Toshkent tibbiyot akademiyasi shadmanova L. Sh. «Involyusion psixozlar»
Paraklinik tekshiruvlarni qo‘llash
tải về 3.9 Mb. Chế độ xem pdf
|
| Paraklinik tekshiruvlarni qo‘llash
Ruhiy jarayonlar holati xaqidagi kimmatli ma’lumotlarni paraklinik tekshiruvlarni qo‘llash beradi. Bemorning aqliy ish qobiliyati diqqatning holati bilan chambarchas bog‘liq. Diqqat barcha psixologik tekshiruv uslublarida namoyon bo‘ladi, lekin uni korrektur sinama orkali mukammalrok tekshirish mumkin. Bu usulda tekshiriluvchiga imkoni boricha tezroq diqqat bilan turli xarflardan tuzilgan yaxlit matnni ko‘rib chiqish buyuriladi. SHulte jadvalidan 1 dan 25 gacha bo‘lgan raqamlarni qidirish usuli xam ancha samaralidir. Ko‘pincha diqqatning kuchuvchanligi, toliquvchanligi, taqsimlanuvchanligini tekshirish uchun ikki xil rangli jadvaldan foydalaniladi. Xotirani tekshirish uchun 10 ta so‘zni yodlash usuli qo‘llaniladi: tekshiriluvchiga 10 ta o‘zaro bog‘lanmagan oddiy so‘zlarni yodlash tavsiya qilinadi. Meyorda inson 10 ta so‘zni Leontev usuli qo‘llaniladi. Tekshiriluvchiga xar bir so‘zni eslab qolish uchun, kartochkalarning stand art to‘plamidan ma’nosiga mos rasmni tanlash tavsiya etiladi. So‘ngra u yoki bu rasm ko‘rsatilganda tekshiriluvchi shunga mos so‘zni eslashi kerak. Bu usul A.R.Luria tomonidan «piktogramma usuli» nomi 18 bilan o‘zgartirilgan; bu usul faqat xotirani emas, balki assotsiativ jarayonlarni tekshirish uchun xam qo‘llaniladi. Bu usulda tekshiriluvchiga yodlash uchun berilgan so‘zga qisqacha tasvir chizish taqlif etiladi, bunda 40-60 daqiqadan so‘ng, u rasmga qarab yodlash uchun berilgan so‘zni eslashi zarur. Assotsiativ jarayondagi kichik o‘zgarishlar so‘zlarga mos obrazlar tanlashga va eslab qolishning samaradorligiga ta’sir etishi mumkin. Tafakkurni tekshirishda oddiy assotsiativ eksperiment (eksperimentator tomonidan o‘qilayotgan xar bir so‘zga, iloji boricha tezrok boshqa istalgan suzni aytish) yoki 60 ta turli so‘zlarni tezroq aytish usuli, qarama-qarshiliklar usuli va x. Tafakkurni umumiylashtirish, ajratish, takkoslash, mavhumlashtirish xususiyatlarini o‘rganish usullari orqali xam tekshirish mumkin. Bu usullarga tushunchalarni tasniflash, 4-ortiqcha narsani chiqarish, maqol va metaforalar ma’nosini tushuntirish, oddiy va murakkab analogiyalar, xodisalar ketma-ketligi usullari va x.lar kiradi. Konstruktiv tafakkurni tekshirish uchun, «Link kublari», «Koss kubchalari», usullari ishlatiladi (4, 9, 16 ta kubiklardan o‘sib boruvchi qiyinlikda shaqllar yasash talab etiladi). Intellektni o‘zida ruhiy faoliyatning barcha tomonlarini qamrab olgani uchun uni tekshirishda tafakkurni tekshirish uchun muljallangan usullardan tashqari, Vekslerning kompleks testi qo‘llaniladi. Bu usulda bemorning faxm-farosati, hisoblash qobiliyati, xotira xususiyatlari, diqqat darajasi, Suz boyligi, konstruktiv tafakkuri, shuningdek, qismlardan sintezlash qobiliyati, xodisalar ketma-ketligini logik tuzish xususiyatlari o‘rganiladi. Bu test yuqorida aytib o‘tilgan ruhiy faoliyatni tekshirishda qo‘llaniladigan barcha usullarni o‘z ichiga oladi, lekin alohida kurinishlar bo‘yicha mikdoriy ballar emas, balki IQ kompleksi «intellekt koeffitsienti»ni olishga imkon beradi. SHahsni o‘rganishda turli usullardan-oddiy standartlashgan so‘rovnomalardan tortib murakkab proeksion testlargacha foydalaniladi. So‘rovnomalar savollar yoki tasdiklar yigimidan iborat bo‘lib, 2 yoki 3 xil javob variantidan bittasini tanlash imkoniyatini beradi («to‘g‘ri», «noto‘g‘ri», «o‘rtacha» ). Ayzenk so‘rovnomasi keng tarqalgan bo‘lib, tekshiriluvchining neyrotizm darajasi, emotsional turg‘un- 19 noturg‘unlik, samimiylik (yolg‘onchilik) darajasi, qo‘zg‘alish va tormozlanish jarayonlari individual balansi asosida (introvert-ekstrovert) shaqllangan shahs tipini aniqlash imkoniyatini beradi. Minnesota ko‘p profilli shahs testi (MMRI) shahsning asosiy psixopatologik xususiyatlari – ipoxondriya, depressiya, isteriya, psixoasteniya, qat’iylik – mayinlik, psixopatiya, paranoyya, shizofreniya, gipomaniya, ijtimoiy introversiya – ustunligini va mutanosibligini ko‘rsatuvchi 10 ta asosiy shkalalardan iborat bo‘lib, shahsning klinik profilini tuzishga imkon beradi. So‘rovnomadagi 10 ta asosiy shkalalardan tashqari, qo‘shimchalari xam bor, xammasi bo‘lib 200 dan ortiq (alkogolizm, epilepsiya, shahsning kuchliligi darajasi, o‘zini nazorat qilish, shizofreniyani prognozi va x.). Shahs aksentuatsiyasi yoki psixopatiyasi tipini va yaqqolligi darajasini aniqlash uchun Lichko patoxarakterologik so‘rovnomasi, yoki Ketelning 16 faktorli so‘rovnomasi qo‘llaniladi, u shahsning tug‘ma yoki orttirilgan xususiyatlarini aniqlashga yordam beradi. Bundan tashqari, proeksion testlar xam ishlatiladi, bunda kam strukturali rangli shaqllar tekshiriluvchining shahs xususiyatlarini o‘zida go‘yoki aks ettiradi. Mavzuli appersepsiya testi (MAT) syujetli bir qancha rasmlardan iborat bo‘lib, ularni turlicha talqin qilish mumkin. Tekshiriluvchining bu rasmlar bo‘yicha tuzayotgan xikoyalari – kimni qahramon etib tanlaydi, konfliktlarni qanday tasvirlaydi – bo‘yicha eksperimentator uning emotsioanl holati, muammolari, xissiy ta’sirlanish xususiyatlarini baholaydi. Rorshax testida (10 ta siyoh dog‘i), Rozensveyg frustratsiya testi (konflikt holati tasvirlangan 32 ta rasmlar). Barcha psixologik testlarni qo‘llash eksperimentatordan mahsus tayyorgarlik va yuqori professional malaka talab qiladi. Oliy ma’lumotli hamshira psixiatriyada qo‘llanuvchi barcha laborator- tải về 3.9 Mb. Chia sẻ với bạn bè của bạn:
|