Qadosh (H.) Xem Kadòsch Quadragesima

Q

Xem Kadòsch

1. Mùa chay, Mùa Tứ Tuần (40 ngày) 2. Chúa nhật thứ I Mùa Chay

Phái Quakers, Phái Chấn động [tục xưng của Phái Hữu nghị (Friends). Vì lời trào phúng của một vị thẩm phán vào năm 1650 mà thành danh]

Phẩm chất, tính chất, tố chất, đặc chất, chất, đặc tính, phẩm hạnh, tố dưỡng

Tương đương, gần như, giống như, chuẩn, na ná, theo một ý nào đó

1. Một đổi một, giao hoán, vật giao hoán 2. Bồi thường, đền ơn, vật đền bồi

Bản chất hiện thực, thực chất

Chủ nghĩa an tịnh [ a/ Cách chung chỉ bất cứ tư tuởng tu đức nào đem hoạt động và trách nhiệm của con người giảm thiểu xuống mức thấp nhất. b/ Cách riêng chỉ chủ nghĩa thần bí của Miguel de Molinos (1640?~97), người Tây ban nha ở thế kỷ thứ 17, chủ trương thần bí là hỗn hợp luân lý và duy tín].

Phái an tịnh, kẻ theo chủ nghĩa an tịnh

Theo một phương thức nào đó

R

1. Chủ nghĩa sắc tộc, dân tộc; chủng tộc sai biệt luận, chủng tộc ưu việt cảm [cho rằng các chủng tộc vì thiên tính bất đồng tạo thành văn hóa riêng biệt; lại nữa, chủng tộc ưu đẳng phải thống trị chủng tộc liệt đẳng]

Sách giáo lý vấn đáp Racovi [xuất bản năm 1605 ở thành Racovi (Balan) tường thuật giáo lý của Phái Socinio. Ông này chỉ nhận Thiên Chúa Một Ngôi duy nhất mà thôi. (Xem Socinianism)].

Thuộc: cực đoan, cấp tiến, quá khích 2. Thuộc: triệt để, căn bản, cơ bản 3. Phần tử cấp tiến 4. Cơ bản, cơ sở

1. Cứu chuộc, chuộc (thục), chuộc lại, chuộc tội (thục tội), đền bù, đền tội, bồi thường, chuộc thế chân . Xem propitiation. 2. Giá chuộc, tiền chuộc, tiền bồi thường.

Bồi thường luận, thuyết giá chuộc [học thuyết của Origen (185~254) ở thế kỷ thứ 3, cho rằng Ðức Kitô đã dùng mạng sống mình phó cho ma quỉ làm giá cứu chuộc để con người thoát phận nô lệ]

Phái Ranters, phái tự cao [ (a) Là một giáo phái ở Anh vào thế kỷ thứ 17, cho rằng Thần tại thế và Ðức Kitô ở giữa họ; nên không cần Mục sư, tín điều, và Thánh kinh. (b) Danh từ khinh miệt để chỉ các nhân sĩ phái Methodist nguyên thủy ở Anh quốc vào thế kỷ thứ 19].

Thần lý, lý của Thần, Thiên lý; Lý (thước đo) tối cao của vạn vật.

Lý trí được Ðức Tin soi sáng

Thuộc: lý tính, lý trí, hợp lý, suy lý, có lý tính, có sức biện biệt, giảng đạo lý, hiểu đạo lý.

Lý do cơ bản, cơ sở lý luận, căn cứ luận lý, nguyên lý, lý luận.

Cá thể suy lý, bản thể đơn độc có lý tính [là định nghĩa về Ngôi vị của triết gia Boethius (475?~525?) ở giao điểm thế kỷ thứ 5 và 6]

Chủ nghĩa: duy lý, lý tính, thuần lý, hợp lý; thuyết duy lý, lý tính luận

Sự hợp lý, lý tính, hợp lý tính, thuần lý tính, hành vi lý tính

Hợp lý hóa, lý tính hóa, duy lý hóa, quá trình lý tính hóa

Xem lector

1. Thuộc: thực, chân thực, chân chính, sự thực, thực tại, hiện thực, thực tế, khách quan, thuần túy 2. Chân thực, thực tại, hiện thực.

Thân xác thực của Ðức Kitô, thân thể Ðức Kitô trong lịch sử

Sự hiện diện thực của Ðức Kitô, sự hiện diện thân xác của Ðức Kitô

1.Thực tại luận, thực thể luận [luận thuyết chủ trương sự tồn hữu thực tế của vật thể không phải do tôi nhận thức mà chúng có; song do bản chất tồn tại tự thân của chúng] 2. Thực danh luận, thực niệm luận [thuyết cho rằng quan niệm phổ biến mới là cái thực] 3. Chủ nghĩa hiện thực, duy thực luận, khuynh hướng hướng thực 4. Hiện thực

1. Thực tại, chân thực, hiện thực, thực hữu, thực thể, sự thực 2. Thực tại tính, chân thực tính, hiện thực tính

1. Sự thực hiện, thực tiễn, hiện thực hóa, thực tại hóa, chân thực cảm, thực cảm 2. Lĩnh ngộ, chân tri, liễu giải

1. Lý tính, lý trí, tri tính, sức suy tư 2. Lý, nguyên lý, đạo lý 3. Lý do, lý lẽ, nguyên nhân, động cơ, duyên cớ

1. Thuộc: hợp lý, chính đáng, công đạo, thường đạo, lẽ thường 2. Thuộc: lý trí, minh lý, có lý tính, có thể tư duy, thuận nhân tính, hiểu đạo lý

1. Suy lý, suy luận, luận cứu, nghị luận, lý luận 2. Luận cứ, luận chứng, lý luận, đạo lý, lý do, điều lý luận 3. Thuộc: có lý tính, có thể suy lý

Xem Anabaptists

Tái sinh, sinh lại, phục sinh, phục hoạt, tân sinh, phục hưng, đổi đời, luân hồi

1. Ðồng qui, qui về một mối 2. Tái hiện các giai đoạn tiến hóa 3. Thuyết minh toát yếu, giản thuật yếu chỉ, bàn luận ngắn gọn về trọng điểm, khái quát, trích yếu, tổng hợp

Thuyết lãnh thụ [ở thế kỷ thứ 17, các Mục sư Anh quốc thường chủ trương: tuy bánh và rượu sau khi truyền phép vẫn chưa biến đối, nhưng kẻ lãnh nhận cũng đồng lúc lãnh được Mình Máu thật của Ðức Kitô]

1. Thưởng báo, đền bồi, báo đáp, hồi báo, thường hoàn, bồi thường 2. Tiền thưởng, tiền bồi hoàn, tiền bồi thường

Sự: giao hòa, hòa giải, hồi phục hòa hợp, tái giải hòa, điều đình, điều giải

Tái lãnh Thêm Sức

Tái qui y, Tái trở lại đạo, đổi tôn giáo lần nữa

Tái tạo, cải tạo, làm lại

1. Tu viện trưởng 2. Cha xứ, Cha sở (Công giáo) 3. Giáo khu trưởng, Mục sư giáo khu [danh xưng ở Tin lành: a/ ở Anh giáo là người nắm quyền giáo khu với bậc lương cấp 11. b/ ở Giáo hội Methodit Mỹ, là người nắm quyền quản lý giáo khu]

1. Xem Rector; song chỉ về: chức vụ, lương bổng, trú xá... của họ. 2. Giáo xứ, xứ đạo (Công giáo); Giáo khu (Tin lành)

1.Người không theo Quốc giáo [chỉ những người Công giáo ở Anh quốc vào thế kỷ thứ 16, 17 từ chối tham gia lễ nghi của Giáo hội Anh quốc] 2. Thuộc: kiên quyết không tùng phục, không thuận Quốc giáo

Xem textual criticism

Cứu rỗi, cứu chuộc, cứu độ, chuộc, cứu thoát, chuộc khỏi, chuộc lại, bồi hoàn

1.Kẻ giải cứu, Ðấng cứu chuộc, vị siêu độ 2. (viết hoa) Chúa Cứu thế, Cứu Chúa, Ðấng Cứu độ

Ơn cứu miễn nhiễm nguyên tội [chỉ Ðức Maria được ơn cứu độ của Ðức Kitô, cùng nhờ sự can thiệp đặc biệt của Thiên Chúa làm Mẹ không bị nguyên tội xâm phạm]

Ơn Cứu độ đền thay [Ơn cứu độ mà Ðức Kitô đổ ra như giá làm con người từ tình trạng nguyên tội đạt được tự do]

Sự cứu viện, ơn cứu rỗi, cứu ân, cứu chuộc, cứu thế, tế độ, siêu độ, chuộc tội, bồi thường, bồi hoàn

Sự phục hồi sau khi tội được tha

Phương pháp phản chứng, phản chứng pháp, qui miêu pháp [phương pháp dồn đối phương phải chấp nhận hậu qủa vô lý hoang miêu].

Sự: gia bội, trùng phức, sao lại, song trùng, làm bản hai

1. Sự phản chiếu, phản xạ, phản quang, phản ứng, biểu hiện 2. Sự phản tỉnh, suy tư, suy nghĩ

Cải cách, cải thiện, cải tiếân, cải lương, cải chính, cải tạo, cải quá tự tân, cải tà qui chính

Giáo hội cải cách, Giáo hội Tin lành [ (a) Giáo hội muốn cải chính để hồi phục chân diện; đặc biệt chỉ mọi Giáo hội mới phát sinh vào thời cải cách tôn giáo ở thế kỷ thứ 16. (b) Hạn chỉ Giáo hội Calvin (1509~1564) đã ly khai với phái Luther (Lutherans) nhằm mưu cầu cải cách thêm nữa. (c) Cách riêng chỉ Giáo hội Trưởng Lão cải tổ giáo lý, thể chế].

Cải cách tôn giáo, Phong trào canh tân tôn giáo, Phong trào Cải cách [a/ Phong trào cải cách ở Kitô Giáo Tây phương vào thế kỷ thứ 16 do Martin Luther (1483~1546) lãnh đạo. b/ (viết thường) Quảng ý chỉ mọi công cuộc canh tân tôn giáo từ thế kỷ thứ 14~17]

1. Kẻ cải cách, cải cách gia, người cải cách tôn giáo 2. (viết hoa) Cải cách Tôn giáo.

Sự ẩn náu của tội nhân, nơi tị nạn của tội nhân, nơi chở che kẻ có tội

Tái sinh, trùng sinh, tân sinh, sinh lại.

Vương quyền, vương quốc

Chuẩn tắc trực tiếp của Ðức Tin [như: Kinh thánh]

Chuẩn tắc xa hơn của Ðức Tin [như: Giáo phụ học, Phụng vụ]

Vật hóa, đồ vật hóa [theo thần học, là lối giải thích đem mầu nhiệm cứu độ coi như sự vật nói chung]

1. Tái thành nhục thể, tái hóa thân, tái sinh, tái đầu thai, làm tái sinh, tái ban thân xác 2. Thuyết luân hồi

Tái giải thích, Giải thích lại, cắt nghĩa lại.

cự tuyệt, từ chối, khước từ, bài trừ, phủ quyết, hất hủi, ruồng bỏ, vật bị loại bỏ

1. Sự: tương quan, quan hệ, quan liên, liên hệ; liên thuộc tính 2. Tự thuật, trần thuật, báo cáo

Mối quan hệ, quan hệ hỗ tương, tương quan tính, liên quan

1. Thuộc: tương đối, tương quan, tương hỗ, tỷ giáo, tương ứng, 2. Có quan hệ

Tương đối luận, chủ nghĩa tương đối, thuyết tương đối

Tính: tương đối, tương quan, tỷ giáo,

1. Tính tương quan, quan thiết ,khẩn thiết 2. Sự thiết thân, thiết yếu, thiết đề, thích đáng

Hài cốt các Thánh, di hài các Thánh, di bảo, di tích, di phong, di tục

Tôn giáo, Tông giáo, Tín ngưỡng, tín ngưỡng tôn giáo, đời sống tôn giáo, sinh hoạt tôn giáo, đời sống tu trì

Tôn giáo cuồng tín, cuồng tín, tín ngưỡng giả tạo (hư ngụy)

Phái Tôn giáo Lịch sử, Tôn giáo sử [trào lưu thần học ở Ðức vào cuối thế kỷ 19 đầu 20, lấy tôn giáo sử để nghiên cứu Kitô Giáo]

1.Thuộc tôn giáo, trên bình diện tôn giáo, có tính cách tôn giáo 2. Thuộc: tin tưởng tôn giáo, thâm tín, kiên tin; tu trì, tu hội; nghiêm cẩn 3. Kẻ tu trì, tu sĩ, nữ tu, tu dòng, tín đồ nhiệt thành.

Chất tại luận, bất biến luận, thuyết bản chất bất biến [vào thế kỷ thứ 14, John Wycliff (?~1384) đề xướng dị thuyết cho rằng trong Bí tích Thánh Thể, sau khi truyền phép, chất thể bánh và rượu vẫn tồn tại giống như cũ; còn Ðức Kitô chỉ nhờ vào quyền phép riêng mà hiện diện]

Thuốc trị dục tình, cứu chữa nhục dục [tức ân sủng thắng vượt ảnh hưởng của nhục dục]

1. Xá miễn, khoan thứ, miễn trừ, khoan miễn, dung thứ, tha thứ, miễn thứ, buông tha, giảm khinh

Phái kháng biện, [ tức phái Arminians. Vào thế kỷ thứ 17, phái này đưa ra giáo thuyết chống lại tín điều về tiền định trong giáo thuyết của Calvin].

1. Sự phục sinh, tái sinh, sinh lại, phục nguyên [Xem rebirth, regeneration] 2. (viết hoa) Phong trào Phục hưng nghệ thuật và văn hóa.

1. Kẻ: bội giáo, bội tín, phản giáo; phản đồ 2. Thuộc: phản giáo, bội giáo, bội phản, thoát ly 3. Phản giáo, thoát ly, biến chất

Canh tân, đổi mới, nhật tân hựu tân, phục hồi nguyên thủy, tái sinh, phục hưng, bắt đầu lại, làm lại, hồi phục, canh cải.

1. Sự: từ bỏ, tuyệt bỏ, vất bỏ, phế bỏ, ruồng bỏ, khước từ. 2. Phủ nhận, cự tuyệt, bất thừa nhận 3. Tự chế, khắc kỷ, tự từ bỏ, tự phủ định

Làm phép lại, tái ban chức Thánh

Bồi thường, bồi bổ, tu sửa, tu bổ, tu phục, hồi phục, sửa chữa

Sự: hối cải, thuyên cải, hối hận, thống hối, sám hối, ăn năn

1. Sự: tái hiện, hiện tại hóa [qua Phụng Vụ, lễ nghi... mà làm cho việc giao tiếp trong lịch sử giữa Thiên Chúa và con người tái thực hiện] 2. Ðại biểu, đại lý 3. Biểu thị, biểu hiện, tượng trưng, biểu tượng, hình ảnh, quá trình hình thành quan niệm hay tưởng tượng, mô hình 4. Thuyết minh, trần thuật, chủ trương,

1. Ðại biểu, vị đại diện, điển hình 2. Thuộc: đại biểu, đại lý, đại biểu tính, điển hình, tượng trưng 3. Thuộc: biểu hiện, biểu thị,

Phục cổ, hồi phục nguyên trạng [theo thần học, chỉ Tân Phái Luther ở thế kỷ thứ 19, đã không chút nghi ngại và đắn đo mà chấp nhận toàn bộ giáo lý và lễ nghi cũ ở thế kỷ thứ 17 của phái Chính Thống Luther]

Vất bỏ, từ bỏ, cự tuyệt, bài xích; chỉ trích, trách cứ, định tội, phủ nhận, phản đối

Tái sinh luận, thuyết tái sinh [Thánh Thomas và học phái Thomit cho rằng, trong Bí tích Thánh Thể, sự sản sinh hoặc tái sản sinh Mình Máu Chúa Kitô dưới hình bánh rượu làm nên sự biến đổi thể chất của bánh rượu ấy]

Xem requiem mass (mass requiem)

Sự vật và khái niệm [là hai phạm trù của tồn tại khách quan theo học phái Kinh viện Trung cổ (Scholasticism)]

Sự vật với Bí tích, tức dấu ngoại tại với ơn Bí tích [thần học Kinh viện (Scholasticism) đã phân ra hai phần ngoại tại và nội tại như thế trong Bí tích]

Vật và lời, chất và lời [trong Bí tích, ân sủng nội tại và lời phát ra (có liên hệ với nhau: lời đọc, ơn sinh)]

Sự vật của Bí tích, nội chất của Bí tích [chỉ ân sủng Bí tích, Ơn Bí tích]

1. Bảo lưu, lưu giữ, để dành, sự giữ chỗ, bảo tồn; hạn chế, điều kiện, điều kiện bảo tồn, điều kiện hạn chế, vật bảo tồn 2. Dự định, dự ước 3. Ẩn tàng, ẩn giấu.

Quyền lưu giữ (dành riêng) của Giáo hội [Hòa ước Tôn giáo Augsburg năm 1555 qui định: một giáo sĩ nếu chuyển Giáo hội thì mất đi mọi tước hiệu và quyền lợi ở Giáo hội cũ]

Hồi đáp, trả lời, đáp ứng, hồi ứng, hưởng ứng, phản ứng, ứng nghiệm; hòa xướng, đáp văn (ở xướng họa trong thi ca, văn chương)

Hồi phục vạn vật trong Ðức Kitô [khẩu hiệu Tông Tòa của Ðức Thánh Cha Piô X (1903~1914)]

Hồi phục nguyên trạng, tái hoàn chỉnh, tái chỉnh hợp

1. Sự: hồi phục, bồi thường, bồi hoàn, thường hoàn, qui hoàn 2. Phục chức, phục vị, hồi phục nguyên trạng

1. Phục hưng, phục nguyên, hồi phục, quang phục, phục cổ, phục cựu; Ðại viên mãn, đại quang vinh. 2. Phục chức, phục vị, qui hoàn.

Xem apocatastasis

Sự phục sinh, sự sống lại

Sự : Phục sinh, phục hoạt, hồi phục, phục hưng, hoàn phục

Sự, Cuộc: tĩnh tâm, cấm phòng, tịnh tu, tịch tu,

Sự: báo ứng, quả báo, báo phục, báo thù, phạt

Thần học hồi ức, hồi tưởng, hồi cố [thần học như kiểu Sáng thế ký chương 2~11, tác giả tận mắt thấy hoàn cảnh người đương thời, lại thêm sự phân tích về lịch sử, mà suy diễn ra như căn do của tình trạng hiện nay]

1. Mạc khải, Mặc thị, Thiên Chúa tỏ lộ, 2. (viết hoa) Sách Khải Huyền

Sự: tôn kính, cung kính, sùng kính, tôn trọng; lòng thành, kính lễ

Hồi phục, phục hưng, hoàn phục, hưng phấn, phục sinh, tái sinh

Chủ nghĩa Phục hưng, phong trào hưng phấn, phong trào phục hưng tôn giáo, hưng chấn, Phục cổ luận [là một loại hình thức sùng bái và hoạt động tôn giáo từ thế kỷ thứ 18 trở về sau; dựa trên giảng thuyết lôi cuốn và cầu nguyện để kích thích làm Phúc Âm sống dậy hoặc làm phát khởi lòng cuồng nhiệt tôn giáo của quần chúng]

Phái Hưng phấn, kẻ theo phong trào phục hưng tôn giáo

Sự hồi phục, tỉnh lại, sống lại; hồi phục tinh thần,

Cách mạng, cải biến

1. Báo đáp, thưởng báo, tưởng thưởng, thưởng, tiền thưởng, thù lao 2. Báo ứng, báo thù, trừng phạt, phạt.

Chính nghĩa, công nghĩa, công chính, chính trực, chính đáng

Chủ nghĩa nghiêm khắc, nghiêm ngặt, nhiệm nhặt, khắt khe.

Kẻ nghiêm khắc, kẻ theo chủ nghĩa nghiêm ngặt...

Lễ nghi, nghi thức, điển lễ, lễ điển, lễ tiết, nghi thức sùng bái, nghi lễ.

Tranh chấp (về) Lễ nghi [Tranh chấp của Thiên Chúa Giáo thế kỷ thứ 17,18 tại Trung Quốc và các nước chịu ảnh hưởng Nho Học về danh xưng Thiên Chúa, thờ cúng tổ tiên, bái Khổng]

Nghi thức nhập đạo

1. Xem rite 2. Thuộc: lễ nghi... 3. Sách Nghi lễ

1. Chủ nghĩa nghi thức, nghi lễ [thái độ quá nặng nghi thức mà không mấy chú ý đến niềm tin với nội dung đời sống] 2. Nghi lễ học, nghi thức học 3. Nghi thức Giáo hội, phương thức lễ bái.

Khi Rome tuyên phán: Án tòa kết thúc

Kinh nhật tụng Roma

Tín hữu Công giáo Roma (La mã), giáo hữu Công giáo

Giáo hội Công giáo Roma, Hội thánh Thiên Chúa giáo Roma, Giáo hội Công giáo, Ðạo Công giáo, Hội thánh Công giáo, Ðạo Thiên Chúa, Thiên Chúa Giáo [là đoàn thể Kitô hữu nhận Ðức Thánh Cha, (Ðức Giáo Tông, Ðức Giáo Hoàng), tức Giám mục Roma, làm thủ lãnh. Danh xưng: Kitô hữu, Kitô đồ (Christians) là chung cho các đoàn thể khác thuộc Chính Thống Giáo và Tin Lành Giáo; vì cùng với Công Giáo mà cả ba đều được mệnh danh chung là: Kitô Giáo (Christianism, Christianity)]

Giáo hội Roma, Hội thánh Roma [a/ ở thời Trung cổ, chỉ đoàn thể quản lý tối cao Giáo hội được cấu thành gồm Ðức giáo Hoàng và Hồng Y Ðoàn. b/ Giáo hội thuộc Giáo khu Roma]

Các Thánh Bộ của Giáo triều Roma

Giáo Triều Roma, giáo đình Roma

Lễ nghi Roma, Nghi lễ Thiên Chúa Giáo

Tượng Chịu nạn, Thánh giá, tượng Thánh giá, Thập giá khổ nạn của Ðức Kitô

Hội viên Hội Hữu nghị Hồng Thập Tự, Phái Khổ giá hoa hồng [danh xưng dùng trong những đoàn thể bí mật ở thế kỷ thứ 16, họ tôn sùng đặc biệt: Thập giá và hoa hồng biểu trưng cho ơn cứu rỗi và sự phục sinh của Ðức Giêsu Kitô]

Thần của Thiên Chúa, nhân linh, linh hồn con người; gió, bạo phong

Lễ qui, qui trình lễ nghi, luật chữ đỏ

Chuẩn tắc Ðức Tin, tiêu chuẩn Ðức Tin [là tiêu chuẩn tối hậu phán quyết là chân lý hay không trong Ðức Tin]

Chuẩn tắc cầu nguyện, qui tắc cầu nguyện [là chuẩn tắc lấy lễ nghi để chế định chân lý Ðức tin]

Chuẩn tắc chân lý [Xem rule of faith]

Phái Russell [phái do Mục sư Charles T.Russell (1852~1916) sáng lập vào thế kỷ thứ 19, cho rằng Ðức kitô Tái giáng mà ta không thấy được vào năm 1874, và ngày tận thế sẽ xảy ra vào năm 1914 (tương lai so với lúc ông tuyên bố)]

Giáo hội Chính thống Nga