NIỆm phật pháp yếU 念佛法要 Cư sĩ Dịch Viên Mao Lăng Vân cung kính sưu tập (惕園毛凌雲敬緝)

- Cõi nước Phật tịnh diệu trong mười phương có sai biệt hay chăng? Vì lẽ nào đức Thế Tôn khen ngợi cõi Phật A Di Ðà rằng: “Những người nguyện vãng sanh thuận theo điều nguyện trong tâm họ, chỉ trong một niệm liền tới ngay đó?”

Phật dạy:

- Thế giới Ta Bà con người nhiều tham trược. Người tin tưởng theo thì ít, kẻ tu tập tà vạy thì nhiều; chẳng tin chánh pháp, chẳng thể chuyên nhất, tâm loạn vô chí. [Các cõi Phật] thật sự không sai biệt, nhưng để cho các chúng sanh có nơi chuyên tâm nên ta khen ngợi cõi nước kia mà thôi! Những kẻ vãng sanh ắt tùy theo ý nguyện mỗi người, không ai chẳng đắc quả!

Mà được nghe tên Phật.

Chẳng hưởng vô lượng vui,

Mà chẳng nghe tên Phật.

Lấy Phật làm cảnh giới,

Chuyên niệm nhưng chẳng niệm.

Người ấy được thấy Phật,

Số nhiều như tâm lượng.

- Này thiện nam tử! Nếu muốn thành tựu môn công đức này thì nên tu mười thứ nguyện hạnh rộng lớn: Một là lễ kính chư Phật, hai là khen ngợi Như Lai, ba là rộng tu cúng dường, bốn là sám hối nghiệp chướng, năm là tùy hỷ công đức, sáu là thỉnh chuyển pháp luân, bảy là khuyên Phật trụ thế, tám là thường học theo Phật, chín là luôn tùy thuận chúng sanh, mười là đều hồi hướng hết cả….

Nếu lại có người dùng tâm thâm tín, đối với các đại nguyện này thọ trì, đọc tụng cho đến biên chép một bài kệ bốn câu thì sớm có thể trừ diệt được nghiệp Ngũ Vô Gián. Lúc sắp mạng chung, trong sát na cuối cùng, hết thảy các căn thảy đều tan hoại, chỉ còn nguyện vương này chẳng hề bỏ lìa, trong hết thảy thời nó luôn dẫn đường đằng trước, trong khoảng sát na liền được vãng sanh thế giới Cực Lạc.
* Kệ rằng:

Nguyện tôi lúc mạng sắp lâm chung,

Trừ sạch hết thảy các chướng ngại,

Diện kiến đức Phật A Di Ðà

Liền được vãng sanh cõi An Lạc

Tôi đã vãng sanh cõi ấy rồi

Hiện tiền thành tựu đại nguyện này

Viên mãn hết thảy không còn sót,

Lợi lạc hết thảy chúng sanh giới,

Chúng hội của Phật đều thanh tịnh.

Khi ấy, tôi sanh trong sen đẹp

Tận mặt thấy Phật Vô Lượng Quang

Hiện tiền thọ ký Bồ Ðề quả.
Nhận định:
Theo kinh này, chỉ nghe được danh hiệu của Phật là đã gieo trồng cái nhân thù thắng, chuyên niệm chẳng ngơi, lại phát hạnh nguyện rộng lớn thì nhất định được vãng sanh gặp Phật. Ðiều này chứng tỏ danh hiệu Phật công đức chẳng thể nghĩ bàn, công đức của hạnh nguyện cũng chẳng thể nghĩ bàn. Bởi thế, trong kinh Vô Lượng Thọ, trước hết thuật hạnh nguyện Phổ Hiền để khuyến tấn hành giả. Xin hãy lấy Trì Danh làm Chánh Hạnh, dùng Tín Nguyện dẫn đường, nhất tâm chuyên niệm, chẳng xen tạp các nghiệp khác!
9. Trích dẫn kinh Thiên Thủ Thiên Nhãn Quán Thế Âm Bồ Tát Quảng Ðại Viên Mãn Vô Ngại Ðại Bi Tâm Ðà Ra Ni
Phật dạy:

- Quán Thế Âm Bồ Tát đây, hết thảy trời, người thường phải nên cúng dường, chuyên xưng danh hiệu thì được vô lượng phước, diệt vô lượng tội, mạng chung sanh về cõi A Di Ðà Phật.

Trừ diệt các chướng ngại

Diện kiến A Di Ðà

Vãng sanh cõi An Lạc,

Sanh cõi Phật ấy xong

Thành mãn các đại nguyện

A Di Ðà Như Lai,

Hiện tiền thọ ký tôi

Kinh Bi Hoa nói Văn Thù Sư Lợi Bồ Tát được Phật thọ ký: trong tương lai sẽ thành Phật ở thế giới Thanh Tịnh Vô Cấu Bửu Trí nơi phương Nam, hiệu là Phổ Hiện. Phổ Hiền Bồ Tát được Phật thọ ký trong tương lai sẽ thành Phật ở phương Bắc trong thế giới Tri Thủy Thiện Trụ Tịnh Công Ðức, hiệu là Trí Cang Hống Tự Tại Tướng Vương. Cả hai vị đều phát nguyện vãng sanh Cực Lạc thế giới đủ thấy tầm trọng yếu của việc phát nguyện. Bọn phàm phu chúng ta phải sớm học đòi phát nguyện theo, chẳng được coi thường!

Phật dạy: “[Hãy hành] Nhất Hạnh Tam Muội. Thiện nam tử, thiện nữ nhân tu tam muội này thì mau đắc A Nậu Ða La Tam Miệu Tam Bồ Ðề”.

Văn Thù Sư Lợi thưa: “Thế nào là Nhất Hạnh Tam Muội?”

Phật dạy: “Pháp giới nhất tướng, buộc duyên nơi pháp giới gọi là Nhất Hạnh Tam Muội. Nếu thiện nam tử, thiện nữ nhân muốn nhập Nhất Hạnh Tam Muội thì hãy ở chỗ vắng vẻ, bỏ các loạn ý, chẳng giữ lấy tướng mạo, buộc tâm nơi một đức Phật, chuyên xưng danh hiệu, tùy theo đức Phật đó ở chốn nào thì đoan chánh thân thể hướng thẳng về đó. Nếu có thể trong mỗi niệm luôn nghĩ nhớ về một đức Phật thì ngay trong mỗi niệm thấy được chư Phật quá khứ, hiện tại, vị lai. Vì sao vậy? Công đức niệm một đức Phật vô lượng, vô biên, chẳng khác gì công đức niệm vô lượng chư Phật. Nếu đắc Nhất Hạnh Tam Muội thì đều hiểu rõ hết thảy pháp môn trong các kinh”.

Một là phải chánh tâm, chẳng báng Tam Bảo, chẳng chướng ngại người xuất gia, chẳng làm điều ác, gây khó dễ cho người phạm hạnh, phải hệ niệm tu pháp Lục Niệm.

Hai là hiếu dưỡng phụ mẫu, cung kính sư trưởng.

Ba là dùng chánh pháp trị quốc, chẳng tà uổng nhân dân.

Bốn là trong sáu ngày trai, trong tất cả các chốn thuộc quyền cai quản của mình ra lệnh chẳng được sát sanh.

Năm là hãy nên tin sâu nhân quả, tin đạo Nhất Thật, biết Phật chẳng diệt.

Nếu có ai tu tập pháp sám hối này thì chư Phật sẽ hộ trợ, chẳng lâu sau sẽ thành A Nậu Bồ Ðề.
Nhận định:
Những điều dạy ở đây chỉ đại đồng tiểu dị so với ba phước trong Quán Kinh, đủ tỏ rõ: vua, quan tu Tịnh nghiệp phải nên theo đúng như kinh này mà tu tập sám hối thì mới thành được tịnh nhân.
13. Trích dẫn Thiền Tông Bí Mật kinh
Lúc bấy giờ, Tịnh Pháp Bồ Tát lại bạch cùng đức Phật:

- Khi trước đức Như Lai thuyết pháp dạy các chúng sanh chỉ cần tịnh tâm mình, nếu ai tâm tịnh thì cõi Phật tịnh. Lại nói: “Hết thảy chúng sanh niệm danh hiệu A Di Ðà Phật quyết định sanh Tịnh Ðộ”. Nếu như tâm tịnh cõi Phật sẽ tịnh thì tịnh tâm lập địa thành Phật, cần gì phải niệm Phật cầu sanh Tịnh Ðộ? Nếu để tịnh cõi nước cần phải niệm Phật thì sao Như Lai lại bảo: “Hết thảy tâm tịnh thì cõi Phật tịnh?” Xin giảng về hai pháp môn này để người học Thiền Na và chúng sanh niệm Phật không còn khởi lên nghi hoặc, gièm báng lẫn nhau, trở ngại nẻo tu hành.

Phật dạy:

- Này thiện nam tử! Khi xưa, lúc Như Lai thuyết pháp từng đã nói hai thứ phương tiện như thế, nhưng chúng sanh kia chẳng hiểu ý nghĩa niệm Phật Như Lai đã nói, cũng chẳng thông đạt ý chỉ “tâm tịnh thời Phật độ tịnh” của Như Lai đã giảng, chỉ chấp trước văn tự, cho rằng: Niệm Phật chỉ là khẩu niệm, chẳng biết niệm bằng tâm niệm. Niệm niệm chẳng tạp, niệm niệm chẳng đoạn, niệm niệm là Phật. Phật ở trong tâm ông, tâm ông làm Phật, ngay nơi sắc thân của chính mình thành tựu huệ thân. Tu Tịnh Ðộ cũng phải nên như thế.

Nay chúng sanh điên đảo, miệng tuy niệm Phật, tâm chẳng khế hợp với Phật, mình cùng Phật sai khác thì Tịnh Ðộ càng xa. Còn như Duy Tâm Tịnh Ðộ vốn là để dạy các chúng sanh tu tập Thiền Ðịnh nhất tâm bất loạn. Buông bỏ hết thảy lợi dục trần lao, phiền não vọng tưởng, một tấc linh đài rỗng rang, thông suốt, thầm thầm, lặng lặng, trạm tịch vô vật. Ðó gọi là “tịnh tâm”. Do tâm thanh tịnh nên đạo tràng của đức Phật chơn thật sẵn có của ta chẳng nhiễm, chẳng uế. Như nay chúng sanh tu tập Thiền Ðịnh, vọng tưởng Nhân, Ngã rối bời trong tâm, hợm mình, khinh người, thích a dua, xu lợi, cậy mình thế cả, giàu to, thích kết giao người quyền quý. Cái niệm ban đầu của việc tọa thiền chẳng biết, chẳng hay, sa vào lưới tục, dù cho có những khổ hạnh từ trước cũng đều thành căn nguyên phú quý. Tâm đã chẳng tịnh, làm sao tịnh cõi Phật được? Vì thế, trước kia, Như Lai nói trang nghiêm cõi Phật tức là chẳng phải là trang nghiêm.

Này thiện nam tử! Nếu kẻ nào tu tập Thiền Ðịnh mà thật sự có thể nhập Phật tri kiến, duy tâm Tịnh Ðộ thì Phật biết là người ấy quyết định thành Phật. Người niệm Phật kia duy tâm niệm Phật quyết định sanh về Tịnh Ðộ. Còn nếu cả hai điều ấy đều chẳng đạt được thì đường Bồ Ðề xa vời, tự mất công đức, chớ báng Như Lai!

Bồ Tát tọa thiền chẳng niệm hết thảy, chỉ niệm một đức Phật liền được tam muội.

1. Một là Lễ Bái Môn: Thân nghiệp lễ bái A Di Ðà Như Lai để sanh về cõi ấy.

2. Hai là Tán Thán Môn: khẩu nghiệp khen ngợi, xưng danh hiệu đức Phật ấy như quang minh trí tướng của đức Phật ấy, như danh nghĩa của đức Phật ấy vì muốn được như thật tu hành tương ứng vậy.

3. Ba là Tác Nguyện Môn: Tâm thường phát nguyện, nhất tâm chuyên niệm, rốt ráo sanh về cõi nước An Lạc, vì muốn được như thật tu hành Xa Ma Tha vậy.

4. Bốn là Quán Sát Môn: Trí huệ quán sát, chánh niệm quán sát cõi ấy, vì muốn như thật tu hành Tỳ Bát Xá Na vậy. Quán Sát gồm có ba: Một là quán sát công đức trang nghiêm của cõi ấy, hai là quán sát công đức trang nghiêm của đức Phật A Di Ðà, ba là quán sát công đức trang nghiêm của các vị Bồ Tát cõi ấy.

5. Năm là Hồi Hướng Môn: Chẳng bỏ hết thảy chúng sanh khổ não, tâm thường phát nguyện, lấy hồi hướng làm đầu vì được thành tựu tâm đại bi vậy.

Bản chú giải này lâu ngày đã thất lạc. Ðến cuối đời Thanh, cư sĩ Dương Nhân Sơn mới tìm lại được ở Nhật Bản, khắc bản lưu hành trong đời. Ấn Quang đại sư đem in vào cuối cuốn Thập Yếu. Ðiều này cho thấy: trong khóa lễ sáng tối, cần phải lễ Phật, tán thán, phát nguyện, hồi hướng. Chỉ có mỗi Quán Sát Môn thuộc về Quán Tưởng Niệm Phật, kẻ trì danh bất tất phải kiêm tu.

Như Lai có phương tiện thù thắng nhiếp hộ tín tâm, nghĩa là: Dùng nhân duyên chuyên ức niệm Phật để tùy nguyện được sanh về cõi Phật ở phương khác, thường gặp đức Phật, vĩnh viễn lìa khỏi ác đạo như Khế Kinh nói: “Nếu ai chuyên niệm Tây Phương Cực Lạc Thế Giới A Di Ðà Phật, đem tất cả thiện căn hồi hướng, nguyện cầu sanh về thế giới ấy liền được vãng sanh. Vì thường thấy Phật nên trọn chẳng thối chuyển”.

Luận này chứng minh các pháp môn khác đều là Nan Hành Ðạo, chỉ mỗi Tín Nguyện Trì Danh là Dị Hành Ðạo.

Trí Giả đại sư nói: “Nan Hành là trong đời ác ngũ trược, vào lúc không có Phật mà cầu A Bệ Bạt Trí thì thật khó đạt được. Như người thọt chân, một ngày bất quá đi được mấy dặm, hết sức nhọc nhằn, đó là nói về Tự Lực.

Dị Hành đạo là tin lời Phật dạy Niệm Phật tam muội, nguyện sanh Tịnh Ðộ, nương vào nguyện lực nhiếp trì của Phật A Di Ðà, quyết định vãng sanh. Như người theo đường thủy, đi bằng sức thuyền, trong khoảnh khắc đã đi ngàn dặm. Ðó là nói về Tha Lực vậy!”

A Duy Việt Trí tức là A Bệ Bạt Trí, dịch là Bất Thối Chuyển. Ðoạn luận này chứng rõ: Bỏ khó theo dễ, vãng sanh Cực Lạc liền được bất thối chuyển.

Hơn nữa, dẫu gia công tu tập mạnh mẽ nhưng nếu chưa đạt đến mức như tường đồng, vách sắt, đẩy chẳng đổ, dời chẳng lay thì vẫn chưa tạo thành một phiến [nhất tâm], chớ nên thấy có chút ảnh hưởng đã ngừng tay. Ấy là nửa đường bỏ dở, đến nỗi phí hết công lao khi trước, chẳng lợi ích mảy may. Ðây chính là căn bịnh lớn của người học đạo, các ông chẳng nên không biết!

Cần phải biết rằng: Phật pháp như biển cả, càng vào bên trong càng thấy sâu, dứt khoát chẳng thể dùng chút tri kiến nhỏ nhoi hòng lãnh hội được hết nổi. Phải tu tập suốt đời, gắng hết sức tu tập, đừng nghĩ là dễ dàng.
* Niệm Phật Tam Muội là từ đại thế lực nơi tâm ông tạo thành chứ chẳng phải là do cái khác mà có. Nay các ông niệm Phật suốt ngày đêm vẫn chẳng được nhất tâm, loạn tưởng vẫn còn cách trở chơn tâm đều là vì chưa tận lực dụng tâm.
* Tâm vốn vô niệm, hễ niệm thì tưởng sanh. Tưởng ấy hư vọng, lưu chuyển sanh tử. Nên biết: Một câu A Di Ðà Phật đây chẳng từ tưởng sanh, chẳng từ niệm có; chẳng trụ vào trong hay ngoài; chẳng có tướng mạo thì các vọng tưởng chấm dứt. Thân thanh tịnh vi diệu chơn thật của Như Lai chẳng phải một, chẳng phải hai, chẳng thể phân biệt. Niệm như thế thì phiền não trần lao liền chẳng đoạn, chẳng trói, chỉ là nhất tâm. Phải đạt nhất tâm mới gọi là chấp trì danh hiệu, mới gọi là nhất tâm bất loạn, Tịnh nghiệp thành tựu, chứng ngay vào thượng phẩm.

Phàm phu đời trược tâm trí cạn cợt, kém cỏi, chưa thể thâm đạt chí lý nên phát đại nguyện, nguyện sanh về Cực Lạc. Sau đó, chí thành khẩn thiết xưng niệm A Di Ðà Phật sao cho tiếng niệm duyên theo tâm, tâm duyên theo tiếng, tiếng và tâm nương dựa lẫn nhau như mèo rình chuột, lâu ngày chẳng mất thì nhập chánh ức niệm tam muội.

Cần giữ cho tâm này chẳng vướng bận mảy may gì, quên hết muôn mối lo, trống rỗng, chẳng biết có thân, chẳng hay có đời, cũng chẳng biết việc mình đang làm ngày nay là việc tu hành. Ðược vậy thì ngày càng gần với đạo, ngày càng cách xa đời, mới xu hướng Tịnh nghiệp được. Lúc bình thời ông đã có thể buông bỏ sạch hết thảy sự, trong ý niệm chẳng còn chút vướng mắc nào thì khi đại hạn xảy đến, thanh thản, thảnh thơi, chẳng có ý tưởng lưu luyến con cái, nuối tiếc tấm thân, con cháu, há chẳng phải là hành vi của bậc đại trượng phu ư?

Bởi vậy, ông nên nhất ý tu hành, chẳng còn dính mắc điều gì khác nữa. Ðó chính là điều then chốt nhất. Còn như cách thức Tịnh tu thì chẳng ngoài hai chữ ‘chuyên cần’. Chuyên là chẳng làm chuyện gì khác. Cần chẳng bỏ uổng lúc nào.

Nay ông sáng dậy liền tụng một quyển kinh Di Ðà, trì một ngàn câu A Di Ðà Phật, đối trước Phật hồi hướng, niệm bài Nhất Tâm Quy Mạng vì bài này lời lẽ giản dị nhưng ý nghĩa súc tích. Ðấy chính là công khóa trong một thời. Nếu như lúc sơ khởi, thân tâm còn chưa yên thì mỗi ngày chỉ hành trì bốn thời. Ðã hơi yên thì dần dần tăng đến sáu thời, lại tăng dần đến mười hai thời: tụng được mười hai quyển kinh, niệm danh hiệu Phật một vạn hai ngàn tiếng. Trong lúc hồi hướng lại lễ Phật trăm lạy, cũng có thể chia làm bốn thời. Ðấy là thường khóa mỗi ngày. Những lúc khác chẳng cần tính vô số ấy.

Dù niệm thầm hay niệm ra tiếng đều phải nhiếp tâm niệm chắc chắn mà thôi… Trong pháp trì danh, cần phải mỗi câu mỗi chữ, tâm và tiếng phải nương theo nhau, chẳng được xen tạp mảy may ý niệm thế tục. Lâu ngày thành thục, quyết định được vãng sanh Cực Lạc, ngồi trên hoa sen báu, đạt lên địa vị Bất Thối. Nếu năm tháng tuổi già chưa hết, do ông đã chứng đắc như thế, ông sẽ dạy dỗ đại chúng hòng báo ân sâu của Phật.
* Khi tụng kinh phải đều đặn, bình tịnh, đừng hoãn đãi, đừng gấp gáp, chẳng nhanh, chẳng chậm. Niệm Phật cần phải từng tiếng ứng theo tâm, chẳng thô tháp, chẳng lao chao, chẳng hư phù, chẳng trầm trệ mà niệm. Ðến lúc hồi hướng, chẳng phải là tụng bản văn Hồi Hướng một lượt là xong, mà phải từ trong tâm mình phát ra lời nguyện Ðại Bồ Ðề chơn chánh, chí thành khẩn thiết, nguyện khắp hết thảy chúng sanh cùng vãng sanh Cực Lạc, nhưng tâm mình chẳng chấp trước hệt như hư không. Ðấy gọi là hồi hướng.

Lại khi tịnh tọa, nên phản quán thâm cứu: Phật chính là tâm ta, tâm này là Phật, chẳng cần phải cầu tự bên ngoài, đúng như tâm mà trụ, không năng, không sở. Quán sát đúng đắn, chắc chắn như thế không còn có niệm khác thì gọi là tu hành tam muội. Cẩn thận chớ quên mình, tâm nguội lạnh như đã chết, kẻo lại lạc vào tri kiến của ma tà ngoại đạo. Ngồi tịnh tọa một thời như vậy xong liền đứng dậy đi kinh hành, rồi lại trì tụng theo thứ tự.

Nếu cứ gấp gấp gáp gáp làm liền một hơi, cho là đã hoàn tất khóa tụng của một ngày nhưng rốt cục thành ra tụng niệm cẩu thả, chẳng phải là tu hành chơn chánh vậy. Ðại để, người học đạo chẳng tuân lời tri thức răn dạy thì nhất định sẽ nhọc nhằn nhưng vẫn vô ích, chưa được lâu đã nản. Cẩn thận, cẩn thận!

Thêm nữa, đối với những thứ chánh báo, y báo trang nghiêm cõi Tịnh Ðộ được giảng trong các kinh, ông phải giảng, tụng minh bạch. Giả sử lúc tịnh tọa hoặc kinh hành hoặc khi lễ tụng, nếu như Tịnh Ðộ hiện tiền thì hiểu biết rành rẽ, chẳng bị dị cảnh mê hoặc.

Hành giả cũng vậy, niệm A Di Ðà Phật như kẻ kia nghĩ cách vượt sông trong suốt mười niệm. Nếu niệm danh hiệu Phật không có tâm nào khác xen tạp, tâm tâm tiếp nối nhau cho đến mười niệm liên tiếp. [Ðiều này] tựa hồ chẳng khó, nhưng tâm phàm phu như ngựa hoang, thức còn quá khỉ vượn, rong ruổi sáu trần, chẳng thể tạm ngưng nghỉ. Hãy nên dốc lòng tin, tự hoạch định niệm sẵn để tích tập thành tánh, thiện căn kiên cố vậy. Như Phật bảo vua Tần Bà Sa La: “Người tích thiện hạnh, chết không có ác niệm; như cây đã ngả về Tây, lúc đổ ắt sẽ rạp về Tây”. Giả sử một phen phong đao xảy đến, trăm nỗi khổ bức thân, nếu như chẳng sẵn quen tập tành từ trước thì sao mà làm được?

Lại nên có năm ba người đồng chí kết ước cùng nhau, lúc sắp lâm chung sẽ đến giảng giải, vì mình xưng niệm danh hiệu A Di Ðà Phật, nguyện sanh An Lạc, từng tiếng tiếp nối khiến thành mười niệm. Lúc đoạn mạng ấy, một phen vào ngay Chánh Ðịnh Tụ, còn lo nỗi gì!
Nhận định:

Ðại Sư minh thị: Mười niệm tiếp nối liền được vãng sanh, nhưng cần phải dùng tâm chí tín, tự hạn định số lượng mà niệm sẵn khiến cho thành tánh, thiện căn kiên cố và mời bạn đồng chí lúc lâm chung đến trợ niệm khiến mười niệm được thành. Ðủ thấy rõ mười niệm chẳng phải là chuyện dễ, xin hãy cẩn tuân chớ xem thường.

a. Một là hạnh chán lìa: Từ vô thỉ đến nay phàm phu bị ngũ dục trói buộc, luân hồi ngũ đạo, chịu đủ các khổ, chẳng khởi tâm chán lìa ngũ dục, chưa từng có kỳ ra. Vì thế, thường quán thân này: bất tịnh, hôi thối, chỉ khổ, không vui, sanh lòng chán lìa sâu xa. Ví dù chưa dứt được ngay chuyện mây mưa thì cũng dần dần sanh chán. Thực hành bảy thứ Bất Tịnh Quán thì sẽ sanh lòng chán lìa sâu xa những cảnh giới yêu thích, thân thể nam, nữ v.v… Nếu có thể thường quán bất tịnh như thế thì dâm dục phiền não dần dần giảm thiểu. Lại thực hành các phép quán Thập Tưởng như kinh đã giảng rộng. Lại còn phát nguyện, nguyện ta vĩnh viễn xa lìa tam giới tạp thực, hôi thối, máu mủ bất tịnh, đam hoang ngũ dục, thân thể nam nữ, nguyện được Tịnh Ðộ Pháp Tánh Sanh Thân. Ðấy là hạnh Nhàm Chán.

b. Hai là hạnh Hân Nguyện. [Hạnh Hân Nguyện] lại gồm hai điều:

b.1. Một là trước hết phải hiểu rõ cầu sanh Tịnh Ðộ là vì muốn dẹp khổ cho hết thảy chúng sanh, liền tự suy nghĩ: Ta nay không sức cứu khổ chúng sanh nên vì thế cầu sanh Tịnh Ðộ, thân cận chư Phật. Nếu chứng Vô Sanh Nhẫn thì mới thể cứu khổ cho chúng sanh đời ác.

b.2. Hai là quán những sự trang nghiêm trong cõi Tịnh Ðộ kia, tâm thích thú nguyện cầu, thường hành Niệm Phật Tam Muội và thí, giới, tu v.v… hết thảy các thiện hạnh đều hồi thí hết thảy chúng sanh, đồng sanh cõi kia, quyết định được sanh. Ðấy là Hân Nguyện Môn.
Nhận định:
Từng nghe cổ đức nói: “Nếu ai vào lúc lâm chung có chút tình thức dù bằng hạt cải nghĩ đến thế giới Sa Bà thì trọn chẳng thể sanh về Tịnh Ðộ”. Ðại Sư là hậu thân của Phật Thích Ca, chỉ dạy hai môn Ưa, Chán, thật là cách đối trị khéo léo. Xin hãy tin Sa Bà là khổ, Tịnh Ðộ đáng quay về. Ưa chán quyết liệt thì lúc lâm chung sẽ tự chẳng còn tơ hào tình thức nghĩ đến thân hay thế giới này mà chướng ngại vãng sanh.
21. Trích dẫn Thích Tịnh Ðộ Quần Nghi Luận của đại sư Hoài Cảm đời Ðường
* Chí tâm niệm Phật là hạnh lành nơi ý nghiệp, xưng danh hiệu Phật là hạnh lành nơi khẩu nghiệp, chắp tay lễ Phật là hạnh lành nơi thân nghiệp. Do ba thiện nghiệp hạnh ấy có thể diệt được trọng tội trong tám mươi ức kiếp sanh tử. Hạnh, nguyện hỗ trợ nhau liền được vãng sanh.

* [Về chuyện] Niệm Phật trong thất tối, tuy không có Thánh Giáo [làm căn cứ], nhưng người mới học nên dùng nhà tối để dứt tuyệt các sự thấy, nghe, tâm bỏ các duyên, chuyên nhất niệm Phật, dễ đắc tam muội. Như trong lúc đang ở trong thất niệm Phật mà có chút tia sáng chiếu vào thất tối ấy thì tâm liền duyên theo đó, tư duy ào ạt nổi lên. Nếu như dứt tuyệt ánh sáng đó sẽ nhất tâm bất loạn. Kẻ học phải biết điều này, chớ bỏ phí pháp ấy. Do vì hạng sơ học tâm rong ruổi ngũ dục, vin nắm sáu trần; nếu chẳng ép mình vào trong thất tối thì không cách nào thành tam muội nổi! Sau khi học thành tựu rồi thì tùy ý mà dùng, chẳng phân biệt là tối hay sáng, thường thấy được Phật, nào còn phải nhọc sức thực hành niệm Phật trong nhà tối.

- Một là Thông Nhân như ba bậc vãng sanh trong kinh Vô Lượng Thọ đều phải phát Bồ Ðề tâm và phải tu đủ ba phước Tịnh nghiệp theo như Quán kinh thì mới được vãng sanh.

- Hai là Biệt Nhân gồm có sáu thứ:

1. Một là phải riêng niệm danh hiệu A Di Ðà Phật. Một là tâm niệm, hai là khẩu niệm.

1.1. Tâm niệm lại gồm có hai loại: một là niệm Phật sắc thân, hai là niệm Phật trí thân.

1.2. Khẩu niệm là nếu tâm vô lực thì phải dùng miệng để hỗ trợ, dùng miệng dẫn tâm khiến chẳng tán loạn như kinh dạy: “Nếu ai niệm A Di Ðà Phật đến trăm vạn lần thì quyết định được sanh về thế giới Cực Lạc”. Nếu có thể chuyên tâm niệm Phật trong bảy ngày thì niệm được cả trăm vạn lần. Do vì nghĩa này, các kinh hay khuyên niệm Phật bảy ngày.

2. Hai là phải lễ bái. Hướng thẳng về Tây, tưởng đức A Di Ðà Phật như đối trước mắt, nghiêm trì hương, hoa, miệng xưng danh hiệu Phật, năm vóc gieo xuống đất, đôi ba lượt dập đầu nguyện sanh về cõi ngài.

3. Ba là phải tán thán A Di Ðà Phật: [khen ngợi] sắc hoặc tâm, hoặc y báo, hoặc chánh báo, [tưởng Phật] hoặc đứng hoặc ngồi, nhìn thẳng về phương Tây như Phật đang ở ngay trước mắt, nhất tâm tán thán, nguyện sanh Tịnh Ðộ.

4. Bốn là phải phát nguyện cầu sanh Cực Lạc. Hoặc nguyện chúng sanh vãng sanh, hoặc nguyện Thích Ca đưa đi, hoặc nguyện Di Ðà đến đón, hoặc nguyện thường dạo chơi cõi Tịnh, hoặc nguyện vĩnh viễn lìa khỏi thân sanh trong thai, hoặc nguyện lâm chung [Phật đến] an ủi, hoặc nguyện chánh niệm hiện tiền. Tùy tâm phát nguyện những điều như thế.

5. Năm là phải quán sát y báo và chánh báo của Tây Phương. Theo đúng như mười sáu pháp quán trong Quán kinh, mỗi thứ đều quán sát, hễ thành tựu được một pháp quán nào thì nhất định được vãng sanh.

6. Sáu là phải hồi hướng:

6.1. Một là đem công đức của chính mình hồi hướng để chúng sanh cùng sanh về Tịnh Ðộ.

6.2. Hai là đem tất cả công đức từ vô thỉ đến nay và tất cả công đức trong một đời này dù ít hay nhiều, dù là phước hay trí thảy đều nguyện hồi hướng để cầu sanh Cực Lạc.

Hai nhân Thông, Biệt dành cho bậc thượng căn. Ðối với hạng trung, hạ, chỉ cần năm điều sau:

1. Một là sám hối ác nghiệp chướng đạo từ vô thỉ đến nay, chỉ sợ chúng gây trở ngại [việc vãng sanh] Tịnh Ðộ.

2. Hai là phải phát Bồ Ðề tâm. Nếu chẳng phát Bồ Ðề tâm, cứ một bề lánh khổ tìm vui, e chẳng được vãng sanh!

3. Ba là phải chuyên niệm danh hiệu A Di Ðà Phật. Cần phải trang nghiêm riêng một đạo tràng, thắp hương, rải hoa; phan, đèn đầy đủ, thỉnh một tượng A Di Ðà Phật bày trong đạo tràng, tượng quay mặt về Ðông, người hướng mặt về Tây, hoặc là bảy ngày hoặc mười ngày, giảm bớt ngủ nghê, trừ khử tán loạn, chỉ trừ khi đại tiểu tiện và lúc ăn uống, nhất tâm chuyên niệm. Hễ buồn ngủ liền đứng dậy niệm, chẳng cần phải lễ bái, đi nhiễu. Niệm Phật bảy ngày xong, ra khỏi đạo tràng, đi, đứng, nằm, ngồi, hễ rảnh lúc nào là niệm.

Thường niệm danh hiệu Phật có ba điều lợi ích:

3.1. Một là do thường niệm nên các ác giác quán rốt ráo chẳng sanh, cũng được tiêu nghiệp chướng.

3.2. Hai là do thường niệm nên thiện căn tăng trưởng và cũng gieo thành nhân duyên thấy Phật.

3.3. Ba là do thường niệm nên huân tập chín mùi, lúc lâm chung chánh niệm hiện tiền.

4. Bốn là cần phải quán sát tổng tướng của thế giới Cực Lạc: đất, ao, lầu gác, rừng cây như thế; A Di Ðà Phật: hoa tòa, tướng hảo, đồ chúng như thế, thuyết pháp như thế. Tổng quán như vậy nhất định được vãng sanh vì tam giới duy tâm.

5. Năm là với những công đức đã tạo dù trong quá khứ hay trong đời này đều phải phát nguyện hồi hướng để sanh về cõi Cực Lạc.

Nếu có thể thực hiện đầy đủ năm hạnh trên ắt sẽ vãng sanh, xin đừng ngờ nữa!

Như kinh đã nói: Nếu ai niệm Phật đến trăm ngàn lần thì quyết định được vãng sanh, chẳng luận là thượng, trung, hạ căn, chỉ cốt sao nhất tâm chuyên niệm nhiều hay ít, bất tất kiêm tu quán sát!

Ấn Quang đại sư minh thị: Pháp môn Bảo Vương tùy tức (niệm Phật theo hơi thở) chính là pháp môn nhiếp trọn sáu căn của ngài Ðại Thế Chí. Nếu chẳng chịu tuân theo pháp này thì khó thành tam muội. Nhưng Tùy Tức chẳng bằng lặng lẽ lắng nghe vì chẳng khéo niệm theo hơi thở sẽ mắc bịnh, còn lặng lẽ nghe thì quyết chẳng bị mắc bịnh. Xin hãy tận lực mà hành.

Nếu có thể nhân lúc tiếc nuối đó, buông bỏ ngay, phát sanh kiến giải tìm đến chốn của báu Ðại Thừa, lập thành tâm quyết định bất thối chuyển, như chiếc thuyền đã xuôi giòng, thuận gió lại thêm chèo chống thì há chẳng mau đến đích hay sao? Ðược như thế thì may mắn sao! Buông bỏ chỉ là buông bỏ nghiệp duyên thế gian, nào phải là buông bỏ tâm tinh tấn hiểu đạo đâu!

* Hãy nên quán sát đúng đắn hai cõi: khổ - vui, tịnh - uế. Ðối với hai cảnh đó, sanh hai tâm: một là tâm nhàm chán, hai là tâm vui ưa. Do nhàm chán cõi Sa Bà này nên có thể tùy thuận Chiết Môn của đức Thích Ca đã dạy; sanh tâm vui ưa nên có thể tùy thuận Nhiếp Môn đức Di Ðà đã chỉ. Ðối với hai môn đó, tinh tấn tu tập ngày đêm chẳng nghỉ.

Tùy thuận lời Phật dạy, đối với các cảnh sắc thanh cõi này tưởng là địa ngục, tưởng là biển khổ, nhà cháy. Ðối với các vật báu, tưởng là đồ gây khổ. Tưởng thức ăn, y phục như máu, mủ, da sắt. Ðối với quyến thuộc tưởng là quỷ Dạ Xoa, La Sát nuốt người. Cõi này lại sanh tử chẳng trụ, trường kiếp bôn ba, phiêu bạt, thật đáng chán lìa.

Từ nơi tri thức, kinh sách nghe đến nguyện lực, cõi nước trang nghiêm của đức Phật kia; trong mỗi niệm, nhắc nhở nghĩa lý ấy, sanh ý tưởng an ổn, tưởng là chốn có của báu, là gia nghiệp, là nơi giải thoát. Tưởng Di Ðà Như Lai, Bồ Tát, thánh chúng như cha mẹ nhân từ. Tưởng như cầu, thuyền tiếp dẫn. Tưởng trong khi sợ hãi, nạn gấp, hễ xưng danh [Phật, Bồ Tát] liền ứng hiện, mau đến cứu giúp; tưởng hễ nghĩ đến liền xuất ly. Công đức vô lượng như thế thật đáng vui ưa.

Nếu nhàm lìa chẳng sâu thì nghiệp hệ Sa Bà chẳng thoát; vui ưa chẳng tha thiết thì thắng cảnh Cực Lạc khó đạt. Muốn sanh Tịnh Ðộ, thành tựu Niệm Phật tam muội hãy thực hiện đầy đủ hai môn này để làm bước ban đầu phát khởi công hạnh vậy. Nếu có thể chán, ưa quyết liệt, viên tu Quán Huệ thì không những đã sanh mà còn được Thượng Phẩm nữa!

* Nếu là người xuất gia muốn tu Niệm Phật tam muội, muốn được thanh tịnh ba nghiệp, cởi mở oan kết sanh về Tịnh Ðộ lẽ nào chẳng dứt được việc giết hại để ăn uống đến nỗi lúc lâm chung tự bị chướng ngại? Kinh có dạy đầy đủ các giới, đầu tiên là dạy đoạn sát thì mới vẹn toàn các giới được. Tu tam muội ắt phải các giới thanh tịnh mới có thể thành được. Ví dù túc nghiệp sâu dầy, chẳng thể đoạn ngay được thì cũng nên bày các phương tiện để dứt bỏ. Giới đức tuy đủ nhưng nếu chẳng giữ cho thân tâm lặng định, dứt các kỹ năng, tạp thuật thế gian, cho đến nếu như chẳng trừ sạch hết thảy ý niệm phân biệt dù thiện hay ác thì làm sao có thể nhất tâm tu tam muội này được? Tam muội bất nhất, vãng sanh bằng cách nào?

Tinh tấn là chẳng bị bát phong thế gian²³ làm lui sụt. Lại chẳng bị thân tâm dị kiến, hết thảy bịnh duyên lớn nhỏ khiến hạnh lười nhác. Nếu do túc nghiệp sai sử khiến hạnh khiếm khuyết thì hãy nên nhất tâm tụng Bạt Nhất Thiết Nghiệp Chướng Căn Bản Ðắc Sanh Tịnh Ðộ Ðà Ra Ni: Trì một biến trừ được tất cả hết thảy các tội ngũ nghịch, thập ác… nơi thân. Trì mười vạn biến liền được chẳng quên mất Bồ Ðề tâm. Trì hai mươi vạn biến khiến mầm Bồ Ðề nảy sanh. Trì ba mươi vạn biến thì A Di Ðà Phật thường trụ trên đảnh, quyết sanh Tịnh Ðộ.

* Sao gọi là Chánh Hạnh? Hạnh là phải sao cho thân tâm thanh tịnh. Vào đạo tràng, trước hết phải quán mình cùng hết thảy chúng sanh suốt tột cõi hư không thường ở trong biển lớn sanh tử, không nơi quay về, không được cứu vớt, nếu chẳng làm cho họ đều được giải thoát hết thì gọi là Chánh Hạnh sao được? Bởi đấy, coi oán lẫn thân bình đẳng, khởi tâm đại bi như hư không che chở khắp cả.

Tiếp đó, xét kỹ chánh hạnh niệm Phật của các vị tiên hiền, chọn lấy chốn tịch tịch, tự nhiên, chọn cuộc đất từ trước chưa từng nhiễm uế. Ðối với phí tổn thì trước hết phải dốc sạch hết của sở hữu rồi mới có thể xin người khác [giúp cho]. Ðúng như pháp kiến lập đạo tràng sao cho cực nghiêm tịnh. Ðem hết thảy tất cả thiện căn từ vô thỉ hồi hướng cho khắp tất cả chúng sanh sanh về Tịnh Ðộ, trang nghiêm hạnh nguyện. Ngay khi đó, ba tâm (thâm tâm, chí thành tâm, hồi hướng tâm) phát khởi trọn vẹn. Năm vóc gieo xuống đất, quán Phật tướng hảo, hồ quỳ chắp tay, vận tâm duyên khắp hết thảy chúng sanh và thân mình đây: “Từ xưa đến nay trôi nổi chẳng ngừng, thật đáng đau đớn!” Buồn bã khóc lóc cầu Phật rủ lòng từ, mổ bụng rửa ruột, phát lộ tội lỗi. Ngày đêm sáu thời định kỳ luyện hạnh.

Nếu vì chướng sâu chưa cảm ứng được thì lấy đến lúc chết làm kỳ hạn, trong suốt khoảng thời gian ấy chẳng có sát na nào nghĩ đến ngũ dục thế gian. Nhất tâm như thế ắt được vãng sanh. Nếu căn cơ chẳng xứng, hạnh thù thắng khó toàn thì cũng nên ở nơi tịnh thất, sao cho trong ngoài sạch làu, tùy ý lập hạnh, lễ Phật, sám hối. Hoạch định mỗi ngày [thời khóa] mấy lượt, tinh tấn nhất tâm, thề chẳng hối hận giữa chừng: hoặc chuyên trì chú, hoặc chỉ chấp trì danh hiệu, một dạ cầu vãng sanh. Nếu được thấy tướng hảo thì biết là tội diệt duyên sâu, cũng sẽ sanh về cõi ấy.

Lại có người chưa thể đoạn sạch duyên đời thì cũng nên tu điều lành thế gian, tin tưởng chắc chắn vào cõi Cực Lạc chẳng nghi, niệm niệm luyến mộ chẳng quên. Ðối với những hạnh môn đã nói ở trên, tùy ý tu tập. Trong bốn oai nghi, lấy đó làm chỗ quy hướng. Tiếp xúc cảnh liền thấu hiểu uyên nguyên của nó, gặp việc tận lực dùng phương tiện thì lúc lâm chung cũng sẽ được sanh cõi kia. Tuy các hạnh có tỏ tường hay đại lược nhưng pháp lực của chúng vốn đồng; nhưng do giữ tâm hoãn đãi hay mau chóng nên Phật cũng sẽ ứng hiện chậm hay mau.
* Nếu đang đi trên đất khách hay không ở cố định một nơi thì bất tất phải trang nghiêm đạo tràng, chỉ một bề thanh tịnh thân tâm. Áo mặc thì tùy phận mặc lấy áo sạch đẹp nhất, hương đèn dù có hay không cũng chẳng sao. Nếu là chỗ có tượng hay đem tượng theo bên mình thì nên miệng tụng, thân lễ, đối trước tượng mà tu. Nếu không có tượng Phật thì hoặc là đối trước quyển kinh, hoặc chỉ hướng về Tây lễ vọng; hoặc chỉ trừ hướng Ðông ra, lễ về phương nào cũng được.

Nếu đang đi đường hay ngồi thuyền và hết thảy các việc động dụng nuôi thân bất đắc dĩ chẳng thể bỏ được thì cùng làm cả thế sự lẫn Phật sự. Tiếng tụng niệm tuy tùy theo cảnh người tốt xấu mà niệm to hay nhỏ, niệm trầm tiếng nhưng rõ ràng, niệm nhè nhẹ nhưng chắc chắn, cốt sao người hai bên chỉ nghe loáng thoáng. Chẳng được nói nhiều với người khác. Những lúc khác thì phải nên ngồi một mình, đi một mình, xa lìa ồn tạp và chỗ xúm xít tán nhảm, giỡn cười, ca vịnh khiến người quên mất các việc chánh niệm.

Ðêm đến, người yên, cảnh lặng, chính là lúc nên dụng công. Ðã coi sanh tử là việc lớn, há có nên mặc tình ngủ nghỉ? Dù gặp lúc lạnh buốt, nóng gắt cũng chớ cởi áo. Pháp phục, xâu chuỗi nên để chỗ gần. Khăn tay, nước sạch chẳng để xa chỗ mình ngồi. Tất cả những thứ cần đến đều nên sắp sẵn. Lại nên quán sát tín căn của người là sâu hay cạn, chẳng làm phiền người khác, chẳng làm cho người khác chán ngán. Ðối với những điều ấy đã không trở ngại rồi thì hãy khẽ lên tiếng niệm khiến cho thiên thần hoan hỷ giáng xuống hộ trì; quỷ, súc sanh nghe tiếng được giải thoát. Công đức ấy rất sâu!

Ðối với người lòng tin nông cạn, chớ khăng khăng khuyên tu. Ðối với người tin sâu, lại chẳng thể chẳng ngầm chỉ bảo khiến họ quyết tâm. Chẳng nên quy công về mình; như mùa Xuân tăng trưởng vạn vật nhưng chẳng thấy mình có công. Ở chỗ tạm bợ mà tiến tu thì gọi là tu hành trong nghịch cảnh, công còn lớn hơn nữa.

Nếu như có tu mà vô hiệu thì là do tín căn cạn mỏng, tu nhân chẳng thật, chưa từng lập hạnh, chưa gì đã muốn được người khác biết, trong tâm kiêu căng, ngoài thích phô trương để người khác cung kính cúng dường hòng được của cải. Thậm chí vọng ngôn thấy được tịnh cảnh, hoặc thấy tiểu cảnh và tướng lành trong mộng; chưa biết đúng sai đã toan giảng trước. Những bọn hèn kém như vậy ắt bị bè bạn ma mê hoặc, nguyện hạnh thối thất, lại đọa trong nẻo khổ sanh tử, chẳng nên dè dặt sao?

Dẫu có nghi thức trì tụng, sám nguyện trong đạo tràng cũng chẳng nên để người khác biết; nếu phải trình bày ra thì chỉ là chuyện bất đắc dĩ, há nên phô phang hình tích khiến cho quán hạnh bị bại hoại ư! Hãy nên tự xét kỹ điều ấy, kín đáo, chân thật ngầm tự hành, ôm lòng hổ thẹn, chẳng phô đức mình, tận cho đến lúc về nhà (vãng sanh) chẳng bị hai thứ ma mạnh bạo hay mềm mại làm lầm lạc!

Trong lúc tu tập, lúc túc chướng sắp diệt sẽ thấy vài tướng hảo nho nhỏ, nếu chẳng biết tích đức, khoe cho người khác biết thì hạnh mình lại bị vùi lấp. Bởi thế, ngài Huệ Viễn ba lần thấy thánh tượng mà lúc bình thời chẳng hề nói, chỉ trừ lúc lâm chung mới thố lộ thôi!

* Niệm Phật tam muội tuy mang tên là Nhất Hạnh, nhưng cũng nên lấy hết thảy vô lượng pháp môn thế gian, xuất thế gian, các hạnh công đức để làm trợ đạo thì chánh hạnh vãng sanh sẽ mau. Vì vậy, hết thảy các hạnh đều là vì Tịnh Ðộ mà tu, [đem công đức ấy] hồi hướng Cực Lạc thì đều được vãng sanh.

Hơn nữa, tam muội này thể tánh tuy viên, nhưng kiến giải nên rộng lớn, về hạnh nên thực hành trọn hết các điều khoản vi tế, vứt bỏ các điều bỉ ổi, tệ hại; thậm chí đối với tội nhỏ cũng đem lòng sợ hãi lớn lao. Lại nên có kiến giải Ðại Thừa, nhưng hạnh như người học Tiểu thừa. Kinh dạy: “Hiếu dưỡng phụ mẫu, phụng sự sư trưởng, từ tâm bất sát, tu thập thiện nghiệp, thọ trì Tam Quy, đầy đủ các giới, chẳng phạm oai nghi, phát Bồ Ðề tâm, tin sâu nhân quả, đọc tụng Ðại Thừa, khuyến khích hành giả”. Mỗi một câu trên là một pháp hạnh.

Lại nên gìn giữ tâm người, chớ khiến họ khoe khoang, ganh ghét, nên thân cận bạn lành, thưa hỏi bậc tiên giác (bậc đã giác ngộ trước), chẳng chấp vào sự hiểu biết của mình, chẳng cậy sở trường. Chí giữ nhẫn nhục, hành theo đúng kinh, nghe ngóng chánh pháp, chẳng hủy Tăng, Ni; dứt bỏ các sự lành tạp nhạp thế gian, chẳng tham danh lợi, xa lìa tà ác. Xử sự phải trung tín, quy điều lỗi về mình, hết sức thận trọng tránh nói thêu dệt, nhất tâm bất loạn, xem người khác như Phật, buông bỏ tài khéo, chỉ cầu vãng sanh, thân ắt thanh tịnh. Vô lượng thiện hạnh như thế đó đều phải nên tu tập để hỗ trợ chánh đạo.

Nếu lại có thể cắt bỏ tâm nhiễm thế gian, đối với hai cảnh yêu ghét không còn bị vướng vít, lặng tâm như nhất ắt sẽ sanh về Tịnh Ðộ.

* Vừa muốn hiểu thấu đáo Ðạo thì ma cảnh đã hiện trước, một điều lỡ tâm thì vạn thiện đều mất. Vì thế, căn cứ vào kinh, lập ra mười hạnh gây trở ngại lớn, đặt tên là Thập Bất Cầu Hạnh:

a. Một là nghĩ đến thân chẳng cầu không bịnh. Không bịnh thì tham dục sanh, ắt phá giới thối đạo. Biết tánh của bệnh là không, bệnh chẳng não được. Vì thế lấy bệnh làm thuốc hay.

b. Hai là ở đời chẳng cầu không nạn. Ðời không nạn thì kiêu ngạo, xa xỉ nổi dậy, ắt muốn đè ép hết thảy. Hiểu nạn vốn là vọng thì nạn cũng chẳng làm gì được. Vì thế hoạn nạn là giải thoát.

c. Ba là cứu xét tâm đừng cầu không chướng. Tâm không chướng thì học qua loa, chưa đắc đã nói là đắc. Hiểu chướng chẳng có cội rễ thì chướng tự lặng. Vì thế dùng ma chướng để tiêu dao.

d. Bốn là lập hạnh chẳng cầu không có ma sự. Hạnh không có ma sự thì nguyện chẳng kiên cố, ắt sẽ chưa chứng mà nói là chứng. Thấu hiểu ma là giả có, ma nhiễu sao nổi! Vì thế lấy quần ma làm pháp lữ.

e. Năm là mưu sự chẳng cầu dễ thành. Sự dễ thành thì chí khinh mạn, ắt sẽ xưng mình có tài. Hiểu rõ việc được thành là tùy theo nghiệp, chứ chẳng phải do tài năng. Vì thế lấy sự khó làm điều an vui.

g. Bảy là chẳng cầu người khác thuận thảo với mình. Người ta thuận thảo thì trong lòng [mình] sẽ kiêu căng, ắt chấp mình là phải. Chúng ta sống trong đời, người khác chỉ đáp trả mình. Vì thế lấy kẻ nghịch làm vườn rừng.

h. Tám là thí đức chẳng cầu mong được báo đáp. Làm điều công đức mà mong được báo chính là có ý đồ, muốn phô phang tiếng tốt. Hiểu rõ đức vô tánh mà cũng chẳng thật. Vì thế coi việc thí đức như bỏ đôi dép rách.

i. Chín là thấy lợi chẳng cầu được hưởng phần. Ðược hưởng phần lợi thì tâm si phát động, ắt bị tham lợi hủy hoại mình. Thấu rõ lợi vốn là không, chẳng vọng cầu lợi. Vì thế, coi lợi sơ bạc là phú quý.

j. Mười là bị chèn ép chẳng cầu kêu oan. Bị chèn ép mà kêu oan thì còn giữ lòng nhân ngã, ắt oán hận sẽ nẩy nở. Chịu đựng chèn ép, khiêm tốn thì sự chèn ép tổn thương gì được mình? Vì thế lấy việc bị chèn ép làm hạnh môn.

Như thế thì chịu đựng chướng ngại mà lại thành thông suốt, cầu thông suốt mà lại bị chướng ngại. Những chướng ngại ấy đều thành diệu cảnh. Bởi lẽ đó, đức Như Lai đắc Bồ Ðề đạo ngay trong chướng ngại. Dù là lũ La Sát, Ca Lợi hay bọn Ương Quật, Ðề Bà²⁶ đến tạo nghịch, Phật đều thọ ký, giáo hóa họ trở thành Phật, há chẳng phải là lấy cái nghịch kia làm cái thuận cho mình, lấy cái hủy báng của họ làm điều thành tựu cho mình ư?

Huống hồ, lúc thời bạc, thế ác, nhân sự dị thường, lẽ nào người học đạo không có chướng ngại! Nếu chẳng đã ở trước trong chướng ngại thì sao bài trừ nó cho được, khiến cho đại bảo của Pháp Vương vì đó bị mất đi, chẳng tiếc lắm ư!

Muốn sanh về Tịnh Ðộ, hãy nên tham cứu chơn thật, liễu ngộ đúng như pháp:

1.1. Một là hiểu rõ uế tức là hằng tịnh, chẳng xả tịnh.

1.2. Hai là nghe nói Tịnh Ðộ chẳng thể nghĩ bàn chẳng khiếp nhược.

1.3. Ba là biết trong Tất Cánh Không, nhân quả chẳng mất, dứt hết thảy pháp ác, chẳng làm ác nữa.

1.4. Bốn là biết là cõi kia chẳng đến, chẳng đi, cõi này cũng chẳng đến chẳng đi.

1.5. Năm là liễu ngộ thân lượng của Phật đầy khắp hư không, thân lượng của chúng sanh cũng đầy khắp hư không.

1.6. Sáu là nghe các hạnh trong vô lượng a tăng kỳ kiếp chẳng kinh sợ.

1.7. Bảy là tu thập thiện, tam phước, chẳng trụ nhân, thiên.

1.8. Tám là như sau khi thức giấc, nhớ lại việc trong mộng, chẳng còn có kiến giải hữu, vô.

1.9. Chín là như mắt thấy cố hương, tin hay không tin đều bất khả đắc.

1.10. Mười là biết pháp vô ngã, thuận tánh lợi sanh thẳng đến khi thành Phật không nhàm mệt.

Bồ Tát nhập môn này rồi, thành tựu bạch pháp, tùy ý được sanh.
2. Tịnh Tín môn:

Nếu như tu hành mà chưa thể đốn ngộ thì nên trồng sâu tín căn, chẳng kinh, chẳng động.

2.1. Một là tin vào lời thành thật từ kim khẩu, quyết định sẽ sanh.

2.2. Hai là tin tự tâm rộng lớn vì có đủ các công đức thanh tịnh như vậy.

2.3. Ba là tin nhân quả như hình với bóng vì chúng quyết định đi theo nhau.

2.4. Bốn là tin hình chất và tâm thức của thân này và hết thảy thế giới kiến lập như ánh nắng dợn, như hoa đốm trên không vì vô sở hữu.

2.5. Năm là tin đời ác ngũ trược, nóng lạnh khổ não, uế tướng hun đốt, chẳng thể ở nổi một khắc.

2.6. Sáu là tin hết thảy pháp duy tâm như nhớ đến trái mơ thì lưỡi có vị chua vậy.

2.7. Bảy là tin niệm lực chẳng thể nghĩ bàn như nghiệp lực.

2.8. Tám là tin thai sen chẳng thể nghĩ bàn giống như bào thai vậy.

2.9. Chín là tin Phật vô lượng thân, vô lượng thọ, vô lượng quang chẳng thể nghĩ bàn như thân con kiến, như tuổi phù du, như ánh đom đóm, đồng nhất bất khả tư nghị.

2.10. Mười là tin thân này quyết định sẽ chết.

Nếu đầy đủ tín căn như thế thì giở chân, hạ chân không chi là chẳng niệm Phật.
3. Tịnh Quán môn:

Chúng sanh vô thỉ cấu uế khắp hết thảy pháp; tu Tịnh nghiệp thì phải kèm thêm các thứ quán hạnh để gọt giũa tập khí hòng làm phương tiện vãng sanh.

3.1. Một là tịnh quán: quán Phật tướng hảo như Quán kinh đã dạy.

3.2. Hai là bất tịnh quán: quán thân bất tịnh, khí thế gian bất tịnh, sanh lòng chán lìa.

3.3. Ba là vô thường quán: quán hết thảy pháp vô định; như cùng một sắc đẹp, kẻ dâm thấy thì vui, kẻ nữ ghen ghét trông thấy đâm khổ; người tu quán hạnh quán thấy như các thứ nhơ ác, dị loại xem như gỗ đất.

3.4. Bốn là hòa hợp quán: quán thân này, thế giới này, sự thấy nghe hay biết này giống như tích gỗ làm nhà, tích màu để vẽ, chẳng có thật thể.

3.5. Năm là đối trị quán: quán trên thân, kiết sử nào nặng nề nhất, nên dùng pháp nào để đối trị.

3.6. Sáu là tàm hối quán: quán hết thảy chúng sanh từ vô lượng kiếp đến nay cùng ta làm cha mẹ, anh em, chị em, con cái, dâm độc lẫn nhau chẳng hề hay biết cho nên sanh lòng hối hận lớn lao.

3.7. Bảy là niệm niệm quán: quán trong hết thảy thời, có mấy lúc là tâm niệm Phật, mấy lúc nào tâm lợi lạc chúng sanh, mấy lúc tâm nhơ sạch chộn rộn.

3.8. Tám là bình đẳng quán: quán hết thảy sắc và một sắc không có đẹp, xấu; hết thảy thanh, một thanh không có khen, chê; hết thảy thọ, một thọ không có ân, cừu; hết thảy nghĩa, một nghĩa không có cạn, sâu.

3.9. Chín là vi tế quán: quán Phật niệm, pháp niệm khởi thì sẽ đến đâu, đi thì trụ ở đâu?

3.10. Mười là pháp giới quán: quán một sợi lông, một hạt bụi, một nhánh cỏ, một cây đều có đủ vô lượng cõi Phật thanh tịnh.

Nếu lúc hành các pháp quán này thì lấy pháp quán thứ nhất là Tịnh Quán làm chủ, chín pháp kia làm bạn.

4. Tịnh Niệm môn:

Pháp niệm Phật mang tên Nhất Hạnh tam muội, nếu niệm tản mạn thì tam muội chẳng thành.

4.1. Một là nhiếp tâm niệm: Ðối với hết thảy chỗ, nhiếp niệm chẳng quên, dẫu cho ngủ mê cũng hệ niệm trong giấc ngủ, niệm chẳng bị gián cách, chẳng có niệm khác.

4.2. Hai là dũng mãnh niệm: như kẻ háo sắc nghe dâm nữ ở đâu dù núi hiểm, suối sâu, nẻo lân, hang quỷ cũng mò đến chẳng hãi.

4.3. Ba là thâm tâm niệm: như biển cả sâu rộng vẫn mò đến tận đáy, đường giác xa vời, chưa đến nơi chẳng nghỉ.

4.4. Bốn là quán tưởng niệm: trong niệm niệm thấy ba mươi hai tướng, tám mươi tùy hình hảo.

4.5. Năm là tức tâm niệm: dứt bặt hết thảy tâm cầu danh, tâm mong quan chức, dục tâm, thế gian tâm, tham luyến tâm, tâm hợm hĩnh, cao ngạo, tâm ngăn trở, tâm nhân ngã thị phi mà niệm Phật.

4.6. Sáu là bi đề niệm: Mỗi một khi tưởng đến Phật, lông trên thân dựng cả lên, ngũ tạng như toạc ra, như con thơ lìa mẹ hiền vậy.

4.7. Bảy là phát phẫn niệm: như kẻ cô đơn, nghèo đói lại thi rớt, như kẻ cậy tài gặp cảnh tịch mịch, mỗi phen nghĩ đến chẳng muốn sống nữa.

4.8. Tám là nhất thiết niệm: thấy, nghe, hay, biết và lỗ chân lông, cốt tủy, không chỗ nào chẳng niệm Phật.

4.9. Chín là tham cứu niệm: niệm Phật một tiếng liền nghĩ tiếng niệm ấy đi về đâu.

4.10. Mười là Thật Tướng niệm: Chẳng dùng hữu tâm niệm, chẳng dùng vô tâm niệm, chẳng dùng hữu vô tâm để niệm, chẳng dùng phi hữu phi vô tâm mà niệm.

Ðấy là môn niệm Phật của bậc Thượng Phẩm. Nếu niệm như thế thì ngay trong đời này ắt được thấy Phật.
5. Tịnh Sám môn:

Muốn trừ trọng chướng hãy nên siêng sám hối:

5.1. Một là nội sám: sám hối tâm ý thức bất tịnh.

5.2. Hai là ngoại sám: Sám hối hết thảy sắc, thanh, hương bất tịnh pháp.

5.3. Ba là sự sám: Sám hối mười tám giới, hai mươi lăm cõi, tám vạn bốn ngàn các thứ trần lao kết sử gây chướng ngại việc học a tăng kỳ kiếp các hạnh nghiệp thấy Phật, lợi sanh.

5.4. Bốn là lý sám: Sám hối từ khi nhập đạo đến nay, những cuồng giải sở đắc, những kinh luận đã học, những nghĩa sâu thẳm đã nghe, các bịnh: Làm, Ngưng, Nhậm, Diệt v.v… chướng ngại Phật vô lậu trí.

5.5. Năm là quá khứ sám: Sám hối các hắc nghiệp: giết, trộm, dâm, dối đã tạo từ đời vô thỉ đến nay, mỗi mỗi đều sám hối.

5.6. Sáu là vị lai sám: Hết thảy pháp ác ngày nay đã dứt, tột cùng đời vị lai vĩnh viễn chẳng tái phạm nữa.

5.7. Bảy là hiện tại sám: Sám hối trong đời hiện tại, sanh, lão, bệnh, tử, các thứ khổ nghiệp, phiền não nghiệp, nghiệp giở chân, hạ chân, nghiệp há miệng, động tâm, hết thảy vi tế chẳng thể tính kể nghiệp.

5.8. Tám là sát na sám: Trong một niệm có chín mươi sát na, một sát na có chín trăm lần sanh diệt; cứ một sanh diệt là một lần sám hối.

5.9. Chín là cứu cánh sám: Trong địa vị Ðẳng Giác có một phần vô minh nên tẩy rửa trọn vẹn.

5.10. Mười là pháp giới sám: Trong pháp tánh không ta, không người, khắp vì hết thảy chúng sanh trong quá khứ, vị lai, hiện tại mà sám hối.

Nếu có thể sám hối chân thật như thế thì hết thảy chướng ngại ắt bị tiêu diệt, chẳng lìa đạo tràng mà được thấy chư Phật.
6. Tịnh Nguyện môn:

Tu Tịnh Ðộ phải nên phát đại nguyện.

6.1. Một là chẳng vì phước điền mà nguyện, nguyện vì che chở hết thảy chúng sanh mà sanh Tịnh Ðộ.

6.2. Hai là chẳng vì quyến thuộc mà nguyện, nguyện coi sóc hết thảy nhà Như Lai mà sanh Tịnh Ðộ.

6.3. Ba là chẳng vì bịnh khổ mà nguyện, nguyện chữa các thứ ghẻ vô minh của hết thảy chúng sanh mà sanh Tịnh Ðộ.

6.4. Bốn là chẳng vì làm Chuyển Luân Vương mà nguyện, nguyện chuyển pháp luân của các đức Như Lai, làm đại pháp vương mà sanh Tịnh Ðộ.

6.5. Năm là chẳng vì Dục Giới mà nguyện, nguyện lìa hết thảy ngũ dục vi diệu mà sanh Tịnh Ðộ.

6.6. Sáu là chẳng vì Sắc Giới mà nguyện, nguyện lìa hết thảy Thiền chấp mà sanh Tịnh Ðộ.

6.7. Bảy là chẳng vì Vô Sắc Giới mà nguyện, nguyện dứt hết thảy vi tế lưu chú, chứng thân vô lượng tướng hảo mà sanh Tịnh Ðộ.

6.8. Tám là chẳng vì Thanh Văn, Bích Chi Phật mà nguyện, nguyện dùng phước trí nhị nghiêm để lợi lạc hết thảy thế giới chúng sanh mà sanh Tịnh Ðộ.

6.9. Chín là chẳng vì một thế giới, ngàn thế giới mà nguyện, nguyện chịu khổ thay cho vô ương số thế giới, cứu chúng sanh trong hết thảy thế giới mà sanh Tịnh Ðộ.

6.10. Mười là chẳng vì một cho đến ngàn a tăng kỳ kiếp chúng sanh mà nguyện, nguyện chịu khổ thay cho vô lượng, vô số a tăng kỳ kiếp hết thảy chúng sanh, cứu hết thảy chúng sanh mà sanh Tịnh Ðộ.

Nếu có thể phát đại nguyện như thế thì trong sát na cuối cùng, quyết định sẽ đúng như trong phẩm Phổ Hiền Hạnh Nguyện đã dạy, sẽ biết đại nguyện ấy làm minh sư dẫn về Cực Lạc.
7. Tịnh Giới môn:

Hết thảy tịnh pháp đều lấy Giới làm nền tảng. Giới đứng đầu các thiện pháp, là cửa để vào cõi tịnh.

7.1. Một là xan tham giới: Thực hành hai pháp bố thí tài thí và mạng thí chẳng yêu tiếc.

7.2. Hai là hủy cấm giới: Trì trọn vẹn ngũ giới, luật nghi giới cho đến Vô Lậu Giới.

7.3. Ba là sân nhuế giới: Dùng nhẫn để điều tâm và thân, khẩu. Nếu gặp phải ác khẩu, dao, gậy làm hại thì chỉ nên suy nghĩ pháp nghiệp nhân duyên, coi như đền trả, coi như đạo sư, tưởng như gió rét, lạnh, nóng.

7.4. Bốn là phóng dật giới: Ðường hiểm sanh tử không chỗ để phóng dật. Như người bưng bát dầu đầy, như đi trên dây, chẳng được liếc ngoái tả hữu cũng như nghĩ đến chuyện gì khác.

7.5. Năm là tán loạn giới: Gom giữ các căn, dứt các duyên cảnh như giữ ngọn đèn trước gió, như ngăn chim sống.

7.6. Sáu là ngu si giới: Dùng trí huệ phá các mê mờ.

7.7. Bảy là kiêu mạn giới: Chẳng nên cậy tài biện luận, ngộ giải, tranh luận rồi hợm hĩnh, kiêu căng. Hết thảy sở đắc như bụi trên đất, như chất dơ đóng trên mặt gương, chẳng thể cậy chất dơ này để coi thường chất dơ khác!

7.8. Tám là phú tàng giới: Chư Phật, Bồ Tát, thần minh ở khắp mọi nơi, chẳng thể giấu giếm được; giống như giữa ban ngày trốn bóng, giữa trận sóng tránh ướt chẳng thể nào được.

7.9. Chín là vô ích giới: Phải nên xa lìa hết thảy trò bỡn cợt, thi văn, trần duyên, chuyện giải thoát vô ích nơi cửa miệng!

7.10. Mười là chẳng trụ giới: Trì giới như trên chỉ là để sanh Tịnh Ðộ, lợi lạc chúng sanh, chẳng cầu được ngợi khen và các quả nhân, thiên, Nhị Thừa.

Bồ Tát hành các tịnh giới như thế thì có thể nhiếp chúng sanh sanh về Tịnh Ðộ.
8. Tịnh Xử môn:

Người học đạo đã có chí xuất trần thì hãy nên bỏ các chốn ác:

8.1. Một là chỗ phồn hoa huyên náo.

8.2. Hai là chốn ca lầu, tửu quán.

8.3. Ba là chỗ nóng bức, hun đốt.

8.4. Bốn là chốn bàn luận việc triều chánh.

8.5. Năm là chỗ ân ái trói buộc và chỗ thường đi chơi quen.

8.6. Sáu là thi đàn, văn xã, đua văn, kén ý.

8.7. Bảy là chỗ châm chọc cổ kim, sánh dài, đua ngắn.

8.8. Tám là chỗ giảng đạo học vô nghĩa vị.

8.9. Chín là chốn khoe khoang hiểu biết, đấu danh tướng, tiểu trí kiêu căng.

8.10. Mười là chỗ cuồng giải tông thừa, bàn xằng đốn ngộ, khinh thị giới luật.

Nhiễu đạo như thế có khác gì ma, vì vậy phải nên xa lìa. Nếu lìa được hết thảy các chỗ như vậy thì hết thảy đạo nghiệp sẽ hoàn thành.
9. Tịnh Lữ môn:

Hết thảy ngộ cơ nếu chẳng nhờ bạn bè thì chẳng thể phát khởi được. Hết thảy pháp ác nếu không bạn thì chẳng dứt được. Hành đạo cầu bạn thì phải phân biệt nghiêm nhặt bạn tịnh, bạn uế. Hãy nên thân cận:

9.1. Một là bạn nhàn nhã chốn núi rừng vì có thể dứt tâm thô tháo.

9.2. Hai là bạn nghiêm trì giới luật vì có thể làm cho lãnh đạm các dục

9.3. Ba là bạn trí huệ rộng lớn vì có thể khiến thoát khỏi bến mê.

9.4. Bốn là bạn tổng trì văn tự vì có thể dứt nghi nan.

9.5. Năm là bạn tịch mịch, khô khan vì có thể tấn, thủ điềm tĩnh.

9.6. Sáu là bạn khiêm tốn, nhẫn nhục vì có thể tiêu trừ ngã mạn.

9.7. Bảy là bạn thẳng tính nói thật vì có thể ngăn dè các ác.

9.8. Tám là bạn dũng mãnh, tinh tấn vì có thể mau đạt đạo quả.

9.9. Chín là bạn khinh tài, thích bố thí vì có thể phá lòng keo kiệt lớn lao.

9.10. Mười là bạn nhân từ thương yêu muôn vật, chẳng tiếc thân mạng vì có thể dẹp tan chấp trước ta người.

Nếu không có bè bạn thanh tịnh như vậy thì hãy nên lánh người, ở một mình, tự lo đạo nghiệp, lấy tượng làm thầy, lấy kinh làm bạn. Còn những bọn cười giỡn khác tuyệt chẳng giao du.
10. Bất Ðịnh Tịnh môn:

Căn khí chúng sanh lợi độn chẳng đồng. Các pháp như trên thì hạng thượng căn lợi khí mới làm trọn đủ nổi. Ðức Như Lai có phương tiện lạ, mở ra môn cửu phẩm, phân thành ba hạng tu tập: thượng, trung, hạ.

10.1. Một là hoặc hiểu Nghĩa Ðế, nhưng chưa hoàn toàn dẹp nổi hoặc chướng, hay là chẳng hiểu sâu nhưng có thể đọc tụng các kinh.

10.2. Hai là hoặc chỉ theo lời nói mà tin, hoặc do người khác mà tin, hoặc lâm cảnh bần cùng, mang nhục mà tin.

10.3. Ba là hoặc quán tượng vàng, hoặc tùy ý quán một tượng.

10.4. Bốn là hoặc sáng sớm mười niệm, trăm niệm, cho đến ngàn niệm.

10.5. Năm là hoặc sám hối các tập khí thô trọng và các nghiệp bất thiện.

10.6. Sáu là hoặc vì sợ sanh tử, hoặc gặp nạn khổ, phát nguyện vãng sanh, nhưng chẳng được phát nguyện hưởng các phước đức cõi trời, cõi người.

10.7. Bảy là hoặc chỉ giữ ngũ giới, bát giới, cho đến chỉ không giết, trộm, dâm, dối.

10.8. Tám là nếu chẳng thể lìa sạch hết thảy chốn ồn ào thì lúc nào cũng chỉ sanh tâm nhàm lìa.

10.9. Chín là nếu là người vướng bận các pháp thế gian, chưa thể đoạn ngay thì chẳng nên thuận theo chúng.

10.10. Mười là chỉ có mười niệm vào lúc lâm chung.

Ðối với các pháp như trên, nếu có thể chí tâm thọ trì một pháp thì đều được vãng sanh, nhưng chẳng được tin ngờ lẫn lộn. Nếu có nghi thì hết thảy các hạnh đều chẳng thành tựu.
Nhận định:

Mười môn tu trì của luận này bao trọn hết thảy pháp môn Niệm Phật. Luận Bảo Vương chép: “Niệm danh Phật ắt thành tam muội”, bất tất phải cầu khai ngộ hoặc quán tưởng, tham cứu, cũng chẳng bất tất phải miễn cưỡng tìm tòi tịnh xứ, tịnh lữ, chỉ cần dứt các tâm danh lợi v.v… Ðối với hết thảy chỗ huyên náo, tâm sanh chán lìa, đừng tùy thuận người còn vướng víu trong pháp thế gian, nên sanh tín, phát nguyện, nghiêm trì tịnh giới, nhiếp tâm niệm Phật, nguyện dốc lòng nhẫn đốn siêu ba a tăng kỳ.

(Bửu Quang tự đệ tử Như Hòa dịch xong ngày 03 tháng 03 năm 2003)

Tôi nay ứa lệ máu, dập trán, ai cáo người đời: chẳng dám bức các vị ăn chay, trước chỉ khuyên nên tránh giết. Nhà giới sát thiện thần thủ hộ, tai hoạnh tiêu trừ, tuổi thọ dài lâu, con cháu hiền hiếu, cát tường đủ thứ, khó thuật trọn nổi. Nếu còn tùy sức phóng sanh, lại thêm niệm Phật, chẳng những phước đức tăng trưởng, ắt còn tùy nguyện vãng sanh, mãi thoát luân hồi, lên bậc Bất Thối.

Các nhân giả có duyên gặp lời này, xin hãy hồi tâm, quyết chí thọ trì, chớ sanh nghi hối. Nếu chưa làm được, hãy chuyển cho người khác thì công đức cũng vô lượng.
Nhận định:
Chẳng kết mối nợ oan nghiệt thì lâm chung không chướng ngại. Xin tất cả các đồng đạo niệm Phật hãy giới sát, phóng sanh để vãng sanh khỏi bị chướng duyên.


NIỆM PHẬT PHÁP YẾU

QUYỂN THỨ TƯ


NHỮNG ĐIỀU CẦN BIẾT VỀ NIỆM PHẬT
Niệm Phật Pháp Yếu

Quyển thứ tư