Luận Giải Kinh Chánh Tri Kiến

Mê tín là tin những điều vô căn cứ, không nương vào lý nghiệp báo (như tục lệ đốt vàng mả của người Á đông nói chung và người Việt Nam nói riêng - Ns), tin điềm báo hên xui.... Chính những niềm tin sai lầm dẫn đến tạo ác nghiệp.

Thợ săn Koka đi vào rừng săn bắn với đàn chó săn, bất ngờ trông thấy vị Tỳkhưu đang đi vào làng khất thực, y bực bội cho rằng gặp vận rủi. Ngẫu nhiên, ngày hôm ấy y chẳng săn được con thú nào cả.

Trên đưởng trở về, y gặp lại vị Trưởng lão đang trên đường về tịnh xá, y càng bục tức liền xua chó săn cắn Trưởng lão, mặc cho Ngài van xin.

Bị bức bách bởi đàn chó, vị Trưởng lão trèo lên cây để tránh nạn, gã thợ săn dùng lao đâm vào người Ngài cho té xuống, Ngài luống cuống né tránh ngọn lao khiến chiếc y không còn bám vào người tề chỉnh và chiếc y rớt xuống trùm vào đầu gã thợ săn. Đàn chó ngỡ vị Trưởng lão rớt xuống, xông đến cắn chết thợ săn Koka.

Vị trưởng lão áy náy: “Chẳng biết ta có phạm điều triệt khai (pārājika)không? Vì lở làm chết thợ săn”, Ngài trở về Tịnh xá bạch lên Đức Thế Tôn câu chuyện trên, và hỏi rằng:

- Như vậy, bạch Thế Tôn con có phạm vào giới triệt khai chăng?.

- Này Tỳkhưu, thầy vô tội.

Nhân đó, Đức thế Tôn thuyết lên kệ ngôn:

“Yo appadaṭṭhassa narassa dussati

Suddhassa posassa anaṅganassa.

Taṃ eva bālaṃ pacceti pāpaṃ.

Sukhumo rajo paṭivātaṃ’ vakhitto.

“Kẻ nào xâm phạm người ôn hòa, trong sạch và vô tội. Quả dữ sẽ dội lại kẻ cuồng dại ấy, như tung cát bụi ngược chìu gió, cát bụi sẽ bay trở vào mắt”.⁽¹⁾

Cuồng tín là giới cấm thủ.

Tin nhiệt thành vào điều sai lầm là cuồng tín. Từ cuồng tín dẫn đến ác bất thiện nghiệp là điều hiển nhiên.

Do chấp giữ giáo điều hay một quan điểm, một giới cấm nào đó, phát sinh kiêu mạn tự khen mình chê người, hoặc tạo ra những ác nghiệp, một số chúng sinh rơi vào khổ cảnh. Đây là giới cấm thủ trợ duyên cho khổ sinh hữu.

Có người tuy chấp trì giới cấm, giới cấm này tuy không đưa đến giải thoát, nhưng dẫn đến cảnh an vui, đây là giới cấm thủ trợ duyên cho lạc sinh hữu.

Như người phật tử tổ chức những lễ thí, tuy những lễ thí này không đưa đến giải thoát (diệt trừ dứt phiền não), nhưng những lễ thí này dẫn về cảnh giới an vui.

Tôn giả Upavāna có hỏi Tôn giả Sāriputta rằng:

Kiṃ nu kho, āvuso Sāriputta, vijjāyantakaro hotī’ti?

- No hidaṃ, āvuso.

- Thưa Tôn giả Sāriputta, có thể có người chấp dứt đau khổ nhờ minh (vijjā) hay không?

- Thưa không, này hiền giả.

Kiṃ panāvuso Sāriputta, caraṇenantakaro hotī’ti?

- No hidaṃ, āvuso.

- Thưa Tôn giả Sāriputta, có thể có người chấp dứt đau khổ nhờ hạnh hay không?

Kiṃ panāvuso Sāriputta, vijjācaraṇenantakaro hotī’ti?

- No hidaṃ, āvuso.

- Thưa Tôn giả Sāriputta, có thể có người chấp dứt đau khổ nhờ minh và hạnh hay không?

- Thưa không, này hiền giả.

Kiṃ panāvuso Sāriputta, aññatra vijjācaraṇenantakaro hotī’ti?

- No hidaṃ, āvuso.

-Thưa Tôn giả Sāriputta, có thể có người chấp dứt đau khổ không nhờ minh và hạnh hay không?

Rồi Ngài Sāriputta giải thích rằng:

“Nếu có người chấp dứt (đau khổ) nhờ minh, thời người ấy chấm dứt (đau khổ) với chấp thủ (sa-upādāno).

Nếu có người chấp dứt (đau khổ) nhờ hạnh, thời người ấy chấm dứt (đau khổ) với chấp thủ.

Nếu có người chấm dứt (đau khổ) nhờ minh và hạnh thời người ấy chấm dứt (đau khổ) với chấp thủ.

Nếu có người chấm dứt đau khổ không nhờ minh và hạnh, thì phàm phu cũng chấm dứt đau khổ. ⁽¹⁾.

Ý nghĩa bài kinh trên cho thấy: Với quan niệm chấm dứt khổ nhờ minh, hay nhờ hạnh hay nhở cả minh lẫn hạnh, đều rơi vào thủ (upādāna).

Tuy nhiên, không hẳn là hoàn toàn sai, chấm dứt khổ là do chấm dứt vô minh với ái, và rõ ràng phải nhờ minh đồng thời thực hành pháp (hạnh).

Nhưng là Minh nào, Hạnh nào? Thiên nhãn minh, Túc mạng minh, ngoài ra minh (vijjā) còn ám chỉ những loại chú thuật (mantra), những loại minh này không thể diệt trừ ái.

Tà hạnh là những hình thức khổ ngoài Phật giáo ⁽²⁾, chí đến hạnh Đầuđà (dhutaṅga) như “ngăn oai nghi nằm, ăn một bữa, mặc y cũ rách ...” cũng không thể chấm dứt vô minh và ái. Đây là minh và hạnh mà Đức Sāriputta nói đến trong bài kinh trên.

Trong kinh Chuyển Pháp Luân, Đức Phật có dạy: “Hãy từ bỏ hai cực đoan là lợi dưỡng và khổ hạnh. Thực hành Bát chánh đạo là con đường duy nhất dẫn đến diệt khổ”.

Như vậy Minh đưa đến giải thoát là Lậu tận minh hay Quán minh (vipassanā ñāṇa), Hạnh (phương pháp thực hành) đưa đến giải thoát là thực hành Giới, định, tuệ.

“Ariyassa bhikkhave, sīlassa ananubodhā appaṭivedhā evaṃ idaṃ dīghaṃ addhānaṃ sandhāvitaṃ saṃsaritaṃ mamañ c’eva tumhākañ ca

“Này chư Tỳkhưu, chỉ vì không giác ngộ, không chứng đạt Thánh giới mà Ta và các thầy lâu đời phải trôi lăn trong biển sinh tử.

“Ariyassa bhikkhave, samādhissa ananubodhā appaṭivedhā evaṃ idaṃ dīghaṃ addhānaṃ sandhāvitaṃ saṃsaritaṃ mamañ c’eva tumhākañ ca

“Này chư Tỳkhưu, chỉ vì không giác ngộ, không chứng đạt Thánh định mà Ta và các thầy lâu đời phải trôi lăn trong biển sinh tử.

“Ariyassa bhikkhave, paññāya ananubodhā appaṭivedhā evaṃ idaṃ dīghaṃ addhānaṃ sandhāvitaṃ saṃsaritaṃ mamañ c’eva tumhākañ ca

“Này chư Tỳkhưu, chỉ vì không giác ngộ, không chứng đạt Thánh tuệ mà Ta và các thầy lâu đời phải trôi lăn trong biển sinh tử.” ⁽¹⁾

Hay :

“Sīle patiṭṭhāya naro sappañño, cittaṃ paññañca bhāvayaṃ

“Người có trí trú giới, tu tập tâm và tuệ.

Nên ghi nhận, giải thoát phải nhờ cả minh lẫn hạnh. Minh và hạnh hòa hợp vào nhau như nước hòa với sữa, khi phân biệt “đây minh, đây là hạnh là còn chấp thủ”.

Trong nước có sữa, trong sữa có nước, cũng vậy trong minh có hạnh, trong hạnh có minh.

“Sīla paridhotā hi brāhmaṇa paññā, pañña paridhotaṃ sīlaṃ.

“Thật vậy, này Bàlamôn, trí tuệ được giới hạnh làm cho thanh tịnh, giới hạnh được trí tuệ làm cho thanh tịnh.

Yattha sīlaṃ tattha paññā, yattha paññā tattha sīlaṃ, sīlavato paññā paññāvato sīlaṃ.

2. 
   Ngã luận thủ (attavādupādāna).
   

- Chấp vào một cực ngã (parama atta).

Là cho rằng có một đấng tối cao (Thượng đế, Sáng tạo chủ, Phạm thiên...) tạo ra thế gian, đấng ấy là người toàn năng, là chủ thế gian, đấng tối cao ấy trường tồn mãi mãi.

- Chấp vào mạng ngã (jīva atta).

Là cho rằng mỗi con người “ai cũng có bản ngã”, cái bản ngã ấy làm chủ mọi sinh hoạt, mọi nhận thức.

Cái bản ngã ấy không hề bị hoại diệt, đồng thời cái bản ngã ấy có khả năng tạo ra đời sống mới, một thân xác mới ...

c. Chủ quyền mạng ngã (sāmi jīva atta). Là cho rằng bản ngã này có quyền điều hành mọi sinh hoạt.

Ví như người chủ bỏ căn nhà cũ (thân xác cũ) đi sang ngôi nhà mới (thân xác mới). Hoặc là cho rằng: “bản ngã sẽ trở về với cực ngã”.

Trường tồn mạng ngã và tự chế mạng ngã gom lại gọi chung là “đặc quyền mạng ngã (vasavattana)”.⁽¹⁾

Ngoài ra còn cho rằng: “Cây cối, sỏi đá cũng có linh hồn, cũng có những cảm giác vui buồn...”.

Pāli có ghi nhận về mạng ngã (jīva atta) như sau:

Sattiyā yassa jīvassa, loko vattahi maññito

Karako vedako sāmī, nivāsī so sayaṃvasī.

“Phàm phu thường nhận thấy: chúng sanh trong đời có thân hành động, có thọ (hưởng cảnh), có quyền điều hành mọi sinh hoạt, có những thành viên (của bản ngã) và làm theo ý muốn của bản ngã, đó là mạng ngã (sđd).

Trong mạng ngã (jīva atta) có năm thành phần là: sắc, thọ, tưởng, hành, thức. Cho rằng một trong năm thành phần trên là bản ngã, gọi là thân kiến (sakkāya diṭṭhi) hay ngã kiến (atta diṭṭhi) hoặc còn gọi là “nắm giữ năm uẩn – pañcupādānakkhandha).

Mỗi uẩn có bốn cách nhận định sai, nên thân kiến có 20 như sau:

Về sắc uẩn có bốn cách nhận định sai là:

Rūpaṃ attato samanupassati, rūpavantaṃ vā attānaṃ, attani vā rūpaṃ, rūpasmiṃ vā attānaṃ.

Người ấy quán sắc như là tự ngã, hay tự ngã có sắc, hay sắc ở trong tự ngã, hay tự ngã ở trong sắc .”⁽²⁾.

- Nhìn thấy sắc là bản ngã (rūpaṃ attano samanupassati).

Hành giả hành thiền với đề mục đất, khi phát sinh ấn tướng, hành giả này suy tư rằng: “Đề mục đất là gì? Đó là ta. Ta là gì? Đó là đề mục đất.

Và hành giả nhìn thấy đề mục đất với ta là một. Ví như người nhìn thấy màu sắc của ngọn lửa, cho rằng ngọn lửa với màu sắc của ngọn lửa chỉ là một. Cũng vậy hành giả nhìn thấy đề mục đất và “cái ta” chỉ là một ⁽³⁾.

Sự sai lầm ở đây ra sao? Đề mục đất chỉ là một danh từ, còn ấn tướng hiện khởi là do tưởng, tầm, tứ tạo ra.

Ấn tướng là khác, đề mục là khác. Đề mục “đất” không phải là tưởng, tầm, tứ. Tưởng, tầm, tứ không phải là đề mục đất.

Tương tự như thế đối với đề mục nước, gió, lửa, xanh, vàng, đỏ, trằng, hư không, ánh sáng. (Hành giả hành thiền với đề mục hư không, dẫn đến luận điểm cho rằng “bản ngã vô sắc có tưởng...”)

Tất cả những đề mục ấy đều nương vào sắc pháp, nên nói “nhìn thấy sắc cho là ta”.

- Nhận thấy bản ngã có sắc (rūpaṃ vantaṃ vā attānaṃ).

Là người này cho rằng: thọ, tưởng, hành, thức uẩn, một trong bốn thành phần trên là bản ngã, và bản ngã này có thân xác (sắc). Ví như cây có bóng mát, cây ví như bản ngã, có bóng mát ví như có sắc ⁽¹⁾.

Là cho rằng một trong bốn uẩn: thọ, tưởng, hành, thức là bản ngã và sắc ở trong bản ngã ấy.

Ví như hoa có mùi thơm, một người sẽ nói hoa là khác, mùi hương của hoa là khác, mùi hương nằm trong hoa (hoa ví như bản ngã, mùi hương của hoa ví như sắc).⁽²⁾.

- Nhận thấy ngã trong sắc (rūpasmiṇ vā attānaṃ).

Là cho rằng một trong bốn uẩn: thọ, tưởng, hành, thức uẩn là bản ngã, ngã ở trong sắc (là thân xác). Ví như viên ngọc quý được để trong hộp nhỏ ⁽³⁾.

Tương tự như thế đối với bốn danh uẩn còn lại, như:

Về thọ uẩn có bốn cách nhận định sai:

- Nhận thấy thọ là bản ngã (vedanaṃ attano samanupassati).

- Nhận thấy bản ngã có thọ (vedanā vantaṃ vā attānaṃ).

- Nhận thấy thọ có trong bản ngã (attānivā vedanaṃ).

- Nhận thấy bản ngã có trong thọ (vedanāya vā attānaṃ).

Về tưởng uẩn có bốn cách nhận định sai:

- Nhận thấy tưởng là bản ngã (saññaṃ attano samanupassati).

- Nhận thấy bản ngã có tưởng (saññaṃ vantaṃ vāattānaṃ).

- Nhận thấy tưởng có trong bản ngã (attānivā saññaṃ).

- Nhận thấy bản ngã có trong tưởng (saññāy vā attānaṃ).

Về hành uẩn có bốn cách nhận định sai

- Nhận thấy hành là bản ngã (saṅkhāra attano samanupassati).

- Nhận thấy bản ngã có hành (saṅkhāra vantaṃ vā attānaṃ).

- Nhận thấy hành có trong bản ngã (attānivā saṅkhārā).

- Nhận thấy bản ngã có trong hành ( saṅkhārasu vā attānaṃ

Về thức uẩn có bốn cách nhận định sai:

- Nhận thấy thức là bản ngã (viññāṇaṃ attano samanupassati).

- Nhận thấy bản ngã có thức (viññāṇaṃ vantaṃ vāattānaṃ).

- Nhận thấy thức có trong bản ngã (attānivā viññāṇaṃ).

- Nhận thấy bản ngã có trong thức (viññāṇasmiṃ vā attānaṃ).

Có câu hỏi rằng: “Chấp thủ năm uẩn có từ đâu?

Đáp: Đức Thế Tôn có dạy:

“Tattha chandarāgo taṃ tattha upādānantī’ti.

“ Nơi nào có tham dục, nơi ấy có chấp thủ năm uẩn”.⁽¹⁾

Ngã luận thủ hay thân kiến (sakkāyadiṭṭhi) nói gọn thì có 20 loại như đã trình giải, nếu tính rộng thì thân kiến có đến 256 loại, cách tính như sau:

- Về sắc uẩn có 112 loại là : Lấy 4 cách nắm giữ x 28 sắc pháp = 112.

- Về thọ uẩn có 72 loại là : Lấy 4 cách nắm giữ x 3 thọ (lạc, khổ, xả) x 6 cảnh trần (cảnh sắc, cảnh thinh, cảnh mùi, cảnh vị, cảnh xúc và cảnh pháp) = 72.

Vì sao thọ tính có ba, không tính năm: thọ hỷ, thọ lạc, thọ ưu, thọ khổ và thọ xả?

Đáp: Thọ hỷ gom vào thọ lạc, thọ ưu gom vào thọ khổ.

- Tính năm thọ là phân tích theo tâm, tính ba thọ là phân tích cả thân lẫn tâm hay phân tích theo lý duyên sinh.

- Đức Phật dạy thọ có 2 loại: Loại liên hệ bất thiện, loại không liên hệ với bất thiện ⁽²⁾.

Mỗi loại có 18 là: 3 thọ x 6 cảnh trần = 18 thọ, tổng cộng có 36 thọ, lấy 36 thọ này nhân cho ba thời (quá khứ, hiện tại, vị lai) thành 108 thọ.

Do đó ở đây chỉ lấy ba thọ, không lấy năm thọ.

- Về tưởng uẩn có 24 loại là: Lấy 4 cách nắm giữ x 6 cảnh trần = 24.

- Về hành uẩn có 24 loại là: Lấy 4 cách nắm giữ x 6 cảnh trần = 24.

- Về thức uẩn có 24 loại là: Lấy 4 cách nắm giữ x 6 cảnh trần = 24.

Tổng cộng : 112 + 72 + 24 + 24+ 24 = 256 loại thân kiến.

Đại diện cho quan điểm “ngã luận thủ” là du sĩ Saccaka.

Du sĩ Saccaka nỗi tiếng là đệ nhất biện thuyết, cả sáu vị Giáo chủ ngoại giáo đương thời là Purāṇa Kasssapa, Makkhali Gosāla, Ajita Kesakambala, Pakudha Kaccāyana, Sañjaya Belaṭṭhaputta và Nigantha Nātaputta, khi bị Saccaka chất vấn, liền né tránh vấn đề chuyển sang vấn đề khác và tỏ lộ tức tối.

Du sĩ Saccaka cùng đại chúng tùy tùng đi đến yết kiến Đức Phật, sau khi nghe Đức Phật tuyên thuyết “năm uẩn là vô ngã”, du sĩ phản đối với luận thuyết “năm uẩn là tự ngã”.

Du sĩ Saccaka đưa ra 2 ví dụ để bảo vệ luận điểm có bản ngã như sau:

- Ví như những hạt giống, cây cối không thể mọc lên nếu không nương tựa vào đất.

- Ví như người lao động tay chân, nếu không nương tựa vào thân, y không thể hoàn thành công việc.

Cũng vậy, chính nương vào tự ngã (là sắc, hoặc là thọ, hoặc là tưởng, hoặc là hành hay thức), chúng sinh tạo phước hay tạo tội.

Hai ví dụ của du sĩ Saccaka đáng được lưu ý vì hợp lý và vững chắc, chính sự suy diễn sai lệch từ điều hợp lý dẫn đến tà kiến.

Và Đức Phật buộc Saccaka xác định quan điểm của mình trước, sau đó Ngài mới bác bỏ quan điểm tà kiến này.

“Nanu tvaṃ Aggivessana evaṃ vadesi: Rūpaṃ me attā, vedanā me attā, saññā me attā, viññāṇaṃ me attā ti?

“Này Aggivessana, như vậy có phải ngươi nói: “Sắc là tự ngã của ta, thọ là tự ngã của ta, tưởng là tự ngã của ta, hành là tự ngã của ta, thức là tự ngã của ta?”.

Khi ấy, du sĩ Saccaka chợt nhận ra rằng : “Samôn Gotama đã đặt ta vào tình huống khó khăn, ta buộc phải công nhận “ngã thuyết” của mình trước đại chúng, nếu xảy ra bất lợi, ta sẽ không có đại chúng ủng hộ”. Và Saccaka đã đáp:

“Ahaṃ hi bho Gotama evaṃ vadāmi: Rūpaṃ me attā, vedanā me attā, saññā me attā, viññāṇaṃ me attā ti, ayañ-ca mahatī janatā ti.

“ Thật vậy, thưa Tôn giả Gotama, tôi nói: “Sắc là tự ngã của ta, thọ là tự ngã của ta, tưởng là tự ngã của ta, hành là tự ngã của ta, thức là tự ngã của ta. Và đại chúng này cũng vậy. (Du sĩ Saccaka lôi kéo đại chúng ủng hộ y – Ns).

Đức Thế Tôn không để đại chúng chịu chung số phận với du sĩ Saccaka, một lần nữa Ngài buộc du sĩ Saccaka phải xác nhận chủ thuyết “có tự ngã” là quan điểm riêng của chính mình, không liên quan gì đến đại chúng. Ngài hỏi:

“Kiṃ hi te Aggivessana mahatī janatā karissati, iṅgha tvaṃ Aggivessana sakaṃ yeva vādaṃ nibbeṭhehiti.

- “Này Aggivessana, đại chúng này có quan hệ gì với ngươi. Này Aggivessana, hãy giải thích lời nói của ngươi”.

(Ý Đức Thế Tôn như vầy: “Không phải tất cả những người này đều muốn bác bỏ quan điểm của Như Lai, họ đến đây là theo lời mời của ngươi, đến để chứng kiến một cuộc biện thuyết, mà ngươi là người chủ trương. Chỉ có ngươi muốn luận chiến với Như Lai, ngươi đừng lôi kéo họ chịu chung số phận như ngươi”).

Du sĩ Saccaka đành phải xác nhận: “Đó là quan điểm của mình”.

Đức Thế Tôn hỏi du sĩ Saccaka: Đức vua Pasenadi, Đức vua Ajātasattu... có toàn quyền trong lãnh thổ mình hay không? Du sĩ Saccaka xác nhận là có.

Và Đức Thế Tôn đưa Saccaka đến tuyệt lộ, đánh đổ hoàn toàn “ngã luận thủ” bằng câu hỏi:

“Taṃ kiṃ maññasi Aggivessana: Yaṃ tvaṃ evaṃ vadesi: Rūpaṃ me attā ti, vattati te tasmiṃ rūpe vaso; evaṃ me rūpaṃ hotu, evaṃ me rūpaṃ mā ahosīti?.

“Này Aggivessana, như ngươi nói: “Sắc là tự ngã của ta”, ngươi có quyền hành gì đối với sắc ấy không? Sắc của tôi phải như thế này, sắc của tôi không như thế này?”.

Vì rằng: “Nếu sắc là của ta thì ta có toàn quyền đối với sắc, như Đức vua Pasenadi có toàn quyền những gì thuộc sở hữu của mình. Tương tự như thế với bốn uẩn còn lại, như nếu thọ là tự ngã của ta, ta bảo thọ phải luôn luôn là lạc đừng có khổ, nhưng điều này không thể xảy ra.

Nếu tưởng là tự ngã của ta, ta bảo tưởng phải nhớ lại tất cả những đều trước đây, nhưng không được.

Nếu hành là tự ngã của ta, ta bảo hành phải luôn luôn là thiện dù ta nói hay làm bất cứ điều gì, nhưng điều này không thực hiện được.

Nếu thức là tự ngã của ta, ta bảo thức phải luôn luôn biết cảnh tốt, nhưng điều này không xảy ra.”.

Bản Sớ giải kinh Saccaka Tiểu kinh có ghi : “Du sĩ Saccaka như kẻ mài dao bén để rồi tự kết liễu mình”. Câu hỏi của Đức Thế Tôn đưa Saccaka vào tình cảnh tiến thối lưỡng nan.

Nếu trả lời có, lập tức nhóm Licchavī sẽ cười nhạo: “Vậy tại sao ông không khiến sắc của ông xinh đẹp như Đức Thế Tôn, hay xinh đẹp như những hoàng tử dòng Licchavī đi. Ông có quyền với sắc, vì sao sắc diện ông kém cỏi thế?”.

Nếu trả lời không, rõ ràng tự hủy diệt chủ thuyết của mình. Và du sĩ Saccaka đã im lặng.

Tuy Saccaka không chứng đạo quả trong thời Đức Thế Tôn hiện tiền, cũng không quy y Tam bảo vì có khuynh hướng ngã mạn, tuy khâm phục Đức Phật, nhưng ông không muốn tỏ ra mình kém cõi.

Lời tán thán Đức Phật của ông đã nói lên điểm này. Ông tán thán Đức Phật mở đầu như sau:

“Mayaṃ - eva bho Gotama dhaṃsī, mayaṃ pagabbhā, ye mayaṃ bhavantaṃ Gotama vā dena vādaṃ āsādetabbaṃ amññimha. Siyāhi bho Gotama hatthippabhinnaṃ āsajja purisassa sotthibhāvo...

“Tôn giả Gotama, chúng tôi thật là lỗ mãng, chúng tôi thật khinh suất. Chúng tôi dám nghĩ, dùng lời nói để luận chiến với Tôn giả Gotama. Này Tôn giả Gotama, rất có có sự an toàn cho một người chiến đấu con voi điên, nhưng không có sự an toàn cho một người chiến đấu chống Tôn giả Gotama...

Ý ông muốn nói “không phải chỉ có tôi thua trận trước Tôn giả Gotama, mà là “tất cả”, người nào tự cho mình có thể thắng được Tôn giả Gotama không? Do ngã mạng nên ông thiếu cận y duyên (upanissayapaccaya) với Đạo quả ngay trong thời Đức Phật. Về sau Đức Thế Tôn thuyết kinh Saccaka đại kinh để gieo hạt giống giải thoát cho du sĩ Saccaka.

Vào thời vua Asoka (Adục), du sĩ Sacccaka tái sinh vào một gia tộc Đại thần của vua Adục, và trở thành vị trưởng lão Alahán danh tiếng trong Phật giáo, đó là Đại trưởng lão Kāḷa Buddha Rakkhita.

Ngã luận thủ làm duyên cho hữu.

Ngã kiến hay thân kiến cũng là một dạng thường kiến (hoặc đoạn kiến), nhưng có sự khác biệt là “kiến thủ là chấp ngã bên ngoài (tha ngã) lẫn bên trong, còn thân kiến là chấp ngã bên trong (tự ngã)”.

Người bám chấp vào tự ngã, cho rằng: “Sau khi chết tự ngã này hoại diệt, hoặc cho là tự ngã này thường hằng, đến một lúc nào đó sẽ tự giải thoát như thuyết luân hồi tịnh hóa của Makkhali Gosala ^(1)..

Thế là họ không từ chối bất kỳ bất thiện pháp nào để tự ngã hưởng lạc thú, khi mệnh chung rơi vào khổ cảnh. Đây là ngã kiến thủ làm duyên cho sinh hữu khổ⁽²⁾.

Người tuy bám chấp vào tự ngã, nhưng nghĩ đến đời sau, muốn tự ngã được an lạc, hạnh phúc nên gia công tạo thiện duyên như bố thí, trì giới, tu thiền... Khi mệnh chung được sinh về nhàn cảnh. Đây là ngã kiến thủ làm duyên cho sinh hữu vui⁽³⁾.

Nên ghi nhận rằng: Tà kiến là tâm sở bất thiện, một khi cho quả tái sinh chỉ có hai cảnh giới: Địa ngục và cảnh thú ⁽⁴⁾.

Còn sinh về nhàn cảnh phải là thiện pháp, khi nói kiến thủ, giới cấm thủ, ngã luận thủ làm duyên sinh về nhàn cảnh, nghĩa là từ hai loại này làm duyên tạo phước lành.

Phước lành là khác, tà kiến là khác, ví như người dùng que sắt hái hoa thơm, que sắt là khác, hoa thơm là khác. Nhờ có que sắt nên có được hoa thơm nên nói “que sắt làm duyên có được hoa thơm”.

Paṭisambhidāmagga (Vô ngại giải đạo) cỏ giải thích. Ví như hạt giống để trong bùn, hạt giống bị ô nhiễm sẽ có vị đắng, vị gắt, cho quả không vừa lòng. Cũng vậy, tà kiến khi cho quả tục sinh chỉ có hai cảnh giới không đáng hài lòng là: Địa ngục và súc sinh ⁽⁵⁾.

Thứ tự của bốn pháp thủ.

Sách Thanh tịnh đạo có nêu lên thứ tự của bốn pháp thủ qua ba khía cạnh: Thứ tự phát sinh, thứ tự đoạn trừ và thứ tự giảng thuyết ⁽⁶⁾.

- Thứ tự sinh khởi.

Phiền não sinh khởi đầu tiên trong luân hồi không hề có, ở đây chỉ nêu lên thứ tự theo ý nghĩa tương đối.

Theo ý nghĩa này thì trước tiên là ngã luận thủ.

Thông thường chúng sinh bám chấp vào “cái tôi” trước tiên, họ có thể không tin Thượng đế, Sáng tạo chủ ... nhưng vẫn tin “có cái tôi đang hiện hữu”⁽⁷⁾, tiếp theo do suy luận đưa đến kiến thủ, cho rằng “cái tôi đoạn diệt hoặc cái tôi thường hằng”. Đây là ngã thủ duyên cho kiến thủ.

Hay là: Với người chấp đoạn diệt (vô nhân kiến) thì không có gì để nói, với người chấp thường lại tiếp tục suy luận, “có cái tôi, vậy cái tôi này do ai tạo ra?”, thế là nảy sinh ra ý tưởng “có Thượng Đế, chính Đấng Tạo hóa sinh ra vạn vật”, thế là từ ngã thủ làm duyên, kiến thủ hình thành.

Để tỏ lòng tri ân Đấng Sáng tạo thế gian những nghi thức tế lễ được khởi lên, thế là giới cấm thủ phát sinh. Đây là kiến thủ duyên cho giới cấm thủ.

Với người chấp đoạn, cho rằng sau khi chết chẳng còn gì để hưởng thụ, nên bám vào dục lạc để hưởng thụ.

Với người chấp thường thì mong mõi tự ngã luôn hưởng an lạc sung mãn từ sắc, thinh, mùi, vị và xúc. Thế là từ kiến thủ, Dục thủ sinh lên.

Tóm lại, trước tiên là tư tưởng “có cái tôi”, từ đó nảy sinh kiến thủ, từ kiến thủ sinh khởi giới cấm thủ và dục thủ.

- Thứ tự về đoạn trừ.

Dục thủ được trí Alahán đạo sát trừ.

Kiến thủ, giới cấm thủ và ngã luận thủ được trí Sơ đạo sát trừ.

Nên ghi nhận: “Kiến thủ, giới cấm thủ có, là do có ngã luận thủ, khi diệt trừ được “ngã luận thủ” thì kiến thủ lẫn giới cấm thủ không có điều kiện sinh lên”. Do đó mọi tà kiến bị diệt tuyệt.

-Thứ tự về thuyết giảng.

Dục thủ được nêu lên trước tiên vì dục thủ dễ nhận thấy, đồng thời có phạm vi hoạt động rộng rãi. Dục thủ có trong 8 tâm tham, ba loại thủ kia chỉ có trong 4 tâm tham tương ưng kiến (diṭṭhigata sampayuttaṃ).

Ba loại thủ thuộc vể tà kiến thì: Kiến thủ dễ nhận biết hơn giới cấm thủ, giới cấm thủ dễ nhận biết hơn ngã luận thủ.

Đức Phật có dạy:

- Có hạng Samôn, Bàlamôn hiễu rõ về dục thủ, nhưng không hiểu rõ 3 thủ còn lại.

- Có hạng Samôn, Bàlamôn hiểu rõ dục thủ và kiến thủ, nhưng không hiểu rõ hai thủ còn lại.

- Có hạng Samôn, Bàlamôn hiểu rõ dục thủ, kiến thủ, giới cấm thủ nhưng không hiểu rõ vể ngã luận thủ.⁽¹⁾

“Chư Hiền, thế nào là ái (taṅhā), thế nào là tập khởi của ái, thế nào là đoạn diệt của ái, thế nào là con đường đưa đến đoạn diệt của ái?

Pāli có giải thích:

Vatthu kāmaṃ paritassa tīti = taṅhā

“Thích thú với vật dục gọi là ái."

Hay là:

Vatthukāmaṃ tassanti paritassati sattā etāyāti = taṅhā:

- Trạng thái: Là nhân (sinh khổ) (hetulakkhaṇa).

- Phận sự: Thỏa thích cao độ trong sáu cảnh (abhinandanarasā).

- Thành tựu: Khao khát hơn thực trạng (atittabhāva paccupaṭṭhānā).

- Nhân cần thiết: Có thọ (vedanāpabbaṭṭhānā).

Chữ atittabhāva = ati (quá, hơn nhiều, vượt qua)+ ta (điều đó) + bhāva.

Atittabhāva là “muốn có được hơn điều đang có”.

Chính sự “mong mỏi hơn thực trạng đang có”, nên (ái) còn được hiểu “sự khao khát”, sự khao khát này không hề thỏa mãn, ví như người khát nước lại uống phải nước mặn, sự khát càng tăng thêm.

Lại nữa, chính vì sự thành tựu của ái là “khao khát” nên các Luận sư bảo rằng: “Chi pháp của ái là tâm sở tham hợp trong tám tâm tham”.

“Tisso imā bhikkhave, taṅhā. Katamā tisso?

Kāmataṅhā, bhavataṅhā, vibhavataṅhā.

“Này các Tỳkhưu, có ba khát ái (taṅhā) này. Thế nào là ba?

Nên hiểu rằng: Khát ái chỉ cho ái tăng thịnh quá mức trở thành gốc rễ tham (lobhamūlaṃ) dẫn đến khổ cảnh, vì quả của tâm tham khi làm việc tái sinh sẽ dẫn chúng sinh rơi vào khổ cảnh, trái lại ái có thể làm duyên cho sinh về thiên giới. Như một người ưa thích các cảnh trời, nên tạo phước lành, khi mệnh chung được sinh về cõi trời.

Tuy nhiên, xét cho cùng, khi còn thích thú bất cứ cảnh giới tái sinh nào thì còn “dính mắc khổ” (cái khổ sinh tử), cho nên chi pháp của ái liệt kê vào thành phần tham (nhân tham – lobhahetu), nói rõ hơn: Chính là dục tham (chandarāga), vì “các pháp lấy dục (chanda) làm căn bản” ⁽²⁾.

“Yo, bhikkhave, rūpasmiṃ chandarāgo taṃ pajahatha.

Evaṃ taṃ rūpaṃ pahinaṃ bhavissati ucchinnamūlaṃ tālāvatthukataṃ anabhāvaṃkataṃ āyatiṃ anuppādadhammaṃ

“Này các Tỳkhưu, hãy từ bỏ dục tham (chandarāga) đối với sắc.

Yo vedanāya chandarāgo taṃ pajahattha ....

Yo saññāya chandarāgo taṃ pajahattha ....

Yo saṅkhāresu chandarāgo taṃ pajahattha ....

Yo viññāṇasmiṃ chandarāgo taṃ pajahattha.

Evaṃ taṃ viññāṇaṃ pahinaṃ bhavissati ucchinnamūlaṃ tālāvatthukataṃ anabhāvaṃkataṃ āyatiṃ anuppādadhammaṃ

Một thiên nhân bạch hỏi Đức Thế Tôn rằng:

“Kenassu nīyati loko, kenassu parikassati.

Kissassu ekadhammassa, sabbeva vasamanvagū’ti.

“Vật gì dẫn dắt đời, vật gì tự não hại.

Và có một pháp nào, mọi vật đều tùy thuộc?”.

Đức Thế Tôn đáp rằng:

“Taṇhāya nīyati loko, taṇhāya parikassati.

Taṇhāya ekadhammassa, sabbeva vasamanvagū’ti.

“Chính ái dẫn dắt đời, chính ái tự não hại.

Chính ái là một pháp, mọi vật đều tùy thuộc.” ⁽¹⁾

Một khi ái sinh lên rồi thì điều chưa có muốn có, có rồi lại muốn có thêm, vì những cảnh dục là đối tượng hấp dẫn của ái, nên sự khao khát không hề thỏa mãn, khao khát nối tiếp khao khát.

Một người chưa có lợi lộc muốn có lợi lộc, có lợi lộc rồi lại muốn có danh, có danh lại muốn có quyền lực, muốn có chức vị cao sang trong xã hội ... Đó là bản chất của khát ái.

Và hai hình ảnh: người nghèo ước muốn cái chưa có (ví như ái), người giàu muốn điều đang có được tăng thịnh (ví như khát ái). Xét ra khát ái tệ hại hơn ái.

Luận sư Buddhaghosa ví “ái như người sờ soạng trong bóng tối để tìm vật, khát ái là tìm được vật, nắm giữ chặt là thủ”.

Nên dục thủ và ái đều có chi pháp là tâm sở tham (lobha cetasika)

Bà Thánh nữ Sumedhā khi chưa xuất gia Tỳkhưu ni, còn công chúa con vua Konca, ở thành Mantāvati. khi vua Anikaratta muốn cưới nàng làm vợ, nàng từ chối vì có chí nguyện xuất gia. Đức vua Anikaratta ngỏ ý “nếu nàng bằng lòng sẽ giao nàng trọn vẹn tài sản cả vương quốc để nàng làm phước sự và thọ dụng dục lạc tuổi thanh xuân”, nhưng nàng trả lời rằng:

Cātuddīpo rājā Mandhātā, āsi kāmabhogina maggo,

Atitto kālaṅkato, na cassa paripūritā icchā. (Therī, 488).

“Mandhātu là vua,

Satta ratanāni vasseyya, vuṭṭhimā dasadisā samantena,

Na catthi titti kāmānaṃ, atittāva maranti narā. (Therī, 489).

Ước vọng chưa đầy đủ.

Dầu có mưa bảy báu.

Khắp mười phương tràn đầy.

Không có dục thỏa mãn.

Người chết chưa thỏa mãn” ⁽¹⁾.

Một đoạn kinh khác cho thấy hình ảnh của khát ái là:

“Mahaddhanā mahābhogā, raṭṭhāvantopi khattiyā.

Aññamaññābhigijjhanti, kāmesu analaṅkatā.

“Sát Đế lỵ giàu lớn, tài sản quốc độ lớn.

Luôn luôn còn tham muốn (abhigijjhanti), hưởng dục không biết ngán (analaṅkatā)”⁽²⁾.

Tương truyền có vị Tỳkhưu, vì bắt chước Bậc Đạo Sư khổ hạnh, tinh tấn tu tập quá mức nên chết thình lình khi đứng dựa vào cây cột.

Vị ấy tái sinh lên cõi Ba mươi ba thấy các thiên nữ ca múa chào đón, ngỡ mình còn Tỳkhưu, vị ấy không hoan hỷ với sự chào đón của các thiên nữ, tiếng hát của các thiên nữ vị ấy có cảm giác là tiếng than khóc của ngạ quỷ.

Sau khi biết mình mệnh chung, sinh về cõi này, nên cùng các thiên nữ viếng vườn Nandavana, nhưng tâm tư vị Thiên tử cảm thấy nhàm chán khu rừng kỳ diệu cùng các thiên nữ, vị ấy đi đến Đức Thế Tôn, chỉ trích các thú vui chư thiên với bài kệ:

“Accharāgaṅasaṅ ghuṭṭhaṃ, pisācagaṅasevitaṃ,

Vanantaṃ mohanaṃ nāma, kathaṃ yātrā bhavissatī’ti.

“Thiên nữ đoàn tụ hội, ngạ quỷ chúng tới lui

Rừng ấy danh rừng si, làm sao có lối thoát”⁽³⁾.

Đại trưởng lão Mahāsi Sayadaw có lời bình ⁽⁴⁾.

“Ngạ quỷ thiếu thốn vì đói khát, chư thiên chìm đắm trong dục lạc lại thiếu thốn như ngạ quỷ”. Điều này nghe thật thú vị.

Tức là, cho dù thọ dụng dục lạc, chư thiên vẫn thấy đói khát. Ý muốn nói mãnh lực của ái là như thế.

Một khi ái cường thịnh, chúng sinh ấy sẵn sàng hành động để chiếm cho được vật “đang khao khát”, bất chấp hậu quả sau đó. Hình ảnh con thiêu thân sẵn sàng lao vào ngọn lữa khi đam mê ánh lửa, có thể là ví dụ cho loại ái cường thịnh này.

Đức Raṭṭhapāla có trả lời cho vua Koravya:

“Ūno loko atitto taṅhādāso ti’kho:

Thế gian là thiếu thốn, khao khát, nô lệ cho tham ái” ⁽⁵⁾.

Một khi ái sinh lên rất khó trừ diệt, Đức Phật ví ái như con nhện chăng lưới bắt mồi, nhưng chính nó nằm trong chiếc lưới mà nó đã tạo ra ⁽⁶⁾.

Hành giả thực hành pháp niệm thân hay niệm thọ để ngăn chận ái.

Bản Sớ giải kinh Tứ niệm xứ có dạy:

-Quán thân trên thân để diệt trừ ái thô thiển (là dục ái).

- Quán thọ trên thọ để trừ diệt ái vi tế (là pháp ái) .

- Quán tâm trên tâm để diệt trừ tà kiến thô (tức là chấp thường hay chấp đoạn).

- Quán pháp trên pháp để diệt trừ tà kiến vi tế (là chấp ngã) ”.

Có câu hỏi : Ái khác với Thủ ra sao?.

Đáp rằng: Về bản thể pháp thì giống nhau, tức là xuất phát từ nhân tham (lobhahetu), nhưng có điểm khác biệt là: Ái là nhân sinh khổ, còn Thủ thì nắm giữ cái khổ.

Nói cách khác: Ái là đi tìm cái khổ (pariyesamadukkha), như phải vất vả để tìm kiếm dục lạc, còn Thủ thì gìn giữ cái khổ (arakkhadukkha), như phải lo âu sợ mất vật quí đang có, khi mất thì sầu bi, ưu não ... Hoặc phải đánh đổi nhiều thứ khác để gìn giữ cái “yêu thích đang có”, hoặc phải tìm nhiều cách để bảo vệ “cái yêu thích đang có”.

2- Các loại ái.

Ái được phân tích theo nhiều khía cạnh, như: Ái năm uẩn, ái bốn món vật dụng, ái sáu cảnh trần ...

“Katamo ca, bhikkhave, bhāro? Pañcupādānakkhandhā tissa vacanīyaṃ.

“ Này các Tỳkhưu, thế nào là gánh nặng (bhāra)?⁽¹⁾ Năm thủ uẩn là câu trả lời.

“Katamañca bhikkhave, bhārādānaṃ?.

Yāyaṃ taṅhā ponobhavikā, nandīrāgasahagatā, tatratatrābhinandinī, seyyathidaṃ-kāmataṅhā, bhavataṅhā, vibhavataṅhā.

“Katamañca bhikkhave, bhāranikkhepanaṃ?

Yo tassāyeva taṅhāya asesavirāganirodho cāgo paṭinissaggo mutti anālayo.

Này các Tỳkhưu, thế nào là đặt gánh nặng xuống?

Chính là sự đoạn diệt, ly tham khát ái ấy một cách hoàn toàn, sự từ bỏ, sự xả ly, sự giải thoát, sự không chấp thủ.” ⁽²⁾.

Hay:

Etesu taṅhaṃ mākāsi, mālokam, punarāgami

“ Y áo, đồ khất thực, Vật dụng và sàng tọa.

Chớ có tham ái chúng, chớ trở lui đời này.”⁽³⁾

Trong bản kinh, Đức Sāriputta (Xálợiphất) nêu ra ba ái là: Dục ái (kāmataṅhā), hữu ái (bhavataṅhā), phi hữu ái (vibhavataṅhā), Đức Phật đã tuyên thuyết ba ái này trong kinh Chuyển pháp Luân.

Là sự thích thú hưởng thụ (hay ao ước hưởng thụ) sáu cảnh dục lạc, đây chỉ là sự hưởng thụ thuần túy sáu cảnh có liên quan đến dục (sắc, thinh, hương, vị, xúc và pháp) không liên quan gì đến thường kiến hay đoạn kiến.

Các Ngài giáo thọ sư có giải thích:

“Kāmetīti kāmo: (Sáu) cảnh trần gọi là dục.”

“Kāmo ca so taṅhācāti = kāmataṅhā:

Thích thú trong các cảnh trần, gọi là dục ái”.

Sau đây là ái sáu cảnh trần.

*- Ái (cảnh) sắc (rūpataṅhā).

Là thích thú trong các hình thể, màu sắc ... Tức là thích thú đối với những cảnh do mắt nhận biết.

Các Ngài có giải thích:

“Rūpe taṅhā = rūpataṅhā : Thích thú trong sắc, gọi là ái sắc.”

Thông thường chúng sinh thích thú trước những hình ảnh, màu sắc xinh đẹp, ... tuy nhiên không hoàn toàn là như vậy.

Ái cảnh sắc phụ thuộc vào mãnh lực “ngũ ngầm (anusaya)” có nơi chúng sinh ấy.

Có người thích cảnh “chiều tà”, người lại thích “buổi bình minh tươi sáng”, có người thích cảnh “núi non hùng vĩ”, kẻ lại thích cảnh “điêu tàn, hoang phế”...

Không hẳn phải là cảnh tốt đẹp mới quyến rũ tâm rơi vào tham ái, đôi khi chính những cảnh thô xấu, quyến rũ tâm rơi vào tham ái. Như có người thích nhìn cảnh “đánh đấm ”, cảnh “chiến tranh”, cảnh “tai nạn rùng rợn”, cảnh “ma quái” ...

*- Ái (cảnh) thinh (saddataṅhā).

Là thích thú trong các loại âm thanh mà tai nhận biết.

Các Ngài có giải thích:

“Sadde taṅhā = saddataṅhā:

Lẽ thường, những âm thanh du dương dễ làm say đắm lòng người, nhưng không hẳn là vậy, có người lại thích dùng những âm thanh thô xấu, cộc cằn (để mắng người khác), có người thích thú trước những âm thanh mắng chưỡi của người khác (dĩ nhiên không phải mắng chưỡi y mà mắng chưỡi người y ghét), đó là do ái ngủ ngầm có trong tâm người ấy.

Trong một cuộc tranh tài giữa thiên chủ Sakka và chúa Atula Vepacitt về khéo nói thì:

“Bhāsitā kho Vepacittinā asurindena gāthāyo. Tā ca kho sadaṇḍāvacarā sasatthāvacarā, iti bhaṇḍanaṃ iti viggaho iti kalaho.

“ Những bài kệ của chúa Atula Vepacitti nói lên. Đó là những lời bạo lực, những lời đao kiếm, đưa đến đấu tranh, đưa đến bất hòa, đưa đến gây hấn.

”“Bhāsitā kho Sakkena devānamindena gāthāyo. Tā ca kho adaṇḍāvacarā asatthāvacarā, iti abhaṇḍanaṃ iti aviggaho iti akalaho.

“Những bài kệ của thiên chủ Sakka nói lên. Đó là những lời không bạo lực, không đao kiếm, không đưa đến đấu tranh, không đưa đến bất hòa, không đưa đến gấy hấn. ⁽¹⁾

Đoạn kinh mô tả, khi chúa Atula nói kệ ngôn thì các Atula tán thán, các thiên chúng im lặng. Khi vua trời Sakka nói kệ ngôn thì thiên chúng tán thán, các Atula im lặng. Và trong cuộc thi này, vua Sakka đã chiến thắng vì khéo nói.

Rõ ràng ái ngủ ngầm như thế nào thì thích cảnh thinh như thế ấy.

Có một Dạ xoa xấu xí, thấp lùn, bụng to (okotimako) ngồi lên chỗ ngồi của thiên chủ Đếthích (Sakka), khi chư thiên phẩn uất, bực tức, chán ghét thì nó càng xinh đẹp. Vua Trời Đếthích đảnh lễ dạ xoa, nói lời dịu ngọt thì nó trở nên thô xấu.⁽²⁾ Rõ ràng, dạ xoa thích lời thô xấu.

Là thích thú trong các mùi do mũi nhận biết.

Các Ngài giải thích:

“Gandha taṅhā = gandhataṅhā:

Những hương thơm từ hoa, từ quả, từ thân cây, từ lõi cây, từ lá cây ... cũng là vật quyến rũ tâm rơi vào dục nhiễm.

Ái hương cũng có sự khác biệt nhau, có người thích hương nồng, có người thích hương thoang thoảng nhẹ nhàng... Phần lớn chúng sinh đắm nhiễm trong hương thơm và dùng hương thơm để che lấp mùi xú uế.

So sánh với sắc ái, có lẽ hương ái chiếm địa vị cao hơn, như một cánh hoa xinh đẹp không có hương hoặc có mùi hôi thối sẽ không hấp dẫn so với cánh hoa không đẹp nhưng có hương thơm.

Nhưng về khía cạnh nổi bật thì sắc ái chiếm vị trí khá rõ vì sắc ái thường được nhận thức trước tiên, do đó ái sắc được nêu lên trước tiên.

*- Ái (cảnh) vị (rasataṅhā).

Là thích thú trong các vị chất do lưỡi nhận biết. Có người thích vị ngọt, kẻ thích vị đắng (café đen không đường), vị cay (men rượu), vị chua...

Các Ngài có giải thích như sau:

“Rasa taṅhā = rasataṅhā:

Thích thú trong vị, gọi là ái vị”.

*- Ái (cảnh) xúc (phoṭṭhappataṅhā).

Là thích thú trong sự đụng chạm êm ái do thân nhận biết. Như đứa bé thích được mẹ bồng ẩm, vuốt ve...

Các Ngài có giải thích như sau:

“Phoṭṭhappa taṅhā = phoṭṭhappataṅhā:

*- Ái (cảnh) pháp (dhammataṅhā).

Là thích thú trong pháp khả lạc, khả hỷ do tâm nhận biết.

Các Ngài có giải thích như sau:

“Dhamma taṅhā = dhammataṅhā:

Thích thú trong pháp, gọi là ái pháp”.

Nên ghi nhận: Đối với 5 cảnh trần thuộc về sắc pháp, như cảnh sắc chẳng hạn, khi cảnh sắc thâm nhập vào nhãn môn phát sinh lộ nhãn môn, từ sátna tâm Hướng ngũ môn đến tâm Đoán định, ái vẫn chưa sinh khởi, bao giờ tâm đổng lực (javanacitta) sinh lên, bấy giờ ái sinh mới sinh khởi và sẽ hoàn chỉnh sau những lộ ý nối lộ ngũ.⁽¹⁾

Ký hiệu:

V : Hữu phần Vừa qua (ātītabhavaṅga).

R : Hữu phần Rúng động (bhavaṅgacalana).

D : Hữu phần Dứt dòng (bhavaṅgupaccheda).

K 5 : Tâm Hướng ngũ môn (pañcadvāravajjana citta).

N : Nhãn thức (cakkhuviññāṇa).

T : Tâm Tiếp thâu (sampaṭicchana citta).

Q : Tâm Quan sát (santīraṇa citta).

P : Tâm Phán đoán (voṭṭhapana citta).

C : Tâm Đổng lực (javana citta).

Tương tự như thế đối với thinh ái, vị ái, hương ái và xúc ái.

Pháp ái chỉ xuất hiện trong lộ ý thuần túy, tuy cũng có liên hệ đến sắc, thinh, hương, vị xúc, nhưng những cảnh (ārammaṇa) đó là do tầm (vitakka) hay tưởng (saññā) tạo ra, gọi là dục tầm (kāmavitakka), dục tưởng (kāmasaññā), tâm dính mắc vào những cảnh ấy gọi là pháp ái.

Lại nữa, sự tự hào về trí thông minh, trí nhớ, giới, định mà mình đã thực hành cũng là pháp ái.

Hoặc thích thú với mắt tinh tường, tai thính, da nhạy cảm ... của mình, cũng là pháp ái.

Hoặc khi nghĩ về những pháp thiện như bố thí, trì giới, thiền định (như thiền Chỉ hay thiền Quán) đã thực hành, có tâm dính mắc thích thú, cũng là pháp ái.

Trong Sớ giải kinh Trung bộ (majjhimānikāyatthakathā), có ghi:

“Dhammarāgena dhammanandiyāti padavayehi samathavipassanāsu chandarāgo vutto:

Tham luyến, hỷ ái với hai pháp căn bản lả Chỉ và Quán, gọi là dục tham”.

Bàlamôn Vedabbha.

Thuở xưa, khi vua Brahmadatta trị vì xứ Bāraṇasī (Balanại), có Bàlamôn Vedabbha ở trong ngôi làng nhỏ.

Bàlamôn Vedabha có môn chú thuật cao cấp là “khi có sự giao hội của các vì sao, nếu nhìn lên trời, đọc chú thuật ấy lên thì mưa bảy báu (gồm vàng, bạc, san hô, hổ phách, ngọc đỏ và kim cương) sẽ rơi xuống. Bồtát theo học nghệ thuật này của Bàlamôn Vedabbha.

Một hôm Bàlamôn Vedabbha phải sang nước Ceti vì một vài việc cần thiết, Bồtát cùng đi với ông.

Đến một khu rừng, hai thầy trò bị năm trăm tên cướp trú trong rừng bắt giữ. Năm trăm tên cướp này khi bắt được người, chúng cử sứ giả đến nhà nạn nhân để đòi tiền chuộc, nên bọn chúng có tên gọi là “bọn cướp sứ giả”.

Nếu chúng bắt được cha con, chúng cử người cha đi, đem tiền đến chuộc người con về.

Nếu chúng bắt được mẹ con, chúng cử người mẹ đi, bắt được anh em, chúng cử người anh đi, bắt được thầy trò, chúng cử trò đi.

Khi bắt được thầy trò Bồtát, chúng cử Bồtát đi. Bồtát đảnh lễ thầy, thưa rằng:

- Con sẽ trở lại trong vài ngày, thầy chớ sợ. Nhưng thầy hãy nghe con, hôm nay là ngày sao hội, thầy chớ vì chịu đựng cực khổ không nỗi mà đọc chú thuật, khiến mưa bảy báu rơi xuống. Khi ấy cả thầy lẫn bọn cướp sẽ diệt vong.

Rồi Bồtát lên đường trở về mang tiền đến chuộc thầy ra. Hôm ấy là ngày trăng rằm, nhìn các chòm sao, Bàlamôn Vedabbha biết có giờ khắc sao hội, ông suy nghĩ: “Vì sao ta phải chịu khổ như thế này? Ta hãy làm mưa bảy báu rơi xuống, sau khi nhặt được tài sản, bọn cướp sẽ đối xử tốt với ta”. Ông hỏi bọn cướp:

- Vì sao các ông bắt thầy trò chúng tôi?

- Vì muốn có tài sản.

- Nếu vậy, các ông hãy thả trói tôi, cho tôi mặc áo mới, thoa xức hương thơm, rồi để tôi ở một mình, các ông sẽ có tài sản.

Bọn cướp làm theo lời Bàlamôn Vedabbha. Khi đến giờ sao hội, ông nhìn trời đọc lên chú thuật, từ trên trời mưa bảy báu rơi xuống trước mặt ông.

Bọn cướp nhặt tài sản gói lại, rồi tha Bàlamôn Vedabbha, chúng đi ra khỏi rừng. Vì không biết đường đi, nên Bàlamôn đi theo sau bọn chúng.

Trong khu rừng lớn ấy có bọn cướp thứ hai gồm 500 tên, bọn cướp thứ nhất bị bọn thứ hai chặn bắt, vì bất ngờ nên bọn cướp thứ nhất đành đầu hàng.

Nhìn thấy Bàlamôn cũng bị bắt, bọn chúng suy nghĩ “vị cứu tinh của chúng ta kia rồi”. Chúng hỏi bọn cướp thứ hai:

- Vì sao các người lại bắt chúng tôi?

- Vì muốn có tài sản.

- Ông Bàlamôn này là người biết làm mưa bảy báu rơi xuống, tài sản này là của ông đã cho chúng tôi. Hãy bảo ông Bàlamôn này cho các anh tài sản như ông đã cho chúng tôi, hãy thả chúng tôi ra đi.

Bọn thứ hai thả bọn thứ nhất ra, rồi bảo Bàlamôn Vedabbha: “Hãy cho chúng tài sản như ông đã cho bọn cướp thứ nhất”. Bàlamôn nói:

- Tôi không thể làm được, vì giờ khắc sao hội đã qua rồi. Nếu các anh muốn, hãy chờ đợi khi nào có sao hội.

- Thời gian bao lâu ?

- Phải đợi đến năm sau.

Bọn cướp tức giận nói:

- Bàlamôn này thật xảo quyệt, hẳn là đồng bọn của bọn cướp, chúng muốn kéo dài thời gian để đánh lừa chúng ta.

Chúng chém chết Bàlamôn Vedabbha, rồi rượt theo nhóm cướp trước, giao chiến cùng nhau và diệt hết 500 tên cướp.

Những tên cướp còn lại, mở những gói hàng ra, thấy toàn là châu báu, lòng tham đã làm mờ lý trí, chúng lại tranh chấp cùng nhau, rồi quay ra thanh toán lẫn nhau, đến khi chỉ còn lại hai tên. Chúng thỏa thuận với nhau sẽ chia đôi tài sản này.

Qua trận kịch chiến cả hai đều mệt mỏi, sau khi chôn dấu tài sản, chúng phân công nhau: “Một người ở lại canh chừng kho báu, một người vào làng tìm vật thực”.

“Lòng tham là gốc rễ của diệt vong”. Tên canh giữ suy nghĩ: “Tài sản này sao phải chia đôi? Ta hãy giết tên kia để hưởng trọn”.

Tên đi tìm vật thực cũng suy nghĩ như thế, sau khi tìm được vật thực, dùng xong rồi, nó mang vật thực có tẩm thuốc độc về cho tên canh giữ.

Tên canh giữ ẩn vào bụi gần nơi chôn dấu tài sản, khi tên tìm vật thực về lên tiếng gọi, tên ẩn núp im lặng, ngỡ tên kia đã đào lấy tài sản mang đi, tên tìm vật thực đào bới nơi chôn dấu tài sản. Từ bụi rậm tên cướp xông ra, chém chết tên đang đào, sau đó y dùng vật thực do tên kia mang về và cũng mệnh chung.

Vài ngày sau, Bồtát mang tiền chuộc đến, thấy những châu báu còn vương vãi đây đó, Ngài suy nghĩ: “Thầy không nghe ta, e sự diệt vong đã đến”.

Theo dấu chân, Ngài đi tìm và thấy thi hài của Thầy bị chặt đứt nằm trên đường, Bồtát đành tìm củi thiêu xác thầy, rồi Ngài lần theo con đường thấy xác chết của hai bọn cướp.

Cảm thán, Ngài nói lên kệ ngôn:

“Anupāyena yo atthaṃ, icchati so vihaññati.

Cetā haniṃsu Vedabbhaṃ, sabbe te byasanamajjhagū’ti.

“Dùng phương tiện bất xứng, muốn lợi thì bị hại.

Câu truyện trên nói lên “tai hại của dục ái”.

Hữu ái là thích thú trong các cảnh trần tương tự như dục ái, nhưng có điểm khác biệt là “có cái tôi (ngã – atta) thường hằng trong 6 cảnh”.

Nói cách khác, hữu ái là tham đi chung với thường kiến.

Các Ngài có giải tự bhavataṅhā như sau:

- Bhavatīti = bhavo : Gọi là hữu vì cho là “thường có” .

Hữu ở đây đồng nghĩa “thường kiến”.

- Bhavo ca so taṅhā cāti bhavataṅhā:

Hữu đi chung với ái, gọi là hữu ái.

-Bhave taṅhā = bhavataṅhā:

Theo Suttantamahāvaggatthakathā thì hữu ái có 5: ⁽²⁾.

1- Thích thú trong dục hữu (kāmabhava). Là muốn được làm người hay chư thiên Dục giới.

2- Thích thú trong Sắc hữu (rūpabhava). Là muốn được sinh làm Phạm thiên Sắc giới.

3- Thích thú trong Vô sắc hữu (arūpabhava). Là muốn được sinh làm Phạm thiên Vô sắc giới.

4- Thích thú trong thiền định (jhānasampatti). Là muốn chứng đắc các tầng thiền Sắc hay Vô sắc giới.

5- Thích thú với quan điểm thường hằng (sassatadiṭṭhi).

Là cho rằng : “ Có một cái ngã (atta) thường hằng trong mỗi chúng sinh, tuy chúng sinh có chết đi nhưng cái ngã vẫn tồn tại luân chuyển sang thân khác và vẫn là như vậy.

Tức là nếu kiếp này là người thì thân sau cũng là người, nếu kiếp này là thú thì mãi mãi là thú ....

Pāli có ghi nhận 5 khía cạnh của hữu ái như sau:

Bhavapatthanāvasena uppannassa sassatadiṭṭhisahagatassa rūpārūpabhavarāgassa ca jhānanikantiyā cetaṃ addhivacanam;

“ (Nói rộng) Hữu ái là chỉ cho: Ước muốn sinh hữu, đi chung với thường kiến, tham luyến trong cõi Sắc hay Vô sắc hữu, nhiễm đắm trong các tầng thiền”.

Có câu hỏi rằng: Các cõi Dục, cõi Sơ thiền , cõi Nhị thiền, cõi Tam thiền bị hoại do lửa, do nuớc, do gió nên các cõi ấy vô thường, điều này đã rõ ràng.

Các cõi Tứ thiền Sắc và Vô sắc không bị hoại do ba điều trên, vì sao cũng vô thường?

“Sabbe saṅkhārā aniccā’ti : Các pháp hữu vi là vô thường.”

Gọi là cõi (gati), đó là nơi chúng sinh đến nương trú, như Pāli có giải thích từ gati như sau:

“Gatigati : Cõi là nơi tái sinh của chúng sinh”.

Dukkhena gantabbati = Duggati:

Nơi phát sinh khổ của chúng sinh, gọi là cõi khổ.

Sudarāgati = Sugati :

Kāmasahacaritā sugati = Kāmasugati:

Như vậy, khi không có chúng sinh nương trú thì không gọi là cõi. Ví như không có vua quan thì không gọi là triều đình.

Tuy tầng Tứ thiền Sắc giới hay Vô sắc giới không bị hủy hoại do gió (tầng Sơ thiền bị hủy hoại do lửa, tầng Nhị thiền bị hủy hoại do nước, tầng Tam thiền bị hủy hoại do gió), nhưng chúng vẫn vô thường khi không có chúng sinh nương trú.

Các vị Luận Sư dạy rằng: “Các cõi Phạm thiên Sắc giới bị vô thường khi các vị Phạm thiên mệnh chung, khi ấy các Phạm cung biến mất.

Lại nữa, cõi Tịnh cư (suddhavāsa) của các bậc Thánh Anahàm sẽ trở nên rỗng không khi các Ngài thành đạt quả vị Alahán, sau đó viên tịch”.

Tương tự như thế với cõi Vô sắc, khi các vị Phạm thiên Vô sắc mệnh chung thì cõi Vô sắc trở thành rỗng không.

Mặt khác, chúng sinh thành đạt các tầng thiền Vô sắc rất hiếm so với phần đông không thành tựu thiền Vô sắc.

Cho năm uẩn “bền vững” hẳn nhiên là tà kiến, điều này không cần phải bàn cải, nhưng cho rằng “có cõi thường hằng” cũng xem như rơi vào tà kiến, do đó hữu ái là “ái đi chung với thường kiến”.

Các Ngài giải thích từ vibhavataṅhā như sau :

- Na bhavatīti = vibhava:

Không tồn tại gọi là vô hữu.

Chữ vibhava ở đây ám chỉ cho quan điểm “đoạn diệt” (đoạn kiến).

Vibhavo ca so taṅhā = vibhavataṅhā:

Thích thú với (quan điểm) không tồn tại, gọi là vô hữu ái.

Vô hữu ái là ái đi chung với đoạn kiến.

Thật ra, đó cũng là ái trong 6 cảnh và cũng cho rằng có một cái ngã trong 6 cảnh, nhưng cái ngã ấy sau khi chết thì hoại diệt.

Hoặc cho rằng “trên đời này chẳng có gì cả, tất cả đều tiêu hoại hoàn toàn, không có tái sinh, không có luân hồi”.

Chấp nhận quan điểm như thế, gọi là vô hữu ái.

Như vậy, hữu ái và vô hữu ái có điểm chung là “chấp nhận có một bản ngả”, điểm khác biệt là: Hữu ái thì cho “bản ngã thường hằng, tồn tại”, vô hữu ái thì cho “bản ngã bị hoại diệt”.

Ngay cả người Phật tử, nếu cho rằng : “Nípbàn là một cõi thường hằng” là hữu ái, hay “có một cái ngã thể nhập vào Nípbàn” cũng là thường kiến. Hoặc là, cho rằng “ngã này diệt mất” là vô hữu ái.

Nípbàn không là cõi trú của chúng sinh, Nípbàn chỉ là trạng thái (là cảnh - ārammaṇa) được tâm Siêu thế nhận biết mà thôi.

Trạng thái ấy là gì? Là diệt trừ tham, sân si.

Tóm lại: Ái đi chung với tham đắm trong 5 trần cảnh là dục ái.

Ái đi chung với thường kiến là hữu ái.

Ái đi chung với đoạn kiến là phi hữu ái.

Hay:

Dính mắc vào dục giới, gọi là dục ái. Dính mắc vào cõi Sắc giới, gọi là sắc ái. Dính mắc vào cõi Vô sắc gọi, gọi là Vô sắc ái.

Cách tính như sau: Lấy 6 cảnh bên ngoài (gọi là cảnh ngoại phần) + 6 cảnh bên trong (gọi là cảnh nội phần) thành 12 cảnh.

Lấy 12 cảnh x 3 ái thành 36 ái. Lấy 36 ái x ba thời (quá khứ, hiện tại, vị lai) thành 108 ái.

Đối với người còn ái ngủ ngầm (taṅhānusaya), thì ái sinh lên do có thọ, nên Đức Sāriputta (Xálợiphất) dạy: “Từ tập khởi của thọ, có tập khởi của ái”, khi thọ tuyệt sinh thì ái cũng tuyệt sinh: “Từ đoạn diệt của thọ, có đoạn diệt của ái”.

Hành giả có niệm mạnh về quán thọ, hiễu biết rõ thọ đang sinh khởi, ái không có cơ hội sinh lên, ví như chiếc chảo nóng đỏ, giọt nước rơi vào sẽ không tồn tại, chỉ khi nào niệm yếu hoặc không có niệm, phóng dật có cơ hội sinh lên, thế là ái sinh khởi.

Đối với bậc Alahán, tuy các Ngài còn có thọ nhưng không còn ái, vì trí tuệ của các Ngài đã viên mãn, diệt trừ tận gốc rễ Vô minh, ái sinh lên phải có vô minh là nền tảng, không có vô minh, ái không thể sinh lên.

Trong năm thượng phần kiết sử (5 sợi giây trói buộc bậc cao) là: Ái sắc, ái vô sắc, ngã mạn, phóng dật và vô minh.

Một khi vô minh diệt thì 4 pháp kia cũng không có, nên bậc Anahàm vẫn còn 5 kiết sử này, trái lại bậc Alahán thì diệt tận 5 kiết sử ấy chỉ trong một sátna tâm Đạo Alahán.

Có câu hỏi: Dục ái khác với dục thủ ra sao?

Có thể nói: Dục ái trợ duyên cho dục ái = dục thù.

Hay dục thủ = dục ái x dục ái.

Lại nữa, dục ái là pháp đối nghịch với pháp “ít ham muốn trong dục (apicchatāguṇā)”, còn dục thủ là pháp đối nghịch với pháp “không biết đủ trong dục (santosaguṇā) ”.

Thông thường, dục ái là tầm cầu những dục lạc đang thiếu thốn, như tiền thân của Khemaka cháu của trưởng giả Anāthapiṇḍika (Cấp Cô Độc), ông cúng dường đến Bảo Tháp thờ Xá Lợi Phật Kassapa hai lá cờ, phát nguyện: “Ngoại trừ những nữ nhân trong thân tọc, các nữ nhân khác, khi nhìn thấy tôi đều say mê tôi”. ⁽¹⁾

Hoặc người làm công có tên Annabhāra (tiền thân của Ngài Anuruddha), cúng dường đến vị Độc giác Phật Upaniṭṭha buổi ăn trưa rồi ước nguyện: “Xin cho tôi đừng biết tiếng không có”.⁽²⁾.

Còn dục thủ là “không muốn mất cái đang có”, như bà Kisāgotamī không muốn mất đứa con độc nhất của mình, bà đã đau khổ khi hài tử chết. Hay như bà Patācārā điên loạn khi cha, mẹ, chồng, con đều chết... Những hình ảnh trên nói lên ý nghĩa dục thủ.

Ở khía cạnh khác thì: Dục ái là mất điều chưa có, còn dục thủ là mất điều đang có.

Tuy nhiên, khi mất điều chưa có, nhưng tâm rơi vào sầu khổ, đó cũng là một trong những mô thức của dục thủ.

Câu chuyện Hoàng hậu Mudulakkhaṇā minh họa vấn đề này, tóm lược như sau.

Tương truyền, thuở quá khứ khi vua Brahmadatta trị vì xứ Bārāṇasī (Balanại), Bồtát là vị ẩn sĩ ở Tuyết Sơn, nhờ tinh cần tu tập Ngài thành tựu 8 thiền chứng cùng 5 pháp thần thông.

Có lần Ngài đến kinh thành Bārāṇasī để tìm dấm muối, khi Ngài đi khất thực, vua Brahmadatta thấy oai nghi an tịnh của Bồtát, phát sinh tâm cảm phục, cung thỉnh Ngài an trú nơi hoa viên để Đức vua cúng dường.

Bồtát nhận lời và Ngài thường đến hoàng cung để thọ thực.

Ngài ngự nơi hoa viên ấy suốt 16 năm trời, thuyền xuyên dạy đạo cho hoàng tộc.

Lần nọ, khi biên cương có giặc, Đức vua thân chinh đi dẹp loạn, Hoàng hậu Mudulakkhaṇā thay vua dâng vật thực đến Bồtát.

Một hôm, sau khi chuẩn bị vật thực xong, Bồtát đến muộn nên Hoàng hậu đi tắm, rồi nằm phơi nắng, trên người chỉ khoác hờ chiếc y choàng.

Bồtát phi hành trên hư không đến hoàng cung thọ thực, nghe tiếng y vỏ cây của Bồtát, theo thói quen Hoàng hậu đứng dậy chào đón và mãnh áo choàng rơi tuột xuống.

Chợt thấy Hoàng hậu trong tình trạng như thế, lửa dục tùy miên phát khởi khiến Ngài hoại thiền cùng 5 pháp thần thông.

Sau khi thọ thực xong Ngài đi bộ về thảo lư của mình, nằm trên giường gỗ suốt 7 ngày không ăn uống chi cả, tâm tư cứ nghĩ tưởng đến bóng hình kiều diễm của Hoàng hậu.

Vào ngày thứ 7, Đức vua trở về sau khi dẹp yên giặc ở biên cương, tìm đến viếng thăm Bồtát, thấy tình cảnh Bồtát như thế, Ngài hỏi thăm, Bồtát thú thật tâm bịnh của mình, nghe xong Đức vua phán:

- Vậy kể từ nay, Hoàng hậu Mudulakkhaṇā thuộc về Ngài. Trẩm dâng đến Ngài Hoàng hậu Mudulakkhaṇā.

Nghe xong, Bồtát dứt bịnh, về sau nhờ Hoàng hậu cảnh tỉnh, Bồtát tỉnh ngộ mang Hoàng hậu trả lại Đức vua, rồi Ngài tịnh tâm chứng đắc lại thiền lực, theo đường hư không trở về núi Tuyết và không trở lại kinh thành Bārāṇasī nữa.⁽¹⁾

Ở đây, chúng ta có thể hiểu: “Khi nhìn thấy thân hình kiều diễm của Hoàng hậu, tâm của Bồtát bị dục ái xâm chiếm. Dục ái tăng trưởng trở thành dục thủ khiến tâm tư Bồtát sầu khổ suốt 7 ngày. Khi được Đức vua ban cho Hoàng hậu, Ngài hết bịnh sầu khổ”.

Lại nữa, không được Hoàng hậu là “mất cái chưa có”, nhưng Bồtát vẫn sầu khổ đó là dục thủ.

Đức Phật dạy:

“Dunniggahassa lahuno. Yattha kāmanipātino.

Cittassa damatho sādhu. Cittaṃ dantaṃ sukhāvahaṃ.

“Khó nắm giữ, khinh động. Theo các dục quay cuồng.

Lành thay, điều phục tâm. Tâm điều, an lạc đến” ⁽²⁾.

b- Ái trợ cho kiến thủ, giới cấm thủ và ngã luận thủ.

Ba loại kiến thủ, giới cấm thủ và ngã luận thủ đều có điểm chung là: Xuất phát từ “cái ngã”, nhưng cái ngã vốn không có, nó do tưởng tượng mà hình thành, tức là do “bám víu vào năm uẩn” rồi nảy sinh ra quan điểm này.

Nói cách khác : “Do ái năm uẩn quá sâu đậm, nên cho rằng có cái ta trong 5 uẩn”.

Điểm khác biệt giữa kiến thủ, giới cấm thủ và ngã luận thủ là:

- Kiến thủ cho rằng ngoài tự ngã, còn có tha ngã, cả tự ngã hay tha ngã hoặc thường còn hoặc đoạn diệt.

- Giới cấm thủ là: “Ái luyến tự ngã quá sâu đậm nên có những nghi thức thực hành, những cách thức cúng tế sai lệch, nhầm mục đích giúp tự ngã hưởng lạc thú sau này.” Phân tích kỹ hơn, sẽ thấy giới cấm thủ cũng là thường kiến.

- Ngã luận thủ chỉ đơn thuần là “bám víu vào cái ngã, một cái ngã do tưởng tượng nảy sinh”.

Sau đây là câu chuyện minh họa cho “từ dục ái dẫn đến giới cấm thủ”.

Thành Bārāṇasī khi xưa có tên là Pupphavatī, Bồtát khi ấy sinh làm con của vua Ekarāja (Nhất Vương), Ngài có tên là Candakumāra.

Một đêm nọ, vào lúc gần sáng Đức vua Ekarāja nằm mộng, thấy cảnh trời Ba mươi Ba với vườn Nandavana (Hỷ lạc lâm) thù diệu. Khi tỉnh giấc, Đức vua muốn được sinh về cõi trời Ba mươi Ba.

Sáng ra, Đức vua thuật lại điềm mộng và hỏi vị Tế tự sư Khandahāla: “Làm cách nào được tái sinh về thiên cung?”.

Để trả tư thù với Bồtát, Tế tự sư đáp rằng:

“Để sinh về thiên giới, Đại vương phải tế thần lửa. Lễ vật để tế thần là: Bốn hoàng hậu, 4 Hoàng tử, 4 công chúa, bốn trâu, 4 dê... mỗi sinh vật đều bốn.”

Đức vua vì ham thích hưởng thụ cảnh giới thiên cung, nên đã làm theo lời chỉ dạy đầy tà kiến của Tế lễ sư Khandahāla, và vua trời Đế Thích xuống giúp họ thoát ra khỏi tai nạn này. ⁽¹⁾.

Đức Phật có dạy: Duyên sinh khởi tà kiến là “tiếng nói người khác và không có tác ý đúng”.

“Chư Hiền, thế nào là thọ (vedanā), thế nào là tập khởi của thọ, thế nào là đoạn diệt của thọ, thế nào là con đường đưa đến đoạn diệt của thọ?.

1. 
   
   Каталог: 2010
   2010 -> Giới thiệu chung Kết quả Kinh tế của Việt Nam
   2010 -> Học thêm Hóa học 11 axit bazơ muối câu 1
   2010 -> CHÍnh phủ  CỘng hoà XÃ HỘi chủ nghĩa việt nam
   2010 -> Danh mục các loại giấy tờ VỀ tạo lập nhà Ở ĐẤT Ở làm cơ SỞ pháp lý ĐỂ CẤp giấy chứng nhậN
   2010 -> Ủy ban nhân dân cộng hòa xã HỘi chủ nghĩa việt nam thành phố CẦn thơ Độc lập Tự do Hạnh phúc
   2010 -> BỘ TƯ­ pháp cộng hoà XÃ HỘi chủ nghĩa việt nam
   2010 -> PHÁt triển nông thôN
   2010 -> BỘ chính trị ĐẢng cộng sản việt nam
   2010 -> CHÍnh phủ CỘng hoà XÃ HỘi chủ nghĩa việt nam
   
   
   
   tải về 2.55 Mb.
   
   Chia sẻ với bạn bè của bạn: