HOẠT ĐỘNG 3: TẠI SAO TRI THỨC BẢN ĐỊA CÓ VAI TRÒ QUAN TRỌNG?

Người Penan ở vùng nông thôn Brunei rất coi trọng rừng. Điều này được thể hiện trong nhận thức của họ về môi trường rừng, đặc biệt là quan niệm phổ biến “Molong³”, về bảo tồn nguồn tài nguyên thiên nhiên. “Molong” cho người Penan một ý thức quan tâm và bảo vệ các nguồn tài nguyên rừng. Điều đó liên quan đến việc khai thác rừng có chừng mực và trách nhiệm, để những nguồn tài nguyên đó tiếp tục được duy trì ổn định cho thế hệ tương lai. Sự tham lam không có chỗ trong những người Penan. Trong thực tế, điều này có nghĩa là khi họ thu hoạch một bó cọ Sago hoặc mây, họ chỉ sử dụng thân cây trưởng thành, và để lại các cành non trẻ cho thu hoạch sau vài năm nữa.

Những người Penan cũng rất tôn trọng và bảo vệ các loài cây họ Dầu (Dipterocarpaceae), giống cây có hạt mà heo rừng ăn. Họ không làm nhiễm bẩn các con sông bởi vì họ biết rằng những loài cây mọc ven bờ là thức ăn của heo rừng. Họ đồng thời cũng để cho heo rừng được chia sẻ cây cọ Sago⁴ và bảo vệ những cây cho hạt mà heo rừng ưa thích. Người Penan rất sợ những người chặt rừng bừa bãi trong khu rừng của họ vì e ngại rằng điều này sẽ làm nguy hại đến nguồn cung cấp thực phẩm của họ. Đối với người Penan, rừng dường như là tất cả mọi thứ. Họ có sự đồng cảm và lòng biết ơn đối với rừng vì rừng là nguồn cung cấp lương thực, vật liệu xây dựng, thuốc chữa bệnh và nguyên liệu thủ công cho họ. Rừng là thế giới của họ, Họ sinh sống một cách hài hòa với rừng và luôn kiên quyết bảo vệ rừng.

Cho đến thế kỉ 20, người Kedayan đã có truyền thống làm nông nghiệp luân canh, chặt, đốt và trồng lúa nương trên những sườn đồi liền kề nhau năm này qua năm khác. Vùng nông thôn của Temburong, như Kampong Piasaw-Piasaw là một trong những ví dụ minh họa điển hình về những khu vực sử dụng phương pháp canh tác này. Ngày nay, một phần rộng lớn của vùng Temburong vẫn có rừng che phủ – đây là bằng chứng cho thấy người Kedayan không khai thác quá mức hoặc lạm dụng môi trường rừng của họ. Tóm lại, chính phương pháp sử dụng môi trường (đặc biệt là đất đai và rừng) một cách có hệ thống và hài hòa đã cho phép họ tiến hành những hoạt động kinh tế tương tự qua nhiều thế hệ để sản xuất thực phẩm và nguyên vật liệu, không chỉ để phục vụ nhu cầu của bản thân họ mà còn có dư thừa để bán cho những người không làm nghề nông khác.

Nguồn: Phỏng theo tài liệu của Burger, J. (1990) The Gaia Atlas of First Peoples: A Future for the Indigenous World, Penguin Books, Ringwood, p. 20. Và Ulluwishewa, R., Kaloko, A. and Morican, D. (1997) Indigenous Knowledge and Environmental Education, Paper presented at Environmental Education Workshop, University of Brunei, Darussalam, pp. 3-4.