Nguyễn Phong Nam - Giáo trình Văn học Việt Nam giai đọan nửa cuối thế kỷ XIX
89
Xao xác năm canh một tiếng gà
Chim
chóc
hãy
còn
nương cửa tổ
Bướm ong chưa thấy lượn vườn hoa
Nào ai là kẻ tìm ta đó
Đốt đuốc lên soi kẻo lẫn nhà
Cái
nỗi niềm đối với nước nhà mới cảm động làm sao! Con người mà
thọat nghe tưởng là bất cần mọi sự đó hóa ra lại rất tinh tường. Ông nơm nớp
sợ mình không nhận kịp những tín hiệu báo sự thay đổi, vẫn thấp thỏm lo
mình không phải là một trong những người đầu tiên tiếp nhận sự thay đổi
của xã hội, của cuộc đời.
Tuy nhiên, cũng giống nhiều nhà nho đương thời khác, nỗi niềm dân
quốc ấy ở Trần Tế Xương cũng chỉ dừng ở mức giãi bày tâm trạng. Đọc thơ
ông, ta thấy tóat lên tấm lòng của một người khao khát muốn giữ lấy cái cao
đẹp, căm ghét tất cả mọi cái nhố nhăng, mọi sự nhục mạ con người nhưng
mà ông không hiểu nổi mình cần phải làm gì. Đã có lúc ông thử đưa ra một
vài giải pháp, thử gỡ cái bài tóan cuộc đời đang bủa chặt lấy bản thân. Ấy là
một cái vỏ danh vọng:
- Biết thân thuở trước đi làm quách
Chẳng ký, không thông cũng cậu bồi.
- Chi bằng đi học làm ông phán
Tối rượu sâm banh sáng sữa bò
- Muốn bỏ văn chương học võ biền
Nhưng những cái vỏ ấy nó quá nhơ bẩn. Ông vất tọet xuống và rủa:
Mả tổ tôi không táng bút chì
Những cái chân ông thông ông phán, thầy ký thầy cai đối với Trần Tế
Xương thật là vô hạn mỉa mai. Nói chuyện ấy, ông đâu tính chuyện chửi, ấy
thế nhưng vẫn cứ bật thành câu chửi.
Rồi như cũng có khi ông muốn chuyên tâm vào khoa cử. Nhưng mà
trong cái bể nhiễu nhương này, trường ốc chẳng qua cũng chỉ là một cái chợ.
Nó cũng vô nghĩa lý và thậm chí còn nhơ nhuốc:
Ví dù thi đỗ làm quan lớn
Thì cũng nhỏ to cưới chị hầu
Chia sẻ với bạn bè của bạn: |
