6.3.1.2. Chuyển vị Claizen:
Khi đun nóng alyl aryl ête sẽ chuyển thành octô-alylphênol theo một phản ứng gọi là chuyển vị claizen. Thí dụ:
Nghiên cứu sự chuyển vị alylphênyl ête có đánh dấu bằng 14C hoặc có nhóm thế vị trí para, người ta đã đề nghị một cơ chế nội phân tử như sau:
Để chứng minh rằng trong phản ứng có hình thành đienôn trung gian I người ta đã cho thêm anhyđrit malêic vào môi trường phản ứng và thấy có xảy ra phản ứng Đixơ-đo giữa đienôn và anhyđrit đó. Hơn nữa, trong một số trường hợp người ta còn điều chế được đienôn với hiệu suất định lượng. Thí dụ:
Để chứng minh cơ chế nội phân tử của sự chuyển vị người ta tiến hành phản ứng chéo với hỗn hợp hai ête I và II. Nếu phản ứng xảy ra theo cơ chế nội phân tử thì chỉ sinh ra hai sản phẩm III và IV; trái lại nếu phản ứng xảy ra qua giai đoạn tạo thành thì ngoài các sản phẩm III và IV còn tạo ra V và VI. Thực tế không tìm thấy V và VI.
Trong trường hợp các vị trí octô đã bị chiếm nhóm alyl của êtê sẽ chuyển dịch đến vị trí para. Người ta gọi đó là sự chuyển vị para-Claizen. Nếu tất cả các vị trí octô và para đều bị chiếm thì khi đun nóng không xảy ra sự chuyển vị nào cả.
Rất có thể sự chuyển vị para-Claizen cũng phải qua bước chuyển vị octô, sau đó mới xảy ra sự chuyển vị tiếp đến vị trí para:
Để chứng minh cơ chế chuyển vị hai lần nói trên, người ta đã dùng alyl 2,6-ddialyl-phênyl êtê có đánh dấu bằng 14C ở vị trí của một nhóm octô-alyl; sau khi chuyển vị người ta được 2,4,6-trialylphênol trong đó nguyên tử 14C phẩm hoặc ở vị trí của nhóm p-alyl hoặc ở vị trícủa nhóm o-alyl.
Nếu như nhóm alyl chuyển dịch trực tiếp từ nguyên tử ôxy đến vị trí para thì đã không sinh ra sản phẩm có 14C ở p-alyl.
Chia sẻ với bạn bè của bạn: |