- Vua Di-Lan hỏi bí tu-sĩ Dã-Hoà-La

010.- Vua Di-Lan hỏi bí tu-sĩ Dã-Hoà-La.

- Vẫn còn sớm quá để trở vào thành, chẳng có việc gì làm. Các khanh có biết vị đạo-nhơn hay sa-môn nào có thể cùng Ta bàn-luận về các Kinh khó chăng?

Viên quan hầu-cận tên là Triêm-Di-Lợi-Vọng-Quần tâu rằng:

- Bẩm có, có sa-môn tên là Dã-Hoà-La biết thật rõ-ràng về Kinh-đạo, có thể cùng Đại-Vương thảo-luận về các kinh khó.

Vương bảo Triêm-Di-Lợi đi thỉnh vị sa-môn ấy. Triêm tâu:

- Thật lành thay! Nhà vua muốn tương-kiến thì nên đi đến đó. Kẻ hạ-thần khỏi đi mời.

Triêm-Di-Lợi tâu lại lần nữa như thế. Vương liền ngồi xe, có năm trăm kỵ-sĩ cùng đi theo đến chùa.

Vương hội-kiến với Dã-Hoà-La, trước hỏi thăm sức khoẻ, kế đến an-tọa; năm trăm kỵ-binh cũng ngồi xuống. Vương liền hỏi Dã-Hoà-La:

- Vì lý-do nào mà Khanh đã rời bỏ vợ con, xuống tóc, cạo râu, mặc áo cà-sa, làm sa-môn vậy? Khanh cầu Đạo nào thế?

Dã-Hoà-La tâu:

- Chúng tôi học hạnh trung-chánh của đạo Phật, đời nầy được phước, đời sau cũng được phước, vì lẽ đó, tôi xuống tóc, cạo râu, mặc áo cà-sa làm sa-môn.

Vương lại hỏi:

- Kẻ áo trắng còn ở nhà, có vợ con, mà theo đúng hạnh trung-chánh, đời nay có được phước chăng? Đời sau, cũng được phước ấy chăng?

Dã-Hoà-La đáp:

- Người áo trắng còn tại nhà, có vợ con mà theo đúng hạnh trung-chánh, đời nầy được phước, và đời sau cũng được phước ấy nữa.

Vương liền nói:

- Nếu kẻ áo trắng có vợ con tại nhà, theo đúng hạnh trung-chánh, đời nầy được phước mà đời sau cũng lại được phước đó nữa, thì cớ sao Khanh lại bỏ vợ con, xuống tóc, cạo râu, làm sa-môn chớ?

Dã-Hoà-La ngồi im-lặng, chẳng đáp được lời Vua. Các vị quan hầu-cận thấy thế liền nói:

- Vị sa-môn cao-minh nầy bị bối rối nặng, chẳng trả lời nổi.

Họ liền quơ tay lên, nói to:

- Đại-Vương đắc thắng! Đại-Vương đắc thắng!

Dã-Hoà-La im lặng chịu thua.

*

011.- Vua Di-Lan thỉnh Na-Tiên.

- Còn vị sa-môn cao-minh nào khác có thể cùng Ta bàn-luận về các Kinh khó chăng?

Thời bấy giờ, có vị Thầy của các sa-môn, tên là Na-Tiên, thường cùng các sa-môn ra vào, vì các sa-môn mà thuyết-giảng Kinh-kệ. Na-Tiên hiểu rõ điều tinh-yếu của tất cả các Kinh, có thể giảng-giải Mười hai thể-loại Kinh, phân-biệt rõ-ràng từng chương, từng đoạn, từng câu, thông-đạt rõ đạo Nê-Hoàn (=Niết-bàn), chẳng ai hỏi cho đến cùng nổi, chẳng ai đắc thắng nổi, có thể phá mọi sự nghi-ngờ, có thể làm sáng tỏ lời suy-tư của người khác, trí như sông biển, từng khắc-phục chín mươi sáu loại ngoại-đạo, vì bốn chúng đệ-tử của Phật mà giảng dạy Kinh-kệ, được các bực trí-giả ngưỡng-mộ, thường mang Kinh-kệ ra dạy dỗ người. Na-Tiên nay đến nước Xá-Kiệt, có đông-đảo đệ-tử theo hầu, phục nể Na-Tiên cao-minh như Sư-tử dõng-mãnh.

Triêm-Di-Lợi tâu vua:

- Có vị sa-môn tên là Na-Tiên, trí-huệ thâm-diệu, biết rõ điều tinh-yếu của các Kinh, giải rõ mọi nghi-ngờ, chẳng điều chi chẳng thông, có thể cùng Đại-Vương bàn-luận về Kinh khó.

Vua hỏi lại Triêm-Di-Lợi:

- Khanh nghĩ kỹ, vị ấy có thể cùng Ta bàn-luận Kinh khó chăng?

Triêm-Di-Lợi liền đáp:

- Dĩ-nhiên, Na-Tiên có thể cùng Đại-Vương nói Kinh khó, Na-Tiên từng bàn-luận Kinh-kệ với Đại-Phạm Thiên-Vương trên tầng Trời thứ bảy, sao lại chẳng đủ sức bàn-luận với người?

Vương liền ra lịnh Triêm-Di-Lợi đi thỉnh Na-Tiên đến.

*

012.- Vua Di-Lan vừa gặp Na-Tiên.

- Bạch Ngài, Đại-Vương muốn cùng Ngài tương-kiến.

Na-Tiên liền cùng chư đệ-tử đi đến nơi Vua ngự. Vương tuy chưa từng gặp mặt Na-Tiên lần nào, nhưng đưa mắt nhìn ra xa thấy Na-Tiên mặc áo nổi bật trong hàng các người đang đi, liền thầm biết đó là Na-Tiên. Vương tự nghĩ, Ta thường thấy rất nhiều người đi vào tòa đại-điện nầy, Ta cũng chưa hề lo-lắng như hôm nay gặp Na-Tiên. Hôm nay, nhứt-định Na-Tiên thắng Ta, Ta chắc chẳng vui, vì tâm Ta đang bất-an, bàng-hoàng.

Triêm-Di-Lợi tâu Vua:

- Na-Tiên đã đến, còn đứng bên ngoài.

Vua hỏi Triêm:

- Na-Tiên đứng tại chỗ nào đâu?

Triêm-Di-Lợi liền chỉ cho Vương thấy. Vương rất vui mừng vì chính đúng là người mà Ngài đã thầm nhận ra trước đó. Vương nhìn thấy Na-Tiên mặc áo đi giữa các người đang vào chẳng khác chi cả.

Na-Tiên liền đến, trước hỏi thăm tin-tức sức khoẻ; Vương rất hoan-hỉ, ngồi trước mặt Na-Tiên cùng trò chuyện.

Vương nói:

- Kinh Phật nói, người an-ổn là điều lợi lớn, người biết đủ là điều giàu nhứt, người được sự tín-cẩn là điều sâu-dầy nhứt. Đạo Niết-bàn là đìều khoái-lạc nhứt.

*

013.- Ai là Na-Tiên? Xe là gì? Người là gì?

- Khanh tên chi?

Na-Tiên đáp:

- Cha mẹ tôi đặt tên cho là Na-Tiên, có lúc gọi là Thủ-Na-Tiên, có khi kêu là Duy-Ca-Tiên; vì thế người đời biết đến tôi dưới danh-tự đó.

Vương hỏi Na-Tiên:

- Ai là Na-Tiên?

Vương lại hỏi tiếp:

- Đầu là Na-Tiên chăng?

- Đầu chẳng phải là Na-Tiên.

- Mắt, tai, mũi, miệng là Na-Tiên chăng?

- Mắt, tai, mũi, miệng chẳng phải là Na-Tiên.

- Cổ, ót, vai, cánh tay, chơn, bàn tay là Na-Tiên chăng?

- Chẳng phải là Na-Tiên.

- (...), bàn chơn là Na-Tiên chăng?

- Chẳng phải là Na-Tiên.

- Nhan-sắc là Na-Tiên chăng?

- Chẳng phải là Na-Tiên.

- Khổ, vui là Na-Tiên chăng?

- Chẳng phải là Na-Tiên.

- Thiện, ác là Na-Tiên chăng?

- Chẳng phải là Na-Tiên.

- Thân-thể là Na-Tiên chăng?

- Chẳng phải là Na-Tiên.

- Gan, phổi, tim, lá-lách, gân, ruột, dạ-dày là Na-Tiên chăng?

- Chẳng phải là Na-Tiên.

- Hiệp năm việc: nhan-sắc, khổ vui, thiện ác, thân, tâm lại có phải là Na-Tiên chăng?

- Chẳng phải là Na-Tiên.

- Thanh-âm, tiếng vang, hơi thở, có phải là Na-Tiên chăng?

- Chẳng phải là Na-Tiên.

- Vậy chớ chỗ nào là Na-Tiên hử?

Na-Tiên hỏi Vương:

- Xe kia, chỗ nào là xe? Trục xe có phải là xe chăng?

- Trục xe chẳng phải là xe.

- Vành bánh xe có phải là xe chăng?

- Vành bánh xe chẳng phải là xe.

- Căm bánh xe có phải là xe chăng?

- Căm bánh xe chẳng phải là xe.

- Ngàm vành xe có phải là xe chăng?

- Ngàm vành xe chẳng phải là xe.

- Càng xe có phải là xe chăng?

- Càng xe chẳng phải là xe.

- Ách xe có phải là xe chăng?

- Ách xe chẳng phải là xe.

- Đòn xe có phải là xe chăng?

- Đòn xe chẳng phải là xe.

- Gọng xe có phải là xe chăng?

- Gọng xe chẳng phải là xe.

- Mui xe có phải là xe chăng?

- Mui xe chẳng phải là xe.

- Hiệp tất cả các bộ-phận bằng cây đó lại thành một, có phải là xe chăng?

- Hiệp các bộ-phân đó lại cũng chẳng phải là xe.

- Nếu chẳng hiệp các bộ-phận đó lại, có phải là xe chăng?

- Chẳng hiệp chúng lại thì chẳng thành xe.

- Thanh-âm là xe chăng?

- Thanh-âm chẳng phải là xe.

- Vậy thì cái gì là xe?

Vương im lặng, chẳng trả lời được. Na-Tiên liền nói:

- Kinh Phật có nói đến, hiệp-tụ các bộ-phận bằng cây đó lại, là nguyên-nhân để có được chiếc xe. Con người cũng lại như vậy, hễ hiệp-tụ đầu, mặt, tai, mũi, miệng, cổ, ót, vai, cánh tay, xương, thịt, bàn tay, chơn, gan, phổi, mật, lá-lách, thận, ruột, dạ-dày, nhan-sắc, thanh-âm, hơi thở, khổ vui, thiện ác, chung lại thì thành con người.''

Vương nói: ''Lành thay! Lành thay!''

*