II. cây gỗ lớn, gỗ dán lạng Cây mỡ

- Cần xây dựng mô hình thử nghiệm ở các vùng: Tây Bắc, Tây Nguyên, Đông Nam Bộ với diện tích tối thiểu 15-20 ha trên những dạng lập địa chủ yếu để rút ra những thông số kỹ thuật cơ bản.

- Lõi thọ cũng giống như những cây lá rộng bản địa khác, đã có mô hình thí nghiệm thành công, nhưng chưa phát triển được trong sản xuất bởi khâu tiếp theo (sản xuất thử) không được thực hiện. Đó là điều cần được khắc phục, nếu không nhiều loài cây rừng được lựa chọn nghiên cứu và đề xuất vào cơ cấu cây trồng rừng mãi mãi chỉ nằm trong các văn bản ở một nơi nào đó.

Tài liệu tham khảo

1. 
   Nguyễn Bá Chất và các cộng tác viên, 2000: Nghiên cứu trồng rừng công nghiệp lấy gỗ hai loài cây keo trắng và lõi thọ. Báo cáo khoa học. Viện khoa học Lâm nghiệp Việt Nam, 2000.
   
2. 
   Nguyễn Bá Chất, 1996: Khả năng trồng cây lõi thọ ở Việt Nam. TCLN 4 -5/1996.
   
3. 
   Nguyễn Bá Chất, 2000: Kỹ thuật tồng lõi thọ. TTKH KT Lâm nghiệp số 2/2000.
   
4. 
   Luna R K, 1996: Plantation trees. Dehra Dun, India. International Book Distributors.
   
5. 
   Lauridsen EB, 1977: Gmelina arborea - International pvovenance trials study tour and seed collection in India. Forest Genetic Resources Information, No6.
   
6. 
   Soeriannegara I, Lemmens RHMJ, 1993 Plant Resources of South East Asia No 5. Timber trees: major commercial timber. Bogor, Indonesia. pp 610.
   

Tên khoa học: Canarium album Raeusch.

Họ: Trám- Burseraceae.

1. Mô tả hình thái

Là cây gỗ lớn. Cây trưởng thành có thể cao 20-30 m. Thân thẳng tròn, vỏ mỏng mầu xám. Cây sẽ chảy nhựa khi bị tác động cơ giới. Lá kép lông chim, lá chét hình trái xoan hoặc ô van, mặt trên mầu xanh đậm. Mặt dưới nhạt hơn. Hoa đơn tính cùng gốc mọc thành hoa tự chùm. Quả hạch hình trái xoan hai đầu nhọn. Quả dài 2,5-3,5 cm thường có 6 múi.

Cây trám có mặt tại hầu hết các tỉnh phía Bắc và Tây Nguyên ở những nơi có độ cao 150m đến 750 m, những nơi có lượng mưa từ 1500 - 2000 mm, trên các loại đất feralit phát triển trên phiến thạch sét, phiến thạch mica tầng dầy. Đất có độ pH từ 4-5 và còn tính chất đất rừng. Trám thường xuất hiện ở những nơi ẩm ven sông suối.

Trám trắng là cây mọc nhanh, ưa sáng mạnh, trong rừng tự nhiên thường chiếm tầng trên nhưng trong hai năm đầu cần có độ che bóng. Tuy nhiên cũng không thể che kín cả ngọn cây. Kết quả các thí nghiệm chỉ ra rằng sử dụng cây cốt khí trồng xen làm cây phù trợ trong giai đoạn đầu và luôn chú ý điều chỉnh độ tàn che không để cốt khí che lấp ngọn trám là một biện pháp kỹ thuật tốt. Trong điều kiện đó cây trám sinh trưởng nhanh, có sức sống tốt, lá xanh đậm.

3. Công dụng

Theo một số nghiên cứu mới đây, cây trám (Canarium album) trước đây thường được quan tâm chủ yếu về sản phẩm gỗ cho công nghiệp gỗ dán, nay có thể cho thu nhập cao hơn nếu trồng để lấy nhựa và lấy quả. Nhựa cây trám có thể dùng làm nguyên liệu cho công nghiệp chế biến xà phòng, mỹ phẩm, sơn tổng hợp... Trong 100 kg nhựa trám trắng có thể lấy được 18-20 kg tinh dầu và 50-60 kg colophan gần như nhựa thông nhưng khả năng cung cấp nhựa của trám cao hơn nhiều. Một cây trám đường kính trên 20cm có thể cho 10-15kg nhựa một năm. Ngoài ra quả của trám trắng có thể sản xuất ô mai và làm thực phẩm, làm thuốc chữa ho, giải độc (Phạm Đình Tam, 2000). Theo kinh nghiệm của người dân vùng Hoành Bồ (Quảng Ninh) một cây trám có đường kính 30cm có thể khai thác nhựa liên tục 8-9 tháng (15 ngày một lần) trong năm, mỗi tháng bình quân 3-4 kg nhựa/cây.

Về giá trị kinh tế nếu trám trồng làm giầu rừng trong các loại hình rừng phục hồi hoặc trong các vườn rừng với số lượng 50 cây/ha sau 8-10 năm đã có thể cho thu hoạch 20-25 kg quả/cây/năm và 10-15kg nhựa/cây/năm. Với thời giá hiện nay có thể cho thu nhập từ quả là 3,0 đến 3,75 triệu đ/ha/năm và từ nhựa 2-3 triệu đ/ha/năm, tổng số là 5-6,75 triệu đ/ha/năm (Nguyễn Ngọc Bình, 2000). Nếu có điều kiện chăm sóc bảo vệ, trồng với mật độ cao hơn có thể hy vọng một thu nhập tốt hơn. Các kết quả nghiên cứu đã tìm ra được phương thức trồng phù hợp cho sinh trưởng của cây trám với các cây phụ trợ họ Đậu như cốt khí. Cây trám sinh trưởng trong những năm đầu khá nhanh, đoạn thân dưới cành cao, cây thẳng đẹp.

Để kinh doanh lấy quả đã thí nghiệm và thành công phương pháp ghép cây với nguyên liệu ghép là chồi, mắt ghép từ các cây mẹ sai quả. Tỷ lệ sống cây ghép đạt 60-70%. Hiện nay cũng đã có các cây giống trám ghép quả vàng được nhập nội từ Trung Quốc. Một vài thử nghiệm ban đầu cũng cho thấy có nhiều triển vọng. Một số cây ghép ngay trong năm đầu đã ra hoa. Có thể hy vọng được thu hoạch quả vào năm thứ 3 thứ 4. Đây là loài cây có thể phát triển trồng cho miền núi trong các vườn rừng, trồng làm giầu trong các rừng phục hồi vừa để lấy quả vừa là cây lâu năm có tác dụng phòng hộ tốt.

Gỗ có giác và lõi phân biệt không rõ ràng về màu sắc, thường có màu trắng vàng nhạt và hơi hồng. Vòng sinh trưởng không rõ ràng, thường rộng 3-6mm. Mạch đơn và kép ngắn phân tán, số lượng mạch trên 1mm² ít, đường kính mạch trung bình, trong mạch thường có thể nút. Tia gỗ nhỏ và hẹp. Mô mềm phân tán và dính mạch một lớp mỏng không đều. Sợi gỗ có nhiều vách ngăn ngang, dài trung bình 1,1mm và có vách sợi mỏng.

Gỗ cứng trung bình và nặng trung bình, khối lượng thể tích 550-630 kg/m³. Hệ số co rút thể tích 0,48. Giới hạn bền khi nén dọc thớ 425kg/cm², uốn tĩnh 1080kg/cm², sức chống tách 7kg/cm. Hệ số uốn va đập 0,68.Gç tr¸m tr¾ng cã ®ñ nhòng tieu chuan tháa m·n víi yªu cµu cña gç nguyªn liÖi dïng cho c«ng nghiÖp gç bãc cã chÊt l­îng tèt vµ phï häp víi thÞ hiÕu cña thÞ tr­êng, lµm ®å méc.

Gỗ trám trắng có đủ những tiêu chuẩn thỏa mãn với yêu cầu của gỗ nguyên liệu dùng cho công nghiệp gỗ bóc có chất lượng tốt và phù họp với thị hiếu của thị trường, làm đồ mộc.

Cây trám cũng đã được nghiên cứu gây trồng từ lâu tuy nhiên rừng trám để lại hiện nay không được nhiều. Một số rừng trám trồng thuần loài có thể kể đến rừng trám tại Lạc Thủy (Hòa Bình), trám trồng thành đám tại vườn thực vật của Vườn Quốc gia Cúc Phương và hiện trường thí nghiệm gây trồng rừng trám tại Hòa Bình do Phạm Đình Tam Viện Khoa học Lâm nghiệp Việt Nam chủ trì. Cây trám trồng trong Vườn Quốc gia Cúc Phương năm 1986 hiện nay có chiều cao trung bình 7-8 m, đường kính 12-15 cm tuy nhiên cây phát triển không đều, có sự phân hóa lớn, một số cây đã ra quả.

Rừng trám nhà ông Luân, ông Thiện và ông Kiểm đội An Lạc (Lạc Thủy, Hòa Bình) trồng năm 1980, bằng cây con có bầu trên đối tượng đất rừng sau khai thác kiệt, đất có tầng dầy >60cm. Đất được phát trắng và cuốc hố trồng. Trong 2 năm đầu có trồng xen lúa nương và sắn. Mật độ ban đầu 500 cây/ha (5 x 4m). Đã thiết kế chuyển hóa thành rừng giống tuy nhiên rừng chưa kịp tỉa thưa thì năm 1996 bão làm cây bị gẫy đổ 30-40% nên mật độ hiện nay thấp. Số cây ra hoa kết quả cũng chiếm tỷ lệ thấp không đáng kể. Nếu muốn lấy giống cần có sự chăm sóc tốt hơn. Tình hình sinh trưởng của cây như sau:

Hệ số biến động của các chỉ tiêu đo đếm như sau: VD_1,3= 15,09-18,47%. VHvn=7,76-13,07%, VDt biến động khá lớn 28,48 - 42,53%.

Trong vài năm qua cây trám cũng đã được phát triển nhiều tại các trại rừng ở miền Bắc và bước đầu cũng có nhiều nơi thu được kết quả. Trong những năm đầu, cây trám sinh trưởng tốt. Cây 2 tuổi đạt D_1,3= 1,79 cm; Hvn=3,1 m, Dt=2,17 m. Hệ số biến động từ 114,86-27,76%. Có một số nơi có điều kiện ẩm độ và đất tốt, cây trám có thể mọc mà không cần cây che phủ do vậy việc trồng cây phụ trợ có thể là để giữ cho môi trường luôn ẩm. Điều này cũng lý giải tạo sao lại không được để cây phụ trợ che kín ngọn trám trong các năm đầu.

5. Khuyến nghị

Cây trám sinh trưởng trong những năm đầu khá nhanh, đoạn thân dưới cành cao, cây thẳng đẹp rất phù hợp làm nguyên liệu cho sản xuất gỗ dán. Tuy nhiên hiện nay trồng để lấy quả đang là mối quan tâm của nhiều chủ trang trại vì nhanh có được sản phẩm. Đã thí nghiệm và thành công phương pháp ghép cây với nguyên liệu ghép là chồi, mắt ghép từ các cây mẹ sai quả. Tỷ lệ sống cây ghép đạt 60-70%. Mặt khác cũng đã có các cây giống trám ghép quả vàng được nhập nội từ Trung Quốc. Một vài thử nghiệm ban đầu cũng cho thấy có nhiều triển vọng, cây mọc tốt. Một số cây ghép ngay trong năm đầu đã ra hoa, có thể hy vọng được thu hoạch quả vào năm thứ 3 thứ 4. Do vậy trong các trại rừng nên chuyển mục tiêu trồng trám để lấy gỗ sang lấy nhựa và quả sẽ cho hiệu quả cao hơn.