Macedonianism Xem dưới: Chủ nghĩa theo phái Macedonian. Macedonians

T

1. Nhà lều, lều hội [người Do Thái sau khi ra khỏi Ai Cập trên đường đi trong sa mạc đã mang theo và dựng tạm (mỗi nơi) để làm Nơi Thánh] 2. Hội đường, thánh đường 3. Nhà tạm [chỗ đặt Mình Thánh trong giáo đường].

Phái Taborite [một phái cực lực chủ trương xã hội hóa của người theo thuyết John Hussites (1370-1415) phản đối truyền thống và giáo lý một cách cực đoan. Họ có tên này vì phòng thủ ở núi Tabor].

Sách Talmud, pháp điển Do Thái [tác phẩm mà các kinh sư Do Thái đã trước tác, để giải thích, bổ túc và quảng diễn pháp luật trong sách mishnah (sách thu tập luật pháp)].

Xem Daoism

Bản dịch Targum, bản dịch Aramaic của Kinh Thánh [nguyên chỉ bất cứ bản dịch Kinh Thánh theo một ngôn ngữ nào đó, nhưng nay chuyên dùng để chỉ bản dịch Cựu Ước bằng tiếng Aramaic].

Xem targum.

Lời giáo huấn, chỉ đạo, giáo đạo, huấn dụ, giáo nghĩa, dạy dỗ, dậy bảo.

Luận chứng mục đích [một trong những luận chứng chứng minh Thượng Ðế tồn hữu; nếu thế giới này có mục đích, như vậy phải có mục đích tối thượng, đó là Thượng Ðế].

Mục đích luận, thuyết mục đích [ đặt biệt chỉ môn giải thích vũ trụ (mà trong đó) mỗi vật hữu cơ, vô cơ đều nằm trong qui trình hoạch định có mục đích].

Xem end

Tiết độ, tiết chế, tiết đức, tự chế, khắc kỷ [một trong bốn nhân đức then chốt (xem cardinal virtues)].

Cung điện của Thánh Linh, đền thờ Chúa Thánh Thần.

1. Tạm thời tính, vô thường tính 2. Thời gian tính 3. Thế sự tính, thế tục tính, thế nhân tính.

Sự quyến rũ, cám dỗ, mê dụ, thử thách, thử luyện, khảo nghiệm, vật mê hoặc.

Khuynh hướng, xu hướng, xu thế.

Trương lực, áp lực, dằng co, trạng thái khẩn trương, tình hình căng thẳng.

Thí nghiệm tính, toan tính tính, gỉa định tính, gỉa thử tính, gỉa thiết tính.

1. Thời khắc, thời gian, thời kỳ, kỳ hạn 2. Chung điểm, giới hạn, cuối cùng, chung mạt 3. Thuật ngữ, danh từ chuyên môn, cách nói chuyên môn 4. Quan hệ, giao nghị 5. (terms) Ðiều kiện, điều khoản.

Chung điểm, chung cục, chung kết, mãn ký, vãn kết, kết thúc, kết quả, mạt đoạn, qui kết, giới hạn.

1. Thuyết hối tội kỳ hạn, kỳ hạn hối tội, hối cải kỳ hạn luận [học thuyết cho rằng một khi qua kỳ hạn thần qui định, thì bỏ mất cơ hội được cứu độ] 2. Thuyết duy danh [nominalism].

Xem trên: Người theo học thuyết terminism.

Khởi điểm, xuất phát điểm [điểm khởi xuất của một hành động, quá trình nào đó].

Chung điểm, mục đích, kết luận [đạt đích của một hành động, qúa trình nào đó].

Khu vực không biết, lãnh vực chưa nhận thức.

Ðại địa chủ nghĩa [chủ trương chỉ khẳng định vật chất, nhân loại hay khoa học mà phủ định bất cứ một cảnh giới siêu vượt nào].

Chủ nghĩa thế quyền [chỉ quốc gia có quyền qui định chế độ tín ngưỡng của bá tính].

Uy nhiếp của Thần, oai thế của Thần làm con người bị uy hiếp mất cả hồn phách.

1. Di chúc, chúc thư 2. Khế ước (Testament: Thánh Ước.) New testament 1. Thánh Kinh Tân Ước [bộ phận Thánh Kinh viết sau Ðức Kitô] 2. Tân Ước [Ðức Kitô lập giao ước mới với các tín đồ].

Lời, việc, kiến chứng, chứng ngôn, tác chứng, chứng thực, chứng minh, tuyên ngôn, thanh minh.

Tứ Thành tín điều, tuyên tín tứ thành [tín điều mà Tin Lành đã liên hợp soạn thảo ở Augsburg (Ðức) năm 1530. Gọi như thế vì họ lấy tên bốn thành ở Ðức Quốc gởi tới Hoàng Ðế Ðức].

1. Kinh văn, câu văn Thánh Kinh, chính văn, bản văn, nguyên văn 2. Ðề mục Thánh Kinh, chủ đề, luận đề.

Kinh văn được công nhận [bản văn Thánh Kinh Hy Lạp được mọi người công nhận cho tới thế kỷ thứ 19].

1. Cảm ân, tạ ơn, cảm tạ 2. Kinh cám ơn, kinh nguyện tạ ơn 3. Tế vật cảm ơn, lễ vật tạ ơn.

Thuộc Thần Nhân lưỡng tính.

1. Thuyết Thần Nhân nhất thể [cho rằng trong Ðức Kitô Thần Nhân lưỡng tính hoàn toàn hợp thành một] 2. Thuyết về Thần có nhân tính.

Thần quyền thống trị, thần trị.

Hữu Thần luận, Thần luận, ngôi cách Thần luận, nhất thần luận, Thượng Ðế luận.

Thuộc: Lấy Thượng Ðế làm trung tâm, lấy Thần làm trung tâm vũ trụ, dĩ thần vi tâm.

Xem theocentrism.

Việc lấy Thượng Ðế làm trung tâm, việc lấy Thần làm trung tâm vũ trụ, việc nhận Thần làm trung tâm.

Chủ nghĩa nhận Thần làm trung tâm [thái độ hay tư tưởng đặt Thượng Ðế làm đối tượng trung tâm thiết yếu của con người].

Thần quyền chính trị, Thần quyền chính thể [chính trị do giới thánh chức lấy danh nghĩa là đại biểu Thượng Ðế, để thống trị].

1. Thần học tự nhiên [thế kỷ thứ 19 phiếm chỉ phần thảo luận về thần ở trong môn triết học. Cũng gọi là natural theology]. 2. Luận về thần chứng, biện luận về thần, nghị luận về thần, luận chứng về thần luôn công chính [lý luận nhận định thần mặc dầu để tội ác tồn tại, nhưng không vì thế làm tổn thương tới sự thánh thiện và công chính].

Thần hệ học, học về thần [môn học hay sự ghi chép về khởi nguyên và tạo dựng của thần minh].

Thần học gia, sinh viên thần học. theological Thuộc về thần học, thần học tính.

1. Nghiên cứu thần học, lấy quan điểm thần học làm căn nguyên để suy tư 2. Thành thần học tính, thành có tính chất thần học, thành danh từ thần học.

Giải thích thần học, ý kiến thần học [mặc dù không phải là giáo quyền trực tiếp huấn dụ, hay lấy quyền uy đòi hỏi tín hưũ đồng ý, nhưng là tín lý suy luận từ nhiều giáo lý đã minh bạch mà thành].

Xem trên.

Thần học, tín ngưỡng tôn giáo học [môn học dựa vào việc nỗ lực dùng lý trí của con người, dùng phương pháp, hệ thống suy tư của con người mà lãnh hội sự mặc khải của Thiên Chúa].

Thần mạo [hình thái mạo nhận người là thần].

Thuộc: thần luật, thần quyền tính.

Thần luật [trạng thái do Thượng Ðế thống trị hay thần phục Thượng Ðế thống trị].

Luận phái Thần thụ nạn [thế kỷ thứ 6 một phái thần học theo Kitô nhất tính luận (Monophysism), chủ trương Thiên Chúa thụ nạn, nghĩa là 1 trong 3 Ngôi Thiên Chúa bị đóng đinh trên cây thánh gía].

Thần hiển hiện, hiển linh, thần hiện, thần xuất hiện, thần hiện khải.

Thuộc: thần khởi, thuộc thần linh cảm.

Thần khởi, thiên khải, thần linh cảm, thần linh cảm ứng.

Thuộc: lý luận, nguyên tắc, suy tư, thuyết lý, suy lý, bất thực tế.

Lý luận gia, người tinh thông lý luận, lý thuyết gia.

Lý luận, học thuyết, học lý, đạo lý, ý kiến, kiến pháp, quan điểm luận.

Quan điểm triết thần [Xem dưới].

Triết thần học, thông thần học, thông linh học, kiến thần luận, tiếp thần học [(a) Chỉ bất cứ một chủ trương tôn giáo hay triết học thần học mà tiếp nhận nhờ tinh thần để tự phát huy hay trực kiến thần tính (b) {Theosophy} Thế kỷ thứ 19 H. P. Blavatsky, chịu ảnh hưởng của tôn giáo Ấn Ðộ, phủ nhận thần có ngôi vị, linh hồn bất diệt và thần tính của Ðức Kitô cũng như xác thực tính về mặc khải của Ngài].

Thần học thần tử, thần học Thượng Ðế đã chết [giữa thế kỷ thứ 20 một số nhà thần học thuộc giáo phái Tin Lành chủ trương và cổ động một phong trào Thần học tục hóa Phúc Âm].

Mẹ Thiên Chúa [Xem Mother of God].

Phái Therapeuta [một đoàn thể tu đức người Do Thái khoảng đầu thế kỷ thứ 1 cư ngụ ở Ai Cập, chủ trương nhờ tri thức thần bí mà có thể đạt được ơn cứu độ].

1. Khẳng định 2. Chủ đề, mệnh đề.

Hướng về sự vật, theo chiều hướng sự vật.

Thế giới thứ ba [năm 1954 trong cuộc họp xã hội học quốc tế ở Indonesia chia thế giới làm ba trạng thái đặc thù về chính trị, kinh tế và xã hội. Thế giới thứ ba cũng được gọi là thế giới đang phát triển so với thế giới thứ nhất là Âu Châu và Bắc Mỹ và thế giới thứ hai là Ðông Âu thời đó].

Thần học thế giới thứ ba [nền thần học mạch sống đưa tình trạng đặc thù về chính trị, kinh tế, xã hội, văn hóa của thế giới thứ ba, nhất là Nam Mỹ, Phi Châu, Á Châu vào phản tỉnh thần học. Thần học này có liên quan mật thiết với thần học giải phóng].

39 tín điều (tôn giáo) [Anh Giáo vào thế kỷ 16 trong khi tranh luận về tín ngưỡng, đã quyết định lập trường của mình và viết thành một bản văn yếu lược gồm 39 điều khoản].

Thuyết về linh hồn tử vong.

Xem Malabar Christians [Kitô hữu Malabar].

Học phái Tô-ma , chủ nghĩa theo Thánh Tô-ma [triết học và Thần học do Thánh Tô-ma Aquina (1227-75) khởi xướng và phát triển thành học phái].

Người theo học thuyết Tô-ma.

Nhất thể tính của Ba Ngôi Thiên Chúa.

1. Tông tòa, giáo tòa 2. Thượng tòa thần sứ, thiên sứ [thiên sứ phụng hầu dưới bảo tòa Thiên Chúa].

Tin tức, tin, âm tín.

Thời gian [sự biến dịch được phân chia thành hiện tại, qúa khứ, tương lai. Sự biến dịch này hoặc do ngoại tại phân pháp, có tính cách hoàn toàn khách quan (thời gian vật lý) hoặc do nội tại ý thức, có tính cách chủ quan (một loại thời gian tưởng tượng, hay thời gian tâm lý). Sự liên hệ giữa thời gian vật lý và thời gian tâm lý trở thành chủ đề quan trọng của triết học và thần học].

1. Vô thời tính, vô thời gian tính, siêu thời tính, vô thủy vô chung, vĩnh cửu tính, vô hạn tính 2. Bất hợp thời, không đúng lúc.

Giám Mục hiệu tòa [Giám Mục được Ðức Thánh Cha bổ nhiệm quản lý địa phận mà người dị giáo hay ngoại giáo chiếm lãnh lâu năm mà nay Công giáo không thể dành lại quyền cai quản].

Sự bao dung, khoan dung, đại lượng, sự tha thứ, sự chịu đựng, sự kiên nhẫn.

Sự bao dung, khoan dung, đại lượng, sự tha thứ, sự chịu đựng sự kiên nhẫn.

Ý kiến được khoan dung [loại ý kiến Thần học có độ chính xác thấp nhất, căn cơ không sâu xa, nhưng vì cộng đoàn Giáo Hội mà dung nạp].

Pháp lịnh bao dung [năm 1689 Anh Hoàng William đệ tam (1689-1702) đã ban bố pháp lịnh giảm thiểu việc khống chế tôn giáo].

Xem torah

1. Luật pháp, giáo luật, giáo dụ 2. (Torah) Ngũ thư, Ngũ Kinh của Môi Sen [5 bộ sách Thánh Kinh mở đầu là : Sáng Thế Ký, Xuất Ai Cập, Lê Vi, Dân Số và Ðệ Nhị Luật] 3. Toàn bộ văn kiện tôn giáo, toàn bộ văn tập tôn giáo.

Toàn thể, toàn bộ, tổng hợp, tổng số, tổng kết, hoàn toàn, hoàn bị.

Chủ nghĩa chuyên chế, chủ nghĩa cực quyền.

Hợp nhất hóa, toàn thể hóa.

Vật tổ.

Sùng bái vật tổ, tín ngưỡng tôn thờ vật tổ, chế độ tin tưởng vật tổ, tổ chức tôn thờ vật tổ.

Tác gỉa tiểu luận, phái tiểu luận, người tham gia phong trào trường phái Oxford [Xem Oxford movement].

Chủ trương phái tiểu luận, phong trào phục hưng trường phái Oxford.

Truyền thống, truyền thuyết, thánh truyền [lưu truyền mặc khải].

1. Chủ nghĩa truyền thống, chủ nghĩa truyền tụng, chủ nghĩa thánh truyền, chủ nghĩa tín ngưỡng [(a) Chủ nghĩa này cho rằng tri thức về Thiên Chúa hiện hữu đã mặc khải chỉ một lần nguyên sơ và bao quát cho con người, rồi sau được truyền khẩu lại; con người ngoài việc tin tưởng những điều truyền khẩu này, không thể dùng lý trí để thấu triệt được. (b) Thái độ thụ lãnh giáo lý, pháp lệnh Giáo Hội đương thời vượt qua cả Thánh Kinh]. 2. (traditionalism) Truyền thống bảo thủ [tin tưởng truyền thống một cách bảo thủ nệ cổ, theo văn tự].

Người đã giao Kinh hoán mạng [người tín đồ trong thời bách đạo của Giáo Hội sơ khai đã phản bội giao trả Thánh Kinh để hoàn sinh mạng], người phản bội, bội giáo.

Truyền thực thuyết, thuyết di truyền linh hồn , linh hồn sinh thực thuyết [Tertutian (160?-220?) chủ trương rằng thuận theo phối thai (thể xác), một phần linh hồn của cha mẹ di truyền cho con cái; nhân linh không phải do Thiên Chúa dựng nên từng đơn vị một].

Xuất thần, hồn du tượng ngoại, thần hồn siêu bạt

Siêu vượt tính, siêu việt giới, siêu việt, siêu tuyệt, tuyệt trác.

1. Thuộc về siêu việt, tuyệt vời, siêu phàm, tuyệt trác, siêu quần 2. Siêu vượt thể, siêu đẳng giới.

1. Thuộc về siêu nghiệm tính, siêu việt giới, siêu tính 2. Thuộc về tiên nghiệm 3. (số nhiều) Siêu việt thực chất, siêu việt thực tính [một số đặc tính có liên quan trực tiếp và tất nhiên với bản chất của hữu thể, được công nhận như: đơn, bản, nhất, chân, thiện, mỹ].

1. Siêu việt luận, chủ nghĩa siêu việt [bất cứ một thái độ nào coi trọng tinh thần và phản đối chủ nghĩa duy nghiệm hay duy vật] 2. Tiên nghiệm luận, chủ nghĩa tiên nghiệm.

Thuộc về siêu kinh nghiệm, thuộc về ngoài miền kinh nghiệm thực tế.

Chuyển di, chuyển hoán, chuyển đưa, chu hoán, chu nhiệm, thuyên chuyển, dời chỗ, chuyển chức.

Hiển dung, biến dạng, biến hình, cải biến diện mạo, cải biến hiện tượng

Chuyển hoán mục đích.

Biến hóa, chuyển biến, biến chất, biến đổi, biến tính, thoát biến.

Phạm pháp, phạm tội, bội phản, phạm qui.

Biến đổi ý nghĩa.

Giai đoạn tính, tạm thời tính, thoáng qua, thời khắc, vô thường.

Xem transfer.

Luân hồi, luân sinh.

Di chuyển, chuyển sang, truyền sang, truyền bá, truyền đạt, truyền di, chuyển động, truyền giao.

Tính trong suốt, thấu suốt, trong sáng, minh bạch, rõ ràng, rõ rệt, quang minh chính đại.

Tính chủ thể siêu vượt, siêu chủ quan tính.

Sự biến thể, biến chất, hóa thể, biến hóa tự lập thể, chất thể biến hóa, bản chất bánh rượu biến hóa.

Thiện công bảo khố, bảo tàng của công đức.

Giáo Hội bảo tàng, kho tích công đức của Giáo Hội [truyền thống Thiên Chúa Giáo tin tưởng rằng công đức của Ðức Kitô, Ðức Mẹ và công nghiệp mà các vị Thánh Nhân từ cổ tới kim đã hoàn thành là công nghiệp tinh thần mà toàn thể tín hữu trong Giáo Hội đều được đồng hưởng].

Ðại Công Ðồng Tridentinô [Ðại Công Ðồng mà Ðức Thánh Cha Phaolô đệ tam (1534-1549) đã triệu tập năm 1545 ở Tridentinô (nước Ý)].

Qúa bước, can phạm, xâm phạm, vi phạm, phạm tội, xâm nhập, xúc phạm.

Tam thể hợp nhất, bộ ba, ba thành một.

1. Khảo nghiệm, thử luyện, thử nghiệm 2. Thụ thẩm, thẩm phán, thẩm vấn, xử án.

Chủ nghĩa bộ lạc, chế độ bảo vệ tông gốc, căn tính bộ lạc.

Nỗi khổ nạn, hoạn nạn, tai nạn, khốn khổ, gian nan, khổ não, khổ cực, khảo nghiệm.

Tam phân luận [triết gia Platon (427?-347 B.C) và một số giáo phái dị đoan dựa vào đó chủ trương: con ngườilà do ba yếu tố hợp thành: thân thể, phách (hồn tính của động vật) và linh hồn (tinh thần tính)].

Tam phân pháp, tam đoạn pháp, tam tương pháp, tam bộ phân, chia thành ba phần.

Tín điều của Công Ðồng Tridentinô, tuyên ngôn của Tridentinô [những tín lý mà Giáo Hội Công Giáo đã công bố trong Ðại Công Ðồng Tridentinô ở thế kỷ thứ 16].

1. Thuộc Ba Ngôi Thiên Chúa, tam vị nhất thể 2. Người theo chủ nghĩa tam vị nhất thể [(a) Người phản đối thánh vị nhất thể (*Xem Unitarians) (b) Người dị giải giáo lý tam vị nhất thể] 3. Trinitarian: Hội dòng Thánh Tam Nhất.

Tam vị nhất thể luận, giáo lý Chúa Ba Ngôi.

Tam vị nhất thể, Chúa Ba Ngôi, Thiên Chúa Thánh Tam.

Tam Thánh Ca [(a) Lập lại ba lần tán dương Thiên Chúa, như trong sách Isaia 6,3. (b) Một loại ứng đáp hay tán tụng ngắn mà Giáo Hội đông phương thường dùng].

Tam Thần luận, Thiên Chúa tam tính luận, thuyết tam vị dị thể [(a) John Philoponus thế kỷ thứ 6, cho rằng Thiên Chúa tam vị tức là thần tính của ba đơn thể. (b) Roscelin (1050?-1125) thế kỷ 12 cho rằng Thiên Chúa ba vị là ba thực thể phân biệt, nhưng chỉ nhờ ý chí nhất thống mà hỗ tương liên hợp. (c) Anton Gunther (1783-1863) thế kỷ thứ 19 cho rằng Thiên Chúa tự ngã phát triển qua khẳng định, phủ định và tổng hợp, là ba đợt trùng hóa mà thành ba tự lập thể].

1. Thuộc tam vị nhất thể 2. (Triune) Thánh Tam, Chúa Ba Ngôi.

Tam vị nhất thể, Chúa Ba Ngôi.

1. Tín nhiệm, tin tưởng 2. Ủy thác, tín thác, ủy thác để bảo quản, vật ủy thác.

Chân lý, chân thực tính, xác thực, chân tướng.

Chân lý tính, chân tính, chân thực, chính đáng, thành thực.

Học phái Tubingen [một học thuyết thần học thịnh hành trong đại học Tubingen ở Ðức Quốc thuộc thể kỷ 18, 19, đặc biệt chú trọng tới việc phê phán Thánh Kinh và lịch sử].

Chủ nghĩa an toàn [thái đội mà con người đối diện với luân lý, đạo đức luôn tìm kiếm những giải đáp an toàn nhất].

12 khoản vạ tuyệt thông, 12 điều tuyệt phạt [thế kỷ thứ 5 Thánh Cyril thuộc thành Alexandria (?-444) đã công bố 12 khoản vạ phạt lạc phái Nestorianism].

1. Thuộc trùng sinh, tái sinh, tái nhận cuộc sống mới, cải qúa tự tân 2. Người tái sinh, người đổi mới.

1. Dự hình, dự biểu, tiên trưng [qua sự an bài của Thiên Chúa mà trở thành dự hình của người hay vật tương lai, như A Dong là dự hình của Ðức Kitô, con rắn đồng được Môi-Sen treo lên là dự biểu của thập gía] 2. Ðiển hình, mô hình, biểu trưng, loại hình, phong cách, mầu mực, kiểu mẫu.

1. Dự hình luận, dự biểu luận, dự khải luận, tiên thức luận, thuyết dự hình [học vấn nghiên cứu dự hình mà Cựu Ước đã mặc khải liên quan thế nào tới công cuộc cứu độ của Ðức Kitô] 2. Loại hình học.