d©n, x©y dùng x· héi häc tËp, x· héi th«ng tin vv... lµ tiÒn ®Ò vµ ®iÒu kiÖn thiÕt yÕu ®Ó thùc hiÖn ®êng lèi qu¶n lý x· héi b»ng ph¸p luËt kÕt hîp víi viÖc gi¸o dôc vµ n©ng cao ®¹o ®øc. §ã lµ quan ®iÓm ®ång bé vÒ x©y dùng c¸c gi¶i ph¸p cho viÖc kÕt hîp ph¸p luËt vµ ®¹o ®øc trong qu¶n lý x· héi ë níc ta hiÖn nay. Cã rÊt nhiÒu gi¶i ph¸p ®Ó t¨ng cêng qu¶n lý x· héi b»ng ph¸p luËt, ®¹o ®øc vµ gi¶i ph¸p nµo còng ®Òu quan träng. Trong ph¹m vi chuyªn kh¶o nµy chóng t«i chØ tËp trung ®Ò cËp nh÷ng gi¶i ph¸p ph¸p lý – ®¹o ®øc lµ chñ yÕu. §ã chÝnh lµ nh÷ng gi¶i ph¸p vÒ t¨ng cêng mèi quan hÖ gi÷a ph¸p luËt vµ ®¹o ®øc trong x©y dùng, thùc hiÖn ph¸p luËt, x©y dùng ý thøc vµ lèi sèng theo ph¸p luËt, phï hîp víi ®¹o ®øc x· héi. NghÜa lµ th«ng qua c¸c gi¶i ph¸p ®ã, cho phÐp ph¸t huy mét c¸ch tèt nhÊt vai trß vµ c¸c gi¸ trÞ cña ®¹o ®øc vµ ph¸p luËt trong viÖc ®iÒu chØnh c¸c quan hÖ x· héi, trong qu¶n lý x· héi hiÖn nay. VÒ thùc chÊt, hiÖu qu¶ qu¶n lý x· héi chØ cã thÓ ®¹t ®îc khi cã sù kÕt hîp ph¸p luËt vµ ®¹o ®øc ngay trong tõng ho¹t ®éng ph¸p luËt hay ho¹t ®éng vÒ x©y dùng lèi sèng ®¹o ®øc, trong tõng gi¶i ph¸p. Kh«ng cã sù t¸ch b¹ch, sù ®éc lËp tuyÖt ®èi gi÷a gi¶i ph¸p ph¸p luËt vµ gi¶i ph¸p ®¹o ®øc. Bëi nh c¸c phÇn trªn ®· ®Ò cËp, kÕt hîp ph¸p luËt vµ ®¹o ®øc t¹o nªn sù ®iÒu chØnh m¹nh mÏ, hiÖu qu¶ nhÊt ®èi víi hµnh vi vµ c¸c quan hÖ x· héi cña con ngêi, nhÊt lµ trong cuéc sèng hiÖn ®¹i. §øng mét m×nh, kh«ng cã quy t¾c ph¸p luËt hay ®¹o ®øc nµo cã thÓ thÓ hiÖn vµ ph¸t huy ®îc t¸c dông cña m×nh. §©y còng chÝnh lµ biÖn chøng, lµ c¸i cèt lâi nhÊt cña mèi quan hÖ gi÷a ph¸p luËt vµ ®¹o ®øc.
- N©ng cao chÊt lîng, hiÖu qu¶ tæ chøc thùc hiÖn ph¸p luËt, ho¹t ®éng ¸p dông ph¸p luËt cña c¸c c¬ quan nhµ níc cã thÈm quyÒn; - T¨ng cêng ®Êu tranh phßng, chèng tham nhòng, c¸c lo¹i vi ph¹m ph¸p luËt kh¸c vµ vi ph¹m ®¹o ®øc; - KÕt hîp gi¸o dôc ®¹o ®øc vµ gi¸o dôc ph¸p luËt, x©y dùng ý thøc, lèi sèng tu©n theo ph¸p luËt vµ phï hîp ®¹o ®øc x· héi; - N©ng cao chÊt lîng, hiÖu qu¶ c«ng t¸c phæ biÕn, gi¸o dôc ph¸p luËt, t Ên vµ trî gióp ph¸p luËt; - Ph¸t triÓn kinh tÕ, v¨n ho¸ - x· héi, n©ng cao ®êi sèng vËt chÊt vµ tinh thÇn cña nh©n d©n, thùc hiÖn d©n chñ ho¸ mäi lÜnh vùc cña ®êi sèng x· héi; - T¨ng cêng c«ng t¸c kiÓm tra, gi¸m s¸t ho¹t ®éng cña c¸c c¬ quan nhµ níc, c«ng t¸c phßng ngõa vµ xö lý nghiªm minh mäi hµnh vi vi ph¹m ph¸p luËt cña c¸n bé, c«ng chøc; - X©y dùng ý thøc ph¸p luËt, v¨n ho¸ ph¸p lý vµ ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp cña ®éi ngò c¸n bé, c«ng chøc trong ®iÒu kiÖn héi nhËp quèc tÕ, x©y dùng nhµ níc ph¸p quyÒn x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam; 2. Hoµn thiÖn ph¸p luËt theo c¸c nguyªn t¾c c¬ b¶n cña nhµ níc ph¸p quyÒn vµ b¶o vÖ, ph¸t huy c¸c gi¸ trÞ ®¹o ®øc truyÒn thèng, ®¹o ®øc tiÕn bé cña nh©n lo¹i Trong nh÷ng n¨m qua, ho¹t ®éng x©y dùng ph¸p luËt cña nhµ níc ta ®· ®¹t ®îc nhiÒu thµnh tùu to lín trªn con ®êng x©y dùng nhµ níc ph¸p quyÒn, ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ trêng, héi nhËp khu vùc vµ quèc tÕ. Cïng víi nh÷ng thµnh tùu trong c¸c lÜnh vùc ho¹t ®éng x· héi kh¸c, nh÷ng kÕt qu¶, thµnh tùu vÒ ph¸p luËt ®· lµm thay ®æi s©u s¾c diÖn m¹o hÖ thèng ph¸p luËt, gãp phÇn tÝch cùc vµo viÖc kh¼ng ®Þnh vµ ph¸t huy nh÷ng yÕu tè tÝch cùc cña ®¹o ®øc trong ®êi sèng x· héi. C¸c v¨n b¶n ph¸p luËt míi ®· híng vµo phôc vô viÖc ®æi míi, hoµn thiÖn tæ chøc bé m¸y nhµ níc; x©y dùng c¬ chÕ qu¶n lý nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa; b¶o ®¶m an ninh chÝnh trÞ, trËt tù, an toµn x· héi, b¶o vÖ vµ ph¸t huy quyÒn tù do d©n chñ cña c«ng d©n. Xu híng chung lµ ph¸p luËt cña nhµ níc ta cµng ngµy cµng ghi nhËn nhiÒu h¬n nh÷ng gi¸ trÞ ®¹o ®øc truyÒn thèng vµ ®¹o ®øc tiÕn bé cña nh©n lo¹i. §iÒu nµy ®· ®îc thÓ hiÖn râ nÐt nhÊt trong HiÕn ph¸p, Bé luËt d©n sù, Bé luËt h×nh sù, vµ nhiÒu v¨n b¶n ph¸p luËt quan träng kh¸c nh: LuËt khiÕu n¹i, tè c¸o, LuËt phßng chèng tham nhòng, LuËt thùc hµnh tiÕt kiÖm, chèng l·ng phÝ; Ph¸p lÖnh c«ng chøc, Ph¸p lÖnh u ®·i ngêi cã c«ng vv... Nh÷ng chuÈn mùc, nguyªn t¾c cña ®¹o ®øc truyÒn thèng d©n téc, ®¹o ®øc tiÕn bé nh©n lo¹i ®· tõng bíc ®îc ghi nhËn trong c¸c quy ®Þnh ph¸p luËt díi c¸c h×nh thøc trùc tiÕp, gi¸n tiÕp. §ång thêi trong ho¹t ®éng ¸p dông ph¸p luËt còng thÓ hiÖn c¸c yªu cÇu cña ®¹o ®øc. Ph¬ng ch©m xem xÐt, gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò ph¸p lý thÊu t×nh ®¹t lý, ®óng ph¸p luËt vµ phï hîp ®¹o ®øc x· héi ®· vµ ®ang ®îc quan t©m, ¸p dông vµ kiÓm so¸t b»ng c¬ chÕ ph¸p lý vµ c¬ chÕ x· héi. Tuy vËy, viÖc ghi nhËn ®¹o ®øc vµo trong ph¸p luËt còng cßn nhiÒu h¹n chÕ, ®«i khi cßn nÆng vÒ h×nh thøc. Ph¬ng diÖn ®¹o ®øc cha ®îc quan t©m ®óng møc vµ thêng xuyªn trong c¸c trêng hîp thùc hiÖn ph¸p luËt cña c¸c c¸ nh©n, tæ chøc; trong ho¹t ®éng ¸p dông ph¸p luËt cña c¸c c¬ quan c«ng quyÒn. Sù chËm trÔ vµ yÕu kÐm trong viÖc x©y dùng, ban hµnh ph¸p luËt vµ ¸p dông ph¸p luËt kh«ng nghiªm minh, c«ng b»ng ®· cã nh÷ng t¸c ®éng tiªu cùc ®èi víi ý thøc vµ hµnh vi ®¹o ®øc cña c¸c c¸ nh©n. Cã rÊt nhiÒu vÊn ®Ò mµ d luËn x· héi ®ang ®Æt ra cÇn cã lêi gi¶i ®¸p c¶ vÒ ph¬ng diÖn ph¸p luËt vµ ph¬ng diÖn ®¹o ®øc nh trong lÜnh vùc y tÕ, c«ng nghÖ th«ng tin, c«ng nghÖ sinh häc, m«i trêng, du lÞch vv... VÒ nguyªn t¾c, trong x©y dùng ph¸p luËt ph¶i ®¶m b¶o viÖc thÓ hiÖn ®êng lèi qu¶n lý x· héi b»ng ph¸p luËt kÕt hîp víi ®¹o ®øc. VÊn ®Ò kh«ng ph¶i lµ khÈu hiÖu, lµ chñ tr¬ng n÷a mµ ph¶i ®i vµo nh÷ng néi dung thiÕt thùc nhÊt. Ph¸p luËt chØ cã thÓ thùc hiÖn ®îc vai trß lµ ph¬ng tiÖn ®iÒu chØnh hµng ®Çu nÕu nh cã sù hç trî cña c¸c quy ph¹m x· héi kh¸c, ®Æc biÖt lµ ®¹o ®øc truyÒn thèng vµ ®¹o ®øc tiÕn bé cña nh©n lo¹i. C¸c v¨n b¶n ph¸p luËt khi x©y dùng míi còng nh nh÷ng lÇn söa ®æi, bæ sung cÇn thÓ hiÖn theo c¸c yªu cÇu, nguyªn t¾c c¬ b¶n cña nhµ níc ph¸p quyÒn, phï hîp víi ®iÒu kiÖn thùc tÕ cña níc ta. Tríc hÕt vÒ mÆt nhËn thøc, cÇn hiÓu ®óng ®¾n, ®Çy ®ñ h¬n vÒ nguyªn t¾c nhµ níc ph¸p quyÒn: ®¶m b¶o tÝnh tèi cao cña luËt, thîng t«n ph¸p luËt, hµnh xö theo ph¸p luËt vµ nãi réng ra lµ qu¶n lý x· héi b»ng ph¸p luËt. §iÒu nµy qua thùc tÕ cho thÊy lµ rÊt quan träng, lµ ®iÒu kiÖn ®Ó thùc hiÖn c¸c yªu cÇu c¬ b¶n cña nhµ níc ph¸p quyÒn. Bëi lÏ, ®«i khi nguyªn t¾c thîng t«n ph¸p luËt l¹i ®îc hiÓu chÖch ra, dêng nh chØ cßn lµ ph¸p luËt thuÇn tuý, ®¹o ®øc chØ ë hµng bæ sung thªm cho ph¸p luËt chø kh«ng ph¶i lµ chÝnh yÕu. MÆt kh¸c, l¹i còng cã nh÷ng quan niÖm vÒ ®¹o ®øc cha thËt ®Çy ®ñ, kh¸ch quan nh cho r»ng, khi nãi ®Õn vÊn ®Ò ®¹o ®øc chØ lµ nãi ®Õn viÖc ph¶i “tuyªn truyÒn, ®éng viªn, gi¸o dôc chung chung vÒ c¸ch sèng cã ®¹o ®øc, vÒ sù gióp ®ì, t¬ng trî nhau gi÷a ngêi víi ngêi, vÒ nªu g¬ng s¸ng...”. §ã míi chØ lµ mét khÝa c¹nh cña vÊn ®Ò ®¹o ®øc chø cha ph¶i lµ toµn thÓ cña ®¹o ®øc, cµng cha ®Çy ®ñ khi ®Ò cËp ®Õn mèi quan hÖ gi÷a ph¸p luËt vµ ®¹o ®øc. Ngay c¶ b¶n s¾c cña nhµ níc ph¸p quyÒn ®Ých thùc còng lµ vÊn ®Ò ®¹o ®øc ®îc thÓ hiÖn ë tr×nh ®é cao trong tæ chøc, trong cung c¸ch ®iÒu hµnh cña nhµ níc vµ trong hÖ thèng ph¸p luËt. Nhµ níc ph¸p quyÒn kh«ng ph¶i, hay nãi cho ®óng h¬n lµ kh«ng chØ dõng l¹i ë “®øc trÞ” mµ chÝnh lµ nhµ níc ®ã ph¶i ho¹t ®éng trªn c¬ së ®¹o ®øc, trong m«i trêng ®¹o ®øc - ®¹o ®øc ph¸p quyÒn. Ph¸p luËt trong nhµ níc ph¸p quyÒn chÝnh lµ ph¸p luËt phï hîp nhÊt víi ®¹o ®øc, lu«n chÞu sù kiÓm so¸t cña ®¹o ®øc vµ nhê ®ã mµ ph¸p luËt cã thÓ ®i vµo cuéc sèng, vµo ý thøc vµ hµnh vi cña mçi con ngêi ®îc. §¹o ®øc lµ c¸i c¨n b¶n, lµ gèc, ph¸p luËt chØ lµ sù thÓ hiÖn ®¹o ®øc díi d¹ng chi tiÕt, cô thÓ vµ ®¹o ®øc lµ c¸i ®¶m b¶o cho c¸c quy t¾c chi tiÕt cña ph¸p luËt ®îc t«n träng, ®îc thùc thi trong cuéc sèng. §¹o ®øc, nh chóng ta ®· biÕt, lµ lÜnh vùc con ngêi, lÜnh vùc thùc sù ngêi. Ph¸p luËt trong nhµ níc ph¸p quyÒn cã môc ®Ých vµ nhiÖm vô theo ®uæi kh«ng cã g× kh¸c h¬n lµ v× con ngêi, v× mét cuéc sèng ngµy cµng hoµn thiÖn h¬n cho con ngêi c¶ vÒ ph¬ng diÖn vËt chÊt, tinh thÇn vµ t×nh c¶m. Tõ ph¬ng ch©m ®ã mµ lan to¶ ra díi d¹ng c¸c quyÒn, tù do, d©n chñ cña con ngêi cïng víi nh÷ng c¬ chÕ ®¶m b¶o vµ b¶o vÖ. Qu¸ tr×nh hoµn thiÖn hÖ thèng ph¸p luËt ph¶i ®îc diÔn ra song song víi qu¸ tr×nh kÕ thõa nh÷ng gi¸ trÞ ®¹o ®øc truyÒn thèng vµ ®¹o ®øc tiÕn bé, lo¹i bá dÇn khái ®êi sèng x· héi nh÷ng quan niÖm, chuÈn mùc ®¹o ®øc ph¶n tiÕn bé, l¹c hËu. §¶m b¶o cho nh÷ng quan hÖ x· héi quan träng ®îc ®iÒu chØnh b»ng ph¸p luËt, c¸c quan ®iÓm vµ chuÈn mùc ®¹o ®øc tiÕn bé ph¶i ®îc quy ®Þnh trong ph¸p luËt. Ph¶i cã c¬ chÕ h÷u hiÖu ®Ó b¶o vÖ vµ ph¸t huy nh÷ng gi¸ trÞ ®¹o ®øc truyÒn thèng, tiÕn bé, c¬ chÕ lªn ¸n, xö lý nghiªm kh¾c nh÷ng hµnh vi vi ph¹m ®¹o ®øc, vi ph¹m ph¸p luËt. VÝ nh ®èi víi hµnh vi x©m ph¹m danh dù, nh©n phÈm, søc khoÎ vµ c¶ tÝnh m¹ng con ngêi trong sö dông c«ng nghÖ, th«ng tin, trong s¶n xuÊt, kinh doanh l¬ng thùc, thùc phÈm, mü phÈm, dîc phÈm vv... Lµm sao cho viÖc phßng, chèng, viÖc xö ph¹t c¸i ¸c, khuyÕn khÝch, b¶o vÖ c¸i ThiÖn ph¶i ®îc thÓ hiÖn râ nÐt h¬n trong ph¸p luËt vµ thùc thi ph¸p luËt. §ã chÝnh lµ c¸ch tèt nhÊt ®Ó ph¸t huy t¸c ®éng tÝch cùc gi÷a ph¸p luËt vµ ®¹o ®øc, c¸ch tèt nhÊt ®Ó võa “thîng t«n ph¸p luËt, võa thùc hµnh ®¹o ®øc” trong cuéc sèng hiÖn ®¹i. Ph¸p luËt trong vai trß ®èi víi c¸i ThiÖn cã thÓ thùc hiÖn b»ng nhiÒu c¸ch: b»ng viÖc quy ®Þnh xö ph¹t c¸i ¸c, cã c¬ chÕ kiÓm so¸t c¸i ¸c, cã c¶ c¬ chÕ ®Ó h¹n chÕ c¸i ¸c ®Õn møc tèi thiÓu nhÊt; b»ng quy ®Þnh khuyÕn khÝch, t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸i thiÖn ®îc thùc hiÖn, cã c¬ chÕ ®Ó cho c¸i thiÖn thùc hiÖn mét c¸ch tèi ®a nhÊt. §ã lµ sø mÖnh, lµ môc ®Ých cao c¶ nhÊt vµ còng lµ thêng trùc nhÊt cña ph¸p luËt trong nhµ níc ph¸p quyÒn. Trong thùc tÕ, cã khi chóng ta bÞ r¬i vµo tr¹ng th¸i: ®óng nhng cha tËn thiÖn, ®óng nhng cha diÖt ®îc ¸c hay h¹n chÕ ®Õn møc thÊp nhÊt c¸i ¸c, nh÷ng thiÖt h¹i do c¸i ¸c ®em l¹i. Thanh to¸n ngay, thanh to¸n triÖt ®Ó thùc tÕ nµy lµ ®iÒu kh«ng thÓ ®îc. Nhng cè g¾ng lµ ®iÒu cã thÓ, cè g¾ng gi¶m ®Õn møc thÊp nhÊt c¸i kho¶ng c¸ch ®ã ®Ó cho ph¸p luËt ngµy gÇn c¸i thiÖn h¬n vµ cã ®ñ søc m¹nh ®Ó c«ng ph¸, chèng l¹i c¸i ¸c, phßng ngõa, ng¨n chÆn ®îc c¸i ¸c mét c¸ch tèi ®a. VÝ nh vÒ vÊn ®Ò vÖ sinh, an toµn thùc phÈm, dîc phÈm, an toµn giao th«ng, t¹i sao kh«ng thÓ k×m chÕ ®Õn møc thÊp nhÊt mµ l¹i cø ®Ó cho nh÷ng tiªu cùc hay nãi chÝnh x¸c h¬n lµ sù vi ph¹m th« b¹o nhÊt, ¸c nhÊt ®èi víi con ngêi, ®èi víi ®¹o ®øc vµ ph¸p luËt?. Ph¶i ®Æt tÇm quan träng cña nh÷ng lÜnh vùc nªu trªn vµo ch¬ng tr×nh hµnh ®éng quèc gia, ch¬ng tr×nh hµnh ®éng cña mçi mét gia ®×nh, céng ®ång, tæ chøc nh c¸ch ®Æt vÊn ®Ò cña chóng ta trªn trËn tuyÕn chèng tham nhòng hiÖn nay vËy. Kh«ng chØ dõng l¹i ë nh÷ng chÕ tµi ph¸p luËt mµ ph¶i gâ cöa l¬ng t©m mçi con ngêi ®Ó cho hä h·y thËn träng h¬n, cã tr¸ch nhiÖm h¬n vÒ tõng hµnh vi cña m×nh. §¸nh thøc l¬ng t©m vµ tr¸ch nhiÖm con ngêi trong thêi thÞ trêng cÇn ph¶i ®îc coi lµ viÖc lµm thêng trùc, viÖc lµm cÇn thiÕt. Sö dông c«ng cô ph¸p luËt, c«ng cô ®¹o ®øc ®Ó tiÕn c«ng vµo nh÷ng lÜnh vùc nãng báng hiÖn nay ®Ó mong sao gi¶m bít ®i nh÷ng hËu qu¶ ®au lßng nh ngé ®éc thùc phÈm g©y thiÖt h¹i cho tÝnh m¹ng vµ søc khoÎ con ngêi, vi ph¹m trËt tù, an toµn giao th«ng g©y nªn th¬ng tÝch hay nh÷ng c¸i chÕt oan uæng ngay gi÷a thêi b×nh. VÊn ®Ò nµy nªn thÓ hiÖn kh«ng chØ trong v¨n b¶n ph¸p luËt hay thùc thi ph¸p luËt mµ c¶ trong kh©u phæ biÕn, gi¸o dôc ph¸p luËt. KÓ c¶ trong néi dung c¸c khÈu hiÖu, b¨ng r«n. §ång thêi víi nh÷ng khÈu hiÖu, b¨ng r«n viÕt díi d¹ng chung nh “Nghiªm chØnh chÊp hµnh luËt lÖ giao th«ng” cÇn ghi cô thÓ, thiÕt thùc h¬n ®Ó nh¾c nhë, c¶nh b¸o mäi ngêi vÒ hËu qu¶ cña sù vi ph¹m ph¸p luËt nhÊt lµ trong hai lÜnh vùc bøc xóc nhÊt hiÖn nay xÐt trªn ph¬ng diÖn an toµn tÝnh m¹ng vµ søc khoÎ con ngêi – lÜnh vùc trËt tù, an toµn giao th«ng vµ vÖ sinh, an toµn thùc phÈm. VÒ vÊn ®Ò nµy, chóng ta cÇn häc tËp c¸ch ghi trªn b¨ng r«n cña tæ chøc JCA NhËt B¶n trong ch¬ng tr×nh t¨ng cêng n¨ng lùc vÒ trËt tù, an toµn, v¨n minh giao th«ng cho mét sè tuyÕn ®êng t¹i thñ ®« Hµ Néi gÇn ®©y. Theo ®ã, cã nh÷ng b¨ng r«n ®îc ghi víi néi dung nh: “§Ìn ®á, dõng l¹i kÓ c¶ khi kh«ng cã c¶nh s¸t giao th«ng”, “Tai n¹n giao th«ng kh«ng ph¶i lµ ®Þnh mÖnh” v…. X©y dùng ph¸p luËt theo xu híng ngµy cµng nh©n ®¹o ho¸ ph¶i ®îc thÓ hiÖn trong c¸c v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt. Trong x©y dùng ph¸p luËt cÇn chó ý ®Õn nh÷ng quan ®iÓm vµ nh÷ng chuÈn mùc ®¹o ®øc, sao cho kh«ng cã sù m©u thuÉn vÒ nguyªn t¾c gi÷a ph¸p luËt vµ ®¹o ®øc. Bëi v×, vÒ nguyªn t¾c, khi cã sù m©u thuÉn gi÷a ph¸p luËt vµ ®¹o ®øc th× c¸ch gi¶i quyÕt sÏ lµ trªn c¬ së cña ®¹o ®øc – ®¹o ®øc truyÒn thèng d©n téc vµ nh÷ng gi¸ trÞ, nguyªn t¾c cña ®¹o ®øc tiÕn bé cña nh©n lo¹i. Song nÕu nh cã m©u thuÉn mµ ph¶i nghiªng vÒ ®¹o ®øc ®Ó gi¶i quyÕt th× trong nhiÒu trêng hîp sÏ lµm mÊt ®i tÝnh nghiªm minh cña ph¸p luËt, cßn nÕu dïng ph¸p luËt ®Ó gi¶i quyÕt th× cã thÓ x©m h¹i ®Õn ®¹o ®øc x· héi. Do vËy, x©y dùng ph¸p luËt nh thÕ nµo ®Ó võa b¶o vÖ ®îc ®¹o ®øc, võa t¹o ®iÒu kiÖn xo¸ bá nh÷ng quan ®iÓm ®¹o ®øc ph¶n tiÕn bé, t¹o ®iÒu kiÖn h×nh thµnh nh÷ng quan ®iÓm, chuÈn mùc ®¹o ®øc míi, tiÕn bé, lµ nhiÖm vô quan träng cña ho¹t ®éng lËp ph¸p, lËp quy. §Ó lµm ®îc ®iÒu nµy nªn thu hót sù tham gia cña c¸c chuyªn gia v¨n ho¸ häc, sö häc, d©n téc häc, triÕt häc vµ ®¹o ®øc häc. Vµ, tÊt nhiªn, kh«ng thÓ thiÕu ®îc sù tham gia tÝch cùc cña c¸c ®èi tîng nh©n d©n, cña nh÷ng ngêi trùc tiÕp lµm c«ng t¸c qu¶n lý x· héi t¹i c¸c céng ®ång d©n c. N©ng cao tr×nh ®é vÒ kü thuËt ph¸p lý trong x©y dùng ph¸p luËt, c¸c quy ®Þnh ph¸p luËt ph¶i phæ th«ng, dÔ hiÓu, dÔ vËn dông, phï hîp cuéc sèng vµ cã tÝnh kh¶ thi cao. H¹n chÕ viÖc ban hµnh qu¸ nhiÒu v¨n b¶n híng dÉn còng nh kh¾c phôc sù m©u thuÉn, chång chÐo, chËm trÔ trong viÖc ban hµnh c¸c lo¹i v¨n b¶n ph¸p luËt nµy. CÇn ph¶i cã mét v¨n b¶n luËt quy ®Þnh c¸c vÊn ®Ò liªn quan ®Õn x©y dùng, ban hµnh c¸c v¨n b¶n híng dÉn thi hµnh v¨n b¶n luËt, nh: vÒ thÈm quyÒn cña c¸c c¬ quan nhµ níc, sè lîng trong viÖc ban hµnh v¨n b¶n híng dÉn thi hµnh; vÒ thêi gian ban hµnh sau bao l©u kÓ tõ khi v¨n b¶n luËt cã hiÖu lùc hoÆc ®· ®îc th«ng qua, tr¸ch nhiÖm ph¸p lý ®èi víi viÖc quy ®Þnh tr¸i víi v¨n b¶n luËt... Cã nh vËy, chóng ta míi sím kh¾c phôc, lËp l¹i kû c¬ng trong lÜnh vùc ban hµnh v¨n b¶n híng dÉn thi hµnh v¨n b¶n luËt. Thùc hiÖn d©n chñ ho¸ s©u réng h¬n n÷a trong ho¹t ®éng x©y dùng ph¸p luËt; thu hót sù ®ãng gãp trÝ tuÖ cña toµn x· héi. Hoµn thiÖn c¬ chÕ lÊy ý kiÕn nh©n d©n, c¬ chÕ xö lý th«ng tin. T¹o lËp c¬ së, c¬ chÕ ph¸p lý ®ång bé, ®Çy ®ñ, b¶o ®¶m, b¶o vÖ ngêi d©n mét c¸ch cã hiÖu qu¶ c¸c quyÒn vµ nghÜa vô lîi Ých hîp ph¸p cña hä. T¹o mäi ®iÒu kiÖn ®Ó nh©n d©n thùc hiÖn c¸c quyÒn vµ nghÜa vô ph¸p lý, tham gia qu¶n lý x· héi. CÇn xo¸ bá khuynh híng chØ chó träng ®Õn sù thuËn lîi cho c¸c c¬ quan nhµ níc trong x©y dùng c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt. Ngay c¶ trong khi ®Æt ra c¸c quy ®Þnh cÊm còng ph¶i thËn träng, c©n nh¾c, kh«ng nªn duy tr× c¸i nÕp lµ c¸i g× khã cho nhµ qu¶n lý th× quy ®Þnh cÊm cho ®¬n gi¶n hoÆc vin vµo lý do lµ gi¶i ph¸p t×nh thÕ tríc m¾t råi “tÝnh sau”. Khi ban hµnh v¨n b¶n hay mét hµnh vi ph¸p lý nµo ®Òu ph¶i ®Æt c©u hái: cã phôc vô quyÒn lîi cho d©n kh«ng, cã thuËn lîi nhÊt cho hä kh«ng? Ph¸p luËt ph¶i thùc sù lµ ®¹i lîng c«ng b»ng, lÏ ph¶i; cã ®é tin cËy cao, thùc sù lµ sù che chë ph¸p lý, c«ng cô b¶o vÖ khái mäi sù vi ph¹m; ph¶i minh b¹ch, c«ng b»ng, cã hiÖu lùc vµ hiÖu qu¶ thùc tÕ vµ t¬ng ®èi æn ®Þnh. SÏ lµ ph¶n t¸c dông cña "an toµn ph¸p lý" nÕu nh trong viÖc x©y dùng, ban hµnh, thùc thi ph¸p luËt thêng xuyªn cã sù thay ®æi, g©y nªn sù trë tay kh«ng kÞp, "nh÷ng có sèc bÊt ngê, ng¹c nhiªn” cho ®èi tîng bÞ ¸p dông. Trong x©y dùng ph¸p luËt, cÇn chó träng ®Õn c¶ luËt néi dung vµ luËt h×nh thøc. HiÖn nay, cã t×nh tr¹ng, luËt néi dung – vÒ c¸c quyÒn, nghÜa vô ph¸p lý th× rÊt ®Çy ®ñ, u viÖt, song thùc thi rÊt khã bëi thiÕu c¬ chÕ râ rµng vµ c¸c quy ®Þnh vÒ thñ tôc, tr×nh tù thiÕu hoÆc kh«ng phï hîp. Mét sù triÖt tiªu ph¸p luËt ngay chÝnh trong ph¸p luËt. Hoµn thiÖn c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt vÒ thñ tôc ®Ó ngêi d©n cã ®iÒu kiÖn thùc hiÖn ®îc nh÷ng quyÒn mµ ph¸p luËt quy ®Þnh. Hoµn thiÖn ph¸p luËt tè tông h×nh sù b¶o ®¶m nguyªn t¾c tranh tông vµ sù b×nh ®¼ng cña c¸c bªn tranh tông. C¶i c¸ch c¨n b¶n ph¸p luËt tè tông d©n sù, kinh tÕ, lao ®éng vµ hµnh chÝnh. Cñng cè, hoµn thiÖn c¸c ph¬ng thøc gi¶i quyÕt tranh chÊp phi t ph¸p (träng tµi, hoµ gi¶i, trung gian) phï hîp víi truyÒn thèng d©n téc ViÖt Nam. Kh¾c phôc t×nh tr¹ng, ph¸p luËt chØ quy ®Þnh nh÷ng nguyªn t¾c chung, g©y khã kh¨n cho viÖc triÓn khai thùc hiÖn ph¸p luËt, ph¶i chê v¨n b¶n híng dÉn. T¨ng cêng ph¸p ®iÓn ho¸ trong ho¹t ®éng x©y dùng ph¸p luËt. §Èy m¹nh vµ u tiªn x©y dùng c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt ®iÒu chØnh c¸c quan hÖ x· héi trong lÜnh vùc kinh tÕ, trong lÜnh vùc b¶o vÖ c¸c quyÒn vµ lîi Ých hîp ph¸p cña c«ng d©n. T¨ng cêng c«ng t¸c kiÓm tra, rµ so¸t l¹i tÊt c¶ c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt ®· ®îc ban hµnh trong thêi gian qua vµ söa ®æi, bæ sung cho phï hîp víi tr¹ng th¸i ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi hiÖn nay cña ®Êt níc. PhÊn ®Êu x©y dùng hÖ thèng ph¸p luËt phï hîp, ®ång bé, cã chÊt lîng. C¸c quan hÖ x· héi c¬ b¶n ®Òu ph¶i ®îc ®iÒu chØnh b»ng c¸c bé luËt, c¸c v¨n b¶n luËt. §Õn n¨m 2020 hÖ thèng ph¸p luËt vÒ c¬ b¶n ®¹t ®Õn tr×nh ®é t¬ng ®èi hoµn thiÖn, ®ång bé, thèng nhÊt, kh¶ thi, c«ng khai, minh b¹ch, phï hîp c¸c yªu cÇu cña nhµ níc ph¸p quyÒn vµ phôc vô tÝch cùc cho qu¸ tr×nh héi nhËp quèc tÕ, b¶o vÖ vµ ph¸t huy b¶n s¾c v¨n ho¸ d©n téc. Trong lÜnh vùc kinh tÕ, x©y dùng mét m«i trêng ph¸p lÝ lµnh m¹nh, toµn diÖn vµ ®ång bé c¸c yÕu tè thÞ trêng ®Æc biÖt lµ thÞ trêng bÊt ®éng s¶n, x©y dùng vµ hoµn thiÖn ph¸p luËt vÒ tµi chÝnh c«ng theo tiªu chÝ c«ng khai, minh b¹ch, cô thÓ, ®Ò cao tr¸ch nhiÖm cña c¸ nh©n. C¶i c¸ch ®ång bé ph¸p luËt vÒ thuÕ theo híng æn ®Þnh, ®¬n gi¶n, khung biÓu thuÕ hîp lÝ vµ phï hîp víi lé tr×nh héi nhËp khu vùc vµ quèc tÕ. Trong lÜnh vùc gi¸o dôc vµ ®µo t¹o, khoa häc c«ng nghÖ, tËp trung rµ so¸t, söa ®æi, bæ sung vµ ban hµnh míi hÖ thèng c¸c quy ®Þnh ph¸p luËt phï hîp víi c¸c chuÈn mùc quèc tÕ, phï hîp víi ®iÒu kiÖn cña ®Êt níc. Trong lÜnh vùc cÇn x©y dùng c¸c quy ®Þnh ph¸p luËt theo híng ®¶m b¶o quyÒn vµ tù do cña c¸c chñ thÓ tham gia c¸c ho¹t ®éng gi¸o dôc, ®µo t¹o, khoa häc vµ c«ng nghÖ. Trong néi dung c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt cÇn thÓ hiÖn sù kÕt hîp gi÷a ph¸p luËt vµ ®¹o ®øc trong viÖc x©y dùng, vËn hµnh mét x· héi häc tËp, ®µo t¹o nguån nh©n lùc cã tr×nh ®é cao vµ phÈm chÊt ®¹o ®øc. §æi míi vµ hoµn thiÖn hÖ thèng ph¸p luËt vÒ khoa häc vµ c«ng nghÖ nh»m thóc ®Èy thÞ trêng khoa häc, g¾n liÒn víi øng dông vµ ®¶m b¶o sù tù do, tù chñ, tù chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ ph¸p luËt vµ ®¹o ®øc trong c¸c ho¹t ®éng nghiªn cøu vµ øng dông khoa häc, c«ng nghÖ. VÒ lÜnh vùc x· héi, ®æi míi ph¸p luËt vÒ ch¨m sãc vµ b¶o vÖ søc khoÎ cho nh©n d©n, thùc hiÖn x· héi ho¸ s©u réng c¸c ho¹t ®éng y tÕ. Hoµn thiÖn hÖ thèng ph¸p luËt vÒ c¸c vÊn ®Ò d©n téc, t«n gi¸o, x©y dùng nÒn v¨n ho¸ tiªn tiÕn, hiÖn ®¹i vµ ®Ëm ®µ b¶n s¾c d©n téc. Hoµn thiÖn hÖ thèng ph¸p luËt vÒ b¸o chÝ vµ xuÊt b¶n, vÒ lao ®éng, viÖc lµm; vÒ chÝnh s¸ch c«ng b»ng x· héi, b¶o vÖ ngêi tiªu dïng, c¸c lo¹i h×nh dÞch vô ph¸p lý... Hoµn thiÖn hÖ thèng ph¸p luËt vÒ lÜnh vùc an ninh quèc phßng vµ trËt tù an toµn x· héi. TiÕp tôc ®æi míi, hoµn thiÖn ph¸p luËt vÒ lÜnh vùc tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña bé m¸y nhµ níc theo c¸c nguyªn t¾c x©y dùng nhµ níc ph¸p quyÒn x· héi chñ nghÜa cña d©n, do d©n vµ v× d©n. Trong tæ chøc vµ ho¹t ®éng lËp ph¸p, ®æi míi ph¸p luËt vÒ qui tr×nh lËp ph¸p vµ lËp qui, x©y dùng luËt trng cÇu ý d©n, luËt vÒ kÝ kÕt vµ thùc hiÖn ®iÒu íc quèc tÕ, luËt tæ chøc quèc héi; ph¸p luËt bÇu cö ®¹i biÓu quèc héi, hoµn thiÖn qui chÕ cña ®¹i biÓu... Trong tæ chøc vµ ho¹t ®éng hµnh ph¸p, hoµn thiÖn ph¸p luËt vÒ tæ chøc ChÝnh phñ theo híng x¸c ®Þnh râ rµng néi dung thÈm quyÒn qu¶n lÝ vÜ m« cña ChÝnh phñ vµ thÈm quyÒn qu¶n lÝ nhµ níc cña tõng bé, ngµnh theo tiªu chÝ thèng nhÊt. Hoµn thiÖn ph¸p luËt vÒ thñ tôc hµnh chÝnh theo híng ®¬n gi¶n, c«ng khai phôc vô cã hiÖu qu¶ c¸c nhu cÇu cña c¸ nh©n vµ tæ chøc, x©y dùng mét nÒn hµnh chÝnh gän nhÑ, n¨ng ®éng, ®ñ n¨ng lùc phôc vô x· héi. Hoµn thiÖn ph¸p luËt vÒ c«ng chøc vµ chøc vô, x©y dùng bé quy t¾c ®¹o ®øc c«ng vô lµm c¬ së ®¹o ®øc vµ c¬ së ph¸p lý ®Ó thùc hiÖn, kiÓm tra, gi¸m s¸t ho¹t ®éng cña c«ng chøc. §æi míi ph¸p luËt vÒ c¸c c¬ quan t ph¸p theo híng t¨ng cêng thÈm quyÒn, mèi quan hÖ phèi hîp, tæ chøc gän nhÑ, tinh nhuÖ. Hoµn thiÖn ph¸p luËt vÒ c¸c tæ chøc hç trî t ph¸p ®¶m b¶o ®¸p øng ®Çy ®ñ, thuËn lîi, ®a d¹ng vÒ trî gióp ph¸p lÝ ®Ó b¶o vÖ quyÒn vµ lîi Ých hîp ph¸p cña c¸c c¸ nh©n, tæ chøc vµ thùc hiÖn x· héi ho¸ m¹nh mÏ c¸c ho¹t ®éng bæ trî t ph¸p vµ hç trî ph¸p lÝ. KhÈn tr¬ng hoµn thiÖn c¸c v¨n b¶n luËt vÒ thi hµnh ¸n. X©y dùng hÖ thèng ph¸p luËt theo híng b¶o ®¶m tÝnh kh¶ thi cña c¸c quy ®Þnh, tÝnh ®ång bé vµ thèng nhÊt cña c¸c v¨n b¶n, tÝnh phï hîp gi÷a ph¸p luËt víi c¸c h×nh thøc ®iÒu chØnh kh¸c, gi÷a ph¸p luËt quèc gia víi ph¸p luËt vµ th«ng lÖ quèc tÕ. Каталог: jspui -> bitstream -> 123456789 123456789 -> Nguyễn Ngọc Lý Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu về Môi trường và Cộng đồng 123456789 -> Vò Quúnh Thu Cao häc K18 123456789 -> Khoa Báo chí Đhkhxh&NV 123456789 -> Acknowledgements 123456789 -> Danh mục chữ viết tắT 123456789 -> Chương TỔng quan vật liệu mao quản trung bình (mqtb) trật tự 1 Giới thiệu chung 123456789 -> Khoa hóa họC (141 142 báo cáo) tải về 1.92 Mb. Chia sẻ với bạn bè của bạn:
|