SẮc tu bách trưỢng thanh quy ht. Phước Sơn và Lý Việt Dũng Việt Dịch

thập phương chi cảm. Chiêm nhan vô địa, phi chí

hữu quy. Thị tập chân đồ tán dương Thánh hiệu. Vi

như thượng duyên, niệm thanh tịnh pháp thân Tỳ- lô-giá-na Phật vân vân”. Cử Đại bi chú, hồi hướng

vân: “Thượng lai niệm tụng phúng kinh công đức,

phụng vi đường đầu Hòa thượng vô sanh báo địa

diệu cực trang nghiêm. Thập phương tam thế vân

vân”. Tái cử Lăng nghiêm chú, hồi hướng vân:

(phúng kinh công đức, phụng vị đường đầu Hoà

thượng tăng sùng phẩm vị, thập phương tam thế vân

vân) đương dạ tập chúng. Niệm tụng vân: “Bạch đại

chúng, đường đầu Hòa thượng dĩ quy chân tịch,

chúng thất sở y, đãn niêm vô thường, thận vật

phóng dật. Vi như thượng duyên niệm thanh tịnh

pháp thân Tỳ-lô-giá-na Phật vân vân”. Hồi hướng

đồng tiền. Nhị thời thượng chúc phạn, tam thời

thượng trà thang. Đại chúng phúng kinh, kiến chức

duy-na, hồi hướng đồng tiền. Cận thời phong tục

bạc ác. Tăng hối cầu sung trang khố chấp sự bất

đắc, hoặc đạo thiết thường trụ. Trụ trì y công tẫn

phạt. Ác đồ bất trách kỷ quá, duy hoài duy hoài

phẫn hận. Nhất văn thiên hóa, nhược khoái kỳ chí.

Ác ngôn mạ lị, thậm chí trùy kích quan khám,

thương đoạt y vật, trình kỳ hung hoành. Chủ tang kỳ

túc, chư sơn, đàn việt, quan quí, sĩ thứ, tham học,

giao du, đương vi ngoại hộ. Nhân thủy vô tử, huống

kỳ tòa hạ tham đồ phạm giả, tất tẫn trục trừng trị.

Chủ tang chấp sự, nhược năng dự giáp giới sức, tảo linh thuân cánh hóa ác ư vị minh, vưu toàn ngoại

quan chi mỹ.

Trạng thức:

[1127c19] Mỗ tự tang ty tỉ-kheo mỗ. Hữu mỗ sơn

môn bất hạnh đường đầu Hòa thượng kim nguyệt

mỗ nhật, cừ nhĩ quy chân.

Cẩn di phó văn, cẩn trạng

Khả lậu tử

Phó cáo

LIỆM DI THỂ VÀO QUAN TÀI

[1127b27] Trụ trì vừa thị tịch, thị giả bảo hành giả

khách đầu xuống tăng đường thông báo cho đại

chúng biết, đánh một tiếng chùy gỗ bẩm bạch rằng:

“Hòa thượng đường đầu truyền lời cho đại chúng,

gió lửa bức ngặt nhau, không kịp cùng mọi người

giáp mặt quyết biệt”. Lại đánh một tiếng chùy gỗ,

kế đó báo cho các liêu là trụ trì đã qua đời. Hành

giả đường ty gióng đại hồng chung ở tăng đường tập

họp đại chúng đến thất phương trượng điếu nghiễn

(hỏi thăm đám tang) và ủy vấn. Sau đó, thủ tọa cùng

hai tự và cần cựu thương lượng phát phó cáo (người

Việt ta quen nói là cáo phó) (hình thức trình bày

phía sau) gửi các chùa bạn, phát thư mời người chủ

trì tang lễ. Người chủ tang phải là bậc danh tăng, đại đức của chùa bạn, hoặc là các bậc tiền bối niên

lạp cao ở các chùa xung quanh hoặc các bậc tôn

trưởng, trong các sư huynh đệ đồng môn của trụ trì,

mà cũng có thể do thủ tọa của bổn tự đảm nhiệm.

Nếu trụ trì có để lại di chúc thì nhất nhất phải tuân

hành. Cử vài người trong các đệ tử, thị giả và người

thân tùy an bài việc tắm rửa cho di thể trụ trì, sau

đó mặc pháp y, cạo sạch láng tóc rồi mang di thể

liệm vào quan tài. Bài kệ để lại của cố trụ trì phải

trương lên bên mé trái quan tài, duy-na đái lãnh

chúng đệ tử của trụ trì đốt hương, thỉnh mời thủ tọa

an bài Phật sự liệm di thể cố trụ trì vào quan tài.

Sau đó, quan tài được đặt tại tẩm đường của cố trụ

trì, phía trước quan tài bày biện lư hương và đèn cầy

cùng bàn cúng cơm để cúng dường. Tới giờ, gióng

chuông tại tăng đường để tập họp đại chúng. Cử

hành nghi thức Phật sự xong, duy-na bước ra khỏi

hàng niệm tụng rằng: “Chúng ta cảm nhận sâu sắc

rằng, phương tiện quyền xảo của Phật và bồ-tát

rộng lớn vô cùng. Các Ngài hiển thị việc xuất hiện

là để giáo hóa chúng sanh tại các hoạt động ở tự

nhiên và xã hội mà tâm tánh giác ngộ thì không nơi

nào mà chẳng thông, có thể ngộ ý tưởng thâm áo

của Phật tổ. Ngài Hòa thượng đường đầu của chúng

ta đương nhiên là một người giác ngộ triệt để, trí

huệ của ngài chẳng khác chi ánh trăng trong sang tinh anh, chiếu soi muôn trượng sóng mòi, còn tâm

từ bi của ngài thì có thể rải đến hết thảy muôn vật

có đời sống, trở thành gương mẫu khắp thiên hạ.

Nhưng nay thì ngài đã quay về thế giới Cực lạc trời

Tây. Từ nay, chúng ta không còn cơ hội nhìn thấy

dung nhan từ bi của ngài, nhưng tiếp nối chí hướng

ngài vạch ra thì có chỗ quay về. Vì thế mà tập họp

các đệ tử của ngài cùng các người được ngài dạy dỗ,

tán dương danh hiệu Thánh của Phật và Bồ-tát. Vì

các nhân duyên nêu trên nên niệm pháp thân thanh

tịnh của đức Phật Tỳ-lô-xá-na v.v…”. Tiếp đó cử

hành niệm chú đại bi, đem công đức này hồi hướng

cho cố trụ trì rằng: “Chúng con đem công đức niệm

tụng và tụng kinh vừa rồi hồi hướng cho cố Hòa

thượng đường đầu, cầu mong ngài vào cõi Niết-bàn

vô sanh diệt, vãng sanh về Tịnh độ Cực lạc muôn

đức trang nghiêm. Nguyện chư Phật và Bồ-tát không

nơi nào mà không có, không giờ phút nào mà chẳng

hiện diện, bảo hộ cho ngài”. Kế đó lại phúng tụng

chú Lăng nghiêm, biểu thị ý nguyện chuyển thí rằng:

“Công đức phúng tụng các kinh vừa qua, xin hồi

hướng cho cố Hòa thượng đường đầu hầu để ngài

tăng cao phẩm vị. Cầu nguyện tất cả (chư) Phật và

(chư) Bồ-tát bảo hộ ngài”. Tối đó, tập họp đại

chúng niệm tụng, duy-na bẩm bạch rằng: “Bạch đại

chúng! Hòa thượng đường đầu đã viên tịch rồi, mọi

người chúng ta đều mất nơi nương tựa, ai ai cũng (phải) nên tưởng nghĩ đến nhân sinh vô thường mà

lúc nào cũng nên tâm tâm niệm niệm tu học, không

nên tự mình buông lung, ham muốn tính chuyện

nhàn nhã biếng nhác. Vì các nhân duyên nêu trên

nên tụng kinh Pháp thân thanh tịnh của Như Lai,

Phật Tỳ-lô-xá-na”. Kế đó chuyển thí công đức cho

cố trụ trì giống như đã nói ở trên. Sớm chiều dâng

cúng hai thời cơm cháo, ba thời sáng – chiều – tối

dâng cúng trà và thang thủy. Mỗi lần dâng cúng,

đại chúng niệm kinh, duy-na biểu đạt chuyển thí

công đức cho cố trụ trì giống như vừa nói ở trên.

Thời gần đây, phong tục bại hoại, một số tăng

chúng trước đây cầu xin giữ chức trang khố hay

chấp sự không được, hoặc các kẻ cắp trộm tài vật

của thường trụ bị trụ trì phát hiện đánh phạt theo

phép công, hoặc tẫn xuất, hoặc trị tội. Ác đồ không

tự biết trách cứ lỗi lầm của mình mà chỉ biết mang

lòng oán hận nên vừa nghe trụ trì viên tịch là khoái

chí mình, dùng lời lẽ độc ác chửi rủa thậm tệ ngài,

thậm chí dùng dùi gỗ đánh vào quan tài hay thương

đoạt y vật của trụ trì, biểu hiện nết hung bạo, kiêu

hoành của chúng. Gặp phải tình huống này thì

người chủ tang lễ, các lão tiền bối, trụ trì các chùa

bạn, thí chủ, quan viên, sĩ thứ, tín đồ cùng tất cả

những ai từng giao du với trụ trì để được học tập

thỉnh giáo với ngài đều phải dấn thân xông ra, làm

kẻ ngoại hộ bảo vệ quan tài cố trụ trì, ngăn chặn ác

đồ quậy phá. Ai mà không một lần chết? Lẽ nào kẻ

lợi dụng sau khi người ta qua đời mà làm điều xằng

bậy lại là môn đồ tham học dưới tòa của trụ trì. Đối

với kẻ liều mạng dám vi phạm phép tắc làm điều

xằng bậy như thế thì nhất định phải mạnh tay đuổi

cổ trừng trị. Chủ tang lễ và tăng chấp sự nếu dự

liệu được ý đồ làm chuyện xằng bậy của kẻ vô pháp

mà ngăn chặn hoặc sớm thuyết phục để chúng nhận

thức điều lầm lỗi, đánh tan ý niệm làm chuyện xằng

bậy, đem sự cố đập tan trước khi nó vừa manh nha

thì sẽ bảo tồn được thanh danh của một ngôi chùa.

Hình thức văn trạng cáo phó:

[1127c19] Tỉ-kheo mỗ (…) chủ nhiệm lo tang sự của

chùa mỗ (…), kính cẩn cáo phó:

Có chùa mỗ (…) bất hạnh, Hòa thượng đường đầu

vào ngày … tháng này qua đời. Kính cẩn trình văn

trạng cáo phó.

Ngày … tháng … năm …

Tỉ-kheo chủ nhiệm lo tang sự của chùa mỗ trình văn

trạng cáo phó (mỗ) này.

Bao thư đề: Cáo phó (Hoa gọi là phó cáo)

Hòa thượng thiền sư đường đầu chùa ở xứ mỗ

(Nêu rõ chức hàm của vị Hòa thượng nhận thư ra)

Dán cẩn thận.

*

請主喪

香首座大眾問訊。眾散兩序勤舊送客位。插香展

禮。主喪人居主位。首座分手座定躬起燒香。復

位獻茶。小師即列前插香。大展三拜。方丈執局

及參頭領眾行者。相次插香禮拜。後方丈僕從參

拜罷獻湯。送兩序出。庫司備點心。兩序光伴次

第巡寮。凡主喪者須老成名德。如圓悟為開福寧

和尚主喪。接月菴果公以嗣其法。可為標格。

THỈNH CHỦ TANG

[1127c25] Chủ tang nhân chí minh đại chung tập

chúng môn nghinh. Chí khám tiền chú hương. Thủ

tọa, đại chúng vấn tấn. Chúng tán, lưỡng tự, cần

cựu tống qui khách vị. Tháp hương triển lễ, chủ tang

nhân cư chủ vị, thủ tọa phân thủ. Tòa định, cung

khởi thiêu hương, phục vị hiến trà. Tiểu sư tức liệt

tiền tháp hương, đại triển tam bái. Phương trượng

chấp cục cập tham đầu lĩnh chúng hành giả, tương

thứ tháp hương lễ bái. Hậu phương trương bộc tùng

tham bái bãi hiến thang tống lưỡng tự xuất. Khố ty

bị điểm tâm, lưỡng tự quang bạn. Thứ đệ tuần liêu.

Phàm chủ tang giả tu lão thành danh đức. Như Viên

Ngộ vi Khai Phước Ninh Hòa thượng chủ tang. Tiếp

Nguyệt Am Quả công dĩ tự kỳ pháp, khả vi tiêu

cách .

[1127c25] Khi người chủ trì tang lễ tới chùa thì

gióng đại hồng chung tập họp tăng chúng ra ngoài

cổng chùa nghinh tiếp. Chủ tang lễ đến trước quan

tài đốt hương, thủ tọa và tăng chúng vái chào vấn

an. Đại chúng thoái lui, hai tự và cần cựu đưa chủ

tang về khách đường, cắm nhang trải tọa cụ giập

đầu lạy ba lạy hai lần tỏ lòng chí kính. Chủ tang lễ

vào khách đường cư chủ vị. Thủ tọa ngồi đối diện

xong, mọi người cùng đứng dậy đốt hương, xong đâu

đấy quay về vị trí của mình, hành giả dâng trà, các

tiểu sư đệ tử cố trụ trì sắp hàng cắm hương rồi trải

tọa cụ giập đầu lạy ba lạy hai lần. Tiếp theo đó,

hành giả biện sự thất phương trượng cùng tham đầu

suất lĩnh các hành giả tuần tự thắp hương, trải tọa

cụ giập đầu lạy ba lạy. Sau hết là bộc tùng của thất

phương trượng tiến lên tham bái, nghi lễ chấm dứt

là dâng thang thủy. Chủ tang tiễn đưa hai tự ra

ngoài, khố ty chuẩn bị bữa điểm tâm khoản đãi chủ

tang, có hai tự quang lâm bầu bạn. Kế đó, người

chủ tang đi khắp các liêu thăm hỏi tăng chúng.

Phàm người chủ tang phải là bậc lão thành danh

đức, như khi xưa thiền sư Viên Ngộ Khắc Cần (Phật

Quả Viên Ngộ) làm chủ tang lễ của Hòa thượng

Đạo Ninh chùa Khai Phước (tức Thiền sư Khai

Phước Đạo Ninh) ở Đàm Châu, thật hết sức đẹp lòng mọi người. Về sau này kế nhiệm ngài Đạo Ninh

trụ trì chùa Khai Phước là thiền sư Nguyệt Am

Thiện Quả nhân cơ hội này được làm tự pháp đệ tử

của thiền sư Viên Ngộ. Các câu chuyện trên có thể

nêu lên mẫu mực ngàn năm trong việc chọn người

chủ tang vậy.

*

* *

[1128a04] 主喪人巡寮罷。兩序勤舊小師隨到客

位。呈衣鉢簿遺墨等物。會茶議請喪司職事(書記

維那知客侍真侍者)并一切佛事(資次見後)以次議

請。除舉哀小參二佛事。係主喪人為之。分孝服

(輕重見後)如無布絹。隨宜折錢俵之。主喪人須

與首座計會所遺衣鉢多少。默作三分。一分准喪

司孝服諷經燈燭之費。一分歸常住。陪貼供養。

一分俵大眾。看經并佛事板帳等用。主喪人須存

公正。不可徇私。帶行僧行不得干預執役。每日

諷經俵嚫奠茶湯。不拘兩序勤舊。各請一人掌

財。庶絕浮議。聖僧侍者把帳喪司公。差庫子客

頭茶頭一行人。管辦事。請見職維那同議。見職

知客接外客。喪司合千人僕。排單揭示。

THỈNH TANG TY CHỨC SỰ

[1128a04] Chủ tang nhân tuần liêu bãi, lưỡng tự,

cần cựu, tiểu sư tùy đáo khách vị, trình y bát bạc, di

mặc đẳng vật, hội trà nghị thỉnh tang ty chức sự (thư

ký, duy-na, tri khách, thị châm thị giả tính nhất thiết

Phật sự (tư thứ kiến hậu), dĩ thứ nghị thỉnh. Trừ cử

ai, tiểu tham nhị Phật sự hệ chủ tang nhân vi chi.

Phân hiếu phục (khinh trọng kiến hậu), như vô bố

quyên, tùy nghi chiết tiền biểu chi. Chủ tang nhân

tu dữ thủ tọa kế hội sở di y bát đa thiểu, mặc tác

tam phần: nhất phần chuẩn tang ty hiếu phục,

phúng kinh, đăng chúc chi phí - Nhất phần quy

thường trụ bồi thiếp cúng dưỡng - Nhất phần biểu

đại chúng khán kinh tính Phật sự bản trướng đẳng

dụng. Chủ tang nhân tu tồn công chính, bất khả tuẫn

tư. Đái hành, tăng hành bất đắc can dự chấp dịch.

Mỗi nhật phúng kinh biểu sấn, điện trà thang, bất

câu lưỡng tự, cần cựu, các thỉnh nhất nhân chưởng

tài, thứ tuyệt phù nghị. Thánh tăng thị giả bả

trướng, tang ty công sai khố tử, khách đầu, trà đầu

nhất hành nhân, quản biện sự. Thỉnh kiến chức duy-

na đồng nghị. Kiến chức tri khách tiếp ngoại khách.

Tang ty hiệp thiên nhân bộc, bài đơn yết thị.

MỜI THỈNH NGƯỜI BIỆN SỰ CỦA ỦY VIÊN HỘI LO TANG LỄ

[1128a04] Sau khi người chủ tang đi khắp các liêu

thăm tăng chúng xong thì hai tự, cần cựu và đệ tử

của trụ trì cùng đến phòng khách, trình ra sổ bộ ghi

chép tài vật riêng tư mà trụ trì dành dụm được, cùng

các văn bản do trụ trì để lại. Mọi người vừa uống trà

vừa thương nghị mời thỉnh các người biện sự việc trị

tang (như thư ký, duy-na, tri khách và thị giả phụng

thị di ảnh) và cũng thương nghị luôn nên cử hành các

Phật sự trong tang lễ như thế nào (sẽ trình bày phía

sau). Các Phật sự này đều được người chủ tang nhất

thiết mời thỉnh, trừ hai Phật sự là cử ai và tiểu tham

là do người chủ tang trực tiếp cử hành chẳng đợi mời

thỉnh ai, dự trù phân phát hiếu phục (hiếu phục nặng

nhẹ của mọi người, xin xem phần Hiếu phục phía sau

trình bày). Nếu như không có sẵn tang phục vải lụa

thành phẩm thì có thể tùy nghi tính thành tiền rồi

trao cho đệ tử tự may. Người chủ tang phải cùng thủ

tọa tính toán kiểm kê xem tài vật riêng tư mà trụ trì

để lại nhiều ít mà chia ra làm ba phần:

a. Một phần giao tang ty dùng cho nhu cầu lo liệu

tang lễ như phí may đồ tang (hiếu phục), phí

tụng kinh, phí dầu đèn, đèn cầy.

b. Một phần sung vào tài sản của thường trụ (của

tập thể nhà chùa) hầu cải thiện tiêu chuẩn bữa

ăn của đại chúng hằng ngày. c. Một phần dùng để thù lao cho toàn thể tăng chúng

tụng niệm kinh văn và phí dụng thanh lý công ghi

chép sổ sách các tài vật mà cố trụ trì để lại.

Người chủ tang phải giữ dạ công bình, chính trực,

không nên ngã theo riêng tư ai. Các tăng nhân mà

người chủ tang mang theo không được can dự vào

công việc của nhân viên lo tang lễ. Mỗi ngày các

khoản cử hành nghi lễ tụng niệm, phân phát tài vật

bố thí, dâng cúng trà và thang thủy cùng tế điện thì

bất kể là hai tự hay cần cựu đều phải nên mời thỉnh

một người chưởng quản tài vật hầu chặt đứt mọi lời

ra tiếng vào dị nghị.

Thị giả Thánh tăng quản lý bản trướng, trị tang ủy

viên hội cộng đồng phái định hành giả khố ty, hành

giả khách đầu, hành giả trà đầu bàn bạc nhau quản

lý điều động nhân dịch và mời duy-na trị tang cùng

nhau thương nghị. Riêng tri khách trị tang thì lo tiếp

khách người ngoài. Tang ty điều động cả ngàn nhân

bộc trong tang lễ nên nhất nhất sắp xếp phân công,

đều phải ghi vào bảng biểu công bố rành mạch.

*

* *
孝服

法眷尊長(生[1]布裰)勤舊辦事鄉人法眷諸山(生絹

腰帛)檀越(生絹巾腰帛)方丈行者(麻布巾裰)眾行

者(苧布巾)方丈人僕作頭(麻布巾衫)甲幹莊客諸僕

(麻布巾)。

HIẾU PHỤC

trữ bố chuyết. Chủ tang cập pháp quyến tôn trưởng:

sanh bố chuyết. Cần cựu, biện sự, hương nhân, pháp

quyến, chư sơn: sanh quyên yêu bạch. Đàn việt:

sanh quyên bố yêu bạch. Phương trượng hành giả:

ma bố cân chuyết. Chúng hành giả: trữ bố cân.

Phương trượng nhân bộc, tác đầu: ma bố cân sam.

Giáp cán, trang khách, chư bộc: ma bố cân.

TANG PHỤC

[1128a18] Thị giả và các tiểu sư (đệ tử của cố trụ trì)

mặc tang phục áo dài (trực chuyết) bằng sô gai, chấp

sự tăng hai tự mặc tang phục áo dài trực chuyết bằng

cỏ gai, người chủ tang và sư huynh tôn trưởng đồng

môn của cố trụ trì mặc áo dài trực chuyết bằng vải

thô. Cần cựu và nhân viên biện sự, người đồng hương

và sư huynh đệ đồng môn của trụ trì cùng trụ trì các

chùa bạn dùng lụa thô chế thành dây lưng trắng

quấn ngang mình, thí chủ cũng dùng lụa thô chế thành dây lưng trắng quấn ngang mình, hành giả thất

phương trượng đội khăn tang bằng vải gai, các hành

giả đội khăn tang bằng vải cỏ gai, bộc dịch của thất

phương trượng cùng các người coi công nhân đội

khăn tang bằng vải gai, mặc áo tang ngắn bằng vải

gai; người làm vườn và các loại công nhân, bộc dịch

chỉ đội khăn tang bằng vải gai mà thôi.

*

* *

[1128a22] 入龕移龕鎖龕法堂掛真舉哀奠茶湯對靈

小參奠茶湯起龕山門首真亭掛真奠茶湯起龕提衣

起骨入塔入祖堂全身入塔撒土(如衣鉢豐厚。每日

奠茶湯。添轉龕轉骨等佛事)。

PHẬT SỰ

đường quải chân, cử ai điện trà thang, đối linh tiểu

tham, điện trà thang, khởi khám, sơn môn thủ chân

đình quải chân, điện trà thang, an cốt, đề y, khởi cốt

nhập tháp, nhập Tổ đường, toàn thân nhập tháp, toát

thổ (như y bát phong hậu, mỗi nhật điện trà thang,

thiêm chuyển khám, chuyển cốt đẳng Phật sự).

TÊN GỌI VÀ CÁC NGHI THỨC PHẬT SƯ

[1128a22] Phật sự liệm di thể vào quan tài, đưa

quan tài ra pháp đường, đóng chặt nắp quan tài,

treo chân dung cố trụ trì tại pháp đường, cử ai,

cúng trà và thang thủy, tiểu tham trước linh sàng,

cúng trà và thang thủy, khiêng quan tài ra khỏi

pháp đường, treo chân tượng lên tại cái đình nhỏ

đặt chân tượng ngoài cổng chùa, cúng trà thang,

châm đuốc gỗ tượng trưng, an định hũ đựng di cốt,

ban tặng hay rao bán y vật cố trụ trì, đưa hũ cốt vào

tháp, đưa di tượng (di ảnh, chân tượng) vào Tổ

đường, toàn thân đưa vào tháp, lấp đất miệng tháp

lại (như y bát cố trụ trì để lại dồi dào, mỗi ngày đều

cúng trà thang, cử hành thêm nghi thức Phật sự

chuyển quan tài và chôn cất).

*

* *

[1128a27] 入龕三日揜龕。鋪設法堂上間。掛幃幕

設床座椸架。動用器具陳列。如事生之禮。中間

法座上掛真。安位牌。廣列祭筵。用生絹幃幕。

以備上祭。下間置龕。用麻布幃幕。前列几案爐

瓶素花。香燭不絕。二時上茶湯粥飯。供養諷經

仍備桃燈鐃鈸花幡。鳴僧堂鍾。集眾請移龕佛

事。罷移龕。下法堂請鎖龕佛事。

DI KHÁM

[1128a27] Nhập khám tam nhật yểm khám, phô

thiết pháp đường. Thượng gian quải vi mạc, thiết

sàng tọa, di giá, động dụng khí cụ trần liệt như sự

sanh chi lễ. Trung gian pháp tòa thượng quải chân,

an vị bài, quải liệt tế diên, dụng sanh quyên vi mạc,

dĩ bị thượng tế, hạ gian trí khám, dụng ma bố vi

mạc, tiền liệt kỷ án, lô bình, tố hoa, hương chúc bất

tuyệt. Nhị thời thượng trà thang, chúc phạn cúng

dường, phúng kinh. Nhưng bị thiêu đăng, não bạt,

hoa phan. Minh tăng đường chung tập chúng, thỉnh

di khám Phật sự. Bãi, di khám hạ pháp đường, thỉnh

tỏa khám Phật sự.

ĐƯA QUAN TÀI ĐI

[1128a27] Di thể liệm vào quan tài được ba ngày thì

đậy nắp quan tài lại, đồng thời bố trí sắp xếp pháp

đường, nửa gian phía Đông (trái) treo màn trướng,

thiết đặt sàng tòa, đặt giá móc áo và các loại đồ

dùng hằng ngày của cố trụ trì lúc sanh tiền để

phụng sự. Ngay gian giữa an trí pháp tòa, trên pháp

tòa treo chân dung và đặt linh vị (bài vị cố trụ trì).

Trên bàn đặt phía trước linh vị trần liệt tế phẩm

thật là phong phú, lại dùng màn lụa mỏng thả rủ

xuống che lại, để cho mọi người tế lễ. Nửa gian phía

Tây (phải) là chỗ an trí quan tài, dùng màn vải gai
rủ xuống để che quan tài lại. Trước quan tài trần

liệt bàn, trên mặt bàn đặt lư hương, bình bông, hoa

trắng, thắp hương, đốt đèn cầy giữ cho cháy mãi

không tắt. Sáng chiều hai lượt dọn cúng trà và

thang thủy cơm cháo cùng tụng kinh. Ngoài ra còn

cụ bị cả đèn lồng, chập chỏa, hương hoa, cờ phướn.

Đến giờ, thỉnh chuông tăng đường tập họp mời mọi

người dự lễ Phật sự đưa quan tài vào pháp đường.

Sau khi chuẩn bị xong liền đưa quan tài vào pháp

đường, mời mọi người dự lễ đóng khóa nắp khóa

đinh quan tài lại.

*

* *

[1128b05] 移龕就法堂鎖龕已。請掛真佛事畢。如

有親書遺言。侍者捧呈主喪人及首座大眾云(堂頭

和尚臨終遺言。呈似首座大眾)主喪人躬接遞與首

座。以所書香爐上熏。授維那讀過。喪司行者貼

法堂中間上手幕上。主喪白云(堂頭和尚歸寂理合

舉哀)舉佛事罷。舉哀三聲。大眾同哭。小師列幕

下哀泣。舉奠茶湯佛事。小師列真前禮拜歸幕

下。主喪炷香禮真。兩序勤舊大眾以次炷香禮

真。小師真左答拜。主喪人幕下吊慰。小師隨禮

主喪人三拜。次慰兩序大眾云(法門不幸堂頭和當

遽戢化權。敢冀大眾力為維持後事)首座答云(尚

賴和尚力賜主張)兩序大眾慰小師云(山門不幸和

尚歸真。旦望節哀以終大事)小師夜守龕幃。喪司

列排祭次(見後)貼法堂下間幕上。凡祭文皆喪司

書記為之。每日或兩次三次。上祭無拘。蓋檀越

諸山來有先後隨時。若法眷門人上祭到門。知客

接已即報喪司。隨送孝服。然後上祭所有賻儀用

餘。當歸常住。補犒諸山人從支費。喪司集兩序

勤舊。將抄剳衣鉢議。從遺囑留送外。估定新舊

短長價直高下。庶免唱衣臨時紛紜。

QUẢI CHÂN, CỬ AI, ĐIỆN TRÀ THANG

[1128b05] Di khám tựu pháp đường, tỏa khám dĩ,

thỉnh quải chân Phật sự tất, như hữu thân thư di

ngôn, thị giả phụng trình chủ tang nhân cập thủ tọa,

đại chúng vân: “Đường đầu Hòa thượng lâm chung

di ngôn, trình tự thủ tọa, đại chúng”. Chủ tang nhân

cung tiếp đệ dữ thủ tọa, dĩ sở thư hương lô thượng

huân, thụ duy-na độc quá. Tang ty hành giả thiếp

pháp đường trung gian thượng thủ mạc thượng. Chủ

tang bạch vân: “Đường đầu Hòa thượng qui tịch lý

hiệp cử ai”. Cử Phật sự bãi cử ai tam thanh, đại

chúng đồng khốc. Tiểu sư liệt mạc hạ ai khấp. Cử

điện trà thang Phật sự. Tiểu sư liệt chân tiền lễ bái,

qui mạc hạ. Chủ tang chú hương lễ chân. Lưỡng tự,

cần cựu, đại chúng dĩ thứ chú hương lễ chân. Tiểu

sư chân tả đáp lễ. Chủ tang nhân mạc hạ điếu ủy.

Tiểu sư tùy lễ chủ tang nhân tam bái. Thứ ủy lưỡng tự, đại chúng vân: “Pháp môn bất hạnh, đường đầu

Hòa thượng đương cừ tập hóa quyền cảm ký đại

chúng lực vi duy trì hậu sự”. Thủ tọa đáp chi:

“Thượng lại Hòa thượng lực tứ chủ trương”. Lưỡng

tự, đại chúng ủy tiểu sư vân: “Sơn môn bất hạnh,

Hòa thượng qui chân, thả vong tiết ai, dĩ chung đại

sự”. Tiểu sư dạ thủ khám vi. Tang ty liệt bài tề thứ

(kiến hậu) thiếp pháp đường hạ gian mạc thượng.

Phàm tế văn giai tang ty thư ký vi chi. Mỗi nhật

hoặc lưỡng thứ, tam thức thượng tế vô câu. Cái đàn

việt, chư sơn lai hữu tiên hậu tùy thời. Nhược pháp

quyến, môn nhân thượng tế đáo môn, tri khách tiếp

dĩ, tức báo tang ty, tùy tống hiếu phục, nhiên hậu

thượng tế sở hữu phụ nghi dụng dư, đương qui

thường trụ, bổ khao chư sơn nhân tùng chi phế: tang

ty tập lưỡng tự, cần cựu, tương sao đáp y bát nghị

tùy di chúc lưu tống ngoại, cổ định tân cựu, đoản

trường giá trị cao hạ, thứ miễn xướng y lâm thời

phân vân.

NGHI THỨC TREO CHÂN TƯỢNG (DI ẢNH), CỬ AI VÀ

DÂNG CÚNG TRÀ THANG

[1128b05] Sau khi di chuyển quan tài đến pháp

đường và đóng đinh khóa nắp áo quan xong (tỏa

quan cũng còn gọi là phong quan) thỉnh mời cử

hành Phật sự treo di ảnh. Sau khi treo xong, nếu như

trụ trì đích thân có viết để lại di ngôn (thường là bài kệ bốn câu) thì thị giả dâng tờ di ngôn đó trình lên

người chủ tang lễ cùng thủ tọa và đại chúng nói:

“Hòa thượng đường đầu lúc lâm chung có di ngôn,

xin kính trình lại y nguyên cho thủ tọa và đại

chúng!”. Người chủ tang đích thân tiếp lấy rồi trình

trao lại cho thủ tọa. Thủ tọa cầm tờ di ngôn đưa lên

trên lư hương xông thơm một lát, đoạn trao lại cho

duy-na lớn tiếng đọc trước đại chúng một lượt.

Hành giả của tang ty (ban trị tang sự vụ) đem tờ di

ngôn gắn (dán) lên phía bên phải tấm màn ở gian

giữa của pháp đường, chủ tang lễ bẩm bạch rằng:

“Hòa thượng đường đầu qui tịch, lý phải cử ai”. Cử

hành Phật sự cử ai xong, chủ tang lễ cất tiếng khóc:

“Ai, ai, ai (buồn thương, buồn thương, buồn

thương)” thì mọi người cùng khóc theo (cũng khóc

ba tiếng “Ai, ai, ai”), các tiểu sư (đệ tử cố trụ trì)

đứng sắp hàng dưới màn cũng khóc lóc thảm thiết.

Tiếp đó cử hành Phật sự dâng hiến trà thang, các

tiểu sư đứng sắp hàng trước di ảnh cố trụ trì lễ bái,

sau đó quay lại đứng dưới màn. Người chủ tang lễ

đốt hương hướng về di ảnh cố trụ trì lễ bái, hai tự

cùng cần cựu và đại chúng nối bước người chủ tang

tuần tự hướng về di ảnh cố trụ trì đốt hương lễ bái.

Các tiểu sư đứng ở phía bên trái di ảnh lạy đáp lễ.

Sau đó, người chủ tang lễ đến ngay nơi dưới màn

ngỏ lời ai điếu an ủi các tiểu sư. Các tiểu sư hướng

về người chủ tang lạy ba lạy trí tạ. Kế đó, người chủ

tang lễ an ủi hai tự và đại chúng rằng: “Pháp môn

chẳng may gặp chuyện Hòa thượng đường đầu vội

rời dương thế. Dám mong mọi người trong cảnh đau

thương này (phải) nên nỗ lực duy trì hậu sự!”. Thủ

tọa đáp lời rằng: “Rất may nhờ được Hòa thượng

tang chủ hết lòng chủ trương mọi việc!”, hai tự và

đại chúng an ủi các tiểu sư rằng: “Chùa ta chẳng

may, Hòa thượng đường đầu đã sớm về cõi Phật.

Ngưỡng mong các sư giảm bớt, ngăn chặn bi ai hầu

dốc lòng lo hậu sự cho tròn!”. Các tiểu sư đệ tử

suốt đêm đứng sau màn canh giữ quan tài, phần

tang ty (nơi lo việc tang lễ) nêu bày lễ cúng theo thứ

tự (nói rõ phía sau) trên giấy gắn lên trên màn che

của mé Tây (trái) pháp đường. Các tế văn đều do

thư ký của tang ty soạn thảo viết ra, mỗi hôm có thể

dọn cúng hai lần mà cũng có thể dọn cúng ba lần,

tùy nghi mà quyết định thôi, chẳng có câu nệ chi,

bởi thí chủ cũng như đoàn trụ trì các chùa bạn đến

dự lễ tang có trước sau, do đó mà số lần dọn dâng

cúng cũng như thời gian cúng phải theo đó mà biến

hóa. Nếu đồng môn pháp quyến hay môn nhân đệ tử

của cố trụ trì vừa đến cổng chùa để tế điếu thì tri

khách đón tiếp rồi thông báo với tang ty, ngay đó

đưa phát hiếu phục, sau đó mới lên pháp đường điếu

tế. Tất cả tài vật do mọi người đưa đến cúng tặng để

tư trợ việc tang ma sau khi chi dùng xong mà còn dư

thừa ra thì phải đưa vào tài sản chung của chùa, tức thường trụ, dùng để làm chi phí khao thưởng bộc

tùng, người đi theo của các phái đoàn chùa bạn đến

phúng điếu. Tang ty triệu tập hai tự cùng cần cựu

tra điểm di sản của cố trụ trì ghi chép trong sổ sách,

trừ đi phần ban phát hay giữ lại theo di chúc của cố

trụ trì, còn bao nhiêu thì thẩm định giá trước tùy

theo các vật đó cũ hay mới, dài hay ngắn, có giá trị

cao hay thấp để tránh tới khi rao đấu giá phải bối

rối bàn định lại giá lung tung.

*

* *

[1128b25] 喪司維那同小師懷香詣客位請主喪人。

大夜對靈。小參預設座。候昏鍾 鳴鼓集眾。兩

序座下問訊(如常式)主喪人用帶行侍者燒香。無

則聖僧侍者代之。小參下座。小師羅拜致謝。首

座領眾。龕前上香立定。請奠茶湯佛事畢山門維

那念誦云(白大眾。堂頭和尚入般涅槃。是日已過

命亦隨減。如少水魚斯有何樂。眾等當勤精進如

救頭然。但念無常慎勿放逸。恭裏大眾肅詣龕

幃。誦持萬德洪名。奉為增崇品位。仰憑大眾念

清淨法身毘盧遮那佛。云云)舉大悲呪畢。回向云

(上來念誦諷經功德。奉為新示寂堂頭和尚。伏願

不忘願力再現曇花。棹慈航於生死逝波。接群迷

於菩提彼岸。再勞大眾。念十方三世一切諸佛。

新示寂堂頭和尚大夜之次增崇品位。十方三世一

切云云)次第一一上祭末舉大悲呪(回向同前)行僕

參拜諷經畢。喪司行者喝云(請首坐大眾就座湯果)

眾散。小師方丈行僕終夜守靈。

ĐỐI LINH TIỂU THAM, ĐIỆN TRÀ THANG TRÍ TẾ

[1128b25] Tang ty, duy-na đồng tiểu sư hoài hương

nghệ khách vị thỉnh chủ tang nhân đại dạ, đối linh

tiểu tham. Dự thiết tòa, hậu hôn chung minh cổ tập

chúng. Lưỡng tự tòa hạ vấn tấn (như thường thức).

Chủ tang nhân dụng đái hành thị giả thiêu hương.

Vô tắc Thánh tăng thị giả đại chi. Tiểu tham hạ tòa,

tiểu sư la bái trí tạ. Thủ tọa lĩnh chúng, khám tiền

thượng hương lập định. Thỉnh điện trà thang Phật sự

tất, sơn môn duy-na niệm tụng vân: “Bạch đại

chúng. Đường đầu Hòa thượng nhập bát Niết-bàn.

Thị nhật dĩ quá, mạng diệc tùy giảm, như thiểu thủy

ngư, tư hữu hà lạc. Chúng đẳng đương cần tinh tấn

như cứu đầu nhiên. Đãn niệm vô thường, thận vật

phóng dật. Cung lý đại chúng, túc nghệ khám vi,

tụng trì vạn đức hồng danh, phụng vi tăng sùng

phẩm vị. Ngưỡng bằng đại chúng niệm thanh tịnh

pháp thân Tỳ-lô-giá-na Phật vân vân”. Cử Đại bi

chú tất, hồi hướng vân: “Thượng lai niệm tụng

phúng kinh công đức, phụng vi tân thị tịch đường

đầu Hòa thượng. Phục nguyện bất vong nguyện lực, tái hiện đàm hoa. Trạo từ hành ư sanh tử thệ ba.

Tiếp quần mê ư Bồ-đề bỉ ngạn. Tái lao đại chúng,

niệm thập phương tam thế nhiết thiết chư Phật vân

vân”. Tất, sơn môn tri khách cử Lăng Nghiêm chú:

“Thượng lai phúng kinh công đức, phụng vi tân thị

tịch đường đầu Hòa thượng, đại dạ chi thứ tăng

sùng phẩm vị. Thập phương tam thế, nhất thiết vân

vân”. Thứ đệ nhất nhất thượng tế mạt cử Đại bi chú

(hồi hướng đồng tiền). Hành bộc tham bái phúng

kinh tất, tang ty hành giả hát vân: “Chư thủ tọa, đại

chúng tựu tòa thang quả”. Chúng tán, Tiểu sư,

phương trượng hành giả bộc chung dạ thủ linh.

CÁC NGHI THỨC TIỂU THAM TRƯỚC LINH CỬU, DÂNG

CÚNG TRÀ THANG, TỤNG NIỆM KINH KỆ VÀ TRÍ TẾ

[1128b25] Duy-na của tang ty cùng các tiểu sư đệ tử

của trụ trì mang hương đến khách đường bái thỉnh

người chủ tang trong đêm cuối cùng quàn quan tài, cử

hành nghi thức tiểu tham trước linh cửu. (Nghi thức

tiến hành như sau): trước hết đặt bày pháp tòa trước

linh cửu, đợi sau khi chuông tối đổ xong, đánh trống

tập họp đại chúng. Hai tự đứng dưới pháp tòa vái

chào vấn an giống như tình huống ở buổi tiểu tham

thông thường. Người chủ tang sai thị giả của mình đốt

hương, còn trong trường hợp không mang theo thị giả

của mình thì dùng thị giả Thánh tăng đường của bổn

tự thay thế cũng được. Sau khi lễ tiểu tham chấm dứt, người chủ tang xuống pháp tòa, các tiểu sư đệ của

chùa lễ bái cảm tạ. Thủ tọa lãnh đạo tăng chúng dâng

hương trước linh cửu, sau khi mọi người quay về chỗ

cũ của mình ổn định rồi, thỉnh dâng trà thang cúng tế.

Phật sự xong, duy-na của bổn tự niệm tụng rằng:

“Bẩm bạch đại chúng! Hòa thượng đường đầu chùa ta

nhập cảnh giới Niết-bàn. Từ nay trở đi, mỗi ngày qua

là sanh mạng chúng ta đà giảm thiểu đi thì chúng ta

như cá thiếu nước, như thế thì có gì vui đâu? Các ông

nên nghĩ đến điều đó mà tinh cần, cố gắng tu hành

như phải cứu lửa đang cháy táp đầu mình. Phải luôn

luôn nghĩ đến vô thường chóng vánh tới mà chớ có

buông lung vui đùa! Chúng tôi mười phần tán thưởng

chuyện đại chúng cúc cung đứng trước màn linh cửu

mà tụng trì hồng danh của tất cả chư Phật, Bồ-tát hầu

tăng phẩm vị của cố trụ trì, giờ cảm phiền nhờ các vị

lại niệm cho pháp thân thanh tịnh Tỳ-lô-xá-na Như

Lai v.v…”. Sau khi cử hành đọc chú Đại bi xong, hồi

hướng rằng: “Công đức niệm tụng kinh kệ vừa qua, xin

hồi hướng trọn vẹn cho cố Hòa thượng đường đầu vừa

mới thị tịch. Mong ngài không quên nguyện lực, tái

chuyển thế hiện đàm hoa đầu thai làm cao tăng đại

đức, phát huy oai lực to lớn chèo thuyền từ trên dòng

sông sanh tử, từ bi cứu độ chúng sanh, đem chúng

sanh còn mê muội chưa giác ngộ dẫn độ đến cảnh giới

siêu thoát sanh tử bên kia của đức Phật! Do vậy dám

phiền đại chúng lại tụng niệm mười phương ba cõi tất cả ‘Phật’”. Kế đó, tri khách của chùa tụng niệm chú

Lăng Già, và cũng nêu ý hướng hồi hướng công đức

cho cố trụ trì rằng: “Tất cả công đức tụng niệm vừa

qua, xin trọn hồi hướng công đức cho cố Hòa thượng

đường đầu vừa mới viên tịch! Nguyện ngài sau đêm

quàn cuối cùng khi di thể đã hỏa thiêu luôn được tăng

cao phẩm vị mười phương ba cõi Phật!”. Kế đó, mọi

người theo thứ tự trước sau cúng tế, rốt sau niệm chú

Đại bi, cách nói lời chuyển thế công đức cũng như vừa

nêu trên. Chờ cho sau khi hành giả và bộc tùng tham

bái, tụng kinh xong thì hành giả của tang ty hô lớn:

“Mời thủ tọa và đại chúng tựu tòa dùng thang thủy và

trái cây!”. Dùng xong, đại chúng giải tán, còn các

tiểu sư đệ tử của cố trụ trì và hành giả thất phương

trượng cùng bộc tùng suốt đêm canh giữ quan tài.

*

* *

[1128c09] 知事頭首主喪西堂勤舊蒙堂江湖前資老

宿眾寮辦事舊侍者鄉人法眷諸菴塔小師師孫方丈

行者六局行者行堂方丈人僕轎番老郎莊甲火客修

造局諸色作頭。
TẾ THỨ

[1128c09] Tri sự, đầu thủ, chủ tang, Tây đường, cần

cựu, mông đường, giang hồ, tiền tư, lão túc, chúng

liêu, biện sự, cựu thị giả, hương nhân, pháp quyến,

chủ am tháp, tiểu sư, sư tôn, phương trượng hành giả,

lục cục hành giả, hành đường, phương trượng nhân

bộc, kiệu phiên, lão lang, trang giáp, hỏa khách, tu

tạo cục chư sắc tác đầu.

THỨ TỰ TẾ CÚNG

[1128c09] Tri sự, đầu thủ, người chủ tang, Tây đường,

cần cựu, mông đường, các cao tăng ẩn dật chốn giang

hồ, tiền tư, bậc lão túc, đại chúng các liêu, các người

biện sự, cựu thị giả, người cùng quê với cố trụ trì, các

sư huynh đệ đồng môn của cố trụ trì, các người coi am

tháp, tiểu sư đệ tử của cố trụ trì, hành giả thất phương

trượng, hành giả nơi biện sự của sáu tri sự, hành giả

các liêu và bộc tùng của thất phương trượng, phu

khiêng kiệu, lão lang, người làm vườn, người nấu bếp

núc, các loại công đầu của tu tạo cục.

*

* *

[1128c15] 庫司喪司相關。提調喪儀香亭。真亭幢

幡唄樂。龕前傘椅。湯爐挑燈。竹篦主丈拂子。

香盒法衣等物。小師隨龕後。鳴大鍾諸法器送

喪。起龕念誦云(金棺自舉。遶拘尸之大城。幢旆

搖空。赴茶毘之盛禮。仰憑大眾。稱念洪名。用

表攀違。上資覺路。念清淨法身毘盧遮那佛云

云。若全身入塔。則云卦難提之盛禮)喪司維那進

燒香。引小師拜請。起龕佛事。龕至山門首。請

奠亭掛真奠茶湯。俱有佛事。兩序大眾門列俟龕

出已。山門維那向內合掌中立。舉往生呪。或四

聖號。大眾齊念。主喪領眾。兩兩分出。左右俵

散雪柳。齊步並行。毋得挨肩交語。各懷悲感。

都寺押喪喪司維那知客聖僧侍者俵行喪嚫。

XUẤT TANG, QUẢI CHÂN, ĐIỆN TRÀ THANG

[1128c15] Khố ty, tang ty tương quan đề điều tang

nghi : hương đình chân đình, tràng phan, bái nhạc,

khám tiền tán ỷ, thang lô, thiêu đăng, trúc bề, chủ

trượng, phất tử, hương hạp, pháp y đẳng vật. Tiểu sư

tùy khám hậu. Minh đại chung, chư pháp khí tống

tang. Khởi khám niệm tụng vân: “Kim quan tự cử,

nhiễu Câu Thi chi đại thành. Tràng bái diêu không,

phó trà tì chi thịnh lễ. Ngưỡng bằng đại chúng, xưng

niệm hồng danh. Dụng biểu phàm vi, thượng tư giác

lộ. Niệm thanh tịnh pháp thân Tỳ-lô-giá-na Phật vân

vân”. Nhược toàn thân nhập tháp, tắc vân: “Phó nan

đề chi thịnh lễ”. Tang ty duy-na tấn thiêu hương, dẫn

tiểu sư bái thỉnh. Khởi khám Phật sự. Khám chí sơn

môn thủ, thỉnh điện đình, quải chân, điện trà thang

câu hữu Phật sự. Lưỡng tự, đại chúng môn liệt, sĩ khám xuất dĩ, sơn môn duy-na hướng nội hiệp

chưởng trung lập. Cử vãng sanh chú hoặc tứ Thánh

hiệu. Đại chúng tề niệm. Chủ tang lĩnh chúng, lưỡng

lưỡng phân xuất. Tả hữu biểu tán tuyết liễu, tề bộ

tịnh hành, vô đắc ai kiên giao ngũ, các hoài bi cảm.

Đô tự áp tang. Tang ty duy-na, tri khách, Thánh tăng

thị giả, biểu hành tang sấn.

XUẤT TANG TREO DI ẢNH, DÂNG CÚNG TRÀ THANG

[1128c15] Khố ty và tang ty hỗ tương phối hợp chỉ

huy chuẩn bị xếp đặt các đồ dùng trong nghi thức

đưa tang gồm: hương đình: cái đình nhỏ cao chừng

1m, có bốn chân chống xuống khi dừng, có hai cáng

trước và hai cáng sau cột sợi dây da, hai người

khiêng mắc vào vai một trước một sau mà khiêng đi.

Hương đình là cái đình nhỏ đặt lư hương khiêng đi

trong đám tang), đình nhỏ đặt di ảnh, cờ phướn, đội

nhạc lễ diễn xướng ca vịnh tiếng Phạn. Trước quan

tài là các vật như lọng che ghế dựa, thang thủy và lư

hương, đèn lồng, cây bê (trúc bề) chủ trượng, cây xơ

quất (phất tử), hộp hương, pháp y. Khi đám tang ra

đi, các tiểu sư đệ tử đi sau xe tang, gióng đại hồng

chung và trỗi đánh tất cả các pháp khí để đưa tang.

Khi nhấc quan tài lên niệm tụng: “Quan tài vàng tự

động nhấc lên, vòng quanh thành lớn Câu-thi-la, cờ

phướn đón gió lồng lộng, đại lễ đưa đến chỗ hỏa

thiêu (trà tì). Ngưỡng mong nhờ đại chúng, xưng niệm hồng danh chư Phật Bồ-tát, hầu biểu thị tình

cảm không thể xa rời đối với cố trụ trì, đồng thời

giúp đỡ giác linh cố trụ trì thuận lợi tìm đường giác

ngộ đến nơi thanh tịnh trang nghiêm của đất Phật!

Thỉnh mời niệm pháp thanh tịnh của Phật Tỳ-lô-xá-

na!” (còn nếu như không hỏa thiêu quan tài mà đưa

toàn thân vào tháp thì nói: “Thạnh lễ đến nan đề”

(tức tiếng Phạn của từ “tháp bà”, có nghĩa là cái

tháp). Duy-na tiến lên phía trước đốt hương, dẫn các

tiểu sư đệ tử của trụ trì bái thỉnh tiến hành Phật sự

khởi quan. Khi đưa quan tài đến cửa cổng chùa, thỉnh

cúng tế điện, đình nhỏ, treo di ảnh và cúng trà thang.

Cả ba nghi thức đều có cử hành Phật sự. Hai tự và

đại chúng đứng sắp hàng tại hai bên cổng. Chờ cho

quan tài đưa ra khỏi cổng, duy-na của chùa nhà, mặt

hướng vào trong chùa, chấp tay đứng ngay chính

giữa cửa cổng tụng niệm chú Vãng sanh, hoặc giả

tuyên niệm danh hiệu của tứ thánh là A-di-đà Phật,

Bồ-tát Quán thế âm, Bồ-tát Đại thế chí, Bồ-tát Đại

hải chúng. Đại chúng đồng loạt niệm theo, chủ tang

lễ suất lãnh đại chúng chia ra hai bên phải trái mà

ra cổng, rắc rải giấy cắt hình lá liễu màu trắng ra

hai bên cho mọi người. Khi đi đưa tang, mọi người ở

các bộ phận đều đồng bộ mà bước đều, không được

chen vai thích cánh nói chuyện phiếm, ai ai cũng

phải biểu lộ lòng mang nặng bi thương. Đô giám tự

phụ trách giám đốc tiến hành nghi thức xuất tang, duy-na tri khách của tang ty cùng với thị giả Thánh

tăng lo phân phát vật bố thí lúc xuất tang.

*

* *

[1128c27] 喪至涅槃臺。喪司維那俟都寺上香茶

了。進前燒香。引小師拜請秉炬佛事。山門維那

念誦云(是日則有新示寂。堂頭和尚化緣既畢遽返

真常。靈棺遍遶於拘尸。性火自焚於此日。仰憑

大眾。資助覺靈。南無西方極樂世界大慈大悲阿

彌陀佛。十念眾和畢。上來稱揚聖號恭贊化儀。

體格先宗。峻機不容於佛祖。用開後學。悲心仍

攝於人天。收幻化之百骸。入火光之三昧。茶傾

三奠。香爇一爐。頂戴奉行和南聖眾)舉大悲呪。

回向云(上來念誦諷經功德。奉為堂頭和尚茶毘之

增崇品位。十方三世一切云云)山門知客舉楞嚴

呪。回向同前。次鄉人舉經。大眾同諷畢。首座

領眾。歸寺赴齋。小師鄉人法眷守化收骨。齋罷

鳴僧堂鍾集眾。仍備儀從。迎骨回寢堂安奉。請

安骨佛事。掛真供養諷經。二時上粥飯。三時上

茶湯。或十日半月。大眾諷經靈骨入塔則止。

TRÀ TỲ

đô tự thượng hương, trà liễu, tấn tiền thiêu hương,

dẫn tiểu sư bái thỉnh bỉnh cự Phật sự. Sơn môn duy-

na niệm tụng vân: “Thị nhật tắc hữu tân thị tịch.

Đường đầu Hòa thượng hóa duyên ký tất, cừ phản

chân thường. Linh quan biến nhiễu ư Câu-thi, tính

hỏa tự phần ư thử nhật. Ngưỡng bằng đại chúng, tư

trợ giác linh. Nam mô Tây phương cực lạc thế giới

đại từ đại bi A-di-đà Phật”. Thập niệm, chúng hòa

tất: “Thượng lai xưng dương Thánh hiệu, cung tán

hóa nghi thể cách tiên tông, tuấn cơ bất dung ư Phật

Tổ, dụng khai hậu học, bi tâm nhưng nhiếp ư nhân

thiên. Thu huyễn hóa chi bách hài, nhập hỏa quang

chi Tam muội. Trà khuynh tam điện, hương nhiệt

nhất lô, đỉnh (đảnh) đái phụng hành, hòa nam Thánh

chúng”. Cử Đại bi chú, hồi hướng vân: “Thượng lai

niệm tụng phúng kinh công đức, phụng vi đường đầu

Hòa thượng trà tỳ chi thứ, tăng sùng phẩm vị, thập

phương tam thế nhất thiết vân vân”. Sơn môn tri

khách cử Lăng nghiêm chú, hồi hướng đồng tiền.

Thứ hương nhân cử kinh, đại chúng đồng phúng.

Tất, thủ tọa lĩnh chúng quy tự phó trai, tiểu sư,

hương nhân, pháp quyến tự hóa thu cốt. Trai bãi

minh tăng đường chung tập chúng, nhưng bị nghi

tùy, nghinh cốt hồi tẩm đường an phụng. Thỉnh an cốt Phật sự, quải chân cúng dường, phúng kinh. Nhị

thời thượng chúc phạn, tam thời thượng trà thang.

Hoặc thập nhật, bán nguyệt đại chúng phúng kinh.

Linh cốt nhập tháp tắc chỉ.

LỄ TRÀ TỲ

[1128c27] Đám tang đến đài hỏa táng (Niết-bàn

đài), duy-na của tang ty chờ cho đô giám tự dâng

hương, cúng trà xong, bước tới trước đốt hương, dẫn

dắt các tiểu sư đệ tử của cố trụ trì thỉnh mời cử hành

Phật sự đốt đuốc gỗ tượng trưng. Duy-na của chùa

nhà niệm tụng rằng: “Hôm nay cố Hòa thượng đường

đầu vừa mới viên tịch, chuyện hóa duyên của ngài ở

nhân thế đã xong, bèn quay về ngay Niết-bàn chân

thường. Quan tài đã đi vòng quanh thành lớn Câu-

thi-na-yết-la (Kusinara), tính hỏa tự bùng cháy tại

hôm nay đây. Ngưỡng mong nhờ đại chúng giúp đỡ

giác linh về nơi cảnh giới Niết-bàn! Nam mô Tây

phương Cực lạc thế giới đại từ đại bi A-di-đà Phật”,

niệm một thời 10 lần, đại chúng cùng hòa niệm theo

10 lần xong thì duy-na lại nói: “Việc tuyên dương

Thánh hiệu vừa rồi là kiền thành xúc tiến nghi thức

hỏa thiêu. Cố Hòa thượng đường đầu kế thừa tinh túy

của Tông môn, đối với việc nắm bắt áo nghĩa Thiền

học đã tiếp cận mức độ Phật – Tổ, mà ứng dụng thực

tế là đã khải phát, khai thị rộng rãi cho kẻ hậu học,

lòng từ bi lớn lao của Hòa thượng thật đã đủ sâu

rộng để bao dung cả đất trời. Như nay đây đem một

mảnh hình hài hư ảo đưa vào trong ánh lửa sáng rực

để thực hiện định luật ‘chư hành hòa hiệp’, xin thành

khẩn dùng ba chén trà thô, một bát lư hương nhạt

khói dâng cúng lễ điện. Chúng con nhất định kiền

thành phụng hành những điều mà cố Hòa thượng đã

dạy dỗ, lễ kính và đoàn kết tất cả những người con

Phật tin pháp”. (Tri khách chùa nhà) cất tiếng tụng

chú Đại Bi, hồi hướng rằng: “Công đức niệm tụng

kinh chú vừa rồi, xin trọn hồi hướng cho Hòa thượng

đường đầu vừa mới hỏa thiêu được tăng cao phẩm vị!

Xin chư Phật Bồ-tát trong mười phương ba cõi che

chở giúp đỡ!”. Tri khách chùa nhà lại cất tiếng tụng

chú Lăng nghiêm, đoạn hồi hướng cũng giống như

vừa nêu trên. Kế đến, các người cùng quê hương với

cố trụ trì cử kinh, đại chúng cùng tụng theo. Xong,

thủ tọa suất lãnh đại chúng quay về chùa nhà độ trai.

Các tiểu sư đệ tử của cố trụ trì, người cùng quê và

chư huynh đệ đồng đạo với trụ trì ở lại canh lửa tàn

để thu nhặt tro xương. Độ trai xong, thỉnh chuông tại

tăng đường tập họp đại chúng, chuẩn bị toàn bộ nghi

tùng, nghinh đón cốt đưa về tẩm đường cố trụ trì an

định phụng thờ, cùng thỉnh mời cử hành Phật sự an

trí di cốt, đoạn treo di ảnh lên mà cúng dường cơm

cháo và tụng kinh. Từ đó cứ mỗi ngày hai lần dâng

cúng cơm cháo, và ba lần sáng, trưa, chiều dâng

cúng trà và thang thủy. Mỗi 10 ngày hay nửa tháng

đại chúng đến tụng kinh một lần cho tới khi linh cốt

đưa vào tháp mới thôi.

*

* *

[1129a11] 龕至塔所。都寺上香茶畢。喪司維那進

燒香。引小師拜請入塔佛事畢。山門維那念誦云

(切以。雙趺示相。紹靈鷲之遺規。隻履顯宗。表

少林之垂範。全機隱顯盛法始終。仰憑大眾資助

覺靈。南無西方極樂世界大慈大悲阿彌陀佛。十

念畢。上來稱揚十念資助往生。惟願。慧鏡無邊

慈雲廣布。四生界內。示不生不滅之因。六趣道

中。說無我無人之法。茶傾三奠。香爇一爐。頂

戴奉行和南聖眾)其舉經諷誦次第。並與涅槃臺

同。但回向則云(入塔之次)候掩壙一切畢備。然

後請撒土佛事。迎真回寢堂供養。主喪炷香禮

真。次諸山兩序大眾小師禮真畢。小師插香大展

三拜。謝主喪。次兩序大眾謝主喪詞云(山門不幸

先堂頭和尚示寂。極荷主盟後事)主喪答云(仰荷

匡扶得無曠敗)主喪同喪司一行人。巡寮致謝。次

小師巡寮拜謝。山門維那送見職侍者侍真侍者。

歸眾寮。每日三時上茶湯集眾諷經。俟迎牌位入

祖堂則止。或待新住持至。方入祖堂有佛事。
TOÀN THÂN NHẬP THÁP

[1129a11] Khám chí tháp sở, đô tự thượng hương, trà

tất, tang ty duy-na tấn thiêu hương, dẫn tiểu sư bái

thỉnh nhập tháp Phật sự. Tất, sơn môn duy-na niệm

tụng vân: “Thiết dĩ song phu thị tướng, thiệu Linh Thứu

chi di quy, chích lý hiển tông, biểu Thiếu Lâm chi thùy

phạm. Toàn cơ ẩn hiện, thịnh pháp thủy chung. Ngưỡng

bằng đại chúng, tư trợ giác linh. Nam mô Tây phương

Cực lạc thế giới đại từ đại bi A-di-đà Phật”. Thập niệm

tất, “Thượng lai xưng dương thập niệm, tư trợ vãng

sanh. Duy nguyện từ cảnh vô biên, từ vân quảng bố, tứ

sanh giới nội, thị bất sanh bất diệt chi nhân, lục thú đạo

trung, thuyết vô ngã vô nhân chi pháp. Trà tỳ tam điện,

hương nhiệt nhất lô, đỉnh đái phụng hành, hòa nam

Thánh chúng”. Kỳ cử kinh phúng tụng thứ độ, tịnh dữ

Niết-bàn đài đồng, đãn hồi hướng tắc vân: “Nhập tháp

chi thứ”. Hậu yêm khoáng nhất thiết tất bị, nhiên hậu

thỉnh toát thổ Phật sự, nghinh chân hồi tẩm đường cúng

dường.Chủ tang chú hương lễ chân, thứ chư sơn, lưỡng

tự, đại chúng, tiểu sư lễ chân. Tất, tiểu sư tháp hương

đại triển tam bái tạ chủ tang. Thứ lưỡng tự, đại chúng tạ

chủ tang, từ vân: “Sơn môn bất hạnh, tiên đường đầu

Hòa thượng thị tịch, cực hà chủ minh hậu sư”. Chủ tang

đáp vân: “Ngưỡng hà khuông phù, đắc vô khoáng bại”.

Chủ tang đồng tang ty nhất hành nhân tuần liêu trí tạ,

thứ tiểu sư tuần liêu bái tạ. Sơn môn duy-na tống hiệu

(kiến) chức thị giả, thị chân thị giả qui chúng liêu. Mỗi nhật tam thời thượng trà thang, tập chúng phúng kinh, sĩ

nghinh bài vị nhập Tổ đường tắc chỉ. Hoặc đãi tân trụ

trì chí phương trượng Tổ đường, hữu Phật sự.

NGHI THỨC ĐƯA TOÀN THÂN VÀO THÁP

[1129a11] Khi đưa quan tài đến tháp, tăng đô giám

tự dâng hương trà xong thì duy-na của tang ty bước

đến trước đốt hương, suất lãnh các tiểu sư đệ tử của

cố trụ trì bái thỉnh cử hành nghi thức Phật sự nhập

tháp xong thì duy-na của chùa nhà niệm tụng rằng:

“Chúng ta tha thiết nghĩ rằng, Thiền tăng khi ngồi

thì xếp bằng hai chân theo thế kiết-già, ấy là kế

thừa qui định truyền thống của Phật Đà khi thuyết

pháp tại Linh sơn, lấy việc sơ tổ Bồ-đề-đạt-ma quảy

một chiếc dép về Tây làm tiêu chí của Thiền tông,

đồng thời biểu thị khuôn mẫu của Thiền tông (là do

sơ Tổ 9 năm nhìn vách tại Thiếu Thất Thiếu Lâm

lưu truyền lại). Toàn bộ Thiền cơ lúc ẩn lúc hiện,

đại pháp có đầu có đuôi. Ngưỡng mong đại chúng

giúp đỡ giác linh của cố trụ trì dễ dàng về Tây

Thiên! Nam mô Tây phương Cực lạc thế giới đại từ

đại bi A-di-đà Phật”. Niệm 10 lần xong, lại nói:

“Mười lần xưng dương hồng danh đức A-di-đà vừa

rồi là tiếp đỡ cố Hòa thượng đường đầu vãng sanh

về thế giới Cực lạc. Duy nguyện Phật pháp như

gương tuệ (huệ) không ngằn không mé, lòng từ của

Thế Tôn như mây lành ban bố rộng khắp các chúng sanh. Trong cõi tứ sanh (thai sanh, trứng sanh, thấp

sanh, hóa sanh) đều khai thị cho biết nguyên nhân

bất sanh bất diệt. Nơi sáu nẻo luân hồi (địa ngục,

ngạ quỷ, súc sanh, a-tu-la, trời, người) đều nói cho

pháp vô ngã vô nhân (vạn sự vạn vật trên đời đều

không phải là tự thể thực tại độc lập vĩnh hằng).

Kính cẩn dâng ba chén trà thô, một làn khói nhang

ở lư hương để mà tế điện ! Thành khẩn cử hành chỉ

thị của Phật, tất cả đồ chúng tin Phật phải kính

trọng và đoàn kết nhau!”. Nghi thức tụng niệm theo

thứ tự tiếp đó đều giống như tình huống tiến hành lễ

hỏa thiêu tại đài Niết-bàn, nhưng hồi hướng công

đức thì nói: “Nguyện đem công đức này hồi hướng

cho cố Hòa thượng đường đầu khiến thịnh lễ đưa

ngài vào Tháp Bà tăng thêm phần rạng rỡ”. Chờ

cho đất cát để lấp miệng tháp đều cụ bị đầy đủ, mới

thỉnh cử hành Phật sự lấp đất miệng tháp, rồi sau

đó rước di ảnh về tẩm đường cúng dường. (Tại tẩm

đường), người chủ tang lễ đốt hương lễ bái di ảnh cố

trụ trì. Kế đó, trụ trì các chùa bạn, hai tự và đại

chúng cùng các tiểu sư đệ tử cố trụ trì lễ bái di ảnh

xong, các tiểu sư đệ tử hướng về người chủ tang

thắp nhang, trải tọa cụ giập đầu cử hành đại lễ lạy

ba lạy biểu thị cảm tạ ơn. Tiếp đó, hai tự và tất cả

tăng chúng cảm tạ người chủ tang lễ, lời trí tạ như

sau: “Chùa nhà chẳng may cố Hòa thượng đường

đầu viên tịch. Thừa mong ngài ra tay tận lực chủ trì tang lễ (thật hết mực cảm tạ!)”. Người chủ tang đáp

lời: “Thật ra trái lại phải cảm ơn các vị đã tận lực

hiệp trợ phối hợp nên mới được hoàn mãn chẳng có

chút sơ xuất nào”. Kế đó, người chủ tang suất lãnh

tất cả nhân viên trong tang ty cùng đến các liêu cảm

tạ mọi người. Kế tiếp, các tiểu sư đệ tử cố trụ trì

cũng đi khắp liêu để lễ bái cảm tạ. Duy-na của chùa

nhà đưa thị giả đương nhiệm của cố trụ trì và thị giả

phục thị di ảnh về liêu của tăng chúng an nghỉ. Mỗi

ngày ba thời dâng cúng trà thang và tập họp đại

chúng tụng kinh cho đến khi đón bài vị đưa vào tổ

đường mới thôi. Hoặc giả phải đợi tân trụ trì kế

nhiệm đến mới kết hợp cử hành nghi thức Phật sự

đưa di ảnh vào tổ đường.

*

* *

[1129a26] 至期僧堂前。或法堂上下間設大眾坐

位。中間向裏裏安長卓。置筆硯大磬其上。鳴僧堂

鍾集眾。首座與主喪分手。兩序大眾次第而坐。喪

司維那知客聖僧侍者向主喪位坐。維那念誦云(留

衣表信。乃列祖之垂規。以法破慳。稟先達之遺

範。今茲估唱用表無常。仰憑大眾念。清淨法身毘

盧遮那佛。云云)畢開籠出衣鉢。依號排席上。請

提衣佛事畢。維那鳴磬一下。白云扶唱衣之法蓋稟

常規。新舊短長自宜照顧。磬聲斷後不得翻悔。謹

白)若法衣多添留遺囑。次第呈衣。維那拈唱喪司

合干人貴在公心主行。維那定價打磬。行者瞻顧前

後。唱定名字。知客寫名上單。侍者依名發標。唱

衣畢。結定鈔數主喪僉單。交鈔取衣不得徇私減

價。主喪力主其事。今多作鬮拈甚息喧爭。其法用

小片紙。以千字文次第書字號。每一號作三段。寫

於上仍用印記關防。量眾多少。與喪司合干人封

定。至期呈過主喪。兩序首座開封知客分俵堂司行

者捧盤隨侍者。侍者剪取其半。置盤內畢。以盤置

首座側。安水盆於下抖勺。維那拈衣唱價訖。首座

臨時呼一童行。信手拈盤中半鬮。遞與首座。開看

字號分曉。說與堂司行者。喝某字號。眾人各開所

執半鬮。字號同者即應。如不願唱此號衣物則不

應。三唱不應。首座以半鬮投水盆中。再令撮起半

鬮。復唱起。應者堂司行者往收半號。到首座處對

同。報與維那稱云。某物唱與某人。鳴磬一下。知

客上單。侍者發標。供頭行者遞與唱得人。衣物仍

舊入籠次第唱畢。維那鳴磬一下。回向云(上來唱

衣念誦功德。奉為示寂堂頭和尚增崇品位。十方三

世云云)眾散各自照價持標取衣。三日後不取者依

價出賣。造單帳。唱衣古法(見大眾章)。

單式

支于後。

[1129c03] 一支鈔若干(係某項用度)

[1129c04] 一支鈔若干(係某項支使 逐一列寫)

[1129c05] 已上共收鈔若干

[1129c06] 共支鈔若干

[1129c07] 除支外見管鈔若干(准齋七追修僧行經資用)

[1129c08] 右具如前

[1129c09] 年月日喪司行者某具

[1129c10] 呈把帳執事人兩序典喪各書名僉押

XƯỚNG Y

đường thượng, hạ gian thiết đại chúng tòa vị, trung

gian hướng lý hoành an tường trác, trí bút nghiễn,

đại khánh kỳ thượng. Minh tăng đường chung tập

chúng. Thủ tọa dữ chủ tang phân thủ, lưỡng tự, đại

chúng thứ đệ nhi tọa. Tang ty duy-na, tri khách,

Thánh tăng thị giả hướng chủ tang vị tọa. Duy-na

niệm, tụng vân: “Lưu y biểu tín, nãi liệt Tổ chi thùy

quy, dĩ pháp phá khan (san), bẩm tiên đạt chi di

phạm. Kim tư cổ xướng, dụng biểu vô thường. Tức

bằng đại chúng niệm thanh tịnh pháp thân Tỳ-lô-

giá-na Phật vân vân”. Tất, khai lung xuất y bát, y

hiệu bài tịch thượng. Thỉnh đề y Phật sự tất, duy-na

minh khánh nhất hạ, bạch vân: “Phù, xướng y chi

pháp, cái bẩm thường quy, tân cựu, đoản trường, tự nghi chiếu cố. Khánh thanh đoạn hậu, bất đắc phiên

hối. Cẩn bạch”. Nhược pháp y đa, thiêm lưu di chúc.

Thứ đệ trình y, duy-na niêm xướng. Tang ty hiệp

can nhân, quý tại công tâm chủ hành. Duy-na định

giá đả khánh, hành giả chiêm cố tiền hậu xướng

định danh tự. Tri khách tả danh thượng đơn, thị giả y

danh phát tiêu. Xướng y tất, kết định sao số. Chủ

tang kiểm đơn, giao sao thủ y. Bất đắc tuẫn tư giảm

giá, chủ tang lực chủ kỳ sự.

Kim đa tác cưu niêm, thậm tức huyên tranh. Kỳ

pháp dụng tiểu phiến chỉ dĩ thiên tự văn thư đệ thư

tự hiệu, mỗi nhất hiệu tác tam đoạn tả ư thượng,

nhưng dụng ấn ký quan phòng, lượng chúng đa

thiểu, dữ tang ty hiệp can nhân phong định. Chí kỳ,

trình quá chủ tang, lưỡng tự, thủ tọa khai phong. Tri

khách phân biểu, đường ty hành giả phủng bàn tùy

thị giả. Thị giả tiễn thủ kỳ bán trí bàn nội. Tất, dĩ

bàn trí thủ tọa trắc, an thủy bồn ư hạ, đẩu quân.

Duy-na niêm y xướng giá cật, thủ tọa lâm thời hô

nhất đồng hành, tín thủ niêm bàn trung bán cưu, đệ

dữ thủ tọa, khai khán tự hiệu phân biểu, thuyết dữ

đường ty hành giả hát mỗ tự hiệu. Chúng nhân các

khai sở chấp bán cưu, tự hiệu đồng giả tức ứng. Như

bất nguyện xướng thử hiệu y vật, tắc bất ứng. Tam

xướng bất ứng, thủ tọa dĩ bán cưu đầu thuỷ bồn

trung tái linh toát khởi bán cưu, phục xướng. Khởi ứng giả đường ty hành giả vãng thu bán hiệu, đáo

thủ tọa xứ đối đồng, báo dữ duy-na, xưng vân: “Mỗ

vật xướng dữ mỗ nhân”. Minh khánh nhất hạ, tri

khách thượng đơn, thị giả phát tiêu, cung đầu hành

giả đệ dữ xướng đắc nhân, y vật nhưng cựu nhập

lung.

Thứ đệ xướng tất, duy-na minh khánh nhất hạ, hồi

đức, phụng vi thị tịch đường đầu Hòa thượng tăng

sùng phẩm vị. Thập phương tam thế vân vân”.

Chúng tán, các tự chiếu giá, trì tiêu thủ y. Tam nhật

hậu bất thủ giả, y giá xuất mại, tại đơn trướng.

Xướng y cổ pháp kiến đại chúng chương.

Đơn Thức:

[1129b28] Thượng đầu Hòa thượng tịch, cẩn cụ y

vật cô xướng sao số thu chi ư hậu:

Nhất thu sao nhược can (hệ mỗ kiện xướng đáo)

Nhất thu sao nhược can (hệ mỗ hạng thu đáo)

Nhất chi sao nhược can (hệ mỗ hạng dụng độ)

Nhất chi sao nhược can (hệ mỗ hạng chi sử)

Trục nhất liệt tả

Dĩ thượng công thu nhược can

Cộng chi sao nhược can

Trừ chi ngoại hiện quản sao nhược can (chuẩn trai

thất truy tu tăng hành kinh tư dụng) Hữu cụ như tiền

Niên … nguyệt … nhật, tang ty hành giả mỗ cụ

Trình bả trướng chấp sự nhân, lưỡng tự điển tang

các thư danh kiểm áp.

RAO BÁN ĐẤU GIÁ DI VẬT CỦA CỐ TRỤ TRÌ

(chủ yếu là Y nên gọi là Xướng Y)

[1129a26] Đến thời khoảng qui định, trước tăng

đường hoặc hai bên phải trái của pháp đường bày trí

chỗ ngồi của đại chúng. Ngay khoảng giữa mặt

hướng về bên trong đặt một cái bàn dài nằm ngang,

trên đó bày bút, nghiên và một cái khánh lớn. Thỉnh

chuông tại tăng đường tập họp chúng, thủ tọa và

người chủ tang ngồi ngang mặt nhau. Hai tự và đại

chúng chia nhau theo thứ lớp ngồi hai bên, duy-na

của ban lo việc tang lễ, tri khách và thị giả Thánh

tăng ngồi giáp mặt với người chủ tang lễ. Duy-na

niệm tụng rằng: “Lưu lại y để biểu thị lòng tin, đây là

qui định do liệt Tổ bao đời truyền lại. Nắm Phật

pháp để phá trừ keo lận, ấy là phong cách của các

bậc tiền bối hiền đạt để lại mà chúng ta phải tôn

trọng tuân theo. Nay đây rao bán đấu giá di vật của

cố trụ trì, chính là để biểu minh vạn sự, vạn vật biến

hóa vô thường. Những mong đại chúng cảm phiền

niệm tụng pháp thân thanh tịnh của Phật Tỳ-lô-xá-

na! v.v…”. Nghi thức xong đâu đấy, mở giỏ tráp lấy y

vật mà cố trụ trì súc tích được bấy lâu nay ra, y theo số hiệu đã đánh dấu mà bày ra trên bàn dài, thỉnh

mời cử hành Phật sự rao bán đấu giá y vật của cố trụ

trì xong, duy-na đánh một tiếng khánh, bẩm bạch

rằng: “Này, biện pháp rao bán đấu giá y vật của cố

trụ trì lưu lại phải tôn thủ qui củ nhất định, tức là đối

với mỗi vật đem rao bán phải căn cứ vào tình trạng

cũ mới, dài ngắn tự mỗi người nên dòm xét. Sau khi

tiếng khánh quyết định chấm dứt thì kể như việc mua

bán đã xong, chừng đó không ai được tiếc rẻ nhé! Xin

bẩm bạch rõ ràng như thế!”. Nếu pháp y (cà-sa) để

lại nhiều quá, thì phải căn cứ vào di chúc lưu tồn để

mà phân ngạch. Trong quá trình rao bán đấu giá

phải theo thứ tự mà đưa trình y vật cho duy-na, duy-

na nhất nhất đưa lên báo giá. Nhân viên chức sự lo

việc tang lễ, trong việc rao bán đấu giá này, quí ở

công tâm mà chủ trì công việc. Duy-na định giá rồi

đánh khánh, hành giả theo dõi hai bên phải trái,

trước sau báo tên họ người quyết định mua y vật, tri

khách biên chép tên họ người mua vào một danh

sách, thị giả y theo tên họ trong danh sách mà phát

biên lai làm bằng. Việc rao bán y vật xong rồi, kết

toán tổng số giá tiền, người chủ tang lễ kiểm điểm lại

danh sách. Người mua giao tiền và nhận lại y vật

mua được, nhân viên phụ trách đấu giá không được

vì tình riêng mà giảm bớt giá tiền. Người chủ tang

phải nghiêm túc theo dõi kiểm tra việc tiến hành sao

cho trơn tru thuận lợi.

Gần đây, người ta thường dùng biện pháp nêu thẻ

để xử lý việc rao bán y vật, đây là một biện pháp rất

hay để tránh cảnh tranh giành, chen lấn mua y vật

bán đấu giá. Cách này là dùng một miếng giấy nhỏ

y theo thứ tự các chữ của Thiên tự văn mà viết chữ

hiệu vào. Mỗi một miếng thẻ giấy tự hiệu được chia

ra làm ba đoạn viết chữ lên đó, đoạn đóng dấu vào

mỗi chữ đề phòng gian lận. Phải liệu định xem số

người mua nhiều ít mà viết giấy thẻ nhiều hay ít,

viết xong giao cho nhân viên tang ty niêm phong lại.

Đến lúc rao bán đấu giá, đem thẻ viết chữ số hiệu

trình cho người chủ tang và hai tự kiểm soát lại lần

chót, rồi thủ tọa mở niêm. Tri khách phát giấy thẻ

hiệu, hành giả đường ty bưng mâm đi theo sát bên

thị giả. Thị giả lấy thẻ giấy có chữ hiệu vừa phân

phát cho mỗi người, tuần tự cắt đôi, lấy một nửa bỏ

vô cái mâm mà hành giả đường ty bưng theo bên

mình. Cắt xong hết rồi, đem mâm đặt ở bên cạnh

người thủ tọa, rồi dùng tay xào trộn mớ nửa thẻ

hiệu đựng trong mâm, đoạn đặt một chậu nước phía

dưới. Khi duy-na đưa y vật lên rao giá bán xong, thì

ngay lúc đó thủ tọa gọi một đồng tử bảo nó thò tay

vào một cách không chú ý trong mâm nhặt ra nửa

miếng thẻ hiệu đưa cho thủ tọa mở ra xem nửa thẻ

mang số hiệu gì, rồi báo cho đường ty hành giả lớn

tiếng đọc lên số hiệu đó. Lúc đó, mỗi người đều mở

lòng bàn tay mình đang nắm giữ nửa tấm thẻ hiệu ra

xem nó số mấy. Nếu ai có nửa tấm thẻ trùng với số

hiệu mà hành giả đường ty vừa đọc thì lên tiếng,

nếu như người có nửa thẻ trùng số hiệu hành giả

vừa đọc mà không muốn mua món y vật đó thì khỏi

lên tiếng ưng mua. Số hiệu được hô ba lần mà không

có ai lên tiếng thì thủ tọa ném nửa tấm giấy thẻ hiệu

vừa hô đó vào chậu nước dưới nền, rồi lại bảo đồng

tử thò tay một cách vô ý vào mâm bóc nửa tấm thẻ

hiệu khác để lại hô lên số hiệu thẻ. Như có người

đáp ứng chịu mua lên tiếng, thì hành giả đường ty

đến thu nửa tấm thẻ hiệu của người đó, đến chỗ thủ

tọa so sánh lại thấy khớp nhau thì báo với duy-na

rằng: “Vật này (mỗ y vật) đã quyết định bán cho vị

tăng … (mỗ) mua”. Nói xong, đánh một tiếng khánh,

tri khách viết tên vị đó vào danh sách rồi thị giả

phát phiếu biên nhận, hành giả cung đầu đón lấy

biên nhận đưa lại cho vị tăng mua được y vật. Tuy

nhiên, y vật vẫn chưa phát ngay mà được cất giữ lại

trong rương tráp như cũ. Sau khi theo thứ tự rao bán

xong, duy-na đánh một tiếng khánh, biểu thị chuyển

thí công đức cho cố trụ trì rằng: “Công đức niệm

tụng qua việc rao bán đấu giá vừa rồi đều hồi

hướng cho Hòa thượng đường đầu vừa viên tịch,

mong ngài được tăng cao phẩm vị. Chư Phật trong

mười phương ba cõi bảo hộ cho ngài v.v…”. Mọi

người tản ra, những người mua được căn cứ vào

phiếu biên lai mà đi nhận y vật. Nếu có người nào

trong vòng ba ngày không đến nhận y vật thì y vật

sẽ định y giá cũ mà bán (viết danh sách và phép xưa

bán đấu giá sẽ nói rõ trong chương Đại chúng).

Hình thức phiếu thu chi rao bán đấu giá y vật:

[1129b28] Hòa thượng đường đầu viên tịch, số tiền

rao bán y vật ghi chép vào phiếu thu chi như sau :

a- Số tiền thu vào (do món … (mỗ) bán được)

b- Số tiền thu vào (do hạng mục … thu được)

c- Số tiền chi ra (do hạng mục … dụng độ)

d- Số tiền chi ra (do hạng mục … chi dùng), được kê

ra như sau:

Theo như trên thì tổng số tiền thu được là :

Tổng số tiền chi ra là:

Trừ phần chi ra, hiện số tiền còn lại được bảo quản là:

(Số tiền này sung vào việc gặp trai hội các tuần thất

chi cho tiền đãi thọ các tăng nhân tụng kinh hồi

hướng công đức cho người quá vãng và chi cho tiền

mua kinh sách) có nêu ra như trên.

Ngày … tháng … năm …

Hành giả mỗ của tang ty cụ trình, chấp sự tăng

quản lý sổ sách, hai tự và điển tang (chấp sự tăng

phụ trách việc tang) đều ghi tên họ và ký tên vào.

*

* *

寺上香畢。請起骨佛事。送至塔所。請入塔佛

事。其舉經諷誦回向並與全身入塔語同。迎真歸

寢堂供養及謝主喪人等禮並同。

LINH CỐT NHẬP THÁP

[1129c11] Chí kỳ, cách túc chuẩn bị nghi tùng,

chính nhật minh chung tập chúng. Đô tự thượng

hương tất, thỉnh khởi cốt Phật sự. Tống chí tháp sở,

thỉnh nhập tháp Phật sự. Kỳ cử kinh phúng tụng, hồi

hướng tịnh dữ toàn thân nhập tháp ngữ đồng.

Nghinh chân quy tẩm đường cung dưỡng cập tạ chủ

tang nhân đẳng lễ tịnh đồng.

ĐƯA LINH CỐT VÀO THÁP

[1129c11] Cách một đêm tới ngày đưa linh cốt vào

tháp chuẩn bị nghi tùng. Đúng ngay ngày đưa linh

cốt vào tháp, thỉnh chuông tập họp đại chúng. Đô

giám tự thượng hương xong, thỉnh mời cử hành Phật

sự đưa linh cốt đi. Đưa cốt đến chỗ tháp, thỉnh mời

cử hành Phật sự đưa linh cốt vào tháp. Tất cả các

nghi thức tụng niệm kinh văn và hồi hướng công đức

cho cố trụ trì đều giống như nghi thức cử hành lúc

đưa toàn thân vào tháp, riêng phần nghi thức

nghinh đón di ảnh về tẩm đường cúng dường cùng lễ

tiết cảm tạ người chủ tang đều giống như tình huống

lúc đưa toàn thân vào tháp.
*

* *

[1129c16] 喪事畢。主喪請侍者辦事人。充專使。

分路馳送諸山法眷檀越官員遺書。唯尊宿相見下

語。須擇能事人充專使。至彼寺首到客司相見。

知客引見侍司。預備袢袱盛書物。侍者詣方丈通

覆。住持當即相接令請兩序同開書專使進前問訊

云(請和尚趺坐)若住持垂語。須下語插香展禮。

住持免則觸禮如常相看。燒香喫茶罷。待兩序

至。專使起爐前謝茶。再插大香一片。展禮稟云

(某處和尚某月某日歸寂。遺書遺物令某馳送)即

呈書物住持云(法門衰落不勝哀感)兩序進問訊。

首座分手就坐。專使住持對面退一位坐。茶罷起

身。住持白云(法門不幸某處和尚歸寂不勝哀感)

侍者備書剪托書物。侍者度書與住持。接就爐上

熏付侍者。送與維那。行者度剪開緘宣讀已。侍

者揖專使上住持對面位坐(西堂權趲向下位坐讓客)

侍者燒香點湯送專使歸安下處。先住持問訊。次

侍者兩序問訊。知客引巡寮。先庫司次頭首寮蒙

堂四寮侍者稟請特為湯湯。罷藥石。至晚湯果大

方遺書至。兩序光伴以次。兩序上首維那侍者光

伴。請書記作祭文。方丈祭文或住持自作江湖法

眷辦事皆當備香致祭。侍者一一提點。次早方丈

請茶。法堂下間設靈几排祭。侍者覆上堂。行者
報眾掛上堂牌。座下備卓袱盛書物。座左排住持

位。鳴鼓眾集。住持出法座下位前立。鼓絕進香

卓。知客引專使。住持前行禮插香。初展云(輒持

遺墨仰萬尊慈下情不勝惶恐之至)再展云(即日時

令謹時恭惟。堂頭和尚尊候起居多福)觸禮三拜呈

遺書。住持接書爐上熏付侍者。遞維那宣讀。專

使問訊住持畢。歸知客班後立。住持陞座下座詣

靈几前。住香點湯上祭點茶展拜。專使座右還

拜。維那出班揖住持。燒香侍者捧香盒。兩序上

香畢。住持兩序展拜維那宣祭文。住持復展拜專

使答拜。舉楞嚴呪。回向云(上來謹經功德。奉為

某處和尚僧崇品位。十方三世云云)兩序四寮江湖

辦事鄉人皆致祭。專使答拜。以下法眷小師辦事

專使不答拜畢。舉大悲呪回向。專使出靈前兩展

三禮謝住持。免則觸禮次巡寮致謝。然後山門管

待專使。請兩序光伴。若前住持本寺。一併入祖

堂。諷經了。就便迎牌。到祖堂住持拈香安牌有

法語安已。專使即拜謝住持。若當代入祖堂。寢

堂安骨諷經三日。待新住持入祖堂。或無遺書遺

物與當代住持。其徒自為入祖堂者。初到寺見侍

者。引見住持。插香展拜相看燒香喫茶起身稟意

畢。送安下處。次到頭首庫司單寮蒙堂諸處。相

看擬日。辦供俵嚫。法堂致祭。諷經牌入祖堂住

持有法語禮與前同。

HẠ DI THƯ

[1129c16] Tang sự tất, chủ tang thỉnh thị giả, biện sự

nhân sung chuyên sứ, phân lộ trì tống chư sơn, pháp

quyến, đàn việt, quan viên di thư. Duy tôn túc tương

kiến hạ ngữ, tu trạch năng sự nhân sung chuyên sứ.

Chí bỉ tự, thủ đáo khách ty tương kiến. Tri khách

dẫn kiến thị ty. Dự bị bàn phục thịnh thư vật. Thị

giả nghệ phương trượng thông phúc, trụ trì đương

tức tương tiếp, linh thỉnh lưỡng tự đồng khai thư.

Chuyên sứ tấn tiền vấn tấn vân: “Thỉnh Hòa thượng

phu tọa”. Nhược trụ trì thùy ngữ, tu hạ ngữ, tháp

hương triển bái. Trụ trì miễn tắc xúc lễ như thường

tương khán. Thiêu hương khiết trà bãi, đãi lưỡng tự

chí, chuyên sứ khởi, lô tiền tạ trà, tái tháp đại

hương nhất phiến, triển lễ bẩm vân: “Mỗ xứ Hòa

thượng mỗ nguyệt, mỗ nhật qui tịch, di thư, di vật,

linh mỗ trì tống”. Tức trình thư, vật. Trụ trì vân:

“Pháp môn suy lạc, bất thắng ai cảm”.

Lưỡng tự tấn, vấn tấn, thủ tọa phân thủ tựu tòa.

Chuyên sứ, trụ trì đối diện thoái nhất vị tọa. Trà bãi

khởi thân, trụ trì bạch vân: “Pháp môn bất hạnh, mỗ

xứ Hòa thượng qui tịch, bất thắng ai cảm”.

Thị giả bị thư tiễn, thác thư vật, thị giả độ thư dữ trụ

trì, tiếp tựu lô thượng huân, phó thị giả tống dữ duy-

na. Hành giả độ tiễn khai hàm. Tuyên độc dữ, thị

giả ấp chuyên sứ thượng trụ trì đối diện vị tọa (Tây

đường quyền toản hướng hạ vị tọa nhượng khách).

Thị giả thiêu hương, điểm thang, tống chuyên sứ

quy an hạ xứ. Tiên trụ trì vấn tấn, thứ thị giả, lưỡng

tự vấn tấn, tri khách dẫn tuần liêu. Tiên khố ty, thứ

đầu thủ liêu, đơn liêu, mông đường tứ liêu. Thị giả

bẩm thỉnh đặc vi thang. Thang bãi dược thạch, chí

vãng thang quả. Đại phương di thư chí, lưỡng tự

quang bạn, dĩ thứ lưỡng tự thượng thủ duy-na, thị

giả quang bạn. Thỉnh thư ký tác tế văn, phương

trượng tế văn hoặc trụ trì tự tác. Giang hồ, pháp

quyến, biện sự giai đương bị hương trí tế. Thị giả

nhất nhất đề điểm.

Thứ tảo, phương trượng thỉnh trà. Pháp đường hạ

gian thiết linh kỷ bài tế. Thị giả phúc thượng đường,

hành giả báo chúng quải “Thượng đường” bài, tòa

hạ bị trác phục thịnh thư, vật, tòa tả bài trụ trì vị.

Minh cổ chúng tập, trụ trì xuất pháp tòa hạ vị tiền

lập. Cổ tuyệt tấn hương trác, tri khách dẫn chuyên

sứ trụ trì tiền hành lễ, tháp hương, sơ triển vân:

“Triếp trì di mặc, ngưỡng vạn tôn từ, hạ tình bất

thắng hoàng khủng chi chí”. Tái triển vân: “Tức

nhật thời lệnh cẩn thời, cung duy đường đầu Hòa

thượng tôn hậu khởi cư đa phước”. Xúc lễ tam bái,

trình di thư. Trụ trì tiếp thư, lô thượng huân, phó thị

giả đệ duy-na tuyên độc. Chuyên sứ vấn tấn trụ trì

tất, qui tri khách ban hậu lập.

Trụ trì thăng tòa. Hạ tòa nghệ linh kỷ tiền chú hương,

điểm thang thượng tế, điểm trà triển bái. Chuyên sứ

tòa hữu hoàn bái. Duy-na xuất ban ấp trụ trì thiêu

hương, thị giả phủng hương hạp. Lưỡng tự thượng

hương tất, trụ trì, lưỡng tự triển bái. Duy-na tuyên tế

văn, trụ trì phục triển bái, chuyên sứ đáp bái. Cử

Lăng nghiêm chú hồi hướng vân: “Thượng lai phúng

kinh công đức, phụng vi mỗ xứ Hòa thượng tăng

sùng phẩm vị. Thập phương tam thế vân vân”. Lưỡng

tự, tứ liêu, giang hồ, biện sự, hương nhân giai trí tế.

Chuyên sứ đáp bái. Dĩ hạ pháp quyến, tiểu sử, biện

sự, chuyên sứ bất đáp bái. Tất, cử Đại bi chú hồi

hướng. Chuyên sứ xuất linh tiền lưỡng triển tam bái,

tạ trụ trì. Miễn tắc xúc lễ. Thứ tuần liêu trí tạ.

Nghiên hậu sơn môn quản đãi chuyên sứ, thỉnh lưỡng

tự quang bạn.Nhược tiền trụ trì bổn tự, nhất tính nhập

Tổ đường phúng kinh liễu, tựu tiện nghinh bài đáo

Tổ đường. Trụ trì niêm hương an bài, hựu pháp ngữ.

An dĩ, chuyên sứ tức bái tạ trụ trì. Nhược đương đại,

nhập Tổ đường, tẩm đường an cốt, phúng kinh tam

nhật, đãi tân trụ trì nhập Tổ đường. Hoặc vô di thư,

di vật dữ đương đại trụ trì, kỷ đồ tự vi nhập Tổ đường

giả, sơ đáo tự kiến thị giả, dẫn kiến trụ trì, tháp

hương triển bái, tương khán thiêu hương, khiết trà,

khởi thân bẩm ý tất, tống an hạ xứ. Thứ đáo đầu thủ,

khố ty, đơn liêu, mông đường chư xứ tương khán,

nghĩ nhật biện cúng, biểu sấn, pháp đường trí tế,

phúng kinh. Bài nhập Tổ đường, trụ trì hữu pháp ngữ,

lễ dữ tiền đồng.

ĐƯA TRÌNH THƯ ĐỂ LẠI CỦA CỐ TRỤ TRÌ

[1129c16] Lo xong tang sự, người chủ tang lễ mời thỉnh

thị giả và người lo công việc sung vào chức vụ chuyên

sứ, chia đường dong ruỗi đưa di thư của cố trụ trì cho

trụ trì các chùa bạn và các sư huynh đệ đồng môn của

cố trụ trì, thí chủ dài lâu của bổn tự, và các quan viên

thân thích tới lui của cố trụ trì. Duy đối với các bậc lão

tiền bối đức cao vọng trọng, tất phải cần người có kiến

giải sâu rộng hầu đưa ra kiến giải hồi đáp lại huấn thị

của các ngài cho nên phải lựa chọn người giỏi việc để

sung vào cương vị chuyên sứ. Đến chùa người, trước hết

chuyên sứ phải tới liêu của tri khách để làm lễ tương

kiến, tri khách dẫn đến gặp liêu thị giả. Phải dự bị mâm

gỗ có trải nắp để đặt di thư, di vật lên đó. Thị giả đến

thất phương trượng bẩm báo, trụ trì phải bước ra tiếp

kiến ngay, rồi cho người mời lưỡng tự đến để cùng mở

di thư. Chuyên sứ bước tới trước vái chào vấn an rồi

bẩm bạch: “Thỉnh Hòa thượng ngồi kiết-già!”. Nếu như

trụ trì có lời hỏi han đến các vấn đề liên quan đến Phật

pháp thì chuyên sứ phải đáp lời biểu minh kiến giải của

mình, đồng thời thắp nhang và trải tọa cụ giập đầu lạy

ba lạy theo nghi thức tiết đại lễ hai lần. Nếu như trụ trì

miễn lễ thì hành lễ giập tọa cụ xuống nền biểu thị chí

kính như nghi thức bình thường tham kiến trụ trì vậy.

Sau khi thắp nhang dùng trà xong, đợi hai tự đến,

chuyên sứ đứng dậy đứng trước lư hương cảm tạ thâm

tình đãi trà. Lại thắp thêm một nén nhang to, trải tọa cụ

giập đầu lạy ba lạy theo đại lễ bẩm bạch: “Hòa thượng

đường đầu mỗ… tại chùa ở địa phương mỗ… vừa mới

viên tịch tại ngày mỗ, tháng mỗ có để lại di thư, di vật

sai bọn con đến quí tự viện đưa trình”. Nói đoạn trình

di thư, di vật lên. Trụ trì nói: “Pháp môn suy lạc, không

khỏi đau buồn, cảm thương”. Hai tự tiến lên trước vái

chào vấn an chuyên sứ, thủ tọa ngồi đối diện với trụ trì,

chuyên sứ cũng ngồi đối diện với trụ trì nhưng lùi sau

thủ tọa một khoảng. Uống trà xong, mọi người đứng

dậy. Trụ trì nói: “Pháp môn không may, Hòa thượng

trụ trì chùa mỗ vừa qui tịch, thật không khỏi đau buồn

cảm thương”. Thị giả chuẩn bị kéo cắt thư, để cùng thư

– vật lên trình lên trụ trì. Thị giả nâng di thư trình với

trụ trì, trụ trì đón lấy đến lư hương xông một lát, rồi

giao lại cho thị giả đưa cho duy-na. Hành giả lấy kéo

cắt bao bì mở thư ra giao cho duy-na đọc trước đại

chúng xong thì thị giả vái chào chuyên sứ mời lên vị trí

đối diện với trụ trì mà ngồi (trụ trì chùa khác thoái hưu

khách cư tại bổn tự (Tây đường) tạm thời lui ra sau một

khoảng tọa vị để nhường cho khách). Thị giả đốt hương,

dâng thang thủy rồi đưa chuyên sứ về phòng khách nghỉ

ngơi. Kế đó, trụ trì trước hết đến phòng khách vái chào

vấn an chuyên sứ. Kế đó, thị giả cùng lưỡng tự cũng

đến phòng khách vái chào vấn an chuyên sứ. Tri khách

đưa chuyên sứ đi khắp vòng các liêu, trước là khố ty, kế

liêu đầu thủ, rồi đến đơn liêu, tứ liêu mông đường, tức

khắp bổn liêu cả thảy. Thị giả bẩm mời chuyên sứ đến

dùng thang thủy đặc biệt riêng đãi chuyên sứ, dùng

xong thang thủy lại mời dùng cơm tối. Trong buổi tối

còn đặc biệt dùng thêm một lần thang thủy và trái cây.

Nếu như đây là di thư của chùa to lớn danh tiếng đưa

đến thì lưỡng tự phải quang lâm bầu bạn, nếu chùa thứ

hạng đến đưa thư thì do thị giả của lưỡng tự của thượng

thủ, của duy-na quang lâm bầu bạn. Trụ trì bảo thư ký

soạn thảo tế văn chung cho chùa, còn văn tế phòng

phương trượng, thì có khi do trụ trì tự soạn lấy. Các cao

tăng ẩn cư tại chùa, các huynh đệ đồng môn của trụ trì,

các nhân viên phụ trách các công việc đều phải chuẩn

bị nhang để trí tế. Mọi việc liên quan đến nghi thức trí

tế đều được thị giả tận lực giúp đỡ.

Qua sáng ngày hôm sau, phương trượng mời chuyên

sứ dùng trà. Mé Tây (phải) pháp đường bày trí bàn

cúng linh đặt tế vật lên đó. Thị giả phải đem chuyện

thượng đường bẩm báo với trụ trì, hành giả treo bài

hiệu “Thượng đường” để thông báo cho đại chúng.

Dưới pháp tòa đặt bàn có phủ nắp trịnh trọng để di

thư và di vật lên đó, bên trái pháp tòa đặt bày tọa vị

của trụ trì, xong đâu đấy gióng trống tập hợp chúng.

Trụ trì đến dưới pháp tòa, đứng trước tọa vị của

mình. Tiếng trống vừa dứt là thắp hương thị ý, tri

khách hướng dẫn chuyên sứ đến trước trụ trì hành lễ,

thắp hương. Sau khi trải tọa cụ xuống nền lạy ba lạy

lần đầu, chuyên sứ nói: “Vì chuyện đệ trình di thư mà

làm nhọc phiền đến tôn từ, trong lòng không khỏi hết

sức run sợ”, trải tọa cụ xuống nền giập đầu lạy ba

lạy lần thứ hai nói: “Hôm nay khí trời thật chính hợp

tiết khí, cầu chúc Hòa thượng đường đầu sinh hoạt

như ý, nhiều phước nhiều thọ”. Giập tọa cụ xuống

nền lạy ba lạy trình di thư. Trụ trì đón lấy di thư, hơ

khói thơm (xông khói thơm) trên lư hương giây lâu

đoạn đưa cho thị giả đệ trình cho duy-na tuyên đọc.

Chuyên sứ hướng về trụ trì vái chào vấn an xong lui

về đứng phía sau ban tri khách. Lúc bấy giờ, trụ trì

cử hành nghi thức thăng pháp tòa. Xong xuống tòa

đến trước bàn cúng linh đốt hương, bày thang thủy

lên mà tế, kế rót trà, trải tọa cụ xuống nền giập đầu

lạy ba lạy trí lễ. Chuyên sứ đứng bên phải pháp tòa

lạy trả đáp lễ, duy-na bước khỏi hàng thỉnh mời trụ

trì thắp nhang, thị giả bưng hộp nhang. Sau khi hai tự

dâng hương xong, thì trụ trì và hai tự cùng trải tọa cụ

xuống nền giập đầu lạy ba lạy. Duy-na tuyên đọc văn

tế. Trụ trì lại trải tọa cụ xuống nền giập đầu lạy ba

lạy, chuyên sứ lạy trả đáp lễ. Đại chúng tụng niệm

chú Lăng Nghiêm, hồi hướng công đức cho cố trụ trì

như sau: “Công đức tụng niệm chú Lăng Nghiêm vừa

rồi là nhằm hồi hướng cho cố Hòa thượng nơi chùa

mỗ tăng thêm phẩm vị. Chư Phật ở mười phương

trong ba đời hộ niệm cho cố trụ trì v.v…”. Hai tự, bốn

liêu, các cao tăng ẩn dật tại chùa, các tăng lo liệu

công việc và người thân cùng quê với trụ trì đều trí

tế, chuyên sứ mỗi mỗi lạy trả đáp lễ. Kế đến, đồng

môn huynh đệ, tiểu sư đệ tử của trụ trì và các người

khác trí tế thì chuyên sứ không lạy trả đáp lễ. Sau khi

trí tế xong, mọi người vì cố trụ trì tụng niệm chú Đại

bi hồi hướng như trước. Chuyên sứ đến trước bàn

cúng linh, trải tọa cụ xuống nền giập đầu lạy ba lạy

hai lần để cảm tạ trụ trì. Nếu trụ trì miễn lễ thì giập

tọa cụ xuống nền biểu thị trí ý thay cho lễ bái, kế đó

đi khắp các liêu để trí tạ đại chúng. Sau đó, nhà chùa

khoản đãi chuyên sứ, mời chấp sự tăng hai tự quang

lâm bầu bạn.

Nếu như cố trụ trì nguyên khi xưa từng làm trụ trì

của chùa này thì cùng lúc phải đưa bài vị vào Tổ

đường. Sau khi tụng niệm xong, bèn cung nghinh bài

vị đưa vào Tổ đường. Trụ trì thắp nhang đặt bài vị

xong liền nói một đoạn pháp ngữ ngắn gọn. Sau khi

đặt bài vị xong đâu đó, chuyên sứ liền bái tạ trụ trì

ngay. Còn như cố trụ trì kiêm nhiệm luôn đương kim

trụ trì của chùa này thì nghi thức đưa linh cốt vào

Tổ đường là trước hết đưa linh cốt vào tẩm đường

tụng kinh ba ngày, sau đó phải chờ cho tới khi nào

tân trụ trì đáo nhiệm mới đưa linh cốt vào Tổ đường.

Còn như cố trụ trì nguyên trước kia từng làm trụ trì

ở chùa này nhưng khi lâm chung không có để lại di

thư – di vật cho đương kim trụ trì thì đồ đệ của ngài

sẽ tự cử hành nghi thức an bài di cốt vào Tổ đường,

cách thức như sau: Đầu tiên vừa mới đến chùa phải

ra mắt thị giả nhờ dẫn ra mắt trụ trì, thắp hương

trải tọa cụ xuống nền giập đầu lạy ba lạy. Khi gặp

mặt trụ trì phải thắp hương, được mời uống trà xong,

đứng dậy bẩm bạch rõ lai ý, xong nhà chùa đưa về

phòng khách nghỉ ngơi. Tiếp đó đến đầu thủ, khố ty,

đơn liêu, mông đường bốn nơi chào thăm ra mắt,

chọn ngày, chuẩn bị đồ cúng tế và vật ban phát bố

thí, đến pháp đường trí tế linh, tụng niệm kinh, sau

đó mới đưa bài vị vào Tổ đường. Trụ trì tuyên pháp

ngữ ngắn gọn, nghi thức cùng với nghinh bài vị đưa

vào Tổ đường nêu trên giống nhau.

*

*

管待主喪。及喪司執事人

舊。光伴首座攝居主席。就方丈坐。排照牌。都寺

行禮與常特為同。茶畢鳴鍾集眾。門送主喪人。

QUẢN ĐÃI CHỦ TANG, CẬP TANG TY CHẤP SỰ NHÂN

[1130b04] Sơn môn đương bị cúng sấn, cao hạ nhất nhất

như nghi, nhưng thỉnh lưỡng tự, cần cựu quang bạn. Thủ

tọa nhiếp cư chủ tịch, tựu phương trượng tòa. Bài chiếu

bài, đô tự hành lễ, dữ thường đặc vi đồng. Trà tất, minh

chung tập chúng, môn tống chủ tang nhân.

CHIÊU ĐÃI NGƯỜI CHỦ TANG VÀ CÁC NHÂN VIÊN BAN

LO LIỆU ĐÁM TANG

[1130b04] (Sau khi xong việc ma chay), nhà chùa

phải chuẩn bị quà cáp – tài vật cúng dường người

chủ tang lễ và các nhân viên ban lo liệu đám tang.

Tài vật cúng dường cao quí hay tầm thường, nhiều ít

tùy theo chức vụ cao hay thấp, nhưng mỗi mỗi phải

đúng theo nghi tiết. (Trong lúc đãi thang thủy và trà)

phải mời hai tự và cần cựu quang lâm bầu bạn. Thủ

tọa là người nắm giữ công việc trọng yếu trong

chùa nên ở vị trí chủ toà, ngồi ở tòa phương trượng,

còn các tăng chúng thì coi theo bảng niêm yết chỗ

ngồi mà ngồi. Đô giám tự hành lễ (cảm tạ đại

chúng lao nhọc bao ngày), lễ tiết và nghi thức cử

hành giống như tình huống cử hành lễ thông thường.

Sau buổi dự uống trà, thỉnh chuông tập hợp chúng

ra đứng sắp hàng ở cửa cổng chánh của chùa để

tiễn đưa người chủ tang rời chùa ra về.

*

* *

Sanh và tử là hai vấn đề căn bản mà Phật giáo nghĩ

cần giải quyết. Phật giáo cho rằng: “Sanh tử là việc lớn, vô thường đến chóng vánh. Mặc cho ai nghĩ đến

việc siêu thoát trần duyên, liễu thoát sanh tử, rốt

cuộc đều không tránh khỏi cái chết sồng sộc đến và

cũng không thể bỏ qua việc an bài hậu sự”. Tiết

này miêu tả việc an bài hậu sự cho cố trụ trì, tập

trung phản ánh cái nhìn của Phật giáo tùng lâm về

hậu thân, đồng thời cũng phản ánh quan niệm

truyền thống về linh hồn của Trung Quốc, và ảnh

hưởng to lớn của chế độ gia tộc đối với Phật giáo.

Đặc điểm quan niệm thân hậu của Phật giáo là con

người sau khi chết có sáu nẻo đi về, cho nên cần

tiếp đỡ cho linh hồn người chết trong 49 ngày đầu

tiên được chuyển sanh nẻo lành, nếu không linh

hồn người chết sẽ sa vào địa ngục hay ngạ quỷ là

các nẻo cực kỳ thảm khốc thật đáng sợ. Quan niệm

truyền thống của Trung Quốc về linh hồn có đặc

điểm là cho rằng linh hồn người chết có thể vừa

giúp cho con cháu cho nên phải theo các định kỳ

mà dâng cúng thức ăn khiến cho cô hồn trở nên

không bơ vơ lạc lỏng không nơi nương tựa, khiến

cho linh hồn đó được no đủ mà có thể phát huy sức

lực mà giúp con cháu.

Trong việc an bày hậu sự của cố trụ trì có các nghi

thức cử hành Phật sự và tế điện kết hợp lại tổ chức

cùng một lúc. Thật ra đây là sự kết hợp thân hậu

quán của Phật giáo và thân hậu quán của tập tục

Trung Quốc, đồng thời trong nghi thức cử hành Phật

sự có đọc câu: “Nam mô Tây phương Cực lạc thế

giới đại từ đại bi A-di-đà Phật”. Chứng tỏ có sự kết

hợp nhuần nhuyễn mật thiết giữa Thiền tông và

Tịnh độ tông của Phật giáo đời Nguyên. Ảnh hưởng

của chế độ gia tộc ở Trung Quốc cổ đại thể hiện

trong nghi thức tổ chức hậu sự cho cố trụ trì ở điểm

nêu bật địa vị và tác dụng của các hoạt động của đệ

tử, pháp quyến, đồ tôn của cố trụ trì trong xử lý hậu

sự qua việc phải xét xem người có pháp duyên với

trụ trì gần hay xa mà an bài phân phát kiểu loại đồ

tang nặng nhẹ khác nhau. Trong quá trình hành tang

sự hoạt động của đệ tử tự pháp, pháp quyến, đồ tôn

của trụ trì cũng phảng phất như con cháu anh em

của người thế tục qua đời, mà rõ nét nhất là đồ tang

trang trọng nhất dành cho tự pháp đệ tử và sau đó là

tùy theo mức độ pháp duyên với trụ trì gần gũi hay

xa cách mà an bài đồ tang. Điểm này nói lên Thiền

tông Trung Quốc đã dung hợp chế độ luân lý thế

tục mà tổ chức thành một hệ thống pháp duyên

cũng khá chặt chẽ, sau đó lại xét tới yếu tố thân sơ,

quí tiện các giai tầng mà hình thành chế độ lễ pháp

thích đáng, với đầy đủ chương pháp, qui tắc của

nghi thức tùng lâm.

Trong nội dung của tiết này, chuyện coi trọng việc

phân phát các tài sản để lại của cố trụ trì cũng là một

ấn tượng hết sức sâu sắc. Khi bệnh nặng biết không

qua khỏi thì trụ trì đã nhờ hai tự kiểm điểm rồi niêm

phong tài sản cá nhân mà mình để lại. Trong di chúc

cũng phải ghi rõ ý kiến của mình đối với việc phân

phát tài vật để lại, tang lễ có cần tổ chức long trọng

hay không cũng còn tùy ở mức độ các tài vật lưu lại.

Cuối cùng còn có một hạng mục rất độc đáo là rao

bán đấu giá y bát của cố trụ trì lưu lại sau khi tổ chức

xong đám ma chay. Việc này cho thấy tư hữu của cá

nhân đã chiếm một địa vị quan trọng thế nào trong

sinh hoạt tùng lâm. Theo lý thuyết, luật Phật cấm tăng

nhân súc tích tiền của, bạc vàng, đề xướng phong

cách một y một bát khắc khổ tu hành. Tuy nhiên, tùy

theo sự phát triển kinh tế của tự viện mà ngay Phật

giáo trong thời kỳ còn ở riêng Ấn Độ thì luật cấm

truyền thống này cũng không thể có tác dụng mạnh

mẽ cho nên vẫn có chuyện tăng nhân tích góp tài sản

trong quan niệm hay thể hiện ra hành vi. Vấn đề này

đưa đến các văn sĩ trong và ngoài giáo hội luôn luôn

hết sức quan tâm.

Xử lý vấn đề này thế nào cho tốt đây, hiện nay vẫn

là một chuyện trọng đại đan xen trong quản lý

truyền thống của tăng đoàn cùng sự phát triển thích

nghi thời đại của Phật giáo.

*
* *

議舉住持

仍請江湖名勝。大眾公同選舉。須擇宗眼明白德

劭年高。行止廉潔堪服眾望者。又當合諸山輿

論。然後列名僉狀。保申所司請之。若住持得

人。法道尊重寺門有光。為勤舊知事者。不可以

鄉人法眷阿黨傳會。不擇才德。惟從賄賂致有樹

黨徇私。互相攙奪寺院廢蕩。職此之由。切宜慎

之。切宜慎之。

[1130b17] 明教大師曰。教謂住持者。何謂也。住

持也者。謂藉人持其法。使之永住而不泯也。夫戒

定慧者。持法之具也。僧園物務者。持法之資也。

法也者。大聖之道也。資與具待其人而後舉善其

具。不善其資不可也。善其資而不善其具不可也。

皆善則可以持而住之也。昔靈山住持大迦葉統之。

竹林住持以身子尸之。故聖人之教盛。聖人之法長

存。聖人既隱其世數相失。茫然久乎。吾人儌倖乃

以住持名之。勢之利之。天下相習沓焉紛然。幾乎

成風成俗也。聖人不復出。其孰為之正。外衛者不

視不擇。欲吾聖人之風不衰。聖人之法益昌。不可

得也。悲夫。吾何望也。

[1130c02] 往持章終

勅修百丈清規卷第三終

NGHỊ CỬ TRỤ TRÌ

[1130b09] Lưỡng tự, cần cựu tựu khố ty hội trà, nghị

thỉnh bổ xứ trụ trì, nhưng thỉnh giang hồ, danh thắng,

đại chúng công đồng tuyển cử. Tu trạch tông nhãn

minh bạch, đức cù niên cao, hành chỉ liêm khiết,

kham phục chúng vọng giả, hựu đương hiệp chư sơn

dư luận, nhiên hậu liệt danh kiểm trạng, bảo thân

sở ty thỉnh chi. Nhược trụ trì đắc nhân, pháp đạo tôn

trọng, tự môn hữu quang vi cần cựu, tri sự giả bất

khả dĩ hương nhân, pháp quyến a đảng phó hội, bất

trạch tài đức, duy tùng hối lộ, trí hữu thọ đảng tuẫn

tư, hỗ tương sam đoạt. Tự viện phế đảng, chức thử

chi do. Thiết nghi thậm chi ! Thiết nghi thận chi!

Minh Giáo đại sư viết: “Giáo vị trụ trì giả hà vị dã.

Trụ trì dã giả vị tịch nhân trì kỳ pháp, sử chi vĩnh

trụ nhi bất mẫn dã. Phù, giới, định, huệ giả, trì pháp

chi cụ dã. Tăng viên vật vụ giả, trì pháp chi tư dã.

Pháp dã giả, đại Thánh chi đạo dã. Tư dữ cụ đãi kỳ

nhân nhi hậu cử thiện kỳ cụ. Bất thiện kỳ tư, bất

khả dã. Thiện kỳ tư nhi bất thiện kỳ cụ bất khả dã.

Giai thiện tắc khả dĩ trì nhi trụ chi dã. Tích Linh Sơn

trụ trì đại Ca-diếp thống chi. Trúc Lâm trụ trì dĩ

thân tử thi chi. Cố Thánh nhân chi giáo thạnh.

Thánh nhân chi pháp trường tồn. Thánh nhân ký ẩn

kỳ thế số tương thất, mang nhiên cữu hồ. Ngô nhân

kiêu hãnh nãi dĩ trụ trì danh chi. Thế chi lợi chi.

Thiên hạ tương tập dạp diên phân nhiên. Kỷ hồ thành phong thành tục dã. Thánh nhân bất phục

xuất, kỳ thục vi chi chánh. Ngoại vệ giả bất thị, bất

trạch. Dục ngô Thánh nhân chi phong bất suy,

Thánh nhân chi pháp ích xướng, bất khả đắc dã. Bi

phù, ngô hà vọng dã”.

[1130c02] Trụ trì chương chung.

Sắc tu Bách Trượng thanh qui quyển đệ tam chung

HIỆP THƯƠNG SUY CỬ TÂN TRỤ TRÌ

[1130b09] Hai tự và cần cựu tựu tại khố ty, uống trà

rồi cùng thương nghị việc lớn suy cử và đón mời tân

trụ trì thay thế cố trụ trì. Đồng thời cũng mời các

cao tăng đang ẩn cư tại chùa, các bậc danh đức và

toàn thể đại chúng (phát biểu ý kiến) cùng nhau

đồng đề cử tân trụ trì. Được đề cử suy chức trụ trì

phải là người có quan điểm rành mạch của bổn tông,

đức cao vọng trọng, có tuổi lạp cao, tác phong cử

chỉ liêm khiết, uy vọng đủ để đáp ứng kỳ vọng của

đại chúng. Lại phải được cao tăng của các chùa bạn

nễ vì ủng hộ. (Sau khi lựa chọn đề cử được người có

đủ điều kiện như vừa nêu trên) mới viết thành văn

trạng (văn thư) kiểm điểm tên tuổi, rồi gửi lên cơ

quan chủ quản tự viện để thỉnh mời bảo cử.

Nếu như tuyển chọn được trụ trì tốt, Phật pháp và

đạo đức được mọi người tôn trọng thì danh tiếng

nhà chùa nhân đó tăng phần rạng rỡ. Các bậc cần cựu và tri sự (phải hết sức công tâm), không vì

người thân đồng hương hay huynh đệ đồng môn của

mình mà về hùa chọn bừa, không đưa người tài đức

ra mà chỉ chạy theo của đút lót dẫn đến chuyện lập

bè kết cánh, vì bã riêng tư mà sanh ra tranh đoạt

lẫn nhau, khiến thanh danh vị thế của ngôi tự viện

cũng theo đó mà suy đồi. Cho nên đối với việc suy

cử này, mọi người phải hết sức cẩn thận, muôn ngàn

lần cẩn thận đấy!

Đại sư Minh Giáo nói: “Giáo pháp là trụ trì. Tại sao

thế? Bởi vì trụ trì là nương người mà giữ pháp, khiến

cho Phật pháp mãi trụ vững chứ không bị sụp đổ, tan

hoại. Này, giới, định, tuệ là công cụ trì pháp (giữ

pháp); còn tăng chúng, ruộng vườn, các vật dụng là

tư tài để trì pháp. Pháp ấy là đạo của bậc đại Thánh

(Phật). Tư tài và khí cụ đợi người xứng đáng để sử

dụng tốt công cụ ấy, không sử dụng tốt tư tài là

không được đâu! Chỉ sử dụng tốt tư tài mà không sử

dụng tốt công cụ thì cũng không thể được, nếu sử

dụng tốt cả hai thì có thể trì (giữ) để trụ dài lâu vậy.

Khi xưa chức trụ trì ở Linh sơn do đại Ca-diếp nắm

giữ trọn, trụ trì Trúc Lâm lấy ngay thân mình để chủ

động mọi thứ, cho nên giáo pháp của Thánh nhân

(Phật) mới thịnh hành. Giáo pháp của Thánh nhân

(Phật) còn mãi. Thánh nhân vắng bóng trong đời đã

lâu, chúng ta kiêu hãnh nên dùng từ trụ trì mà đặt tên cho vậy. Tìm kiếm thế lực và lợi lộc nơi chức trụ

trì thiên hạ tranh nhau giẫm đạp lên, tựa hồ thành

phong thành tục. Thánh nhân (Phật) không xuất hiện

ra nữa, vậy ai là người chỉnh đốn việc đó? Người

ngoại hộ không nhìn xét, không chọn lựa mà muốn

phong hóa bậc Thánh nhân của chúng ta không suy,

trái lại giáo pháp của Thánh nhân ngày một xương

thịnh, là điều không thể được vậy. Ôi, buồn đau thay!

Ta trông cậy vào đâu đây?”.

[1130c02] Chương Trụ trì hết.

Sắc tu Bách Trượng thanh qui quyển 3 hết

*

* *

Trong Thiền lâm, việc dám đem chuyện trọng đại là

suy cử tân trụ trì giao cho các tăng chúng ở tầng thứ

hiệp thương quyết định, đúng là một biểu hiện nét dân

chủ truyền thống của Phật giáo. Truyền thống dân chủ

này, nguyên đã có rất sớm ở Ấn Độ theo truyền thống

chế độ dân chủ của Phật giáo, đồng thời được dung

hiệp với mỹ đức tôn trọng người lớn tuổi và người trí

tuệ giỏi giang của xã hội Trung Quốc, chủ yếu được

phản ánh ở việc các cao tăng sau khi thoái nhiệm ngụ

tại chính chùa nhà hay chùa bạn thì trong các quyết

sách quan trọng của chùa họ đều có tham gia đóng

góp rất tích cực, tạo được tác dụng lớn. Mà ngay cả

các tăng chúng phổ thông giản đơn cũng có một phần

nào đó quyền tỏ lời, thậm chí các thí chủ có sự quan

hệ mật thiết với nhà chùa cũng có tiếng nói quan

trọng trong các quyết định về các sự việc trọng đại

của chùa. Căn cứ vào điểm này mà nói, điều nhấn

mạnh tinh thần bình đẳng của tự chúng của thiền sư

Hoài Hải khi soạn Bách Trượng thanh qui đã được đời

sau kế thừa mạnh mẽ.

Tuy nhiên, tinh thần bình đẳng này đã bị cắt tỉa suy

yếu đi, truyền thống dân chủ cũng bị phá hoại, điều

này đã được nguyên văn nói rõ là: “Hiện nhiệm vụ

thoái nhiệm chấp sự tăng không nên lập bè kết đảng

chạy theo tư quyền, đặc lợi. Ở Phật giáo giới hiện tại cũng không thiếu chi tình huống tinh thần dân chủ

truyền thống suy cử trụ trì đã bị phá hoại, thậm chí

phớt lờ. Có biết bao tự viện tùng lâm trong mười

phương đã biến thành miếu nhà của con cháu trong

mười phương”, biểu thị tinh thần và chế độ dân chủ

chốn tùng lâm đã bị phá hoại hầu như sạch nhẵn,

quyền quản lý tự viện hoàn toàn rơi vào tay của một

gia đình cạo đầu. Gia đình cạo đầu do một vị pháp sư

cạo đầu và các đệ tử cạo đầu do pháp sư đó thế độ

cùng nhau tạo thành một pháp duyên gia tộc cai trị

nhà chùa theo chế độ cha pháp truyền con pháp nối

mãi mãi, chứ chẳng cho ai chen vào, bởi tất cả chức

trưởng trong chùa đều do gia đình cạo đầu nắm giữ,

chức trụ trì cũng do gia đình cạo đầu thay nhau đời

này sang đời khác nắm giữ, tùng lâm mười phương đã

lột xác và biến thành miếu tử tôn cạo đầu, hoặc chí ít

thì cũng trên danh nghĩa bề ngoài là chùa tùng lâm,

nhưng thực tế thì chỉ là miếu con cháu cạo đầu.

Muốn bảo trì tùng lâm hưng thịnh lâu dài thì phải

kiên trì giữ gìn tính chất thập phương (của chung)

của tùng lâm, cụ thể là phải kiên trì và hoàn thiện

chế độ suy cử dân chủ tân trụ trì. Bàn bạc suy cử

tân trụ trì quan trọng đến như thế, chúng ta không

nên chấp tay sau lưng dửng dưng đứng nhìn!