Sabaoth (H.) Chúa các đạo binh [một trong những danh xưng chỉ Thiên Chúa trong Cựu ước] Sabbatarians

S

Chúa các đạo binh [một trong những danh xưng chỉ Thiên Chúa trong Cựu ước]

Phái nghiêm thủ ngày Hưu Lễ, nghiêm giữ ngày Sabbat

Ngày Hưu Lễ, ngày Sabbat [ngày bắt đầu tối thứ 6 và chấm dứt vào chiều thứ 7 ở tuần lễ Do thái]

Phái Sabellius [a/ Học thuyết ở thế kỷ thứ 2,3 của Sabellius (220?) cho rằng Thiên Chúa duy nhất là Chúa Cha; Ngài là Ðấng sáng tạo và thống trị vũ trụ; khi đóng vai Chúa Cứu thế xuất hiện thế gian, Ngài chính là Thánh Tử; khi lấy thân phận Ðấng ban phát ân sủng, Ngài làm Thánh Thần. b/ Lại cũng chỉ bất cứ Phái Hình thức Luận nào (modalism)]

Xem Priest

Thuộc: tư tế, chế độ tư tế, tư tế tính, trọng quyền tư tế, thánh chức

1. Chủ nghĩa tư tế [thái độ quá đặt nặng vai trò tư tế] 2. Tư tế tính, chế độ tư tế, chức tư tế

Chức tư tế

Môn học thánh, giáo lý thâøn thánh [danh xưng thánh Thomas (1227~74) gọi thần học bao gồm: Kinh Thánh, Giáo phụ học, Thánh Truyền, Giáo lý vấn đáp và Quyền giáo huấn Giáo hội]

Trang sách Thánh, [danh xưng khác gọi Thánh Kinh ở thời Trung cổ]

Thần thánh hóa

1. Bí tích, Thánh Sự [là những sự việc mà Chúa Giêsu Kitô đã thiết lập để kết hợp "Lời" đoan hứa thần thánh (ơn sủng nội tại) với "dấu chỉ" tượng trưng hữu hình (ngoại tại) mà thành những việc làm mang tính tượng trưng của Giáo hội]

Bí tích là vì con người mà thành lập

1. Thuộc: Bí tích, có Bí tích tính, biểu trưng, tượng trưng 2. Á bí tích, gần như Bí tích,[Lễ nghi hay thánh vật mà Giáo hội sáng lập coi gần như Bí tích (của Chúa Giêsu lập); như Chầu Phép lành, nghi thức trừ tà, làm phép nhà,tượng chịu nạn, nước thánh]

Sự vật bản thân đã được làm phép, thánh hiến.

1. Chủ nghĩa Bí tích [thái độ quá đặt nặng hình thức (bề ngoài) lãnh nhận Bí tích] 2. Chủ nghĩa tượng trưng

Bí tích tính, tính Bí tích

Chủ nghĩa Bí tích.

1. Phái Bí tích, Kẻ đặt nặng Bí tích [kẻ quan niệm Bí tích có giá trị hữu hiệu tiên thiên] 2. (viết hoa) Phái Tượng trưng, Kẻ Khinh miệt Bí tích, kẻ theo thuyết Tiệc Tạ Ơn hình thức [kẻ cho rằng Bí tích chỉ có tính cách tượng trưng. Riêng ở thế kỷ thứ 16, dùng để chỉ người phủ nhận Ðức Kitô hiện diện thực sự trong Bí tích Thánh thể]

Sách nghi lễ, Sácch nghi thức Bí tích, Sách Lễ

Bí tích nhập môn và căn bản [chỉ Bí tích Thánh tẩy]

Xem Sacrament

1. Thuộc: thánh, thần thánh, phạm vi tôn giáo, dâng hiến thần, hiến tế, 2. Tế tự, cúng tế

Xem college of cardinals

Thánh Tâm Chúa Giêsu, Thánh Tâm

Tượng thánh

1. Tế hiến, hiến tế, tế tự, cúng phụng, hy sinh, hiến thân, xả thân 2. Tế phẩm, cúng phẩm, tế vật, của lễ, của tế lễ, lễ vật hy sinh

Tế hiến tính, tính cách tế tự

Thuộc: xúc phạm vật thánh, phạm thánh

Thuộc: chí thánh, thần thánh bất khả xâm phạm

Người Sađucêô [đoàn thể tôn giáo chính trị Do Thái thời Chúa Giêsu, đại biểu giới thống trị]

Thánh nhân, thánh đồ, vị thánh, thiên sứ, bậc đã được vào Nước Trời

Thánh nhân tính, thần thánh tính

Hành vi cứu độ tính, hành vi mang tính cứu độ

Sự: cứu viện, cứu chuộc, cứu ân, cứu thế, cứu rỗi, đắc cứu, giải cứu, cứu trợ, siêu độ, tế độ.

Cứu thế Quân [thế kỷ thứ 19, William Booth (1829~1912) sáng lập một đoàn thể Truyền giáo Quốc tế có cơ cấu tổ chức rập theo quân đội và thành tích lao lực phục vụ rất đáng khích lệ]

Thuộc: cứu rỗi, cứu viện, cứu độ, để cứu thế, nhằm cứu người

Thuộc: thánh hóa, làm nên thánh

Sự: thánh hóa, nên thánh, thần thánh hóa, nên thần thánh, thần thánh, thánh khiết

Thánh hóa; làm: nên thánh, thánh khiết, thuần khiết, nên vật thánh

Thuộc: ngụy trang thần thánh, thánh thiện giả tạo, thành kính giả mạo, thành thực giả tạo

Lối sống ngụy trang thánh thiện, thành kính ngụy trang, tôn giáo giả tạo

1. Phê chuẩn, long trọng phê chuẩn, chuẩn hứa, thừa nhận 2. Chế tài, chế tài lương tâm, lực chế tài, lực ước thúc, sức ảnh hưởng đạo đức, xử phạt 3. Pháp lệnh, pháp lệnh Giáo hội.

1. Thánh Ðức, thần thánh, thánh khiết, thành thánh 2. Vật thánh

1. Thánh Ðiện, nơi thánh, thánh đường, giáo đường, lễ bái đường, nơi cực thánh, thánh vực 3. Nơi ẩn náu, nơi bảo vệ, chốn nương tựa

Xem wisdom

Kẻ thuộc nhục thể, người (xác) phàm

Xem flesh

1. Sa tan, Quỉ vương 2. satan: Ác quỉ, ma quỉ

1. (viết hoa) Lễ bái Satan, sùng bái ma quỉ 2. Chủ nghĩa Satan, chủ nghĩa ma quỉ, ma đạo 3. Căn tính ác ma, hành vi ma quỉ, cực hung cực ác.

Satan học, luận về ma quỉ

Lấy công đền tội

Ðền tội, chuộc tội, bồi thường, bồi hoàn [là lối truyềûn thống thần học gọi việïc hành thiện (công đức) nhằm đền bồi Thiên Chúa vì tội lỗi mình, hoặc việc thành toàn, thỏa mãn đối với đòi hỏi công chính của Thiên Chúa]

Niềm Tin cứu rỗi, Tín ngưỡng của cứu độ

Lịch sử cứu rỗi, cứu ân sử

1. (viết hoa) Cứu Chúa, Chúa Cứu thế 2. (viết thường) Kẻ cứu viện, vị cứu tinh

Gương mù, gương xấu, việõc ô nhục, tin xấu, điều mất thể diện, việc không thể tha thứ, việc gây phẫn uất

1. Chiên (dê) tế thần, dê chịu tội thế [sách Lêvi 16,8.10.26; vào ngày Lễ Ðền Tội của Do thái, vị đại tư tế đặt tay trên con dê đực, tượng trưng việc trút tội con người và sau đó thả nó vào hoang địa] 2. Người chịu tội thế, thế thân

1. Thuộc: hoài nghi, đa nghi 2. Kẻ hoài nghi, đa nghi, kẻ hoài nghi chân lý Kitô giáo

Ðấng Toàn năng [một trong những Thánh danh mà Cựu ước gọi Thiên Chúa; biểu thị Ngài có sức lực mà không gì cưỡng lại được và thắng vượt được tất cả]

Xem sheol

1. Phân ly, tách ly, ly khai, ly dị, phân phái 2. Tông phái, phái biệt

1. Thuộc: phân ly, ly khai... 2. Kẻ ly giáo, kẻ theo lập luận phân ly

Giáo hội ly khai, ly giáo

Tín điều Schmalkalden, [ùM.Luther (1483~1546) vào năm 1537 ở thành phố Schmalkalden Ðức đã thảo ra Ðiều luật Tín ngưỡng của Giáo phái cải cách (* Reformers)]

Thần học (Phái) Kinh viện, Thần học (Phái) Sĩ lâm

1. Học phái Kinh viện, học phái Sĩ lâm [Triết học Phiền Tỏa (vừa rắc rối vừa chi tiết)] 2. [là Thần học và Triết học thành hình trong các Học viện thời Trung cổ]

Phái Kinh viện, phái Sĩ lâm

Học phái Thần học

Xem Knowledge

Chủ nghĩa khoa học [thái độ hay tư tưởng muốn đem một loại khoa học nào đó, đặc biệt là khoa học tự nhiên để đi giải quyết hết mọi vấn đề thâm sâu nhất]

Vòng hoa lửa của linh hồn.

Thần học Scotist, chủ nghĩa Scotist [học phái Thần học Trung cổ, chủ trương Thuyết tiền định tuyệt đối.

Phái Scotist.

1. (viết hoa) Thánh Kinh, Kinh Thánh, 2. Kinh điển, kinh thư, kinh văn, kinh điển thánh

1. Thần Ấn, ấn tín, ấn dấu, ấn hiệu, ấn ký . Xem sacramental character 2. Niêm phong, niêm ấn, niêm trát, bảo mật

1. Giáo hội tách ly, ly khai [là Giáo hội chính thức tách khỏi một Giáo hội có tổ chức để tồn tại độc lập]

Ðức Kitô tái giáng, tái lâm, phục lâm

Sự: bí mật, ẩn mật, bảo thủ bí mật, năng lực bảo mật, câm lặng.

Thuộc: bí mật, huyền diệu, thần bí 2. Sự, điều: bí mật, thần bí...

Tín điều bí mật [ở thế kỷ thứ 3~5, rất thịnh hành việc Phi Kitô hữu không được nghe biết những điều bí mật Kitô giáo như: giáo thuyết, sự sùng kính thờ phượng]

Giáo phái, tông phái, phái biệt, học phái, môn phái, phái, tiểu phái

1. Thuộc: giáo phái, tông phái..., có thành kiến tông phái, có lối nhìn phân phái, tư tưởng phái biệt rất sâu đậm 2. Môn đồ tông phái, phái biệt; người có ý thức rất nặng về hệ phái, tín đồ giáo hội thuộc ly phái

Chủ nghĩa giáo phái, ý thức tông phái, tâm thức phái biệt, ý kiến phân môn hệ, tâm thái giáo phái.

Nhập thế [lấy tư tưởng tục hóa để đi vào trong thế giới]

Chủ nghĩa: tục hóa, thế tục, hiện thế; duy tục luận, tâm thức thế tục [là kế hoạch, chính sách, quan điểm giáo dục hay lối sống bài trừ tôn giáo hoặc coi thường tôn giáo tính].

Tư tưởng tục hóa, thái độ tục hóa, tâm thức tục hóa, sự trần thế hoá, phàm tục hoá.

Sự: tục hóa, phong trào tục hóa, hoàn tục, làm thoát ly tôn giáo, biến ra thế tục dùng, hiện thế hóa [tiêu cực là sửa đổi tất cả những gì do thái độ, phương pháp xử lý sự vật thiên về yếu tố có tính cách "thần hoá", tôn giáo hay thần thánh. Tích cực là chú ý đến giá trị nội tại của sự vật, và theo đó giải thích ý nghĩa cùng tác dụng của chúng trong thế giới tự nhiên]

Theo quan điểm nào đó mà nói, xét theo khía cạnh nào đó

Tòa Thượng Trí, Tòa Ðấng Khôn ngoan [lối xưng hô dành cho Mẹ Maria; trong lễ kính Ðức Mẹ, Giáo hội Công giáo dùng thế để diễn tả đặc ân vinh hiển của Mẹ Thiên Chúa]

1. Tông tòa, giáo đình, giáo triều [trung tâm quyền lực hay Tòa uy quyền của Ðức Thánh Cha] 2. Giáo tòa, Nhà thờ Chính tòa [Tòa uy quyền của Giám Mục, Tổng Giám Mục hay Giáo dường mà trong có Tòa (ghế đặc biệt) của các Ngài] 3. Giám Mục, Tổng Giám Mục; Giáo khu, chức vị, quyền lực của Giáo Tông.

1. Kẻ tìm kiếm, người tìm hiểu, người học đao, đạo sinh, người chầu nhưng 2. Seekers: Giáo đồ phái Cầu chính tông, phái tìm Linh Ân [thế kỷ thứ 17, có một giáo phái Tin lành Anh cho rằng Giáo hội đã bị kẻ Phản-Kitô nắm quyền, nên tự tổ chức những đoàn thể nhỏ đi tìm sự hiển hiện của Thiên Chúa]

Người thấy trước, tiên kiến, kẻ nhìn thấu suốt

Nguyên nhân chính mình

Thông truyền chính mình

Tự hiến, hiến thân, xả thân, hy sinh chính mình

Tự phong thần, thần hóa chính mình

Tự chế, khắc kỷ, từ bỏ chính mình

Tự tồn, tự hữu, tự mình tồn tại, tồn tại độc lập

Thuộc tự sinh, tự mình sản sinh

Tính tự ngã, ngã tính, cá tính, tự ngã, nhân cách, tự ngã trung tâm

Tự cứu, tự cứu chính mình

Tự nên công chính, tự cho là đúng, độc thiện (kỳ thân), ngụy thiện [là thái độ không tiếp nhận sự công chính Chúa ban; trái lại cậy dựa sức mình hầu chu toàn pháp luật để kiến lập nên hệ thống giá trị đạo đức riêng]

Tự lập thể, tự lập, tự túc, tự tồn

tự ngã siêu việt, siêu việt chính mình

Hạt giống tinh thần, hạt giống thiêng liêng, mầm linh thiêng[ từ cha mẹ thiêng liêng có khả năng sinh thành những con cái thiêng liêng, hay mầm sống thiêng liêng]

Phái Bán Ariô, chủ nghĩa Nửa-Ariô [danh xưng khác của phái Bản Chất tương tự (* xem Homousians): vì họ muốn dung hòa giữa hai lập trường: bản chất khác biệt và Bản chất như nhau; lại nữa để tránh dùng từ ngữ Ðồng Bản Chất của Công Ðồng Nicea 325]

Tu sĩ, tu sinh, chủng sinh

Chủng viện

Thần học Bán- Chính thống

Chủ nghĩa Bán-Dị giáo

Chủ nghĩa Bán-Pelagius, Phái Nửa-Pelagius [Dị thuyết vào thế kỷ thứ 5, tuy cũng thừa nhận rằng muốn nên Thánh (công chính) thì cần ân sủng siêu nội tại; song lại coi trong việc khởi thủy tiếp nhận Niềm Tin và hành thiện là do năng lực cố hữu tồn tại hoàn toàn nội tại chứ không cần đến ân sủng]

Tính cách, khí chất, ngôn ngữ dân Semit (đặc biệt chỉ Dân Do thái)

Chủ nghĩa Bán-Truyền Thống, Bán-Truyền thừa [Dị thuyết ở thế kỷ thứ 19, tuy thừa nhận sự quan sát vạn vật bằng lý trí thì có khả năng xác quyết Thiên Chúa tồn tại; song vẫn cho rằng để có khả năng tiếp thu Thiên Chúa ấy phải hoàn toàn nằøm trong Mạc Khải của Ðức Kitô]

Không ngừng canh tân, luôn cải cách.

Duy giác luận, cảm giác luận [ luận thuyết cho rằng mọi tri thức đều bắt nguồn từ cảm giác, hay tri giác cảm tính của con người]

Cảm tính, tri giác tính, cảm giác, lực cảm giác, cảm thụ tính, mẫn cảm tính, khả cảm tính, tính nhạy cảm

Cảm quan Tín ngưỡng, [cảm quan mà tín đồ đối với niềm tin có chính xác hay không]

Ý nghĩa viên mãn, thật trọn vẹn, đầy đủ [từ dùng khi nghiên cứu Thánh Kinh để chỉ ngoài nghĩa văn tự ra]

Ý kiến thuộc Tín lý [ý kiến thần học tuy chưa được quyền Giáo huấn Giáo hội ban bố phán định cuối cùng song so với chân lý mạc khải thực sự có liên quan nội tại chặt chẽ]

Ý kiến có căn cứ [ý kiến ở lãnh vực thần học có chuẩn xác tính rất thấp; song gần thực tế nhất]

Công luận, công ý, ý kiến chung [ý kiến thần học mà thoạt đầu thuộc phạm vi thảo luận tự do; song lại đuợc giới thần học phổ biến công nhận]

Ý kiến gần Niềm tin, cơ hồ Tín lý [ý kiến thần học tuy chưa được Giáo hội ban bố phán định sau cùng; song được giới thần học phổ biến nhận như chân lý mạc khải]

Ý kiến thành tín [ý kiến thần học tuy so với "ý kiến đáng tin" (sententia probabilis:probable opinion) thì thấp hơn về xác thực tính; song được coi là tương hợp với Tín lý Giáo hội]

Ý kiến cái nhiên hơn [ý kiến thần học có chính xác tính tương đối thấp; song so với "ý kiến đáng tin" vẫn gần sự thực hơn]

Ý kiến đáng tin, ý kiến cái nhiên [ý kiến thần học tuy có chính xác tính tương đối thấp; song giống với sự thực]

Ý kiến xác định thần học. Xem sententia ad fidem pertinens: ý kiến thuộc Tín lý

Sự phân cách Ðạo với đời

Chủ nghĩa: phân cách, phân liệt. độc lập; thoát ly quốc giáo

Phái phân ly, kẻ theo thuyết thoát ly [là những người thoát ly Anh Giáo vào thế kỷ thứ 16, 17; như Baptist Church, Presbyterian Church]

Bản dịch Bảy Mươi (hiền sĩ), Kinh thánh Cựu ước tiếng Hy lạp [tương truyền Vua Ai cập Ptolemy II (285~246 BC), thỉnh cầu 70 vị học giả Do thái dịch Kinh thánh Cưụ ước từ tiếng Do thái ra tiếng Hy lạp, và bản Hylạp này được gọi là Bản Bảy Mươi]

Xem seraphim

Sê-ra-phim , thiên thần sốt mến

Giảng đạo, bài giảng, bài giáo huấn, bài thuyết giáo

Tôi tớ Thiên Chúa, đầy tớ Thiên Chúa, Thần nô bộc.

Tôi tớ Gia-vê, tôi tớ Thượng Ðế

Phụng sự, phục vụ, phục dịch, phục sự, thị hầu, hầu hạ

1. Sự Kính lễ, Nghi thức, 2. Sự phục vụ, phục sự; chức vụ

Ý chí nô lệ, ý chí không tự do

Tôi tớ của các tôi tớ Thiên Chúa [danh xưng bắt đầu từ thế kỷ thứ 12 tới nay được các Ðức Thánh Cha thường dùng trong các huấn dụ để tự xưng chính mình]

Giáo phái (Cơ Ðốc) Phục lâm Ngày Hưu Lễ, Phái ngày Hưu lễ (ngày thứ bảy trong tuần) [là biệt phái mạnh nhất trong Giáo hội Phục lâm (Adventist Church), do Bà E.G.White 1827~1915 sáng lập; chủ trương Ðền thờ không phải ở dưới đất mà ở trên trời; và nên giữ lại ngày Sabbat Do thái (nhằm ngày thứ bảy trong tuần lễ Do thái]

Phái Severian [Học thuyết do Severus (465?~538) chủ trương Ðức Kitô chỉ có một bản tính do Thần-nhân hợp thành; lại cũng chỉ có một cách thức hành động như Người-Thần mà thôi...]

Kẻ theo phái Severus

Tính, giới tính, tính biệt, tính dục, đặc trưng giới tính, lực hấp dẫn tính dục, tính giao, giao hợp tính dục.

Tính, tính biệt, giới tính, tính chất tính biệt, năng lực tính dục, có tính dục, tính cảm, tính dục

Bình an, hòa bình, ân cứu rỗi

Âm phủ, âm gian, hoàng tuyền (suối vàng), địa ngục, hỏa ngục.

Thần đạo [danh xưng một tôn giáo địa phương ở Nhật Bản].

Bánh thánh, bánh dâng cúng [chất liệu dùng ở đạo Do Thái].

Xem seal

1. Dấu hiệu, ký hiệu, tín hiệu, phù hiệu, biểu ký, dấu tích, điềm, triệu chứng.

Những tín hiệu thời đại, điềm thời đại, thời điềm [Thánh ý Thiên Chúa thường biểu hiện qua sự biến thiên trong lịch sử vũ trụ và nhân loại; do đó mỗi thời đại, tùy nhu cầu cần phải từ đó nhìn ra được ý định Thiên Chúa. Công đồng Vat II gọi đó là Ðiềm Thời đại (thời điềm)]

Xem sign
~ configurativum (configurative sign) Dấu hiệu định hình [gọi thế vì Dấu Bí tích làm con người nên giống Chúa Giêsu Kitô]

Sự im lặng vì tôn kính [vì tôn kính quyền uy mà đối với ý kiến bất đồng không đưa ra lời bình luận].

Tính: tương tự, đồng dạng; vật tương tự, điểm tương tự

Sự: giống nhau, đồng dạng, hoàn toàn tương đồng, đồng dạng đồng thức

Giống hình ảnh Thiên Chúa

Giống vinh quang Thiên Chúa, tựa vinh quang Thiên Chúa [hợp nhất cách hòan toàn với Thiên chúa là Ðấng Thánh trên trời]

Giống hình ảnh Ba ngôi Thiên Chúa

Tội mại thánh, buôn bán chức thánh [Sứ vụ 8,18]

Cực đơn thuần, chí thuần [trong Thiên Chúa hoàn toàn đơn thuần, không có bất cứ phương thức tập hợp nào dù thực thể hay siêu hình]

Sự đơn thuần, tính đơn thuần, thuần phác, chất phác, giản dị, đơn giản, đơn sơ, ngây thơ

Vừa công chính, vừa là tội nhân [danh ngôn của M. Luther (1483~1546)]

Sự đồng thời, đồng thời tính, đồng thời phát sinh, đồng thời tồn tại

Tội, tội ác; lỗi, sai lỗi, sai lầm ["Tội" thường chỉ hành vi phạm pháp; "Lỗi" thường chỉ trách nhiệm luân lý, sai lầm hay sơ sót cá nhân]

Quan niệm tôn giáo Trung Hoa, nhân sinh quan Trung quốc, văn hóa Trung Hoa

Sự vô tội, vô cớ, khiết bạch, thanh bạch, thuần khiết

Tín hữu mắc tội, tội nhân, người có tội

Lễ tế đền tội [theo truyền thống là lễ tế hiến dâng để đền bồi tội lỗi đã xúc phạm tới Thiên Chúa].

Luân lý tình huống, luân lý hoàn cảnh [học thuyết phủ nhận loại trật tự luân lý hoàn toàn khách quan và bất biến, mà cho rằng phải xét theo hoàn cảnh cụ thể; con người với ý nguyện lấy đức ái làm căn bản và chiếu theo lương tâm chỉ dẫn để hành động, thì chính là đã hành thiện].

Thực trạng sinh sống, bối cảnh sinh hoạt, hoàn cảnh sinh sống [danh từ chuyên môn của môn Kinh Thánh phê phán loại hình (*form criticism)].

Xem sceptic

Phát triển xã hội

Sự xã hội hóa, xã hội chủ nghĩa hóa.

Cộng đoàn bác ái, ái đoàn

Xã hội hoàn hảo, xã hội hoàn chỉnh [quan niệm thời Trung Cổ về Giáo Hội].

Phái Socinus, chủ nghĩa Socinus [phái do Laelius Socinus (1525-1562) khởi xướng ở thế kỷ 16; chủ trương Nhất Thể Luận (*Unitarianism), theo đó phủ nhận Thiên Chúa Ba Ngôi Một Thể, mà cho rằng đức Kitô chỉ là một con người, và Thánh Linh chỉ là một lực thần thánh vô ngôi vị].

Ðồ biểu xã hội, biểu đồ xã hội [phương thức biểu cách lấy nhiều hay ít về số lượng người ở đoàn thể làm biến số ngang dọc N, tổng hợp ghi chép lại sự tuyển chọn liên quan giữa bất cứ hai thành viên nào trong đoàn thể, qua đó để biết sự thân sơ (thân thiết và lơi lạt) cá nhân hay thậm chí cả cơ cấu toàn diện].

Duy niềm Tin, duy tín, duy bởi Tin, chỉ nhờ Tin [một trong những danh ngôn của Martin Luther (1483-1546): chỉ dựa vào niềm Tin để nên công chính, mà không cần dựa vào Bí Tích hay nỗ lực công đức cá nhân].

Duy ân, duy bởi ân sủng, chỉ nhờ ân sủng [một trong những danh ngôn của M. Luther: chỉ dựa vào ân sủng để nên thánh, mà không cần dựa vào công nghiệp tích đức].

Duy Kinh, duy bởi Thánh Kinh, chỉ nhờ Kinh Thánh [một trong những danh ngôn của M. Luther: chỉ dựa vào Thánh Kinh để nhận biết Thiên Chúa, mà không cần dựa vào Thánh Truyền và quyền Giáo huấn Giáo hội].

Duy Chúa quang vinh, vinh quang chỉ quy về Chúa.

Liên đới tính, cộng đồng nhất trí, đoàn kết nhất trí, trách nhiệm liên đới, cộng đồng trách nhiệm.

Duy ngã luận, độc tại luận [là một loại của duy tâm luận; chỉ nhìn nhận tư tưởng hành vi với cá vị chủ thể, ngoài đó ra hoàn toàn phủ nhận bất cứ sự thực cá biệt nào khác].

Xem body

1. Thuộc: thân thể, xác thịt, nhục thể 2. Tồn tại nhục thể tính

1. Con Thiên Chúa, Thánh Tử của Thiên Chúa, Thiên Tử, Con của Thượng Ðế 2. (son of God) Con cái Thiên Chúa

Con Người [(a) Một phần tử thuộc loài người (b) Nhân Vật, mà vào lúc tận thế, được Thiên Chúa phú ban Vương Quốc, quyền năng để thống trị và thẩm phán toàn thế gian (Dn 7,13-14)].

Tính cách làm con, tử vị, thân phận làm con, quan hệ giữa cha với con.

Chiêm bốc, bói

Xem wisdom

Xem redeemer

Xem salvation

Cứu ân luận, cứu chuộc luận, cứu thế luận, cứu viện luận, Giêsu cứu thế học [môn thần học về công trình cứu thế của Ðức Kitô].

Linh hồn, tâm linh, phách, khí phách, vong linh, hồn phách.

Linh hồn thể, thực thể linh hồn

1. Thuộc: tối thượng, tuyệt đối, chí tôn, tối cao, chí cao vô thượng, có chủ quyền, độc lập tự chủ 2. Ðấng thống trị tối cao, nguyên thủ, quân vương.

Chủ quyền, quyền thống trị, quyền uy tối thượng.

Không gian, nơi chốn, khoảng không.

Vô không gian, không chiếm khoảng không, không bị không gian hạn chế, vô hạn, không biên giới, không dư chỗ.

Thời không, vũ trụ.

Nói tiếng lạ, nói tiếng thổ âm [một trong các Thần Ân; Cor I 12, 10.28...]

Chuyên môn hóa, đặc thù hóa, đặc biệt hóa, cục hạn hóa, hạn định, hạnh chế.

1. Chủng loại, chủng, loại, loại vật, thứ loại 2. Bánh rượu lễ 3. Ngoại hình, ngoại biểu.

Tâm tượng của nhân thức, tâm tượng của tri thức, ý tượng dẫn đến lĩnh ngộ.

Sự suy tư, suy lý, trầm tư, tư duy, khảo sát, thôi trắc, suy tưởng, lý luận, suy luận.

Thần học Tín lý suy lý, thần học Tín lý lý luận [thần học nỗ lực vận dụng lý trí suy tư nội dung của mặc khải, tận dụng khả năng để đạt mức hiểu biết thật thâm sâu hơn].

Thần học suy lý, thần học suy luận.

Ðức Cậy có Ðức Ái đi kèm

Sinh khí, sinh lực sống

Xem active spiration

Xem passive spiration

Sự: phát sinh, phát xuất [phương thức hoạt động giữa Ngôi Cha và Ngôi Con làm xuất hiện Ngôi Thánh Thần].

Khí thổi ra

1. Linh, thần, tinh thần, tâm linh, u linh, thể tinh thần, thần linh, thần thể, thiên sứ, quỉ thần 2. (the Spirit) Thánh Thần, Thánh Linh.

1. Thuộc: thần, tinh thần, cao tinh thần, linh tu, thần tu, tu đức, linh tính, tâm linh 2. Người tu đức, ngưới hối ngộ

1. Chủ nghĩa tinh thần, tinh thần luận, duy linh luận, tâm linh luận 2. Linh tính 3. Thông linh thuật

Phái tu đức học, trường phái thần học tu đức

Tu đức, linh tu, tinh thần tính, tâm linh tính, linh tính, tinh thần.

Tinh thần hoá, linh hoá, thần hoá, tịnh hoá, thăng hoá

Tính tự phát, tụ phát tính, phát sinh tự nhiên, hành động tự phát, trạng thái tự phát

1. Ổn định, an định, cố định, kiên cố, bền vững 2. Vĩnh cửu tính, ổn định tính, tính vững bền

Chức vị Mục Sư, thánh chức

Tiêu chuẩn hoá, làm phù hợp với tiêu chuẩn, thống nhất

1. Trạng thái, trạng huống, cảnh giới, tình hình, tình huống, tình thế 2. Thân phận, địa vị, giai cấp 3. Quốc gia, chính phủ

Thuộc: tịnh thái, tĩnh thái

Thuộc: bất động, tịnh, cố định, bất biến hóa

Xem way of the cross

Pháp lịnh, pháp qui, luật lệ, qui định, luật thành văn, qui tắc, qui trình, phép tắc [Giáo Hội Công Giáo chỉ pháp lịnh thấp hơn Giáo luật (*Canon), như pháp qui ban bố do các giáo phận].

Ủy thác, chức phận quản gia, quản lý, thần phận ủy thác, kinh doanh.

(số nhiều) Năm dấu thánh, năm vết thương [Giáo Hội Công Giáo chỉ dấu đặc biệt trên thân thể một tín đồ xuất chúng nào được đóng những dấu giống như năm dấu đinh của Ðức Kitô].

1. Ðóng năm dấu thánh, in năm vết thương, đóng ấn dấu, biểu lộ dấu thánh, thêm ấn dấu 2. Làm bị ô danh, trách vấn, chỉ trách, vu miệt.

1. Thuộc: khắc kỷ, chủ nghĩa cấm dục, kiên nhẫn, bình tĩnh, điềm đạm 2. Kẻ theo phái cấm dục, phái khắc chế tình cảm 3. Thuộc phái khắc kỷ.

Thuộc: khắc chế tình cảm, kiên nhẫn, bình tĩnh, điềm đạm, không màng khổ lạc.

Phái khắc kỷ, học phái kiềm chế dục vọng [học phái do Zeno (340? 265? B.C) đề xướng vào trước năm 308 B.C ; vì ông thường giảng dạy ở trước tiền sảnh Stoa của thành Nhã Ðiển (Athens) mà có tên Stoicism; chủ trương kẻ khôn ngoan duệ trí (trí giả) phải vô tình, không để tình cảm khổ lạc ảnh hưởng, hơn nữa phải tự nguyện tuân phục luật tự nhiên].

Nhân sĩ theo phái Stoicis (xem trên).

1. Lực, lực lượng, khí lực, sức lực, sức bền, kiên cường, cường độ, kiên cố 2. Thiên sứ dũng lực

Thuộc: nghiêm khắc, nghiêm ngặt, tinh xác, tinh mật, hẹp hòi, khắc khe, hà khắc.

Kết cấu luận, thuyết kết cấu, chủ nghĩa cấu tạo [bất cứ lý luận nào chỉ chú trọng kết cấu mà không coi trọng công năng].

Kết cấu, cấu tạo, cơ cấu, cấu trúc

Ẩn tu cột, khổ tu sống trên cây cột [tu sĩ khổ hạnh chuyên sống trên cột ở thời Giáo hội sơ khai (xem pillarsaint)].

Dưới luật, theo luật

Thuộc: thời kế tiếp các Tông Ðồ, tiếp ngay sau thời các Tông Ðồ.

1. Thuộc: tiềm ý thức, tiềm thức, hạ ý thức 2. Tiềm ý thức, hạ ý thức, bên dưới ý thức.

1. Phụ văn hóa, văn hóa thứ yếu, văn hóa bên dưới [các loại không giống nhau về hình thái tư tưởng, phong tục tập quán trong cùng một nền đại văn hóa]. 2. Ðoàn thể văn hóa thứ yếu

Phụ phó tế, trợ phó tế [xưa gọi là chức (Thầy Năm) trong bảy chức Thánh. Ðược phong chức rồi phải tiếp tục độc thân, đọc kinh nhật tụng, phụ giúp Thầy Phó Tế làm việc. Nay đã bỏ].

Giống như nhân tính, giống như con người, na ná như người, kém người thật một chút.

1. Chủ thể, cái tôi, tự ngã, chính bản thân 2. Thuộc: phục tùng, tùng thuộc, phụ thuộc, lệ thuộc.

Chủ thể - khách thể, chủ-khách-thể

Thuộc: chủ thể, chủ quan

Chủ quan chủ nghĩa, chủ quan luận [thái độ hay lý luận quá đặt nặng ý kiến chủ quan].

Chủ thế tính, chủ quan tính, chủ thể, chủ quan, tự ngã bản vị.

Hậu thiên tuyển thuyết [thuyết tiền định của phái Calvin (*Calvinists) thịnh hành từ thế kỷ thứ 17 về sau; chủ trương chỉ sau khi nguyên tổ phạm tội, Thiên Chúa mới bắt đầu phán định cá nhân được tuyển chọn hay không].

thăng hóa, đề thăng, thuần hóa, tác dụng thăng hóa.

1. Thuộc: tối thượng, vĩ đại, trác tuyệt, siêu quần, trang nghiêm, hùng tráng, tráng kiệt 2. Thăng hóa, thuần hóa, lý tưởng hóa

1. Phục tùng, khuất phục, qui thuận, tùng phục, thuận tùng, khiêm tốn, ôn hòa, ôn nhu 2. Trọng tài trình đệ, biện hộ đệ trình 3. Nhận lỗi, tự thú

Phụ thuộc thuyết, thứ vị luận, chủ nghĩa tùy thuộc [một lối giải thích về Thiên Chúa Ba Ngôi; cho rằng Chúa Con tùy thuộc Chúa Cha, và Chúa Thánh Thần tùy thuộc Chúa Con].

Thuyết dưới hình bánh [cho rằng Máu Thánh Chúa Kitô ẩn tàng dưới hình bánh rượu].

Nguyên tắc phụ trợ [(a) Là một trong những nguyên tắc quân bình giữa cá nhân với xã hội: vào lúc cần thiết xã hội có nghĩa vụ khích lệ cá nhân để họ tự thực hiện. (b) Nguyên tắc quản lý giữa cấp trên với cấp dưới: tôn trọng chức phận của mỗi người không can thiệp quá đáng mà vào lúc cần thiết hiệp trợ cho họ].

Tự lập thể, tự lập tính, tự ngã, vị cách [là tồn hữu không tùy thuộc vào tồn hữu khác mà chỉ do tự thân].

Bản thể, thực thể, thể, thực chất, nội dung, yếu chỉ

Thuộc: bản thể, thực thể, thực tại, thực chất, chân thực, chân chính, trên thực tế

Bản thể luận, thực thể luận, thực tại luận [học thuyết chủ trương trong hiện tượng thì có thực tại bất biến hay thực thể].

Thuyết cứu chuộc thay [cho rằng Ðức Kitô chết là chết thay cho tội nhân nhờ đó kẻ tin được cứu rỗi].

1. Thần thấu [là một trong những đặc tính của thân thể phục sinh]. 2. Tuyệt diệu, vị diệu, tinh diệu, minh mẫn 3. Vật tinh diệu

Phái lãnh một hình, phái chỉ lãnh một hình thức (hình bánh) [phái vào thế kỷ 15 chủ trương trong Bí Tích Thánh Thể chỉ cần lãnh hình bánh mà thôi].

Người thừa kế, kẻ thừa tự, kẻ kế nhiệm

Ðau khổ, thống khổ, khổ sở, chịu khổ, khổ nạn, khổ não, tai hại, tổn hại, thiệt hại

Thuộc: đầy đủ, sung mãn, có năng lực, có bản lãnh, có tư cách

1. Thuộc: phụ trợ, lệ thuộc 2. Giám mục phụ tá, trợ thủ

Cầu thay nguyện giúp, thông công cầu nguyện.

Tổng luận thần học, thần học đại toàn

Tồn hữu tối cao

Xem pride

Giáo hội siêu việt tính

Giám đốc, người quản lý [(a) Danh từ dùng thời Giáo hội sơ khai chỉ Giám mục (b) Một vị truyền giáo quản lý chính thức một giáo khu trong Giáo hội Tin Lành].

Siêu nhân

1. Thuộc: siêu tự nhiên, siêu tính 2. Siêu tự nhiên [sự vật không thuộc tự nhiên, không bổ túc cho tự nhiên, không phải do tự nhiên và cũng không vì nhu cầu tự nhiên mà ra].

Phương thức siêu tự nhiên [là một loại hiệu quả mà bản chất thuộc tự nhiên song lại phát sinh ra phương thức vượt quá sức tự nhiên của giới thụ tạo; như phép lạ trị bệnh].

Siêu nhiên tương đối [bao gồm sự vật trong giới thụ tạo, đối với một tạo vật nào đó là siêu tự nhiên, nhưng đối với các tạo vật khác không hẳn là thế; như tri thức đối với con người là siêu tự nhiên song với thiên sứ chỉ là tự nhiên].

Siêu tự nhiên của bản chất [thiên tính (siêu tính) của bản chất nội tại vượt qua thụ tạo; như ân sủng thánh hoá].

Siêu nhiên tuyệt đối [chỉ Thiên Chúa]

Chủ nghĩa siêu tự nhiên, siêu tính chủ nghĩa

Siêu tự nhiên, siêu tính, giới siêu nhiên

Siêu hữu cơ thể [thực thể hoàn chỉnh (chỉnh thể) mà khi vũ trụ đạt tới mục tiêu tối hậu, thì mỗi cơ thể lấy ái kết hợp mà có ý thức toàn nhân loại].

Mê tín

Phong chức bổ túc [việc tái phong chức (cho một đương sự) khi đã được phong chức thành hiệu song có hồ nghi (về hợp pháp)].

Sự đè nén, áp chế, đàn áp, áp bức, phong toả, bãi bỏ, chấm chỉ, thủ tiêu, giấu diếm

Thuộc: siêu lịch sử

Tiền thiên tuyển thuyết [là một trong thuyết tiền định (Calvinists). Chủ trương trước khi nguyên tổ phạm tội, Thượng Ðế đã phán định cho mỗi người được tuyển chọn hay không].

Xem supernaturalism

Quyền tối cao, quyền tối thượng, chủ quyền, tối cao, chí tôn

Pháp án trị quyền tối cao, quyền pháp lệnh tối cao [pháp lệnh vào thế kỷ thứ 16 mà quốc hội Anh Quốc ban vô điều kiện có Vua Henry VIII (1509-47) và người kế vị thành nguyên thủ tối cao duy nhất tại của Giáo hội Anh].

Thề, tuyên thề, thề nguyền 2. Dùng tên thần vô cớ, chúc dữ

Ngọt ngào, thơm ngọt,dịu ngọt, ôn hòa, nhu hòa, ôn nhu, thân thiết, dễ thương

1. Tam đoạn luận [là luận chứng gồm đại tiền đề, tiểu tiền đề, kết luận] 2. Suy luận thức, suy lý thức, suy diễn thức, diễn dịch thức

1. Tượng trưng, biểu trưng, biểu tượng, ký hiệu, phù hiệu 2. Tín điều, kinh tin kính

Thần học tượng trưng, tín điều học, thần học tín ngưỡng

1. Tín điều học [thần học nghiên cứu về tín điều Kitô hữu với ý nghĩa lời tuyên tín và lịch sử] 2. Tượng trưng học 3. Tôn giáo tượng trưng luận [chủ nghĩa hiện đại (Modernism) cho rằng mệnh đề về khái niệm thần học chỉ có ý nghĩa tượng trưng, vì sự thật không thể biết được, song chỉ có thể nghiệm được mà thôi] 4. Thần học tín lý.

1. Tượng trưng, tính chất tượng trưng, ý nghĩa tượng trưng, sử dụng tượng trưng 2. Chủ nghĩa tượng trưng [thái độ giải thích sự vật mà đặt nặng vào tượng trưng tính và ý nghĩa tượng trưng].

Hệ thống tượng trưng, thể hệ tượng trưng

1. Hội đường [nơi thường tụ tập để tôn thờ Thiên Chúa vào trước thế kỷ thứ 6 B.C sau khi người Do thái bị đày Babylon về] 2. Tập hội, tụ hội

Chủ nghĩa hỗn hợp, chiết trung luận

Lương tâm nguyên thủy, lương tâm cơ bản

Xem consciousness

Thuyết hợp tác, thuyết thần nhân hợp tác [thuyết chủ trương con người trong quá trình qui y hợp tác với Chúa Thánh Thần hay ân sủng Thiên Chúa].

1. Hội nghị, tụ hội, hội nghi tôn giáo [nay hay dùng để thay thế danh từ local council] 2. Hội nghị Giám mục

1. Phúc Âm Nhất Lãm ,Phúc Âm đối quan, Phúc Âm hợp chiếu [là sách lấy những phần nội dung tương đồng trong Phúc Âm Nhất Lãm (Mt, Mc, Lc) gom lại với nhau để dễ dàng đối chiếu] 2. Ðối chiếu biểu, Nhất Lãm biểu

1. Thuộc: Phúc Âm Nhất Lãm, đối quan, đối chiếu 2. Tác gỉa Phúc Âm Nhất Lãm

1. Tổng hợp, tổng hợp thể 2. Hợp [trong biện chứng pháp của Hegel (1770-1831) gồm có chính đề, phản đề, hợp đề], hợp thành

Lễ nghi theo Syria [lễ nghi Ðông Phương dùng ngôn ngữ Syria].

Thuộc: hệ thống, phân loại, hệ thống tính, tổ chức tính, thể hệ tính, có thứ tự, có tổ chức, có hệ thống, lý lẽ phân minh