Đời sống và chức vụ linh mục theo Vaticano II

*

“Chức linh mục trong Giáo Hội vô cùng cao trọng, đó là điều Thánh Công Đồng này đã nhiều lần nhắc nhở cho mọi người” (PO 1). Đó là lời đầu tiên của sắc lệnh về tác vụ và đời sống các linh mục của Công Đồng Vaticano II. Cũng ngay trong đoạn mở đầu, sắc lệnh khẳng định: “Do chức thánh và sứ mệnh nhận từ các giám mục, các linh mục được đặc cử để phụng sự Đức Kitô là Thầy, là Tư Tế và là Vua, tham dự vào tác vụ của Người để xây dựng Giáo Hội ở trần gian thành Dân Thiên Chúa, nên Thân Thể Đức Kitô và Đền Thờ Chúa Thánh Thần” (PO 1). Có thể nói đó là tóm tắt và cốt lõi toàn bộ giáo huấn của Công Đồng về đời sống và chức vụ linh mục.

1. 
   Chức thánh và sứ mệnh nhận từ giám mục
   

2. 
   Được đặc cử để phụng sự Đức Kitô
   

3. 
   Xây dựng Giáo Hội ở trần gian
   

1. 
   Đổi mới
   

2. 
   Khủng hoảng
   

3. 
   Đối với đời sống và sứ vụ linh mục: khủng hoảng căn tính
   

1. 
   Thượng Hội Đồng Giám Mục
   

2. 
   Mục đích của Tông Huấn
   

3. 
   Những nét mới về linh mục
   

*

Đức Chân phước Gioan Phaolô II cũng như Đức Giáo Hoàng Biển Đức XVI rất quan tâm đến công cuộc Tân Phúc Âm Hóa trong thế giới hiện nay. Đây là một từ tương đối mới: làm cho đời sống con người thấm nhuần tinh thần Tin Mừng. Giáo Hội muốn dùng Tin Mừng để định hướng và định hình đời sống con người qua các hoạt động:

1. 
   Giúp Hội Thánh hiểu và sống Phúc Âm mỗi ngày một hơn
   
2. 
   Truyền giáo cho những người chưa biết Chúa
   
3. 
   Đem tinh thần Phúc Âm vào các môi trường xã hội
   

+Cosma Hoàng Văn Đạt SJ

Trong bối cảnh Năm Đức Tin kỷ niệm 50 năm khai mạc Công đồng chung Vatican II, nội dung tuần thường huấn linh mục chúng ta quy về đề tài “GIÁO HỘI THEO CÔNG ĐỒNG VATICAN II”. Trong 2 ngày trước anh em đã được giới thiệu về những ý hướng chủ đạo của Công đồng và những nét tổng quát về nền Giáo hội học của Công đồng (LG). Anh em đã hội thảo cách riêng về xây dựng một mô hình Giáo hội tham gia để sống chiều kích Giáo hội hiệp thông nhằm mục đích thực thi hữu hiệu Sứ mạng của Giáo hội trong thế giới ngày nay (GS).

Sáng nay, anh em đã hội thảo về Sắc lệnh “Tác vụ và đời sống của linh mục”(PO) của Vatican II, để từ những chỉ thị của Công đồng riêng cho hàng ngũ linh mục vận dụng vào công cuộc canh tân đời sống cũng như cung cách làm mục vụ cùa linh mục thích ứng với thời đại.

Chiều nay, ta chuyên sâu vào lãnh vực thực thi nhiệm vụ quản xứ của hàng linh mục giáo phận theo tinh thần canh tân của Sắc lệnh đó, áp dụng cụ thể theo Giáo luật 1983 được ban hành sau Công đồng. Có thể nói Bộ giáo luật 1983 là một văn kiện trình bày nội dung của Công đồng Vatican II bằng ngôn từ pháp lý, đưa ra những chuẩn mực qui định mối tương quan giữa các thành phần Dân Chúa trong hoạt động mục vụ của Giáo hội phục vụ cho con người hôm nay theo ý hướng đổi mới của Công đồng.

1. 
   THỪA TÁC VỤ LINH MỤC THEO SẮC LỆNH PO VÀ GIÁO LUẬT 1983
   

Giáo luật lưu ý các cha sở đặc biệt nhiệm vụ hàng đầu của các ngài là rao truyền Lời Chúa qua việc giảng lễ và dạy giáo lý :

(2) Trong mọi thánh lễ ngày Chủ Nhật và ngày lễ buộc, khi có dân chúng họp lại, thì buộc phải giảng lễ, trừ khi có lý do quan trọng mới được bỏ qua.

2. chuẩn bị cho các trẻ em, sau thời gian học giáo lý đầy đủ, được xưng tội rước lễ lần đầu, cũng như chịu phép Thêm Sức một cách xứng đáng;

3. trau dồi cho các trẻ em, sau khi đã rước lễ vỡ lòng, được có căn bản giáo lý dồi dào sâu rộng hơn;

4. dạy giáo lý cho cả những người tàn tật về thể lý hay tinh thần, tùy theo hoàn cảnh của họ cho phép;

5. dùng các hình thức và chương trình khác nhau để làm cho đức Tin của giới trẻ và người lớn được kiện cường, chói sáng và triển nở.

Ðiều 780: Các Bản Quyền sở tại phải trù liệu để các giảng viên giáo lý được huấn luyện kỹ lưỡng để thi hành trọn vẹn nhiệm vụ của mình. Bởi vậy, cần cung cấp cho họ sự đào tạo liên tục, để họ thông thạo giáo lý của Giáo Hội, học biết những quy tắc riêng của khoa sư phạm, cả về lý thuyết lẫn thực hành.

Về nhiệm vụ thừa tác viên Bí tích

Giáo luật nhấn mạnh đến tư cách thường trực của thừa tác viên có Chức Thánh luôn sẵn sàng ban phát các Bí tích, ghi nhớ rằng mình không phải là chủ nhân nhưng là người quản lý có nhiệm vụ phân phát các ơn thánh :

(2) Các vị chủ chăn và các tín hữu khác, mỗi người tùy theo nhiệm vụ của mình trong Giáo Hội, có bổn phận phải lo liệu để cho những người xin lãnh các Bí Tích được chuẩn bị bằng sự rao giảng Phúc Âm và huấn giáo đầy đủ, dựa theo các quy luật do nhà chức trách có thẩm quyền ban bố.

(2) Trong trường hợp khẩn cấp, bất cứ cha giải tội nào cũng buộc phải giải tội cho tín hữu; và trong lúc nguy tử, bất cứ tư tế nào cũng buộc phải giải tội.

Theo tinh thần ấy, Giáo luật qui định cụ thể :

1. bằng việc rao giảng, huấn luyện giáo lý thích hợp cho vị thành niên, thanh niên và người lớn, kể cả qua việc xử dụng các phương tiện truyền thông xã hội, ngõ hầu các tín hữu được giáo dục về ý nghĩa của hôn nhân Kitô giáo và về nghĩa vụ của vợ chồng và của cha mẹ Công Giáo;

2. bằng việc chuẩn bị riêng cho những người sắp kết hôn để đôi bạn được sửa soạn để lãnh nhận sự thánh thiện và những bổn phận của bậc sống mới;

3. bằng việc cử hành phụng vụ hôn phối cách chu đáo, để làm sáng tỏ rằng đôi bạn trở thành dấu chỉ và tham dự vào mầu nhiệm hiệp nhất và tình yêu phong phú giữa Chúa Kitô và Giáo Hội;

4. bằng sự giúp đỡ cho đôi bạn sống trung thành với giao ước vợ chồng, đễ mỗi ngày họ thêm thánh thiện và hoàn hảo hơn trong đời sống gia đình.

2. 
   LINH MỤC QUẢN XỨ TRONG TƯƠNG QUAN GIÁO HỘI HỌC HIỆP THÔNG
   

Trong Điều 519, câu định nghĩa Cha sở của Bộ Giáo luật 1983 bao hàm bản chất thừa tác vụ linh mục và nêu lên cà những mối tương quan của linh mục với các thành phần Dân Thiên Chúa trong Giáo hội. Vấn đề khác biệt cần lưu ý ở đây khi nói về GIÁO HỘI là : “Giáo hội theo mô hình nào”, mô hình kim tự tháp theo quan điểm Giáo hội học của Công đồng Trentô (1545-1563), hay mô hình vòng tròn đồng tâm theo quan điểm Giáo hội học của Công đồng Vatican II (1962-1965)? Cha Rey-Mermet CSsR, trong cuốn “Sống Đức Tin theo Công đồng Vaticanô II” (Vivre la Foi avec le Concile Vatican II) có viết : “Đức Phaolô VI thường nhắm mục tiêu làm cho việc canh tân của Công đồng được phổ cập tới các não trạng và ăn nhập vào trong đời sống. Theo phán đoán của ĐTC, trận mưa dồi dào của Vatican II chỉ mới thấm đám đất Giáo hội được một lớp mỏng, nó chưa ăn sâu vào lòng Dân Chúa”. Hôm nay, 50 năm sau Công đồng, nhận định của Đức Phaolô VI phải chăng vẫn còn chưa lỗi thời ? Để việc canh tân của Công đồng được phổ cập nơi mọi thành phần Dân Chúa, hàng linh mục chúng ta phải là những người thực hiện trước hết đường hướng chính yếu của Công đồng là tạo lập mối tương quan giữa các thành phần Dân Chúa trong Mô hình Giáo hội tham gia, theo quan điểm Giáo hội học hiệp thông, được Giáo luật quảng diễn như sau :

Bốn mối tương quan được Giáo luật Điều 519 đề cập tới gồm : Cha sở (linh mục quản xứ) với Giám mục giáo phận, với các linh mục khác, với giáo dân và với cộng đoàn được ủy thác :

1. 
   Với Đức Giám mục giáo phận :
   

2. 
   Với các linh mục khác :
   

Cách riêng khi cha sở được Đức Giám mục bổ nhiệm một số cha phó giúp trong giáo xứ, thì sự cộng tác càng chặt chẽ hơn nữa :

(2) Nếu văn thư bổ nhiệm của Giám Mục không quy định minh thị cách nào khác, cha phó, chiếu theo chức vụ, có nghĩa vụ giúp Cha Sở trong toàn thể tác vụ thuộc giáo xứ, […], và có nghĩa vụ thay thế Cha Sở nếu trường hợp xảy ra, theo quy tắc luật định.

(3) Cha phó phải thường xuyên báo cáo cho Cha Sở biết mọi chương trình mục vụ đã hoạch định hoặc đang tiến hành, ngõ hầu Cha Sở và cha phó hoặc các cha phó sẽ cùng hợp lực với nhau để dự liệu việc săn sóc mục vụ cho giáo xứ, mà họ đồng lãnh trách nhiệm.

3. Với giáo dân :

Mối tương quan giữa cha sở và giáo dân trong mô hình Giáo hội tham gia theo quan điểm của Giáo hội học hiệp thông của Vatican II được đặc biệt nhấn mạnh. Bởi vì, trải qua hàng chục thế kỷ sống trong chế độ phong kiến, não trạng giáo sĩ trị trước Vatican II đã ăn sâu vào nề nếp sống đạo của Giáo hội. Tương quan giữa cha sở và giáo dân như là giữa giai cấp cai trị và giai cấp bị trị, lại được cả một nền Giáo hội học phẩm trật tán đồng. Cụ thể có câu giáo lý của Sách Bổn Rôma (sách Giáo lý Công đồng Trentô tk XVI) như sau :

Hỏi : Hội Thánh nghĩa là làm sao ?

Thưa : Nghĩa là các bổn đạo đều hợp làm một cùng nhau mà chịu lụy Đấng Chính quyền thay mặt Đức Chúa Giêsu.

Giáo hội Việt Nam chúng ta suốt 4 thế kỷ qua bao thế hệ đã ghi sâu não trạng ấy ngay từ khi con trẻ học “Kinh Bổn” dọn mình xưng tội rước lễ vỡ lòng. Vì thế, để áp dụng mối tương quan theo mô hình Giáo hội tham gia của nền Giáo hội học hiệp thông Vatican II quả là cuộc cách mạng đổi mới tìm về nguồn Tin Mừng, không dễ gì thực hiện xong một sớm một chiều. Nhưng đó là định hướng mà hàng linh mục chúng ta phải thành tâm cố gắng đi hàng đầu để thúc đẩy toàn Dân Chúa canh tân theo tinh thần Công đồng. Ta hãy nghe Sắc lệnh PO khẳng định :

“Cùng với tất cả những ai được tái sinh trong suối nước Rửa Tội, các Linh Mục là những anh em giữa các anh em, như chi thể của cùng một Thân Thể duy nhất của Chúa Kitô mà mọi người có nhiệm vụ xây dựng.[…]. Như vậy các Linh Mục phải lãnh đạo làm sao để không tìm tư lợi, nhưng tìm lợi ích cho Chúa Giêsu Kitô; các ngài hợp tác với giáo dân và sống giữa môi trường của họ theo gương Thầy, Ðấng đến ở giữa mọi người "không để được phục vụ, nhưng để phục vụ và hiến mạng sống mình thay cho nhiều người" (Mt 20,28). Các Linh Mục phải thành thật nhìn nhận và khích lệ phẩm giá và vai trò riêng của giáo dân trong sứ mệnh Giáo Hội. Các ngài cũng phải thành thật kính trọng sự tự do chân chính mà mọi người có quyền được hưởng trong xã hội trần gian. Các ngài phải sẵn lòng lắng nghe giáo dân, cứu xét các nguyện vọng của họ trong tinh thần huynh đệ, nhìn nhận kinh nghiệm và khả năng chuyên môn của họ trong các lãnh vực khác nhau của hoạt động nhân sinh, để cùng với họ có thể nhận biết những dấu chỉ của thời đại” (số 9).

Để nhắc các giáo sĩ tôn trọng nhân quyền của người giáo dân, không được đối xử thưởng phạt theo tùy thích cá nhân, Giáo luật qui định :