Tt tin học tự nhiên và CÔng nghệ quốc gia việN ĐỊa chấT

2. Bão và áp thấp nhiệt đới

Bão và áp thấp nhiệt đới (ATNĐ) là vùng gió xoáy mạnh có đường kính rộng từ vài chục đến trên trăm km, có gió thổi xoáy vào trung tâm theo hướng ngược chiều kim đồng hồ. Người ta phân biệt bão và ATNĐ qua các dấu hiệu cơ bản sau: ATNĐ là giai đoạn đầu chưa phát triển và giai đoạn sau đã suy yếu của xoáy thuận nhiệt đới khi phát triển thành bão. Đối với ATNĐ, sức gió mạnh nhất ở vùng gần trung tâm đạt từ cấp 6 - 7 (tốc độ 40- 60 km/giờ), còn bão có sức gió mạnh nhất ở vùng gần trung tâm đạt từ cấp 8 trở lên ( tốc độ gió >62 km/giờ).

Bão và ATNĐ đổ bộ vào bờ thường sinh ra gió mạnh và mưa lớn, nước ven biển dâng cao, sóng lớn, gây ngập lụt nghiêm trọng, đe doạ cuộc sống dân sinh và môi trường dải ven biển.

b- Bão ở vùng ven biển Trung Trung Bộ

Theo thống kê số liệu quan trắc trong nhiều năm, hàng năm có từ 1 đến 11 trận bão ảnh hưởng tới khu vực ven biển nước ta, trong số đó có tới 60% là bão hình thành từ tây Thái Bình Dương và 40% còn lại phát sinh ra trên biển Đông.

Bão và ATNĐ đổ bộ vào bờ gây ra gió mạnh, mưa lớn, nước ven biển dâng cao, sóng lớn, gây ra ngập lụt và một số dạng tai biến khác ở đồng bằng, sườn núi và vùng ven biển. Tại Quảng Ngãi bão và ATNĐ thường đổ bộ vào bờ từ tháng IX đến tháng XI. Bão diễn biến khá phức tạp qua các năm, có năm bão ảnh hưởng sớm, có năm đến muộn, có năm lại hoàn toàn không có.

Tại Quảng Ngãi đã có những trận bão rất mạnh đổ bộ trực tiếp, ví dụ trận bão ngày 23/10/1971 (bão số 14, hay bão Hester) và tan ở thượng Lào ngày 24/10/1971, có gió mạnh nhất trên cấp 12, tốc độ gió tới 40 m/s. Ngoài bão còn có áp thấp nhiệt đới (ATNĐ), sức gió mạnh nhất vùng gần trung tâm đạt cấp 6- 7. Điển hình vào ngày 1/12/1986 một ATNĐ kết hợp với gió mùa Đông Bắc đã gây ra mưa rất to trong các ngày 3 - 4/12/1986 và xuất hiện lũ lớn trên các sông Trà Khúc, sông Vệ.

Khu vực Quảng Ngãi, mùa bão chỉ giới hạn chủ yếu trong các tháng IX- XI, trong các tháng còn lại bão có xuất hiện nhưng rất hạn chế (bảng 4.7). Trong thời kỳ dài 42 năm (1954 đến 1995) có 12 trận bão và ATNĐ đổ bộ vào khu vực bờ biển Quảng Ngãi. Như vậy, bình quân khoảng 3 năm thì có 1 trận bão (hoặc ATNĐ) đổ bộ trực tiếp vào khu vực ven biển tỉnh Quảng Ngãi. Tính chung trong nhiều năm, hàng năm có ít nhất một trận bão hoặc ATNĐ có ảnh hưởng hoặc trực tiếp hoặc gián tiếp tới ven biển Quảng Ngãi. Do đặc điểm hướng gió trong bão ngược chiều kim đồng hồ, nên những trận bão có vùng tâm đổ bộ vào khu vực phía nam của tỉnh (hoặc vào khu vực bắc tỉnh Bình Định) có thể gây ra sóng lớn trên hướng Đông, Đông Bắc, Bắc và nước dâng cục bộ có tác động rất xấu tới ven biển Quảng Ngãi. Ngược lại, những trận bão đổ bộ vào khu vực phía bắc Quảng Ngãi (hoặc vào địa phận tỉnh Quảng Nam) ít gây nguy hiểm hơn, do các hướng gió chính thổi từ đất liền ra phía biển và có thể gây ra nước rút cục bộ ven bờ.