O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent davlat iqtisodiyot universiteti karimjon Axmedjanov, Alisher Sattorov
Moliyaviy hisobotlar auditi obyektining kengayishi
tải về 5.22 Mb. Chế độ xem pdf
|
- Điều hướng trang này:
- 3. Auditor javobgarligining ortishi. Auditorlik etikasi.
| 2. Moliyaviy hisobotlar auditi obyektining kengayishi.
1900-yilga qadar audit asosan firibgarlik holatlarini aniqlashga qaratilgan edi. XX asrning birinchi yarmidan boshlab auditning maqsadi firibgarlikni aniqlashdan chetlangan holda, moliyaviy hisobotlar korxonaning moliyaviy holati, faoliyat natijalari va moliyaviy holatdagi o‘zgarishlarni to‘liq va haqqoniy ravishda aks ettirayotganini o‘rganish tomon qaratildi. Bunga asosiy sabab, endilikda korxonalar moliyaviy hisobotidan faqatgina bank muassasalari emas, balki investorlar guruhi ham foydalana boshladi. Yuqorida ta’kidlaganimizdek, XX asrga qadar bo‘lgan davrda korxonalar tashkil etilishi yoki ish hajmini kengaytirishlari uchun asosan bank kreditidan foydalanganlar. Bu davrga qadar korxonalar asosan balans hisobotini audit tekshiruvidan o‘tkazganlar. Chunki banklar uchun korxonaning moliyaviy holati haqidagi ma’lumot ko‘proq ahamiyat kasb etgan. Sababi, kreditorlar olgan kreditlari yuzasidan o‘z balanslaridagi aktivlari bilan javob berganlar. 27 XX asrdan e’tiboran, korxonalar kredit bilan chegaralanmagan holda, qimmatli qog‘ozlarni sotish asosida ham qo‘shimcha kapital (investitsiya) jalb eta boshladilar. Shunga asosan, moliya bozoriga investorlarning kirib kelishi moliyaviy natijalar to‘g‘risidagi hisobotga e’tiborni keskin oshirdi. Bunga asosiy sabab shunda ediki, investorlar dividend olish maqsadida korxonalarga investitsiya taqdim etadilar. Dividend esa korxona faoliyatining natijasi, ya’ni daromad bilan bog‘liq. Daromad esa moliyaviy natijalar to‘g‘risidagi hisobotda aks ettiriladi. Shuning uchun, moliyaviy natijalar to‘g‘risidagi hisobotni audit tekshiruvidan o‘tkazish korxonalar uchun dolzarb masalaga aylandi. 3. Auditor javobgarligining ortishi. Auditorlik etikasi. XX asrga kelib audit sohasining eng muhim o‘zgarishlaridan biri auditorning moliyaviy hisobotlardan foydalanuvchilar guruhi oldidagi majburiyatining ortishi bo‘ldi. Dastlabki davrlarda auditorlar asosan banklar oldida javobgar bo‘lgan bo‘lsalar, endilikda ular millionlab investorlar oldida ham javobgarlikka ega bo‘ldilar. Chunki investorlar o‘z iqtisodiy qarorlarini faqatgina auditorlar tekshiruvidan o‘tgan moliyaviy hisobotlar asosida qabul qiladilar. Natijada, auditor o‘z faoliyatini faqatgina o‘z manfaatini ko‘zlagan holda, yoki e’tiborsizlik bilan olib borishi jamiyatning juda ko‘plab a’zolariga ziyon keltirishi mumkinligi sababli, auditorlik faoliyatining etikasini, boshqacha qilib aytganda, auditorlik faoliyatining “odobnomasini” shakllantirishga ehtiyoj yuzaga keldi. Buning asosida, ko‘pgina davlatlarda, shu jumladan O‘zbekistonda ham “Auditorlik etikasi” prinsiplari ishlab chiqildi. Shu bilan birgalikda, auditorlar faoliyatini tartibga soluvchi bir qator me’yoriy hujjatlar ham qabul qilindiki, ular auditorlarning o‘z vazifalarini xolisona va faqatgina jamiyat manfaatidan kelib chiqqan holda bajarishlarini ta’minlashga qaratilgandir. tải về 5.22 Mb. Chia sẻ với bạn bè của bạn:
|