B¸o c¸o quèc gia vÒ
thuÇn ho¸ c¸c loµi c©y rõng ë ViÖt Nam
(DOMESTICATION OF FOREST TREE SPECIES IN VIETNAM)
NguyÔn Hoµng NghÜa
ViÖn Khoa häc L©m nghiÖp VN
I. Më ®Çu
ViÖt Nam lµ mét níc nhiÖt ®íi n»m ë vïng §«ng Nam ¸, cã tæng diÖn tÝch l·nh thæ kho¶ng 330.000 km2, kÐo dµi tõ vÜ ®é 8 o B¾c tíi vÜ ®é 23 o B¾c, trong ®ã quü ®Êt l©m nghiÖp lµ 16,0 triÖu ha, chiÕm kho¶ng 48,3% tæng diÖn tÝch tù nhiªn toµn quèc (ChiÕn lîc ph¸t triÓn l©m nghiÖp, giai ®o¹n 2001 - 2010). Sè liÖu thèng kª liªn quan ®Õn tæng diÖn tÝch rõng cho ®Õn 31/12/1999 (KÕt qu¶ tæng kiÓm kª rõng toµn quèc n¨m 1999. QuyÕt ®Þnh sè 03/2001/Q§-TTg ngµy 05/01/2001) lµ nh sau:
Tæng diÖn tÝch rõng : 10.915.592 ha, ®¹t ®é che phñ 33,2%
Rõng tù nhiªn : 9.444.198 ha, chiÕm 86,5%
Rõng phßng hé : 4.812.671 ha
Rõng ®Æc dông : 1.463.746 ha
Rõng s¶n xuÊt : 3.167.781 ha
Rõng trång : 1.471.394 ha, chiÕm 13,5%
Rõng phßng hé : 537.997 ha
Rõng ®Æc dông : 61.122 ha
Rõng s¶n xuÊt : 872.275 ha.
C¨n cø vµo môc tiªu sö dông, diÖn tÝch ®Êt cã rõng ®îc ph©n thµnh 3 lo¹i víi diÖn tÝch t¬ng øng hiÖn cã tíi 31/12/1999 lµ :
Rõng ®Æc dông : 1.524.868 ha
Rõng phßng hé : 5.350.668 ha
Rõng s¶n xuÊt : 4.040.056 ha.
Môc tiªu ph¸t triÓn l©m nghiÖp ®Õn n¨m 2010 víi tæng sè 16 triÖu ha ®Êt rõng ®îc Nhµ níc giao qu¶n lý lµ:
ChØ tiªu
|
Giai ®o¹n
2001-2005
|
Giai ®o¹n
2006-2010
|
§é che phñ rõng toµn quèc
|
39%
|
43%
|
Rõng phßng hé
|
5,4 triÖu ha
|
6,0 triÖu ha
|
Rõng ®Æc dông
|
1,6 triÖu ha
|
2,0 triÖu ha
|
Rõng s¶n xuÊt
|
6,2 triÖu ha
|
8,0 triÖu ha
|
HÖ thùc vËt rõng ViÖt Nam rÊt phong phó vµ ®a d¹ng song cha ®îc nghiªn cøu ®Çy ®ñ. Theo bé Thùc vËt chÝ §«ng d¬ng (Lecomte, 1907-1958, Flore GÐnerale l’Indo-Chine), ViÖt Nam cã trªn 7000 loµi thùc vËt cã m¹ch thuéc 1850 chi, 290 hä. Trong sè ®ã cã 64 chi ®Æc h÷u chiÕm 3% tæng sè chi vµ 2084 loµi ®Æc h÷u chiÕm 27,5% tæng sè loµi (NguyÔn NghÜa Th×n, 1990). Theo ViÖn Sinh th¸i vµ tµi nguyªn sinh vËt (TrÇn §×nh Lý, 1993), chØ riªng ngµnh KhuyÕt thùc vËt (Ptesidophyta), ngµnh H¹t trÇn (Gymnospermae) vµ ngµnh H¹t kÝn (Angiospermae) ®· cã kho¶ng 11.000 loµi cña trªn 2500 chi. Theo KÕ ho¹ch Hµnh ®éng §a d¹ng sinh häc ®· ®îc ChÝnh phñ phª duyÖt n¨m 1995, níc ta cã kho¶ng 12.000 loµi thùc vËt (trong ®ã cã 7000 loµi ®· ®îc ®Þnh tªn), 275 loµi thó, 800 loµi chim, 180 loµi bß s¸t, 80 loµi lìng c, 2470 loµi c¸, 5500 loµi c«n trïng, trong ®ã cã kho¶ng 40% sè loµi thùc vËt thuéc lo¹i ®Æc h÷u, kh«ng t×m thÊy ë n¬i nµo kh¸c ngoµi ViÖt Nam.
Ngêi d©n ViÖt Nam tõ hµng ngµn n¨m nay ®· sö dông hµng ngµn loµi c©y lµm l¬ng thùc, thùc phÈm, thøc ¨n ch¨n nu«i, thuèc ch÷a bÖnh, nguyªn liÖu, c©y c¶nh, c©y trang trÝ vµ c¸c môc tiªu kh¸c. Vµo n¨m 1993, ViÖn Sinh th¸i vµ tµi nguyªn sinh vËt ®· giíi thiÖu kho¶ng 1.900 loµi c©y cã Ých ë ViÖt Nam thuéc gÇn 1.000 chi, 230 loµi hä (TrÇn §×nh Lý, 1993) song ch¾c ch¾n con sè nµy cßn t¨ng lªn n÷a nhê c¸c nghiªn cøu, ®iÒu tra tØ mØ h¬n trong t¬ng lai. Riªng ®èi víi c©y thuèc, c¸c nghiªn cøu ®iÒu tra gÇn ®©y cho thÊy cã kho¶ng 3200 loµi ®îc sö dông vµo ch÷a bÖnh (Vâ V¨n Chi, 1997).
C¸c loµi thùc vËt cã thÓ ®îc chia thµnh c¸c nhãm nh sau :
C©y cung cÊp gç : 3000 loµi
C©y nguyªn liÖu giÊy sîi : 100 loµi
C©y cung cÊp tinh dÇu : 500 loµi
C©y cho dÇu bÐo : 260 loµi
C©y cho tanin : 600 loµi
C©y lµm thuèc nhuém : 200 loµi
C©y lµm thuèc : 3200 loµi.
Do hËu qu¶ cña chiÕn tranh kÐo dµi, du canh du c vµ khai th¸c kh«ng hîp lý nªn diÖn tÝch rõng ®· bÞ gi¶m ®i ®¸ng kÓ. Theo nhµ nghiªn cøu Ph¸p lµ P. Maurand (1943), vµo n¨m 1943, cã kho¶ng 43% diÖn tÝch c¶ níc ®îc rõng che phñ (14,3 triÖu ha rõng), song tû lÖ che phñ cña rõng gi¶m xuèng cßn 27,1% vµo n¨m 1980 vµ 26,2% vµo n¨m 1985 (Bé L©m nghiÖp, 1991). Nhê c¸c ch¬ng tr×nh kh«i phôc rõng mµ tû lÖ che phñ cña rõng ®· ®¹t 33,2% vµo n¨m 1999. ViÖc phôc håi, t¸i sinh rõng ®ang lµ mét nhu cÇu cÊp thiÕt, nhÊt lµ cho nh÷ng khu vùc phßng hé ®Çu nguån, ven biÓn vµ ®Ó ®¸p øng nhu cÇu tiªu dïng cña x· héi, kÓ c¶ cho xuÊt khÈu. Vai trß cña c¸c loµi c©y nhËp néi vµ c©y b¶n ®Þa trong c«ng t¸c trång rõng lµ rÊt râ rµng, song hiÖn tån t¹i v« sè trë ng¹i vµ th¸ch ®ßi hái c¸c nhµ nghiªn cøu vµ qu¶n lý sím quan t©m, gi¶i quyÕt.
II. hiÖn tr¹ng trång rõng
Sau nhiÒu n¨m ph¸t triÓn rõng trång, diÖn tÝch rõng trång cña níc ta ®· vît qu¸ 1,5 triÖu ha víi c¶ c¸c loµi nhËp néi vµ b¶n ®Þa.
B¶ng 1: DiÖn tÝch rõng trång mét sè loµi c©y ®Õn 12-1999.
Loµi
|
DiÖn tÝch (ha)
|
Ghi chó
|
Eucalyptus spp.
|
348.001
|
C¶ níc
|
Acacia spp.
|
228.073
|
C¶ níc
|
Casuarina equisetifolia
|
43.884
|
C¶ níc
|
Tectona grandis
|
11.583
|
C¶ níc
|
Khaya senegalensis
|
4.777
|
C¶ níc
|
C©y hä DÇu toµn quèc
|
26.924
|
C¶ níc
|
C©y hä DÇu thuÇn loµi
|
16.064
|
C¶ níc
|
C©y hä DÇu hçn loµi
|
10.860
|
C¶ níc
| Dipterocarpus alatus |
4908,8
|
§«ng Nam Bé
|
Hopea odorata
|
9651,3
|
§«ng Nam Bé
|
Shorea roxburghii
|
140
|
§«ng Nam Bé
|
Pinus
|
218.056
|
C¶ níc
|
Melaleuca
|
114.837
|
C¶ níc
|
Rhizophora
|
80.216
|
C¶ níc
|
Bamboo
|
73.852
|
C¶ níc
|
Styrax tonkinensis
|
64.734
|
C¶ níc
|
Manglietia glauca
|
50.023
|
C¶ níc
|
Cinnamomum cassia
|
27.270
|
C¶ níc
|
Illicium verum
|
18.085
|
C¶ níc
|
Cuninghamia lanceolata
|
13.866
|
C¶ níc
|
Cassia siamea
|
10.163
|
C¶ níc
|
Chukrasia tabularis
|
9.044
|
C¶ níc
| Aleurites |
9.146
|
C¶ níc
|
Melia azedarach
|
8.354
|
C¶ níc
|
Palms
|
7.766
|
C¶ níc
|
Bruguiera
|
5.156
|
C¶ níc
|
M¾m
|
5.107
|
C¶ níc
|
BÇn
|
4.700
|
C¶ níc
|
Canarium
|
2.502
|
C¶ níc
|
Afzelia xylocarpa
|
2.467
|
C¶ níc
|
Tarrietia javanica
|
972
|
C¶ níc
|
Camellia oleosa
|
645
|
C¶ níc
|
Fokienia hodginsii
|
335
|
C¶ níc
|
Erythrophloeum fordii
|
309
|
C¶ níc
|
Castanopsis
|
307
|
C¶ níc
|
Liquidambar formosana
|
92
|
C¶ níc
|
III. T×nh h×nh cung cÊp gièng trång rõng
Gièng lµ kh©u ®Æc biÖt quan träng trong c¸c ch¬ng tr×nh trång rõng, kÓ c¶ cho rõng kinh tÕ, rõng phßng hé, rõng ®Æc dông vµ trång c©y ph©n t¸n. §Ó thùc hiÖn tèt dù ¸n trång míi 5 triÖu ha rõng tíi n¨m 2010, trong nhiÒu n¨m qua, mét sè ®Ò ¸n gièng vµ ch¬ng tr×nh gièng quèc gia ®· ®îc ®Ò xuÊt vµ x©y dùng nh»m tõng bíc cung cÊp ®ñ gièng tèt, ®a d¹ng vÒ chñng lo¹i, cã chÊt lîng ngµy mét n©ng cao, tiÕn tíi xo¸ bá t×nh tr¹ng thu h¸i h¹t gièng x« bå, n©ng cao ®¸ng kÓ n¨ng suÊt rõng trång c«ng nghiÖp trong t¬ng lai.
Theo nhiÖm vô vµ kÕ ho¹ch cña “Dù ¸n trång míi 5 triÖu ha rõng” th× xÐt theo tõng giai ®o¹n, cã thÓ thÊy trong nh÷ng n¨m tõ 1999 - 2000, mçi n¨m b×nh qu©n trång trªn díi 300.000 ha, tõ 2001 ®Õn 2005 trång b×nh qu©n 368.000 ha vµ tõ 2006 ®Õn 2010 trång 470.000 ha. NÕu cø trång b×nh qu©n trªn díi 1000 c©y/ha céng víi sè lîng c©y trång ph©n t¸n, th× hµng n¨m nhu cÇu ®ßi hái ph¶i s¶n xuÊt hµng tû c©y con trong c¸c vên ¬m. HÖ thèng vêm ¬m ®ång bé, hîp lý còng ph¶i ®îc bè trÝ kh¾p trªn c¶ níc ®Ó sao cho chóng võa cung cÊp c©y gièng cho c¸c khu vùc trång rõng träng ®iÓm, võa cung cÊp cho c¸c hé gia ®×nh.
Mét trong nh÷ng ®iÒu kiÖn c¬ b¶n ®Ó “Dù ¸n trång míi 5 triÖu ha rõng” thµnh c«ng chÝnh lµ viÖc qu¶n lý vµ cung cÊp ®ñ gièng, ®óng chñng lo¹i, ®¹t chÊt lîng. §©y lµ mét c«ng viÖc nÆng nÒ, nã bao gåm tõ kh©u quy ho¹ch vïng cung cÊp gièng (rõng gièng, vên gièng), thu h¸i, b¶o qu¶n, s¬ chÕ, vËn chuyÓn, cung øng, trao ®æi, nhËp gièng vµ s¶n xuÊt c©y con.
Theo b¸o c¸o cña C«ng ty gièng trung ¬ng th× sè lîng h¹t gièng c©y rõng ®îc thu h¸i tõ c¸c rõng gièng chuyÓn ho¸ hoÆc rõng gièng trång míi hiÖn chØ ®¸p øng ®îc tõ 15 ®Õn 20% nhu cÇu cña s¶n xuÊt, cßn l¹i chñ yÕu thu tõ rõng tù nhiªn hoÆc c¸c rõng trång cha ®îc quy ho¹ch, thu h¸i x« bå, thu h¸i tõ c¸c rõng trång hoÆc c©y trång ph©n t¸n kh«ng râ nguån gèc vµ cha ®îc kiÓm so¸t. ChÝnh ®iÒu nµy ®· t¸c ®éng lín ®Õn n¨ng suÊt vµ chÊt lîng rõng, g©y nªn t×nh tr¹ng tû lÖ n¶y mÇm cña h¹t thÊp, rõng trång cã tû lÖ sèng kÐm, kh«ng ph¸t triÓn thµnh rõng hoÆc n¨ng suÊt rõng trång kh«ng cao v.v.
NhiÒu n¨m tríc do nhËn thøc vÒ c«ng t¸c gièng ë c¸c ®Þa ph¬ng cßn cha ®óng, thiÕu tæ chøc, qu¶n lý nªn c«ng t¸c gièng bÞ xem nhÑ. Mét sè rõng gièng do kh«ng cã nhu cÇu cung cÊp gièng nªn ®· kh«ng ®îc ®Çu t ch¨m sãc, b¶o vÖ. Mét sè loµi c©y cã nhu cÇu cao vÒ gièng l¹i kh«ng cã kh¶ n¨ng cung cÊp v× kh«ng cã rõng gièng, trong khi ®ã mét sè loµi kh¸c ®· ®îc quy ho¹ch gièng l¹i cã sè lîng rõng gièng lín tíi hµng ngh×n ha, vît xa nhiÒu lÇn nhu cÇu cung cÊp. Nh vËy lµ loµi nhiÒu gièng th× vÉn bÞ thõa trong khi loµi cÇn cho trång rõng l¹i vÉn ®ang bÞ thiÕu gièng nghiªm träng.
Nhîc ®iÓm næi bËt trong c«ng t¸c gièng tríc ®©y lµ nhiÒu ®Þa ph¬ng cha n¾m ch¾c ®îc c¸c yªu cÇu vÒ c©y gièng vµ rõng gièng nªn t×nh tr¹ng kh¸ phæ biÕn lµ rõng gièng kh«ng kh¸c g× rõng kinh tÕ, c¶ vÒ ®Çu t vµ kü thuËt. Cã n¬i vÉn thu mua h¹t x« bå cña d©n ®Ó gi¸ thµnh rÎ h¬n. Cho tíi n¨m 1993, C«ng ty gièng trung ¬ng ®· x©y dùng ®îc 73 ha vên gièng v« tÝnh, 906 ha vên gièng c©y con vµ 1200 ha rõng gièng chuyÓn hãa. Tíi n¨m 1994, diÖn tÝch rõng gièng chuyÓn ho¸ cña C«ng ty gièng trung ¬ng cho mét sè loµi c©y chÝnh lµ th«ng ba l¸ 1000 ha, th«ng nhùa 400 ha, tÕch (Tectona grandis) 160 ha, trong khi tû träng trång rõng cña c¸c loµi trªn l¹i kh«ng ph¶i lµ lín, v× vËy c¸c rõng gièng nµy cha thÓ ph¸t huy hÕt vai trß t¸c dông to lín cña m×nh trong c¸c ch¬ng tr×nh trång rõng.
Ngoµi diÖn tÝch rõng gièng cña trung ¬ng, mét sè tØnh cßn ®îc giao nhiÖm vô quy ho¹ch rõng gièng cho mét sè loµi, song viÖc quy ho¹ch nµy cßn cã nhiÒu bÊt cËp. Ch¼ng h¹n nh th«ng nhùa, nhu cÇu trång rõng kh«ng qu¸ cao, song mçi tØnh l¹i cã diÖn tÝch rõng gièng qu¸ lín, vît qu¸ nhu cÇu trång rõng cña t×nh m×nh vµ do vËy còng kh«ng thÓ b¸n ®îc cho c¸c tØnh b¹n. MÆt kh¸c, môc tiªu ®Æt ra cho loµi th«ng nµy lµ s¶n xuÊt nhùa, song c¸c rõng gièng lín hiÖn cã l¹i cha ®îc chuyÓn ho¸ theo híng t¨ng s¶n lîng nhùa. HÇu hÕt c¸c tØnh ®Òu cã nhu cÇu trång rõng b¹ch ®µn lín nªn ®· chuyÓn ho¸ hoÆc x©y dùng c¸c rõng gièng b¹ch ®µn míi cho ®Þa ph¬ng m×nh. §iÒu ®¸ng ®îc quan t©m ë ®©y lµ nhiÒu b¹ch ®µn hiÖn ®ang bÞ bÖnh nÊm l¸ ë mét sè n¬i, mÆt kh¸c tû lÖ ra hoa, kÕt qu¶ cña chóng ë níc ta cßn thÊp, nªn cÇn theo dâi cÈn thËn c¸c rõng gièng nµy ®Ó cã thÓ ph¸t huy hÕt hiÖu qu¶ cña nã.
Sö dông c©y hom n¨ng suÊt cao cña b¹ch ®µn vµo trång rõng dßng v« tÝnh hiÖn ®ang ®îc a chuéng trªn kh¾p thÕ giíi, tõ Braxin, C«ng-g« tíi Trung Quèc vµ ®· ®em l¹i kÕt qu¶ ®¸ng khÝch lÖ. NhiÒu c¬ së ®· chuyÓn dÇn viÖc cung cÊp gièng h¹t sang gièng c©y m« hom, x©y dùng c¸c vêm ¬m s¶n xuÊt c©y hom ®Ó mau chãng ®a c«ng nghÖ míi nµy tiÕp cËn víi s¶n xuÊt ®¹i trµ.
Th«ng caribª hiÖn ®· ®îc trång ë nhiÒu n¬i trªn kh¾p c¶ níc, tõ Phï Ninh (Phó Thä) ®Õn M¨ng Linh - Lang Hanh (L©m §ång), song chØ cã c¸c tØnh ven biÓn miÒn Trung lµ ®îc biÕt cã h¹t ch¾c, nh ë Thä Léc (Qu¶ng B×nh), §¹i La (Qu¶ng Nam). Gièng lµ kh©u c¶n trë c¬ b¶n cho viÖc ph¸t triÓn trång rõng loµi th«ng nµy ë níc ta, do vËy viÖc x©y dùng c¸c rõng gièng t¹i c¸c vïng khÝ hËu thÝch hîp lµ rÊt cÇn thiÕt, ngoµi ra nghiªn cøu ®a c«ng nghÖ gi©m hom vµo s¶n xuÊt ®ang lµ ®ßi hái cÊp thiÕt v× c«ng nghÖ nµy ®· ®îc ¸p dông thµnh c«ng tõ nhiÒu n¨m nay ë ¤xtr©ylia.
§Ó kh¾c phôc t×nh tr¹ng nµy, ngµy 24 th¸ng 5 n¨m 1993, Bé trëng Bé L©m nghiÖp ®· ban hµnh ChØ thÞ 08 vÒ c«ng t¸c gièng c©y rõng nh»m x©y dùng c¸c dù ¸n trång rõng gièng vµ chuyÓn ho¸ rõng gièng theo quyÕt ®Þnh 327. NhiÒu dù ¸n gièng ®· ®îc duyÖt vµ triÓn khai tõ ®ã vµ ®· ®em l¹i mét sè kÕt qu¶ bíc ®Çu. NhËn thøc vÒ c«ng t¸c gièng vµ ®Çu t còng ®· ®îc n©ng lªn mét bíc, ngoµi ra viÖc cung cÊp gièng kh«ng chØ ®¬n thuÇn, bã hÑp ë d¹ng h¹t gièng, rõng gièng vµ vên gièng nh tríc ®©y mµ ®· më réng ®Õn c¸c kh¸i niÖm míi nh c¬ së cung cÊp c©y m« hom, s¶n xuÊt h¹t lai vµ gièng lai, trång rõng dßng v« tÝnh v.v. Bªn c¹nh viÖc quy ho¹ch gièng cho trång rõng, c¸c ®Þa ph¬ng còng ®· quan t©m ®Õn quy ho¹ch c¸c khu b¶o tån nguån gen cho c¸c loµi c©y quý hiÕm, c©y cã tiÒm n¨ng mµ hiÖn cha ®îc ®a vµo g©y trång, sö dông trªn diÖn réng.
B¶ng 1 : Danh s¸ch c¸c rõng gièng, vên gièng, khu cung cÊp gièng ®îc ®Ò xuÊt cho mét sè loµi c©y trång rõng chÝnh.
loµi
|
®Þa ®iÓm
|
diÖn
tÝch
|
lo¹i
rõng
|
n¨m
|
|
XN gièng TP HCM
|
|
m«, hom
|
1995
|
B¹ch ®µn
|
TT Phï Ninh
|
|
m«, hom
|
1995
|
|
LT Yªn LËp
|
|
m«, hom
|
1996
|
|
Phó Thä
|
|
Trång, RG
|
|
Bå ®Ò
|
Yªn B¸i
|
|
Trång, RG
|
|
|
Tuyªn Quang
|
|
Trång, RG
|
|
CÈm lai
|
VQG C¸t Tiªn,§ång Nai
|
r¶i r¸c
|
Tù nhiªn
|
|
|
VQG Yok®«n, §¾k L¾k
|
r¶i r¸c
|
Tù nhiªn
|
|
|
Ninh Hoµ, Kh¸nh Hoµ
|
300 ha
|
Tù nhiªn
|
|
|
Kr«ng N¨ng, §¾k L¾k
|
r¶i r¸c
|
Tù nhiªn
|
|
C¨m xe
|
Eakar, §¾k L¾k
|
r¶i r¸c
|
Tù nhiªn
|
|
|
Yok®«n, §¾k L¾k
|
r¶i r¸c
|
Tù nhiªn
|
|
|
Kr«ng P¾c, §¾k L¾k
|
r¶i r¸c
|
Tù nhiªn
|
|
|
CÇu Hai, Phó Thä
|
®¸m
|
B¶o tån
|
|
Chß n©u
|
Chî §ån, B¾c C¹n
|
|
Tù nhiªn
|
|
|
§ång Hû, Th¸i Nguyªn
|
|
Tù nhiªn
|
|
|
Vâ Nhai, Th¸i Nguyªn
|
|
Tù nhiªn
|
|
|
Takou, B×nh ThuËn
|
r¶i r¸c
|
Tù nhiªn
|
|
DÇu c¸t
|
Lagi, B×nh ThuËn
|
r¶i r¸c
|
Tù nhiªn
|
|
|
KBT B×nh Ch©u, Bµ RÞa
|
r¶i r¸c
|
Tù nhiªn
|
|
|
D¬ng Minh Ch©u, T©y Ninh
|
160 ha
|
Trång, RG
|
1982
|
DÇu r¸i
|
Xu©n S¬n, Ch©u §øc, Bµ RÞa
|
20 ha
|
Trång, RG
|
1983
|
|
§«ng Giang, B×nh ThuËn
|
56 ha
|
Tù nhiªn
|
|
|
TP Hå ChÝ Minh
|
®êngphè
|
Trång
|
|
DÇu song nµng
|
M· §µ, §ång Nai
|
32 ha
|
Tù nhiªn
|
|
DÎ Cao B»ng
|
Trïng Kh¸nh, Cao B»ng
|
r¶i r¸c
|
Trång
|
|
DÎ B¾c Giang
|
B¾c Giang
|
r¶i r¸c
|
Tù nhiªn
|
|
|
Long Thµnh, §ång Nai
|
50 ha
|
Trång
|
1978
|
§íc
|
TG III,Ngäc HiÓn, Cµ Mau
|
100 ha
|
Trång
|
1990
|
|
LT184, Ngäc HiÓn, Cµ Mau
|
90 ha
|
Trång
|
1985
|
|
KV, Ngäc HiÓn, Cµ Mau
|
153 ha
|
Trång
|
1976
|
|
Kú S¬n, NghÖ An
|
10 ha
|
Tù nhiªn
|
|
Gi¸ng h¬ng
|
T¬ng D¬ng, NghÖ An
|
10 ha
|
Tù nhiªn
|
|
|
T©n Ch©u, T©y Ninh
|
r¶i r¸c
|
Tù nhiªn
|
|
|
TÞnh Biªn, An Giang
|
20 ha
|
Tù nhiªn
|
|
Håi
|
V¨n Quan, L¹ng S¬n
|
20 ha
|
Trång
|
|
Huûnh
|
Long §¹i, Qu¶ng B×nh
|
50 ha
|
Trång
|
|
|
M· §µ, §ång Nai
|
20 ha
|
Trång, RG
|
1992
|
Keo l¸ trµm
|
Xuyªn Méc, Bµ RÞa
|
90 ha
|
Trång, RG
|
1994
|
|
TT n/c Gièng, Hµ Néi
|
|
C©y hom
|
|
Keo lai
|
LT Yªn LËp, Qu¶ng Ninh
|
|
C©y hom
|
|
|
TT §«ng Nam Bé, §ång Nai
|
|
C©y hom
|
|
|
XN Gièng TPHCM
|
|
C©y hom
|
|
Keo vïng kh«
|
TT nc Gièng, Hµ Néi (Ba V×)
|
|
Trång
|
1995
|
|
TT Gièng LN B×nh ThuËn
|
|
Trång
|
1995
|
|
Yªn S¬n, Tuyªn Quang
|
|
Trång, RG
|
|
L¸t hoa
|
Méc Ch©u, S¬n La
|
|
Trång, RG
|
|
|
S«ng HiÕu, NghÖ An
|
|
Trång, RG
|
70-80
|
|
Ngäc L¹c, Thanh Ho¸
|
|
Trång, RG
|
|
|
CÇu Hai, Phó Thä
|
1 ha
|
Trång, TN
|
1961
|
|
Tam §¶o, VÜnh Phóc
|
40 ha
|
Tù nhiªn
|
|
|
Hoµnh Bå, Qu¶ng Ninh
|
r¶i r¸c
|
Tù nhiªn
|
|
Lim xanh
|
D©n Chñ, Hoµ B×nh
|
5 ha
|
Trång
|
|
|
BÕn En, Thanh Ho¸
|
r¶i r¸c
|
Tù nhiªn
|
|
|
Yªn Thµnh, NghÖ An
|
10 ha
|
Tù nhiªn
|
|
|
§«ng Giang, B×nh ThuËn
|
r¶i r¸c
|
Tù nhiªn
|
|
|
Tuyªn Quang
|
10 ha
|
Trång
|
|
Mì
|
Phó Thä
|
10 ha
|
Trång
|
|
|
Th¸i Nguyªn
|
|
Trång
|
|
Mun
|
Cam Ranh, Kh¸nh Hoµ
|
300 ha
|
Tù nhiªn
|
|
Muång ®en
|
§¾k L¾k
|
|
|
|
|
Kh¸nh Hoµ
|
|
|
|
|
SÇm S¬n, Thanh Ho¸
|
|
Trång
|
|
|
DiÔn Ch©u, NghÖ An
|
|
Trång
|
|
Phi lao
|
Th¹ch Hµ, Hµ TÜnh
|
|
Trång
|
|
|
Non Níc, §µ N½ng
|
|
Trång
|
|
|
Ninh Ch÷, Ninh ThuËn
|
|
Trång
|
|
|
TT BVR2 Thanh Ho¸
|
|
C©y hom
|
1996
|
|
V¨n Yªn, Yªn B¸i
|
30 ha
|
Trång
|
|
QuÕ
|
Thêng Xu©n, Thanh Ho¸
|
30 ha
|
Trång
|
|
|
Trµ My, Qu¶ng Nam
|
20 ha
|
Trång
|
|
|
Trµ Bång, Qu¶ng Ng·i
|
20 ha
|
Trång
|
|
Samu
|
Sa Pa, Lµo Cai
|
|
|
|
|
B¾c Hµ, Lµo Cai
|
|
|
|
|
Xu©n S¬n, Ch©u §øc, Bµ RÞa
|
300 ha
|
Trång, RG
|
1981
|
Sao ®en
|
§«ng Giang, B×nh ThuËn
|
56 ha
|
Tù nhiªn
|
|
|
TP Hå ChÝ Minh
|
®êngphè
|
Trång
|
|
SÕn mËt
|
Hµ Trung, Thanh Ho¸
|
350 ha
|
Tù nhiªn
|
|
Th«ng
|
Tam §¶o, VÜnh Phóc
|
|
Trång
|
1940
|
®u«i ngùa
|
Léc B×nh, L¹ng S¬n
|
|
Trång
|
|
Th«ng ba l¸
|
§µ L¹t, L©m §ång
|
1000 ha
|
Tù nhiªn
|
|
|
Hoµng Su Ph×, Hµ Giang
|
20 ha
|
Tù nhiªn
|
|
|
Qu¶ng Ninh
|
10 ha
|
Trång, RG
|
|
|
NghÖ An
|
20 ha
|
Trång, RG
|
|
Th«ng nhùa
|
Hµ TÜnh
|
20 ha
|
Trång, RG
|
|
|
Thä Léc, Qu¶ng B×nh
|
20 ha
|
Trång, RG
|
|
|
Kon Tum
|
10 ha
|
Tù nhiªn
|
|
Th«ng caribª
|
Thä Léc, Qu¶ng B×nh
|
1 ha
|
Trång
|
|
|
Qu¶ng Nam
|
10 ha
|
Trång
|
|
TÕch
|
§Þnh Qu¸n, §ång Nai
|
100 ha
|
Trång, RG
|
|
|
La Ngµ, §ång Nai
|
15 ha
|
Trång, RG
|
|
Tèng qu¸ sñ
|
Mêng Kh¬ng, Lµo cai
|
|
|
|
|
S«ng TrÑm, Cµ Mau
|
42 ha
|
Trång
|
1985
|
Trµm
|
U Minh H¹, Kiªn Giang
|
65 ha
|
Tù nhiªn
|
|
|
Trµ S, An Giang
|
50 ha
|
Trång
|
1983
|
|
T©n Hng, Long An
|
50 ha
|
Trång
|
1990
|
Tr¸m tr¾ng
|
L¹c Thuû, Hoµ B×nh
|
30 ha
|
Trång
|
CH
|
Tr¾c d©y
|
Cam Ranh, Kh¸nh Hoµ
|
100 ha
|
Tù nhiªn
|
|
|
T¸nh Linh, B×nh ThuËn
|
10 ha
|
Tù nhiªn
|
|
Tr¾c nghÖ
|
§¾c Uy, Kon Tum
|
r¶i r¸c
|
Tù nhiªn
|
|
|
Kr«ng N¨ng, §¾c L¾c
|
r¶i r¸c
|
Tù nhiªn
|
|
TrÇm h¬ng
|
H¬ng Khª, Hµ TÜnh
|
10 ha
|
Trång
|
1989
|
Vªn vªn
|
T©n Phó, §ång Nai
|
100 ha
|
Tù nhiªn
|
|
|
B×nh Ch©u, Bµ RÞa
|
|
Tù nhiªn
|
|
|
§«ng Giang, Binh ThuËn
|
56 ha
|
Tù nhiªn
|
|
IV. T×nh h×nh thuÇn ho¸ vµ chän gièng
1. Thö nghiÖm trång, nhËp néi vµ chuyÓn vïng
Ngêi ViÖt Nam ®· tõng trång thö vµ thµnh c«ng mét sè loµi c©y nhËp néi, trong ®ã ®Æc biÖt ph¶i kÓ ®Õn th«ng ®u«i ngùa, sa mu, dÎ Trïng Kh¸nh, tróc sµo. Ngêi Ph¸p ®· khëi ®Çu c¸c c«ng viÖc liªn quan ®Õn nhËp gièng c¸c loµi c©y nhËp néi vµo g©y trång thö nghiÖm trªn toµn l·nh thæ ViÖt Nam, ®ã lµ c¸c loµi nh b¹ch ®µn, tÕch, xµ cõ, ng©n hoa, phi lao v.v. Ngêi Ph¸p còng ®· më ®Çu viÖc chuyÓn vïng trång cho mét sè loµi c©y nh trång thö nghiÖm lim xanh ë Tr¶ng Bom (§ång Nai), Lang Hanh (L©m §ång), D©n Chñ (Hoµ B×nh); c©y long n·o ®îc trång thö ë c¶ vïng thÊp ®Õn vïng cao; sao ®en ®îc trång thö ra ngoµi B¾c v.v. Vên su tËp lín hiÖn cßn ë Eakm¸t, §¾k L¾k cho mét sè loµi c©y nh gâ ®á, gi¸ng h¬ng, sao xanh, tÕch.
Nhµ l©m nghiÖp ngêi Ph¸p tªn lµ Paul Morand ngay tõ nh÷ng n¨m 1920 ®· thö ®a c©y dÇu r¸i vµ sao ®en tõ rõng tù nhiªn ra trång t¹i Tr¹m thùc nghiÖm l©m nghiÖp Tr¶ng Bom theo 3 c«ng thøc chÝnh sau:
Trång thuÇn lo¹i, mËt ®é cao ®Õn 20.000 c©y/ha,
Trång r¹ch (1931): c©y sinh trëng kÐm do c¹nh tranh m¹nh víi c©y rõng tù nhiªn
Trång víi c¸c loµi c©y phô trî nh ®Ëu chµm vµ muång ®en.
2. Kh¶o nghiÖm loµi vµ xuÊt xø, chän gièng vµ nh©n gièng
Tríc n¨m 1975, cã tíi 20 loµi keo vµ 50 loµi b¹ch ®µn ®· ®îc nhËp vµo ViÖt Nam vµ thö trång ë mét sè n¬i nh Lang Hanh vµ Mang Linh (L©m §ång) song cha ®îc bè trÝ vµ thiÕt kÕ ®óng nghÜa nh kh¶o nghiÖm loµi.
Tõ cuèi nh÷ng n¨m 1970 cho tíi sau nµy, c¸c bé h¹t gièng hoµn chØnh ®· ®îc nhËp vµ ®îc nhiÒu c¬ quan x©y dùng c¸c kh¶o nghiÖm loµi vµ xuÊt xø hoµn chØnh cho nhiÒu loµi nh b¹ch ®µn (120 xuÊt xø cña 15 loµi b¹ch ®µn chÝnh), keo Acacia (70 xuÊt xø cña 5 loµi keo vïng thÊp, 15 xuÊt xø cña 10 loµi keo vïng kh« vµ trªn 20 xuÊt xø cña 20 loµi keo vïng cao), phi lao (kh¶o nghiÖm xuÊt xø quèc tÕ), th«ng caribª (10 xuÊt xø cña 3 chñng lµ var. hondurensis, bahamensis vµ caribaea), xoan chÞu h¹n (kh¶o nghiÖm xuÊt xø quèc tÕ), c¸c loµi hä Xoan (kh¶o nghiÖm xuÊt xø quèc tÕ).
Kh¶o nghiÖm xuÊt xø cho c¸c loµi b¶n ®Þa cha ®îc lµm nhiÒu, míi bíc ®Çu triÓn khai cho th«ng nhùa, th«ng ®u«i ngùa, th«ng ba l¸, mì, bå ®Ò vµ l¸t hoa. C«ng t¸c chän gièng c¸c loµi c©y b¶n ®Þa cßn h¹n chÕ, còng míi chØ ®îc thùc hiÖn cho th«ng nhùa (theo s¶n lîng nhùa), th«ng ®u«i ngùa, th«ng ba l¸, mì trong khi nhiÒu loµi c©y quan träng kh¸c cha ®îc quan t©m ®Çu t kh¶o nghiÖm vµ c¶i thiÖn gièng.
Tríc ®©y cung cÊp gièng ®îc dùa chñ yÕu vµo c¸c rõng tù nhiªn, rõng gièng chuyÓn ho¸ vµ c¸c rõng gièng, vên gièng míi x©y dùng. HiÖn nay, c«ng nghÖ m« hom ®· ph¸t triÓn m¹nh nªn c©y m« hom ®· trë nªn quen thuéc trong trång rõng vµ lÜnh vùc míi ra ®êi lµ trång rõng dßng v« tÝnh. C¸c loµi c©y ®îc ®a vµo trång rõng dßng v« tÝnh diÖn réng ë ViÖt Nam lµ b¹ch ®µn, keo, phi lao chñ yÕu b»ng c©y hom vµ mét phÇn c©y m«. NhiÒu loµi c©y rõng kh¸c còng ®· ®îc nh©n gièng thµnh c«ng b»ng gi©m hom lµ së, b¸ch xanh, p¬ mu, hång tïng, vï h¬ng, hång quang v.v.
V. KÕt luËn
ThuÇn ho¸ c©y rõng lµ mét c«ng viÖc khã kh¨n, ®ßi hái nh÷ng cè g¾ng lín vµ liªn tôc, ®ßi hái cã sù ®ãng gãp cña c¸c nhµ khoa häc, kü thuËt, qu¶n lý, khuyÕn l©m vµ ngêi d©n cïng tham gia. Tõ thùc tiÔn thö nghiÖm vµ s¶n xuÊt cã thÓ thÊy râ r»ng viÖc thuÇn ho¸ c©y b¶n ®Þa ®· cã tiÒm n¨ng vµ triÓn väng vµ cã thÓ thùc hiÖn ®îc song kh«ng ph¶i loµi c©y nµo vµ n¬i nµo còng dÔ ®¹t ®îc kÕt qu¶ nh mong muèn. §a c©y tõ rõng tù nhiªn víi nh÷ng ®iÒu kiÖn tèi u ra rõng trång víi nh÷ng ®iÒu kiÖn khã kh¨n gÊp béi lµ mét qu¸ tr×nh thö nghiÖm l©u dµi, phô thuéc rÊt nhiÒu vµo kh¶ n¨ng thÝch øng cña loµi. X¸c ®Þnh loµi c©y thÝch hîp, chän hoµn c¶nh g©y trång phï hîp (®Êt ®ai vµ khÝ hËu), t¹o hoµn c¶nh trång vµ chän ph¬ng thøc trång còng nh x¸c ®Þnh râ nguån gièng ®¶m b¶o chÊt lîng sÏ lµ nh÷ng ®iÒu kiÖn c¬ b¶n cña thµnh c«ng.
Chia sẻ với bạn bè của bạn: |