b) Xác định nhóm chức (loại chất) có thể có

2. 
   ĐỒNG PHÂN LẬP THỂ
   

Một phân tử có vô vàn cấu dạng khác nhau song có rất ít cấu dạng bền vững. Những cấu dạng bền của 1 chất gọi là đồng phân cấu dạng tuy rằng không tách được chúng ra vì chúng chuyển hóa lẫn nhau theo một cân bằng.

+ Công thức phối cảnh: Nguyên tử C no liên kết với 4 nguyên tử hoặc nhóm nguyên tử. Các nguyên tử hoặc nhóm nguyên tử này ở trên đỉnh của hình tứ diện mà tâm là nguyên tử C đó. Dựa vào thực tế là một vật càng ở xa mắt thì cảm thấy nhỏ đi và ngược lại người ta qui ước: Nét gạch thường biểu diễn liên kết trên mặt phẳng giấy, nét gạch gián đoạn biểu diễn liên kết hướng về phía sau tờ giấy (xa người quan sát), nét gạch đậm chỉ những liên kết hướng về phía

trước tờ giấy (gần người quan sát).

Ví dụ: Phân tử CH₂ClBr

Ví dụ: Propen CH₃-CH=CH₂.

+ Công thức chiếu Fisơ: Đặt công thức phối cảnh của phân tử sao cho nguyên tử C được chọn nằm trong mặt phẳng giấy, 1 ng.tử hoặc nhóm ng.tử ở bên phải và bên trái ng.tử C nằm trên trang giấy ; 2 ng.tử (nhóm ng.tử) còn lại nằm dưới trang giấy. Chiếu CT phối cảnh đó lên mặt giấy thì được CT chiếu Fisơ. Các nhóm ở 2 đầu nét ngang ở gần người quan sát (a và b), 2 nhóm ở 2 đầu nét gạch đứng ở xa người quan sát (c và d), giao điểm của chúng là ng.tử C no.

c

a b

Nhóm ng.tử có mức oxi hóa cao hơn được đặt phía trên (vị trí c); nhóm lớn nhất thường nằm vị trí d; các nhóm chuẩn như OH; NH₂; Halogen …ở vị trí a hay b.

Từ CT Niumen muốn đưa về CT Fisơ ta chuyển CT Niumen về CT phối cảnh dạng che khuất rồi chuyển thành CT Fisơ.

3. 
   CÁC DẠNG ĐỒNG PHÂN LẬP THỂ:
   

1. 
   Đồng phân hình học:
   

2. 
   Điều kiện có đồng phân hình học:
   

+ Ở mỗi ng.tử C của LK đôi (hoặc nhiều nối đôi liên tiếp) và ở ít nhất 2 ng.tử C của vòng no phải có 2 ng.tử hoặc nhóm ng.tử khác nhau.

Ví dụ: abC=Ca’b’ hay ab a’b’

1. 
   Trường hợp có 1 nối đôi :
   

+ Hệ abC=Nc . Vd : axetandioxim CH₃C=NOH.

+ Hệ aN=Nb có thể a =b. Vd : azobenzen C₆H₅N=NC₆H₅

2. 
   Hệ có nhiều nối đôi:
   

Ví dụ: đi phenyl-đi-m-nitrophenylbutatrien

m- NO₂C₆H₄(C₆H₅)C=C=C=C(C₆H₅)C₆H₄NO₂-m có 2 dạng cis và trans

+ Hệ có nhiều nối đôi riêng lẻ thì xét lần lượt từng nối đôi:

Vd : Cao su thieân nhieân ( caáu hình cis)

CH₃-CH=CH-CH=CH-CH₃ có các đồng phân cis-cis; cis-trans; trans-trans.

1. 
   Trường hợp có vòng no : Ví dụ: 1,2- đimetyl propan có đp cis và trans
   
1. 
   Danh pháp đồng phân hình học.
   
   1. 
      Danh pháp cis –trans.
      

2. 
   Danh pháp syn- anti: (ít sử dụng) Thường dùng cho hợp chất có liên kết –N=N- và C=N
   

3. 
   Danh phaùp Z-E: Bao trùm cả 2 hệ danh pháp trên.
   

Vd: Cấp của các nhóm liên kết với Csp² là: Cl > F> O>C>H.

- Nếu 2 ng.tử LK với Csp² là như nhau thì xét đến ng.tử tiếp theo nghĩa là ng.tử Lk trực tiếp với ng.tử thứ 1.

Vd: Nhóm CH₃ sẽ là C(H,H,H); nhóm etyl sẽ là C(C,H,H) và nhóm CH₂OH sẽ là C(O,H,H). Vì Z của O > C> H nên cấp của các nhóm là:

CH₂OH > C₂H₅> CH₃.

• 
  Ng.tử ở nhóm thế mang nối đôi hay nối 3 xem như tương đương 2 nối đơn hoặc 3 nối đơn.
  

CCH seõ laø C₁(C,C,C) vaø C₂(C,C,H)

+ Danh pháp Z – E: abC=Ca’b’. Nếu độ hơn cấp a>b vaø a’>b’. Nếu a vaø a’ cùng phía gọi là Z ( tiếng Đức Zusammen : cùng). Nếu chúng ở khác phía gọi laø E (Engegen: đối).

4. 
   Sự khác nhau về tính chất của các đồng phân hình học:
   

1. 
   Nhiệt độ nóng chảy: Đp trans có tính đối xứng cao hơn dễ sắp xếp chặt khít hơn nên thường có nhiệt độ nóng chảy cao hơn đp cis .
   
2. 
   Ñoä beàn nhieät ñoäng: Đp trans bền hơn cis, G⁰ nhỏ hơn.
   
3. 
   Momen löôõng cöïc vaø nhieät ñoä soâi: Tùy từng cấu tao cụ thể. Thường chất có mo men lưỡng cực lớn hơn thì có nhiệt độ sôi cao hơn.
   

4. 
   Tính axit của axit không no : Đp cis có tính ax mạnh hơn đp trans.
   
5. 
   Phản ứng tách nước của ax 1,2 –đicacboxylic : Dạng cis bị tách nước thành anhydritaxit (nội phân tử) còn dạng trans thì không.
   

Ánh sáng thường gồm các sóng điện từ mà vectơ dao động của chúng hướng theo tất cả các hướng trong không gian miễn là vuông góc với phương truyền của tia sáng. Khi cho as qua lăng kính Nicon sẽ được as mà vectơ dao động của chúng nằm trong cùng 1 mặt phẳng gọi là mp phân cực đó là as phân cực hay as phân cực phẳng.

Những chất khi đặt trên đường truyền của as phân cực phẳng mà làm quay mp phân cực theo một góc  nào đó gọi là chất quang hoạt. Tính chất đó là tính quang hoạt.

2) Phân tử có ng.tử C bất đối và vấn đề quang hoạt :

Khi trong phân tử có ng.tử C đính với 4 ng.tử hay nhóm ng.tử khác nhau Cabcd sẽ sinh ra pt bất đối xứng và có tính quang hoạt.

Vd : CH₃-CH(OH)-COOH ; Cl-CHI-SO₃H; CFClBrI.

Trong 1 pt có thể có 1 hay nhiều ng.tử C bất đối.

Vd: Glucozo : CH₂OH-CHOH-CHOH-CHOH-CHOH-CH=O có 4 ng.tử C bất đối.

Các phân tử bất đối có tính quang hoạt.

+ Chất đối quang : Khi phân tử bất đối xứng thì bao giờ cũng có cặp chất đối xứng với nhau như vật và ảnh qua gương. Hai phân tử đối xứng qua gương không bao giờ chồng khít lên nhau nghĩa là chúng là 2 chất riêng biệt. Hai chất đó gọi là hai chất đối quang còn gọi là đp quang học.

+ Tính chaát: Các đp quang học có cấu tạo giống nhau nhưng khác nhau về cấu hình dẫn tới sự bất đối xứng trong p.tử. Các đp quang học có các tính chất vật lí và hóa học thông thường giống nhau chỉ khác nhau ở tính chất với ánh sáng phân cực.

Vd: ax lactic CH₃-CH(OH)-COOH có ng.tử C số 2 bất đối nên có 2 đp quang học. Một đp làm quay mp as phân cực sang bên phải gọi là ax

L-(+)-lactic; một chất làm quay mp as phân cực sang trái gọi là ax D(-) lactic. Hai đp này có góc quay mặt phẳng as phân cực như nhau nhưng đối nhau gọi là hai chất đối quang.

Nếu phân tử có n ng.tử C bất đối thì chúng có thể có 2ⁿ đồng phân quang học trong đó có 2ⁿ/2 cặp đối quang (đồng phân enan). Các đồng phân quang học không đối quang gọi là đồng phân dia.

Trong đó A với B; C với D là các đp enan. A với C hay D; B với C hay D là các đp dia.

4) Danh pháp cấu hình : Gồm hệ danh pháp D,L và danh pháp R,S.

a) Danh pháp D,L : Xét phân tử glixerandehit CH₂OH-CH(OH)-CHO

Dùng công thức chiếu fisơ biễu diễn cấu hình trên mặt phẳng giấy sao cho:

+ Ng.tử C bất đối nằm trên mp giấy.

+ Cạnh nằm ngang ở phía người quan sát, các nhóm a,b nằm trên cạnh này ở phía trên mp giấy.

+ Cạnh thằng đứng có các nhóm thế c,d nằm sau mp giấy.

Chú ý nhóm lớn nhất nằm ở vị trí d(CH₂OH), nhóm nhỏ hơn hoặc có bậc oxh cao nhất chiếm vị trí c (CHO), các nhóm chuẩn (OH,NH₂,Halogen X …) ở vị trí a hay b. Chất có nhóm chuẩn nằm ở bên phải gọi là cấu hình D, nhóm chuẩn nằm ở bên trái là cấu hình L.

Vd :

(R) (S)