Luận ngữ (Nguyễn Hiến Lê chú dịch và giới thiệu) Vài lời thưa trước
tải về 1 Mb. Chế độ xem pdf
|
STT
| DỊCH VÀ CHÚ THÍCH
THIÊN I HỌC NHI I.1 Tử viết: “Học nhi thời tập chi, bất diệc duyệt hồ? Hữu bằng tự viễn phƣơng lai, bất diệc lạc hồ, nhân bất tri nhi bất uấn, bất diệc quân tử hồ?” Dịch.- Khổng tử nói: “Học mà mỗi buổi tập, chẳng cũng thích ư? (Khi học đã tấn tới rồi) có bạn (cùng chí hướng) ở xa nghe tiếng mà tìm lại (để bàn về đạo lí với nhau) chẳng cũng vui ư? Nhưng nếu không ai biết tới mình mà mình không hờn giận thì chẳng cũng quân tử ư?”. I.2 Hữu tử viết: “Kì vi nhân dã hiếu đễ nhi hiếu phạm thƣợng giả tiển hĩ. Bất hiếu phạm thƣợng nhi hiếu tác loạn giả, vị chi hữu dã. Quân tử vụ bản, bản lập nhi đạo sinh. Hiếu đễ dã giả, kì vi nhân chi bản dƣ”. Dịch. – Hữu tử nói: “Làm người, có nết hiếu, đễ thì ai dám xúc phạm bề trên. Không thích xúc phạm bề trên mà thích làm loạn thì chưa từng có. Người quân tử chăm chú vào việc gốc, gốc mà vững thì đạo đức sinh ra. Hiếu, đễ là cái gốc của đức nhân đấy chăng? Chú thích. – Hữu tử, họ Hữu, tên Nhƣợc, ngƣời nƣớc Lỗ, học trò Khổng tử, đƣợc bạn học kính mến. Chữ quân tử ở đây nên hiểu làm ngƣời cầm quyền, nhƣ vậy bài này là lời khuyên hạng ngƣời trị dân; nhƣng cũng có thể hiểu là ngƣời có đạo đức. I.3 Tử viết: “Xảo ngôn, lệnh sắc, tiển hĩ nhân”. Dịch. – Khổng tử nói: “Nói năng khéo léo, nét mặt giả bộ niềm nở, hạng người đó ít có lòng nhân”. I.4 Tăng tử viết: “Ngô nhật tam tỉnh ngô thân: Vị nhân mƣu nhi bất trung hồ? Dữ bằng hữu giao nhi bất tín hồ? Truyền bất cập hồ?” Dịch. – Tăng tửnói: “Mỗi ngày tôi tự xét ba việc: Làm việc gì cho ai, có hết lòng không? Giao thiệp với bạn bè, có thành tín không? Thầy dạy cho điều gì, có học tập (cho nhuần) không? I.5 Tử viết: “Đạo thiên thặng chi quốc, kính sự nhi tín, tiết dụng nhi ái nhân, sử dân dĩ thời”. Dịch.- Khổng tử nói: “Trị một nước (chư hầu không lớn không nhỏ) có ngàn cổ xe thì phải thận trọng trong việc mà thành thật với dân, không lãng phí là yêu dân, khiến dân làm việc, phải hợp thời (khi dân rãnh việc nông)”. I.6 Tử viết: “Đệ tử nhập tắc hiếu, xuất tắc đễ, cẩn nhi tín, phiếm ái chúng nhi thân nhân; hành hữu dƣ lực tắc dĩ học văn”. Dịch.- Khổng tử nói: “Con em (thanh niên) ở trong nhà thì hiếu, thảo với cha mẹ, ra ngoài thì kính nhường bậc huynh trưởng, thận trọng lời nói mà thành thực, yêu khắp mọi người mà gần gũi người nhân đức; làm được thế vậy rồi mà còn dư sức thì sẽ học văn (tức học Thi, Thư, Lễ, Nhạc, Dịch…). I.7 Tử Hạ viết: “Hiền hiền dị sắc, sự phụ mẫu năng kiệt kì lực, sự quân năng trí kì thân, dữ bằng hữu giao, ngôn nhi hữu tín, tuy viết vị học, ngô tất vị chi học hĩ”. I.8 Tử viết: “Quân tử bất trọng tắc bất uy, học tắc bất cố; chủ trung tín, vô hữu bất nhƣ kỉ giả, quá tắc vật đạn cải”. Dịch. – Khổng tử nói: “Người quân tử không trang trọng thì không uy nghi, học tất không vững (không đạt lí); chuyên chú vào sự trung tín, không kết bạn với người không (trung tín) như mình; có lỗi thì chớ ngại sửa đổi”. I.9 Tăng Tử viết: “Thận chung truy viễn, dân đức qui hậu hĩ”. Dịch. – Tăng tử nói: “Thận trọng trong tang lễ cha mẹ, truy niệm và tế tự tổ tiên xa, thì đức của dân sẽ thuần hậu”. I.10 Tử Cầm vấn ƣ Tử Cống viết: “Phu tử chí ƣ thị bang dã, tất văn kì chính, cầu chi dƣ, ức dữ chi dƣ”. Tử Cống viết: “Phu tử ôn, lƣơng, cung, kiệm, nhƣợng dĩ đắc chi. Phu tử chi cầu chi dã, kì chƣ dị hồ nhân chi cầu chi dƣ?” tải về 1 Mb. Chia sẻ với bạn bè của bạn:
|