Bảng 1: Các biến được sử dụng trong phân tích quan hệ Thu nhập/Rác thải sinh hoạt

Sau khi thực hiện các bước xử lý, các biến ít ý nghĩa được loại bỏ, các biến có ý nghĩa được đưa vào Bảng 3. Như ta thấy trên Bảng 3, các xã được phân hoá thành 2 nhóm:

• 
  Nhóm có thu nhập phi nông nghiệp là chính với các giá trị của thành phần chính 1 cao liên quan đến các biến “Số hộ gia đình tham gia vào sản xuất công nghiệp”, “Diện tích đất chuyên dùng (ha)” (dao động một cách tương ứng từ 0.951, 0.917 và 0.770). Trong khi đó giá trị của thành phần chính 1 liên quan đến các biến “Diện tích lúa [ha], Số lượng bếp củi trong xã, Diện tích đất nông nghiệp (ha)” lại có giá trị thấp (dao động một cách tương ứng 0.262, 0.102 và - 0.604).
  
• 
  Nhóm có thu nhập nông nghiệp là chính với các giá trị cao trong thành phần chính 2 nhưng có các giá trị thấp trong thành phần chính 1 (Bảng 3). Các giá trị cao trong thành phần chính 2 liên quan đến các biến “Diện tích lúa (ha), Số lượng bếp củi trong xã, Diện tích đất nông nghiệp (ha)” (dao động một cách tương ứng 0.935, 0.911 và 0.630).
  

Lượng rác bình quân đầu người một tháng ở các xã nông thôn là 9 kg (đã loại trừ hai thị trấn Đồng Văn và Hoà Mạc ra khỏi tính toán), trong khi lượng rác trung bình là 11kg. Gần 60% các xã (4/7) có giá trị nhân tố phi nông nghiệp lớn hơn 0 có lượng rác lớn hơn trung bình.

Tuy nhiên, xã Yên Bắc là nơi có giá trị nhân tố thu nhập phi nông nghiệp rất cao (0,8530) nhưng lại thải ra một lượng rác thải tương đối thấp. Cũng cần lưu ý là ở chiều kia (thành phần chính thứ hai), xã này cũng có giá trị nhân tố nông nghiệp cao thứ hai. Ở đây, có thể giải thích là dân cư trong xã có thể có thêm nghề phụ lúc nông nhàn. Hàng năm, họ có thể dành vài tháng làm việc ở nơi khác hay trong các công trường xây dựng ở khu vực xung quanh thị trấn. Thu nhập từ các hoạt động mùa vụ này giải thích tại sao xã này lại có giá trị nhân tố cao ở thành phần thứ nhất (thu nhập từ phi nông nghiệp). Mặt khác, việc người dân ở đây thường sống xa nhà cũng giải thích được lý do tại sao lượng rác thải lại thấp.

Xã Mộc Nam có giá trị nhân tố thu nhập phi nông nghiệp trung bình và giá trị nhân tố nông nghiệp nhỏ hơn 0, lượng rác thải của xã này lớn gấp đôi lượng rác trung bình (22 kg). Thủ công nghiệp (đặc biệt là nghề nhuộm) khá phát triển ở xã xa trung tâm này. Hoạt động đó cũng giải thích tại sao lượng rác thải của xã luôn cao hơn dự đoán. Với các xã nằm dọc theo các trục đường bắc nam hoặc đông tây, càng gần các tuyến đường lớn thì các hoạt động kinh tế phi nông nghiệp càng phổ biến. Tuy nhiên, chưa có mối liên hệ rõ ràng nào về sự liên quan giữa các tuyến đường chính qua một xã và lượng rác thải tại xã đó cả.

Để theo dõi lớp phủ rừng, chúng tôi đã sử dụng ảnh vệ tinh Landsat chụp các năm 1993, 1999 và 2006 của khu vực Sa Pa. Kết quả phân loại các dữ liệu ảnh được trình bày trên Hình 2.

Các thành phần chính này được trình bày trên Hình 3, trong đó trục F1 (chiếm 31,8% lượng thông tin) biểu diễn thành phần chính thứ nhất cho ta thấy có sự tương quan rất gần gũi giữa diện tích rừng kín thường xanh năm 2006 cao (RK06) với sự chuyển từ rừng thứ sinh sang rừng kín thường xanh thời kỳ 1993 - 2006 lớn (RTS93 - RK06), sự tương quan giữa diện tích đất canh tác (DCT06) lớn và sự chuyển từ rừng thứ sinh sang đất canh tác lớn (RTS93 - DCT06), giữa diện tích rừng trồng (RT06) lớn và sự chuyển từ rừng thứ sinh sang rừng trồng (RTS93 - RT06) lớn. Đối lập với sự tương quan này, bên trục âm lại cho thấy các biến với mối quan hệ nghịch đảo với các biến này, diện tích cỏ bụi năm 2006 lớn (CB06) tương quan với sự chuyển từ rừng trồng và đất canh tác từ năm 1993 sang (RT93 - CB06, DCT93 - CB06), các biến này lại tương quan gần gũi với nhóm thôn bản là dân tộc Dao.

Ở trục thứ hai là trục biểu diễn thành phần chính thứ hai (chiếm 19,04% lượng thông tin) lại thể hiện sự đối lập khá rõ nét giữa các thôn Hmông và các thôn Dao. Các thôn Hmông gắn nhiều với diện tích rừng trồng lớn được chuyển từ diện tích cỏ bụi sang, đối lập với các thôn Dao gắn với diện tích rừng thứ sinh được chuyển từ đất canh tác sang, diện tích rừng trồng ít, diện tích đất canh tác lại bị chuyển nhiều sang cỏ bụi. Cả 2 nhóm dân tộc đều có tương quan thấp với diện tích đất canh tác.

2.3. Một số nhận xét

Từ năm 1993 bắt đầu với những thay đổi đồng bộ của chính sách trên toàn huyện Hoàng Liên Sơn được công nhận là vườn quốc gia, các dự án hỗ trợ tiền trồng rừng tái sinh, cấm không phát nương đốt rừng; từ năm 1994, hợp tác xã cấp giống, phân đạm khuyến khích trồng và chuyển sang trồng giống lúa Tam Mưu, Trung Quốc. Trong khoảng thời gian nghiên cứu từ 1993 đến 2006 trên toàn huyện thì rừng kín đã phục hồi nhanh chóng do được chuyển nhiều từ rừng thứ sinh sang (diện tích phủ đã hơn 50%) được giả thiết là kết quả của sự tác động của công tác bảo vệ vườn quốc gia. Tuy nhiên vẫn có sự thay đổi sử dụng đất và lớp phủ lại rất khác nhau theo không gian tương ứng với sự phân bố các nhóm dân tộc như ta thấy rõ các cặp đối lập (- và + trong Bảng 4) giữa các thôn Hmông và thôn Dao được biểu diễn các trục ở Hình 2.

Ta có thể thấy rằng trên vùng đất có người Hmông sinh sống, cỏ bụi và một phần đất canh tác chuyển thành rừng trồng, diện tích cỏ bụi giảm đáng kể, nhưng diện tích rừng trồng tăng ít, diện tích đất canh tác tăng nhiều, nhất là những vùng ở gần bản do chuyển từ đất rừng sang trong giai đoạn đầu (1993 – 1999) và do khai phá diện tích cỏ bụi trong giai đoạn tiếp theo (1999 – 2006).

Trong khi đó, ngược lại, trên vùng đất của người Dao sinh sống, ta thấy trong cả giai đoạn nghiên cứu thì diện tích cỏ bụi lại tăng lên đáng kể, diện tích đất canh tác tăng, rừng trồng có tăng chút ít trong giai đoạn đầu (1993 – 1999) nhưng lại giảm nhiều trong giai đoạn sau (1999 – 2006). Lúc này rừng trồng đã chuyển sang rừng thứ sinh và rừng thứ sinh chuyển thành rừng kín thường xanh. Điều này có thể giải thích với giả thiết cho rằng vùng lõi của Vườn quốc gia được bảo vệ nghiêm ngặt nên nhiều diện tích rừng thứ sinh được chuyển sang rừng kín, nhưng ở các vùng gần khu dân cư hơn, rừng bị khai thác sau đó hoặc là bị bỏ hoá hoặc chuyển thành đất canh tác.

3. Kết luận

Nghiên cứu này sử dụng phương pháp phân tích thành phần chính áp dụng vào khu vực Duy Tiên và Sa Pa là hai địa điểm có bối cảnh hoàn toàn khác nhau với cách đặt vấn đề để đánh giá các mối quan hệ dựa trên hai câu hỏi nghiên cứu hoàn toàn khác nhau. Việc thử nghiệm này khẳng định khả năng dùng phương pháp phân tích thành phần chính vào đánh giá các mối quan hệ mang tính liên ngành thông qua các chỉ số thống kê được rút gọn trong các thành phần chính.

Sự biến đổi lớp phủ ở Sa Pa được kết luận là có quan hệ chặt chẽ với sự phân bố của các nhóm dân tộc khác nhau, cụ thể là nguời Hmông và người Dao.

Tại Duy Tiên, các thành phần chính cho phép chỉ số hoá sự phân dị của các xã theo tính chất hoạt động kinh tế của xã và sự phân dị này cũng được GIS hoá để tìm mối liên hệ với lượng rác thải trung bình tháng của từng xã.

Cách tiếp cận không gian này còn cho phép tìm hiểu nhiều mối quan hệ khác với điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội của các đơn hành chính ở mức chi tiết hơn là các đơn vị thôn, bản và cần được tiếp tục thử nghiệm.

Việc đi sâu vào điều tra nông hộ trong tương lai sẽ cho phép sử dụng phương pháp định lượng ở cả quy mô nông hộ với việc không gian hoá các dữ liệu điều tra tại các đơn vị không gian cỡ thôn, bản. Như vậy, việc gắn người nông dân với các vấn đề nông nghiệp ở nông thôn là hoàn toàn khả thi.

Каталог: jspui -> bitstream -> 123456789 -> 14893
123456789 -> Vò Quúnh Thu Cao häc K18
123456789 -> Khoa Báo chí Đhkhxh&NV
123456789 -> Acknowledgements
123456789 -> Danh mục chữ viết tắT
123456789 -> Chương TỔng quan vật liệu mao quản trung bình (mqtb) trật tự 1 Giới thiệu chung
123456789 -> Khoa hóa họC (141 142 báo cáo)

tải về 6.05 Mb.

Chia sẻ với bạn bè của bạn: