18
Bu postulatning ma’nosi shundan iboratki, BXMS maxsus
andoza hisoblanadi va moliyaviy hisobotlarning ishonchliligini
aniqlash uchun ularni shu andozaga taqqoslash lozim.
5.
Audit tekshiruvini o‘tkazish vaqtida auditor tomonidan,
agar aksini tasdiqlovchi ma’lumotlar bo‘lmasa, o‘tmishda sodir
bo‘lgan voqea kelgusida ham qaytarilishi mumkin degan faraz
bilan ish ko‘riladi.
Misol uchun, auditor avvalgi tekshiruv davrida rahbariyatning
firibgarlikka yo‘l qo‘ygan holini yoki samarasiz ichki nazorat tizimini
aniqladi deylik.
Keyingi audit tekshiruvida, agar aksini tasdiqlovchi
ma’lumotlar, ya’ni rahbariyat endi firibgarlikka yo‘l qo‘ymagani yoki
ichki nazorat tizimi samarali tashkil etilganini tasdiqlovchi
ma’lumotlar bo‘lmagan holda, auditor o‘z tekshiruvida rahbariyat yana
firibgarlik qilishi mumkin yoki ichki nazorat
tizimi hanuz sifatsiz
degan faraz bilan tekshiruvni rejalashtirishi lozim. Buning natijasida
korxonaning zaif nuqtalari aniqlanadi va audit tekshiruvini samarali
o‘tkazish imkoni yuzaga keladi.
6.
Moliyaviy hisobotlar audit tekshiruvidan o‘tishidan oldin,
ularda xato va firibgarlikni aks ettiruvchi ma’lumotlar yo‘q deb
faraz qilinadi.
Auditor tekshiruv jarayonida shu faraz va haqiqatda hosil bo‘lgan
tasavvurni o‘zaro
taqqoslash natijasida, moliyaviy hisobotlar to‘g‘ri
tuzilgani yoki unday emasligini o‘z xulosasi orqali e’lon qiladi.
Umuman olganda, vaqt sinovidan o‘tgan holda uzoq yillardan
buyon amalda bo‘lgan bu audit postulatlari zamonaviy auditning
nazariy asoslarini tashkil etadi. Ularda bevosita yoki bilvosita quyidagi
ma’lumotlar keltiriladi: moliyaviy hisobotlar
tekshirilishi mumkin
bo‘lgan ma’lumotlarni aks ettiradi; jamiyat manfaatidan kelib chiqqan
holda, auditor va mijoz o‘rtasida uzoq muddatli kelishmovchiliklar
bo‘lmasligi lozim; samarali ichki nazorat tizimining tashkil etilishi va
BXMSning to‘g‘ri qo‘llanilishi moliyaviy hisobotlarda to‘g‘ri
ma’lumotlarni aks ettirishga asos bo‘ladi; aksini tasdiqlovchi
ma’lumotlar bo‘lmaganda, o‘tmishda sodir bo‘lgan voqea kelgusida
ham
qaytarilishi mumkin; auditorlar mijoz moliyaviy hisobotlarini
tekshirish jarayonida ularda muhim xatoliklar yo‘q deb faraz qiladilar.
Ammo, auditorlar tekshiruv jarayoniga mas’uliyat bilan yondashishlari
lozim.
