Điều kiện thương mại (Term of Trade – ToT)

1.4Điều kiện thương mại (Term of Trade – ToT)

1.4.1Khái niệm

Ví dụ: Việt Nam xuất khẩu gạo sang Nhật Bản với giá 200$/tấn; ngược lại nhập khẩu máy vi tính từ Nhật Bản với giá 400$/cái. Như vậy :

ToT của gạo = ½ máy vi tính hay

ToT của máy vi tính = 2 gạo.

1.4.2Điều kiện thương mại tổng quát

Chỉ số giá hàng xuất khẩu :

Chỉ số giá hàng nhập khẩu :

Với

P_M : chỉ số giá hàng nhập khẩu

X_i : tỷ lệ sản phẩm i trong tổng giá trị xuất khẩu.

M_i : tỷ lệ sản phẩm i trong tổng giá trị nhập khẩu.

P_i : giá sản phẩm thứ i.

N : tỷ lệ mậu dịch (ToT)

Tỷ lệ mậu dịch : =

• 
  Các yếu tố tác động đến điều kiện thương mại:
  

• 
  Sở thích tiêu dùng của thị trường nước nhập khẩu.
  
• 
  Sự khan hiếm hàng hóa giao thương trên thế giới.
  
• 
  Chất lượng hàng hóa giao thương.
  
• 
  Khả năng thuyết phục của các doanh nghiệp xuất khẩu.
  
• 
  Chính sách của chính phủ, đặc biệt là chính phủ các nước lớn.
  
• 
  Những nước lớn có khả năng dùng chính sách tác động đến nhu cầu xuất, nhập khẩu của mình từ đó tác động đến mức giá thế giới và làm thay đổi ToT theo hướng có lợi cho mình.
  

1.5Một số khái niệm khác

1.5.1Giá quốc tế

• 
  Nền kinh tế nhỏ : có tỷ trọng xuất khẩu hay nhập khẩu rất nhỏ so với thế giới thì sự thay đổi trong nhu cầu xuất nhập khẩu của nó không có tác động đến giá thế giới.
  
• 
  Nền kinh tế lớn : có tỷ trọng xuất khẩu hay nhập khẩu lớn trong tổng kim ngạch của thế giới thì tăng hay giảm xuất nhập khẩu của nó có khả năng tác động đến giá thế giới.
  

1.5.2Cân bằng mậu dịch cục bộ

Hình 1.1a cho thấy một quốc gia bất kỳ có giá cân bằng nội địa (P1) thấp hơn giá quốc tế (P2) thì sẽ trở thành quốc gia xuất khẩu. Ngược lại, quốc gia có giá cân bằng nội địa cao hơn giá quốc tế sẽ trở thành quốc gia nhập khẩu khi tự do thương mại (Hình 1.1c).

1.5.3Đường cong ngoại thương

Đường cong ngoại thương được xác định nên từ sự kết hợp đường giới hạn khả năng sản xuất và đường bàng quan tại các mức giá khác nhau.

1.5.4Cân bằng mậu dịch tổng quát

Chương 2CÁC LÝ THUYẾT THƯƠNG MẠI CỔ ĐIỂN

2.1Thuyết trọng thương

Học thuyết này được mô tả vắn tắt qua 3 điểm sau:

• 
  Đánh giá được vai trò của thương mại quốc tế, coi đó là nguồn quan trọng mang về quí kim cho đất nước.
  
• 
  Ủng hộ có sự can thiệp sâu của chính phủ vào các hoạt động kinh tế, nhất là trong lĩnh vực ngoại thương như: lập hàng rào thuế quan, hỗ trợ xuất khẩu, hạn chế nhập khẩu và những chính sách bảo hộ sản xuất trong nước.
  
• 
  Coi việc buôn bán với nước ngoài không xuất phát từ lợi ích của hai phía mà chỉ có lợi ích của quốc gia mình. Vì thế các học giả trọng thương còn được gọi là các nhà kinh tế dân tộc chủ nghĩa.
  

2.2Lợi thế tuyệt đối (Absolute Advantage)

Để thuận lợi trong việc nghiên cứu, các nhà kinh tế học đã giả sử một tình huống như sau:

1. 
   Thế giới chỉ có 2 quốc gia và chỉ sản xuất 2 loại sản phẩm.
   
2. 
   Hai quốc gia sử dụng công nghệ sản xuất giống nhau và thị hiếu của 02 dân tộc cũng giống nhau.
   
3. 
   Chi phí sản xuất là cố định.
   
4. 
   Không có chi phí vận chuyển, bảo hiểm.
   
5. 
   Mậu dịch tự do.
   
6. 
   Các yếu tố đầu vào của doanh nghiệp (lao động, vốn, nguyên vật liệu …) tự do di chuyển trong từng quốc gia nhưng gặp cản trở giữa các quốc gia.
   

• 
  Bàn tay vô hình (the invisible hand) dẫn dắt mỗi cá nhân hướng đến lợi ích chung => chính phủ không cần can thiệp vào kinh tế, để thị trường tự quyết định. Và do thị trường cạnh tranh hoàn hảo nên người tiêu dùng và nền kinh tế có lợi khi để các doanh nghiệp tự do kinh doanh.
  
• 
  Phân công lao động giữa các nước sẽ tạo ra nhiều lợi nhuận hơn.
  

Giả sử Việt Nam và Nhật Bản đều có khả năng sản xuất gạo và chip điện tử theo bảng mô tả sau:

Việt Nam có lợi thế về sản xuất gạo, ngược lại Nhật Bản có lợi thế sản xuất chip điện tử. Người Việt Nam sẽ tập trung sản xuất gạo, còn người Nhật thì tập trung vào sản xuất chip. Sau đó hai bên sẽ trao đổi với nhau, tính theo số giờ lao động thì Việt Nam sẽ đổi 2 kg gạo (2G) lấy 3 con chip (3C), tỉ lệ 2/3. Do đó Việt Nam sẽ có lợi vì chỉ có một giờ sản xuất nhưng có được 3C, thay vì sản xuất trong nước thì mất 3 giờ. Lợi ích của Việt Nam thu được từ trao đổi là 2 giờ lao động. Nhật cũng thu được lợi từ mua-bán là 1 giờ lao động.

Cộng lại hai nước sẽ thu lợi 3 giờ công lao động thay vì phải sử dụng 7 giờ công lao động trước đó (giảm giờ lao động 43% tức là tăng hiệu quả công việc lên 43%).

Tổng thể:

• 
  nếu 01 người Việt và 1 người Nhật dùng 1 giờ đầu tiên sản xuất gạo và giờ thứ 2 sản xuất chip thì tổng sản lượng của 2 người là: 3 kg gạo + 4 con chip.
  
• 
  nếu phân công lao động người Việt dùng cả 2 giờ để sản xuất gạo còn người Nhật thì sản xuất chip, lúc này tổng sản lượng của cả hai là tối đa: 4 kg gạo + 6 con chip. Thặng dư cả hai quốc gia là: 1kg gạo + 2 con chip.
  

Tóm lại lý thuyết lợi thế tuyệt đối của Adam Smith cho thấy:

• 
  Mỗi nước tập trung vào sản xuất sản phẩm có lợi thế tuyệt đối rồi trao đổi với nhau sẽ mang lại lợi ích cho cả hai.
  
• 
  Mậu dịch tự do sẽ làm cho thế giới sử dụng tài nguyên có hiệu quả hơn.
  
• 
  Tính ưu việt của chuyên môn hóa.