Lý do tại sao có khóa học về Thánh Phao-lô

- Có 2 lý do để có khóa học về Thánh Phao-lô

* Lý do thứ nhất: Đức Thánh Cha Bê-nê-đic-tô XVI đã thiết lập năm Thánh Phao-lô từ 28.6.2008 đến 29.6.2009 để mừng kỷ niệm 2.000 năm ngày sinh của Thánh Phao-lô.

- Lý do thứ hai: Thánh Phao-lô là Tông đồ dân ngoại, người đã góp công lớn : 

+ trong việc khai triển và đào sâu nội dung sứ điệp Tin mừng cứu độ mà Chúa Giê-su Ki-tô đã đem đến cho nhân loại,

+ trong việc truyền giáo tức rao giảng Tin Mừng và giúp người ta nhìn nhận Chúa Giê-su Ki-tô là Cứu Chúa, là Con Thiên Chúa, là Thiên Chúa.

+ trong việc thiết lập, củng cố, hướng dẫn các cộng đoàn Ki-tô hữu tiên khởi bên ngoài xứ Pa-lét-tin.

Do đó học và sống tinh thần Thánh Phao-lô là điều Đức Thánh Cha Bê-nê-đic-tô XVI và Hội Thánh mong muốn ở mọi tín hữu nhất là trong năm Thánh Phao-lô này.

- Nói / học về Thánh Phao-lô thì câu truyện đầu tiên người ta phải nhắc tới hay kể lại là “câu truyện Thánh Phao-lô trở lại” hay đúng hơn là “câu truyện Thánh Phao-lô gặp Chúa Giê-su Ki-tô Phục Sinh trên đường Đa-mát”. Biến cố này đã thay đổi cuộc đời Thánh Phao-lô một cách triệt để, từ một kẻ bắt/giết đạo thành một người rao giảng và xây dựng Ki-tô giáo khắp vùng quanh Địa Trung Hải trong thế kỷ thứ nhất của Công nguyên.

- Chúng ta có thể đọc câu truyện Thánh Phao-lô trở lại hay đúng hơn là câu truyện Thánh Phao-lô gặp Chúa Giê-su Ki-tô Phục Sinh trên đường Đa-mát trong sách Công Vụ Tông Đồ (9,1-19 và 22,6-16). Trong thư gửi tín hữu Ga-lát, Thánh Phao-lô cũng nhắc đến sự kiện này (Gl 1,11-24).

- Tôi nhìn thấy: một đoàn người hăm hở tiến bước – một luồng ánh sáng từ trời chiếu xuống bao phủ ông Sao-lô – Sao-lô ngã sõng xoài xuống đất – một người trong đoàn nâng ông dậy và cầm tay dắt ông đi vào thành Đa-mát vì mắt Sao-lô mở mà không nhìn thấy.

- Tôi nghe thấy: tiếng ngựa hý và tiếng chân ngựa dậm xuống mặt đường - tiếng nói từ trời và câu hỏi của Sao-lô (cũng có thể chỉ nghe thấy câu hỏi của Sao-lô)

- Tôi ngửi thấy: mùi ngựa, mùi nắng và mùi bụi đường.

- Tôi cảm thấy xúc động vì như vừa được chứng kiến một quang cảnh lạ thường của một cuộc “thần hiện” vẫn thường được thấy trong Thánh Kinh!

- Tôi được lôi kéo, đánh động bởi tiếng nói (từ trời):

và

Thế có nghĩa là khi Sao-lô tìm bắt các Ki-tô hữu là ông tìm bắt chính Chúa Giê-su Ki-tô là Đấng mà các Ki-tô hữu tin theo. Cũng có nghĩa là hễ ai đụng tới các Ki-tô hữu là đụng tới chính Chúa Ki-tô.

- Tôi cũng được lôi cuốn và đánh động bởi quá trình thấy -không thầy - (lại) thấy của Thánh Phao-lô. Có một sự khác biệt vô cùng lớn lao và sâu sắc giữa cái thấy của Phao-lô lúc trước khi gặp Chúa Ki-tô Phục Sinh và cái thấy sau khi được Chúa mở mắt qua bàn tay của Kha-na-ni-a ! Có thể nói lúc trước Phao-lô thấy rất giới hạn (Đạo cũ, Lề Luật, sự tuân giữ nghiêm ngặt các điều khoản) và lúc sau Phao-lô thấy rất nhiều và rất sâu rộng (Tình Yêu và Quyền Năng của Thiên Chúa, Kế hoạch Cứu độ của Người, sự Vâng Phục và Hạ Mình của Chúa Giê-su, Con Một Thiên Chúa, Mầu Nhiệm Phục Sinh và Cứu Độ, v.v....) Để thấy được như thế Phao-lô đã phải trải qua 3 ngày không thấy, không ăn cũng chẳng uống như Chúa Giê-su đã trải qua 3 ngày được mai táng trong mồ để được Chúa Cha làm cho trỗi dậy.

Liên hệ với bản thân, tôi nghĩ rằng tôi cũng phải trải qua một quá trình chết đi, từ bỏ, để được «thấy» tức được đổi mới, được phục sinh.

- Tôi cũng được lôi cuốn và đánh động bởi lời Chúa Giê-su nói với Phao-lô: «Nhưng ngươi hãy đứng dậy, vào thành, và ngưòi ta sẽ nói cho ngươi biết ngươi phải làm gì.» (câu 6) và bởi cuộc trao đổi giữa Chúa Giê-su và ông Kha-na-ni-a “Trong một thị kiến, Chúa phán với ông : "Kha-na-ni-a !" Ông thưa : "Dạ, lạy Chúa, con đây." 11 Chúa bảo ông: "Đứng lên, đi tới phố gọi là Phố Thẳng, đến nhà Giu-đa tìm một người tên là Sao-lô quê ở Tác-xô: người ấy đang cầu nguyện 12 và thấy một người tên là Kha-na-ni-a đi vào, đặt tay trên mình để làm cho mình lại thấy được." 13 Ông Kha-na-ni-a thưa: "Lạy Chúa, con đã nghe lắm kẻ nói về người ấy, về tất cả những điều ác người ấy đã làm cho dân thánh Chúa tại Giê-ru-sa-lem. 14 Còn ở đây, người ấy được các thượng tế cho quyền bắt trói tất cả những ai kêu cầu danh Chúa." 15 Nhưng Chúa phán với ông : "Cứ đi, vì người ấy là lợi khí Ta chọn để mang danh Ta đến trước mặt các dân ngoại, các vua chúa và con cái Ít-ra-en. 16 Thật vậy, chính Ta sẽ chỉ cho người ấy thấy tất cả những đau khổ người ấy phải chịu vì danh Ta." (câu 11-16). Tôi hiểu là Thiên Chúa đã dùng Kha-na-ni-a để chỉ cho Phao-lô biết ông phải làm gì. Thế có nghĩa là để tôi gặp được Chúa, biết Chúa muốn gì ở tôi, tôi cần có người hướng dẫn, chỉ bảo, giúp đỡ. Và có thêm nghĩa là Chúa cũng dùng tôi làm người hướng dẫn, giúp đỡ một số người tìm gặp Chúa.

4.5 Có nhiều lý do để cắt nghĩa tại sao Phao-lô tìm bắt hay bách hại các Ki-tô hữu: Theo linh mục Nguyễn Khắc Hy thuộc Hội Xuân Bích, giáo sư thần học ở Mỹ thì có nhiều lý do giải thích tại sao Phao-lô tìm bắt hay bách hại các Ki-tô hữu. Ngài giải thích như sau:

* Về phương diện tôn giáo, Phao-lô là một tín đồ Do-thái giáo nhiệt thành, theo gương cha ông, muốn bảo vệ đạo mình và chống lại tất cả những tổ chức gây nguy hại cho Do-thái giáo (Gl 1,13-14; Pl 3,6).

* Về phương diện chính trị (mà chính trị không thể tách ra khỏi tôn giáo với nhiều người Do-thái thời đó), Phao-lô tỏ ra yêu dân tộc Do-thái qua việc bảo vệ Do-thái giáo chống lại ảnh hưởng của một giáo phái mới (là Ki-tô giáo) chấp nhận sự có mặt của người ngoại (Ro-ma, Hy-lạp…) sinh hoạt chung với người Do-thái. Phao-lô cũng như những người yêu nước khác sợ rằng nếu nhiều người Ro-ma theo giáo phái mới này, dần dà ảnh hưởng của Ki-tô sẽ mạnh hơn, vì về chính trị người Ro-ma là những kẻ nắm quyền đô hộ. Phao-lô, cũng như nhiều thanh niên nhiệt thành Do Thái đương thời, đề cao gương sống anh hùng của 3 vị: Pin-khát (cháu A-ha-ron), tiên tri E-li-a, và tư tế Mat-tít-gia. Ba vị này ảnh hưởng đời sống Phao-lô cũng như nhiều thanh niên đương thời.

- Pin-khát, vì nhiệt thành với đạo của Gia-vê Thiên Chúa, giết chết Dim-ri vì Dim-ri tuyên truyền tà thần khác ngoài Gia-vê và quảng bá đời sống sa đọa cho dân Do Thái (Dân số 25,7-13). Việc ông giết Dim-ri được xem là đẹp lòng Chúa (Dân số 25,10-13), và được dân Do Thái khen tặng (Tv 106, 30-31).

- Tiên tri Ê-li-a, vì lòng nhiệt thành với Gia-vê, đã thách thức hơn 450 ngôn sứ của thần Ba-al trong cuộc đấu sức trên núi Các-men để xem Gia-vê hay Ba-an đích thực là thần. Sau khi thắng cuộc thi, E-li-a đã ra lệnh giết chết các tiên tri này (1 Các Vua 18,17-40; 19, 10).

- Theo chân của Ê-li-a và Pin-khát, Mát-tít-gia “nhiệt tình với luật Chúa” nên đã giết một người đồng hương Do Thái khi người này dám nghe theo vua An-ti-o-chus IV để cúng ngoại tà thần (1 Mcb 2,23-28).

Như những cha ông này, Phao-lô có lòng nhiệt thành với Chúa Gia-vê, với dân It-ra-en, và với Luật Mô-sê.

* Về phương diện thần học, lý do Phao-lô cưỡng bức Ki-tô giáo vì: (1º) Những người theo Đức Giê-su Ki-tô coi nhẹ Luật Mô-sê; (2º) Họ có thái độ coi thường Đền Thờ vì họ không còn thờ phượng Thiên Chúa trong đền thờ; (3º) Họ (Ki-tô hữu) dám nhận người ngoại vào trong cộng đoàn chung với những người Do-thái. Vì thế người Do-thái lúc này ngồi ăn cùng bàn với những người không chịu phép cắt bì; (4º) Và điều khó công nhận nhất là trong khi những nhà lãnh đạo tôn giáo (thượng tế, luật sĩ, biệt phái…) kết án Đức Giê-su là người phạm thánh, và bị giết chết treo như một ác nhân (mà theo Do-thái giáo, Thiên Chúa lên án chết cho kẻ phạm tội - xem Đệ Nhị Luật 21,23), thì những Ki-tô hữu tôn thờ và công bố Đức Giê-su được Thiên Chúa cho chỗi dậy từ cõi chết, là Đấng Mê-si-a của It-ra-en. Đây là điều phạm thánh không chấp nhận được.

Tóm lại, có thể có lý do này quan trọng hơn lý do kia, nhưng tính tổng hợp của tất cả những lý do trên đã khiến con người Phao-lô nhiệt thành trở nên người bắt bớ Ki-tô hữu.

Cuộc trở lại của Thánh Phao-lô không thể được hiểu theo nghĩa thông thường (mà nhiều giáo dân vẫn hiểu) là Phao-lô bỏ cuộc sống ăn chơi sa đọa, tội lỗi và hoán cải trở về với Chúa; mà theo nghĩa là Phao-lô từ một Pha-ri-siêu sốt sáng, nhiệt thành đến độ bắt đạo đã trở thành một tín hữu gương mẫu, một tông đồ nhiệt thành rao giảng chính Đấng và Đạo mà ông bách hại các tín đồ lúc trước.

vì nếu không có câu truyện này thì Phao-lô cũng chỉ là một người vô danh hay cùng lắm sẽ chỉ được sử sách nhắc tới như một Pha-ri-siêu thông minh tài giỏi và như một tên bạo chúa bách hại người Ki-tô hữu thời kỳ đầu của Giáo hội Công giáo Rô-ma. Nhưng nhờ cuộc gặp gỡ kỳ diệu với Chúa Giê-su Ki-tô phục sinh trên đường Đa-mát, Phao-lô đã được biến đổi hoàn toàn, thành một vị đại thánh; một tông đồ nhiệt thành rao giảng Tin Mừng cho dân ngoại; một thần học gia uyên thâm, sắc sảo; một mục tử hết lòng vì đoàn chiên.

Nếu như không có Thánh Phao-lô thì chúng ta khó có thể hình dung ra Hội Thánh Công Giáo Rô-ma đã ra sao, vì rõ ràng là Thánh Phao-lô đã đóng góp rất nhiều cho Hội Thánh Công Giáo, chẳng những ở thời kỳ đầu mà ở mọi thời kỳ của Ki-tô giáo - qua các thư Ngài để lại - đến độ người ta dám đặt vân đề: Có phải Thánh Phao-lô là vị sáng lập thứ hai của Ki-tô giáo không?

Mỗi Ki-tô hữu có thể tìm thấy nơi Thánh Phao-lô

1°) Một vị thầy, một tấm gương sống theo Chúa Ki-tô và sống chết với sứ vụ rao giảng Tin Mừng: “Anh em hãy bắt chước tôi, như tôi bắt chước Đức Ki-tô.” (1 Cr 11,1).

2°) Một kho tàng giáo lý đức tin để đào sâu nghiên cứu (13 Thư).

Thánh Phao-lô đã được Chúa Ki-tô Phục Sinh biến đổi từ một người bắt đạo thành một người truyền đạo. Bạn đã có lần nào được Chúa biến đổi nhiều hoặc ít chưa? Bạn hãy chia sẻ một cuộc biến đổi ấn tượng và đáng nhớ nhất.

 Chia sẻ của người hướng dẫn

Cho đến ngày hôm nay, tôi đã có nhiều «cuộc đổi đời» không làm sao quên được. Tôi xin chia sẻ về một trong những «cuộc đổi đời» ấy:

Vào khoảng cuối năm 1975 tôi được giới thiệu vào làm trong nhà máy Thuốc Lá Vĩnh Hội, Quận 4 Sàigòn. Nhưng sau mấy năm, tôi bắt buộc phải xin nghỉ vì nạn «kỳ thị lý lịch» trong giới lãnh đạo nhà máy. Tôi thấy mình bị oan ức vì không được làm việc như người công dân bình thường mà lại còn bị nghi kỵ nữa (tôi phải làm việc nhiều lần với một nhân viên an ninh của chế độ, vì tôi là người vào làm trong nhà máy sau 30.04.75). Tôi cảm nhận rằng những người Công giáo như tôi không được đón nhận bởi những người cộng sản nắm quyền cai trị đất nước.

Cũng vào thời gian ấy, tôi bị một số bạn bè, họ hàng, bề trên nghi là người thân cộng, là đảng viên nằm vùng.

Tôi lâm vào cảnh bị hiểu lầm, bị nghi ngại và thậm chí bị xa lánh và loại trừ từ cả hai phía: xã hội và giáo hội. Tôi không biết đường nào mà đi, làm thế nào mà sống ! Có thể nói là tôi rơi vào khủng hoảng tinh thần và tâm linh.

Vào lúc ấy tôi may mắn gặp được một cuốn sách rất hay có tựa đề là DIEU CRUCIFIÉ (Thiên Chúa bị đóng đinh thập giá) của ông Moltmann là một nhà thần học Tin Lành người Đức nổi tiếng. Trong sách tác giả đã phân tích rất sâu sắc ý nghĩa của việc Chúa Giê-su, Con Thiên Chúa và là Thiên Chúa bị đóng đinh thập giá để cứu chuộc nhân loại. Từ đó tác giả rút ra những hệ luận cho đời sống người Ki-tô hữu là môn đệ Chúa Giê-su là phải chịu chung một số phận (bị hiểu lầm, bị vu khống, bị kết án, bị đánh đòn, bị loại trừ và bị giết) như Chúa Ki-tô là Thầy và là Chúa của mình!

Cuốn Sách «Thiên Chúa bị đóng đinh thập giá» đã đem lại cho tôi ánh sáng và sức mạnh. Tôi hiểu rằng thân phận của tôi với tư cách là một Ki-tô hữu thì phải là như vậy. Tôi sung sướng hạnh phúc trong đau khổ, vì tôi được nên giống Chúa hơn, điều mà tôi khao khát trong những năm ở trong Chủng Viện và Dòng Tu (Tiểu Đệ Phúc Âm của Chân Phước Charles de Foucauld). Dần dần tôi lấy lại được sự bình an và lạc quan, tin tưởng.

Có thể xem đây là «cuộc trở lại» của tôi, trở lại theo hướng chấp nhận thân phận của người môn đệ Chúa Giê-su Ki-tô và con đường Thập Giá là con đường tôi phải đi, vì chính Chúa Giê-su Ki-tô đã đi con đường ấy và mời gọi những ai muốn theo Người đi theo con đường ấy! «Cuộc trở lại » này chẳng những giúp tôi thoát khỏi cuộc khủng hoảng của những năm 75-80 mà còn giúp tôi «kiên vững» trong cuộc sống những năm sau này, thậm chí ngay cả ngày hôm nay. Cuộc sống của tôi gặp rất nhiều khó khăn, hiểu lầm, nghi kỵ, thành kiến, vu khống của những người xung quanh, nhất là của bạn bè, bề trên.
V. ỨNG DỤNG [SỐNG LINH ĐẠO]

5.1 Linh đạo Ki-tô giáo

1°) Nhìn vào kinh nghiệm của riêng mình, mỗi chúng ta nhận ra điều này là Thiên Chúa không ngừng mời gọi, lôi kéo chúng ta về với Người. Có khi Thiên Chúa dùng một người, một biến cố, một cuốn sách, một bài giảng, một cuộc tĩnh tâm hay linh thao, một khóa học hỏi... để giúp chúng ta từ bỏ cuộc sống tầm thường, ích kỷ, thậm chí tội lỗi để trở nên một con người khác: nhiệt thành, tích cực và thánh thiện.

2°) Trong hành động tha thứ cho chúng ta và lôi kéo chúng ta về với Người, Thiên Chúa luôn tôn trọng sự tự do, hợp tác và đồng thuận của chúng ta.

3°) Nếu chúng ta đọc kỹ lịch sử của dân Ít-ra-en là Dân Riêng của Thiên Chúa, thì chúng ta cũng khám phá ra một kinh nghiệm tương tự: Dân phạm tội – Thiên Chúa kêu gọi và trừng phạt – Dân sám hối – Thiên Chúa thứ tha – Dân sống trong mối tương quan tốt đẹp với Thiên Chúa và với nhau – Dân lại sa ngã phản bội - Thiên Chúa kêu gọi và trừng phạt – Dân sám hối – Thiên Chúa thứ tha – Dân sống trong mối tương quan tốt đẹp với Thiên Chúa và với nhau.

- Vì thế các nhà tu đức hay tâm linh nói «Linh Đạo Ki-tô giáo được xây dựng trên Ơn Trở Lại».
5.2 Sống Linh đạo Ki-tô giáo là:

1°) Phó thác cuộc đời mình cho Thiên Chúa

2°) Cầu xin Thiên Chúa gìn giữ và biến đổi mình

3°) Tin tưởng ở quyền năng và tình thương của Người

4°) Mau đứng dậy làm lại từ đầu (khi yếu đuối, sa ngã).
VI. CHUẨN BỊ ĐỀ TÀI II: THỜI ĐẠI VÀ TIỂU SỬ CỦA THÁNH PHAO-LÔ

6.1 Câu hỏi gợi ý chia sẻ

Nhờ đề tài I về cuộc trở lại hay đổi đời của Thánh Phao-lô bạn có khám phá, cảm nghiệm, quyết tâm hay thay đổi gì mới?

Xin ghi nhật ký để chuẩn bị chia sẻ vào lần học tới với các anh chị em khác.
6.2 Câu hỏi gợi ý tìm hiểu

1°) Muốn tìm hiểu về một con nguời nói chung, một vị thánh nói riêng, nhất là Thánh Phao-lô, chúng ta phải tìm hiểu những gì?

2°) Thời đại của Thánh Phao-lô có những nét đặc điểm gì?

3°) Nếu chúng ta muốn biết thêm về Thánh Phao-lô thì ngoài cuộc trở lại của Ngài, chúng ta phải quan tâm đến những gì khác nữa?

4°) Thân thế, sự nghiệp của Thánh Phao-lô có những đặc điểm gì?

5°) Chúng ta có thể học được gì từ việc tìm hiểu thời đại và tiểu sử của Thánh Phao-lô?

Cv 7,58; 8,1; 9,14.17; 13,1 - 14,28; 15,6 - 21,17; 22,3.7.13; 26,14; 1 Cr 4,12; 2 Cr 6,3-10; 12,13; Gl 1,15-16.

Chúng ta vừa học về cuộc trở lại của Thánh Phao-lô, Vị Tông Đồ Dân Ngoại và Cột Trụ của Hội Thánh Công Giáo. Chúng ta biết “cuộc trở lại” ấy quan trọng như thế nào và đem lại cho chúng ta những bài học bổ ích cho đời sống thiêng liêng. Chúng ta hãy cầu xin Thiên Chúa tiếp tục hướng dẫn và trợ giúp chúng ta để chúng ta biết SỐNG TINH THẦN CỦA THÁNH PHAO-LÔ mà liên tục hoán cải và canh tân đời sống đức tin của chúng ta theo lời mời gọi của chính Thiên Chúa. Chúng ta cùng dâng lời cầu nguyện và cùng hát.

Lạy Thiên Chúa là Cha của Chúa Giê-su Ki-tô và là Cha của chúng con. Chúng con tin Cha là Đấng quyền năng và yêu thương. Xin Cha thể hiện quyền năng và tình thương ấy cho chúng con cảm nghiệm được! Chúng con biết Cha có chương trình kế hoạch riêng cho mỗi chúng con.

Xin Cha thực hiện chương trình và kế hoạch ấy cho chúng con và nơi chúng con, để chúng con thuộc trọn về Cha, được nghĩa với Cha, trong Chúa Giê-su Ki-tô, Con Cha, Chúa chúng con ! Amen!
7.3 Cùng hát 

XIN CHỈ CHO CON

ĐK.- Xin chỉ cho con (xin chỉ cho con) đường đi của Chúa (đường đi của Chúa). Xin dạy bảo con (xin dạy bảo con) nước bước của Ngài (nước bước của Ngài). Xin hướng dẫn con trong chân lý. Xin dạy bảo con những điều cao quý, vì Chúa là Đấng cứu độ con, là Đấng ngày đêm con cậy trông.

1. Tất cả đường nẻo Chúa là Tình Yêu và Chân Lý dành cho những ai giữ trọn minh ước. Điều răn Chúa ra nghiêm chỉnh thực thi.

2. Xin mở lượng từ bi từ ngàn xưa Ngài vẫn có, mà quên hết những lỗi lầm con mắc, hồi niên thiếu vươn lên trong dại thơ.

Hôm nay chúng ta sẽ học hỏi và trao đổi về một số đặc điểm của thời đại và tiểu sử của Thánh Phao-lô. Chúng ta hãy xin Chúa Thánh Thần thể hiện sự hiện diện và tác động của Người trên từng anh chị em chúng ta để giúp mỗi người chúng ta nhận ra hoạt động của Thiên Chúa trong thời đại của Thánh Phao-lô cũng như trong thời đại của chúng ta ngày nay, trong cuộc đời của Thánh Phao-lô cũng như trong cuộc đời của chúng ta!

ĐK: Lạy Chúa Thánh Thần, xin Ngài ngự đến. Canh tân đổi mới đời sống chúng con, tăng sức linh hồn, bồi thêm lửa mến, soi sáng trí khôn, hiệp nhất muôn lòng.

PK 1: Chúa hỡi! Khấn xin ngự đến đổ tuôn muôn ơn phù giúp chúng con. Xin thương soi dẫn nhân tâm nương theo Thần Khí bước trong bình an.

PK 2: Hãy đến! Thánh Linh từ ái suối ơn mát trong là Đấng ủi an. Xin thương nâng đỡ ủi an con chiên lạc hướng khổ đau lầm than.

Bạn muốn chia sẻ khám phá, cảm nghiệm, quyết tâm, hay thay đổi gì mới hoặc muốn nêu ý kiến hay thắc mắc gì liên quan tới đề tài I là cuộc trở lại hay đổi đời của Thánh Phao-lô mà bạn đã học lần trước.

Xin mời bạn chia sẻ hay phát biểu.
III. ĐẶT VẤN ĐỀ

3.1 Muốn tìm hiểu về một con nguời nói chung, một vị thánh nói riêng, chúng ta phải tìm hiểu những gì? Muốn tìm hiểu về Thánh Phao-lô một vị thánh nổi tiếng, chúng ta phải tìm hiểu những gì?

Như vậy có thể nói là thời đại của Thánh Phao-lô có những đặc điểm sau đây: