VÒ kim ng¹ch vµ tèc ®é t¨ng tr­ëng xuÊt khÈu

2.3. VÒ quy m« vµ tèc ®é t¨ng tr­ëng nhËp khÈu

Trªn c¬ së nghiªn cøu vµ t×m hiÓu c¸c yÕu tè liªn quan ®Õn viÖc th©m nhËp thÞ tr­êng nh­ ®iÒu kiÖn tù nhiªn, x· héi, ®iÒu kiÖn kinh tÕ vµ thùc tr¹ng quan hÖ kinh tÕ th­¬ng m¹i gi÷a c¸c quèc gia trong khu vùc thÞ tr­êng, ®Æc biÖt lµ qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn quan hÖ kinh tÕ th­¬ng m¹i gi÷a ViÖt Nam víi mét sè n­íc trong khu vùc thÞ tr­êng. Sau ®©y ®Ò tµi nªu lªn mét sè gi¶i ph¸p nh»m ph¸t triÓn mèi quan hÖ kinh tÕ th­¬ng m¹i gi÷a n­íc ta víi mét sè quèc gia chñ yÕu thuéc khu vùc thÞ tr­êng T©y Nam ¸ - Trung CËn §«ng.

Ch­¬ng III

nh÷ng gi¶i ph¸p nh»m ph¸t triÓn quan hÖ

I. N©ng cao vai trß quèc gia nh»m ph¸t triÓn quan hÖ kinh tÕ - th­¬ng m¹i gi÷a ViÖt Nam víi c¸c n­íc khu vùc T©y Nam ¸ - Trung cËn ®«ng

§Ó ph¸t triÓn quan hÖ kinh tÕ-th­¬ng m¹i gi÷a ViÖt Nam víi khu vùc
T©y Nam ¸ - Trung CËn §«ng cÇn ph¶i cã sù hç trî cña Nhµ n­íc, sù nç lùc cè g¾ng cña céng ®ång c¸c doanh nghiÖp, trong ®ã bao gåm c¶ c¸c doanh nghiÖp xuÊt nhËp khÈu lÉn c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu, c¸c tæ chøc HiÖp héi ngµnh nghÒ sù phèi hîp chÆt chÏ gi÷a c¸c yÕu tè nãi trªn. §èi víi cÊp ®é quèc gia cÇn thùc hiÖn c¸c gi¶i ph¸p sau ®©y:

1. T¨ng c­êng quan hÖ ngo¹i giao víi c¸c n­íc thuéc khu vùc T©y Nam ¸ - Trung CËn §«ng

Quan hÖ kinh tÕ th­¬ng m¹i chØ cã thÓ ph¸t triÓn trªn c¬ së cña mét mèi quan hÖ ngo¹i giao æn ®Þnh. §­êng lèi ngo¹i giao cña mçi quèc gia phô thuéc vµo rÊt nhiÒu c¸c yÕu tè kh¸c nhau, song mét trong nh÷ng môc ®Ých quan träng cña quan hÖ ngo¹i giao lµ môc ®Ých kinh tÕ. ViÖc ký kÕt c¸c HiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i song ph­¬ng bao giê còng lµ b­íc cô thÓ ho¸ tiÕp theo cña hîp t¸c trªn tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc mµ cô thÓ lµ trong lÜnh vùc kinh tÕ.

HiÖn nay ViÖt Nam ®· cã quan hÖ ngo¹i giao ®èi víi hÇu hÕt c¸c n­íc thuéc khu vùc T©y Nam ¸ - Trung CËn §«ng, trong ®ã cã mét sè n­íc ta ®· cã quan hÖ tõ l©u, ®· thiÕt lËp ®­îc ®¹i sø qu¸n, tuy nhiªn mét sè n­íc kh¸c ta míi thiÕt lËp quan hÖ ngo¹i giao, ch­a thiÕt lËp ®¹i sø qu¸n, chØ ë møc l·nh sù, thËm chÝ mét sè n­íc kh¸c ngay c¶ c¸c cÊp l·nh sù còng ch­a ®­îc thiÕt lËp. V× vËy trong thêi gian tíi cÇn t¨ng c­êng quan hÖ ngo¹i giao, mét mÆt nh»m cñng cè vµ n©ng cao vai trß cña n­íc ta trªn tr­êng quèc tÕ, mÆt kh¸c tranh thñ sù ñng hé cña c¸c n­íc trªn mäi lÜnh vùc trong ®ã cã lÜnh vùc kinh tÕ.

§Ó thùc hiÖn môc tiªu nµy cÇn t¨ng c­êng ®µm ph¸n ngo¹i giao, nh»m tiÕn tíi thiÕt lËp quan hÖ sø qu¸n, l·nh sù, hoÆc ký kÕt ®­îc c¸c hiÖp ®Þnh hîp t¸c trªn tõng lÜnh vùc cô thÓ mµ tr­íc hÕt lµ lÜnh vùc kinh tÕ th­¬ng m¹i.

Trªn c¬ së cña c¸c quan hÖ ngo¹i giao ®· cã cÇn xóc tiÕn c¸c quan hÖ hîp t¸c kinh tÕ thuéc c¸c lÜnh vùc nh­ tµi chÝnh, ng©n hµng, ®Çu t­, b­u chÝnh viÔn th«ng... vµ ®Æc biÖt lµ th­¬ng m¹i. Tõng b­íc chuyÓn c¸c quan hÖ ngo¹i giao theo h­íng ngo¹i giao kinh tÕ. T¨ng c­êng c¸c quan hÖ th­¬ng m¹i quèc gia th«ng qua ®µm ph¸n th­¬ng m¹i gi÷a ViÖt Nam vµ c¸c n­íc kh¸c nhau thuéc thÞ tr­êng khu vùc T©y Nam ¸ - Trung CËn §«ng.

C¨n cø vµo lÞch sö quan hÖ ngo¹i th­¬ng th× thÞ tr­êng khu vùc T©y Nam ¸ - Trung CËn §«ng lµ thÞ tr­êng míi vµ thÞ tr­êng tiÒm n¨ng. V× lµ thÞ tr­êng míi vµ tiÒm n¨ng cho nªn cÇn cã c¸c chÝnh s¸ch, c¸c biÖn ph¸p vµ ­u tiªn kh¸c víi c¸c thÞ tr­êng truyÒn thèng vµ thÞ tr­êng hiÖn cã. Sù kh¸c nhau ë ®©y lµ ®èi víi lo¹i h×nh thÞ tr­êng nµy Nhµ n­íc cÇn cã sù quan t©m lín h¬n, ­u tiªn ë møc ®é cao h¬n so víi c¸c khu vùc thÞ tr­êng kh¸c. Nh×n chung nhiÖm vô ph¸t triÓn thÞ tr­êng lµ nhiÖm vô cña Nhµ n­íc, doanh nghiÖp, hiÖp héi ngµnh nghÒ vµ c¸c tæ chøc kh¸c, song lµ thÞ tr­êng míi nªn vai trß rÊt lín thuéc vÒ phÝa Nhµ n­íc. Khi thÞ tr­êng ®· ®­îc khai th«ng ë møc ®é nhÊt ®Þnh th× viÖc n©ng cao kim ng¹ch, hiÖu qu¶ xuÊt khÈu... l¹i phô thuéc rÊt lín vµo vai trß cña c¸c doanh nghiÖp, HiÖp héi ngµnh nghÒ vµ c¸c tæ chøc kh¸c.

Mét trong nh÷ng yÕu tè kh¸c quy ®Þnh vai trß quan träng cña Nhµ n­íc trong viÖc ph¸t triÓn thÞ tr­êng míi, tiÒm n¨ng nh­ thÞ tr­êng khu vùc T©y Nam ¸ - Trung CËn §«ng lµ chi phÝ ®Ó ph¸t triÓn thÞ tr­êng th­êng rÊt cao. Trong thùc tÕ hiÖn nay c¸c doanh nghiÖp kinh doanh XNK cña n­íc ta tiÒm lùc vÒ vèn còng nh­ vÒ n¨ng lùc ph¸t triÓn thÞ tr­êng vèn rÊt yÕu, h¬n n÷a nh×n chung ch­a cã mét chiÕn l­îc kinh doanh l©u dµi æn ®Þnh, th­êng mang nÆng tÝnh phi vô, chép giËt, chØ lµm ¨n khi cã c¬ héi vµ c¬ héi nµy th­êng do ®èi t¸c chñ ®éng ®Æt vÊn ®Ò hoÆc cÊp trªn gîi ý chø ch­a thËt tÝch cùc vµ chñ ®éng trong kh©u ph¸t triÓn thÞ tr­êng.

H¹n chÕ kh¸c trong viÖc ph¸t triÓn thÞ tr­êng míi ®èi víi cÊp ®é doanh nghiÖp lµ c¸c h¹n chÕ vÒ kh¶ n¨ng tr×nh ®é vµ c¸c ph­¬ng tiÖn kü thuËt kh¸c. Muèn ph¸t triÓn thÞ tr­êng míi cÇn ph¶i tiÕn hµnh c«ng t¸c nghiªn cøu thÞ tr­êng, ®iÒu kiÖn tù nhiªn x· héi, t×nh h×nh chÝnh trÞ, hoµn c¶nh kinh tÕ vµ c¬ së h¹ tÇng... §Ó thùc hiÖn ®­îc nhiÖm vô nµy cÇn ph¶i cã c¸c ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt c¶ vÒ n¨ng lùc c¸n bé, lÉn c¸c ph­¬ng tiÖn vËt chÊt kü thuËt kh¸c nh­ th«ng tin, nghiªn cøu ph©n tÝch, xö lý... ë cÊp ®é quèc gia viÖc xóc tiÕn c¸c c«ng viÖc nµy sÏ thuËn lîi h¬n so víi cÊp doanh nghiÖp.

Nh­ vËy, mét trong nh÷ng chøc n¨ng c¬ b¶n cña Nhµ n­íc lµ ®µm ph¸n th­¬ng m¹i ®Ó t¹o hµnh lang ph¸p lý cho c¸c doanh nghiÖp. §µm ph¸n th­¬ng m¹i (song ph­¬ng vµ ®a ph­¬ng) bao gåm ®µm ph¸n më cöa thÞ tr­êng míi, ®µm ph¸n ®Ó tiÕn tíi th­¬ng m¹i c©n b»ng, ®µm ph¸n vÒ c¸c tiªu chuÈn vÖ sinh, tiªu chuÈn kü thuËt vµ ®µm ph¸n ®Ó níi láng c¸c hµng rµo phi quan thuÕ.

2. T¨ng c­êng hiÖu qu¶ cña quèc gia trong viÖc ph¸t triÓn thÞ tr­êng khu vùc T©y Nam ¸ - Trung CËn §«ng

Tõ chç x¸c ®Þnh vai trß quan träng cña Nhµ n­íc trong ho¹t ®éng ph¸t triÓn c¸c thÞ tr­êng XNK míi, tiÒm n¨ng nh­ thÞ tr­êng khu vùc T©y Nam ¸ - Trung CËn §«ng, vÊn ®Ò tiÕp theo lµ cÇn ph¶i tiÕn hµnh c¸c gi¶i ph¸p thÝch hîp ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ cña c¸c ho¹t ®éng nµy. C¸c gi¶i ph¸p ®ã nh­ sau:

- HiÖn nay t¹i hÇu hÕt c¸c thÞ tr­êng träng ®iÓm, hµng ho¸ cña ViÖt Nam ®Òu ®­îc h­ëng chÕ ®é tèi huÖ quèc hoÆc GSP. HiÖp ®Þnh khung vÒ hîp t¸c kinh tÕ, th­¬ng m¹i ViÖt Nam - EU ®­îc ký kÕt vµo n¨m 1995 më ra triÓn väng míi trong quan hÖ hîp t¸c víi EU, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho xuÊt khÈu dÖt may, giµy dÐp, thuû s¶n vµo thÞ tr­êng nµy. NhËt B¶n còng ®· dµnh cho ta chÕ ®é thuÕ nhËp khÈu tèi huÖ quèc vµo n¨m 1999. GÇn ®©y nhÊt, HiÖp ®Þnh Th­¬ng m¹i ViÖt Nam - Hoa Kú ®­îc ký kÕt sÏ thóc ®Èy xuÊt khÈu cña ta sang thÞ tr­êng nµy, ®ång thêi t¹o thuËn lîi cho qu¸ tr×nh ®µm ph¸n gia nhËp WTO. §èi víi thÞ tr­êng khu vùc T©y Nam ¸ - Trung CËn §«ng ta míi chØ ký ®­îc HiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i song ph­¬ng víi 11 n­íc (3 n­íc thuéc tiÓu khu vùc Nam ¸ vµ 8 n­íc thuéc khu vùc Trung CËn §«ng), cßn mét sè c¸c n­íc kh¸c ta ch­a ký ®­îc HiÖp ®Þnh Th­¬ng m¹i. H¬n n÷a trong sè c¸c n­íc ®· ký HiÖp ®Þnh Th­¬ng m¹i nãi trªn th× ch­a cã n­íc nµo cã tho¶ thuËn ­u ®·i tèi huÖ quèc (MFN) víi ViÖt Nam.

- Néi dung c¬ b¶n trong ®µm ph¸n ®èi víi c¸c n­íc thuéc thÞ tr­êng míi nh­ thÞ tr­êng khu vùc T©y Nam ¸ - Trung CËn §«ng cÇn h­íng vµo viÖc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò lµ gi¶m nhËp siªu ®Ó tiÕn tíi c©n b»ng c¸n c©n th­¬ng m¹i mét c¸ch hîp lý, cã l­u ý ®Õn tæng thÓ c¸c mèi quan hÖ kinh tÕ song ph­¬ng, trong ®ã cã c¸c vÊn ®Ò nh­ viÖn trî vµ ®Çu t­, sù c©n b»ng th­¬ng m¹i chung gi÷a n­íc ta víi c¸c n­íc thuéc khu vùc thÞ tr­êng nµy. Ngoµi ra, cÇn t¨ng c­êng ®µm ph¸n ®Ó thèng nhÊt c¸c tiªu chuÈn chÊt l­îng còng nh­ c¸c tiªu chuÈn kü thuËt, níi láng c¸c hµng rµo phi quan thuÕ ®Ó t¨ng c­êng kh¶ n¨ng c¹nh tranh c¸c hµng ho¸ cña ViÖt Nam.

- N©ng cao chÊt l­îng ho¹t ®éng cña c¸c tham t¸n vµ ®¹i diÖn th­¬ng m¹i ViÖt Nam ë c¸c n­íc thÞ tr­êng khu vùc T©y Nam ¸ - Trung CËn §«ng. HiÖn nay ta ®· cã mét sè tham t¸n vµ ®¹i diÖn th­¬ng m¹i t¹i thÞ tr­êng nãi trªn. Hµng ngò tham t¸n lµ nguån cung cÊp th«ng tin quan träng, lµ cÇu nèi gi÷a thÞ tr­êng n­íc së t¹i víi Bé Th­¬ng m¹i, ®ång thêi lµ ng­êi ®Ò ®¹t c¸c gi¶i ph¸p cô thÓ cho Bé Th­¬ng m¹i ®Ó Bé xö lý vµ tæ chøc viÖc th©m nhËp ph¸t triÓn thÞ tr­êng. Tuy nhiªn trong thêi gian qua do nhiÒu mÆt cßn h¹n chÕ nªn hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña hµng ngò c¸c tham t¸n th­¬ng m¹i ch­a ®­îc kÕt qu¶ nh­ mong muèn, ch­a th­êng xuyªn ph¶n ¸nh mét c¸ch kÞp thêi vµ chÝnh x¸c nh÷ng diÔn biÕn phøc t¹p cña thÞ tr­êng c¸c n­íc së t¹i.

V× vËy, nghiªn cøu thÞ tr­êng vµ xóc tiÕn th­¬ng m¹i ph¶i trë thµnh mét chøc n¨ng quan träng cña Bé Th­¬ng m¹i mµ tr­íc hÕt lµ c¸c tham t¸n th­¬ng m¹i. T¹i thÞ tr­êng n­íc ngoµi, c¸c tham t¸n ph¶i lµ t¸c nh©n g¾n kÕt gi÷a c¸c c¬ quan chøc n¨ng cña hai bªn vµ c¸c doanh nghiÖp trong n­íc víi c¸c doanh nghiÖp trªn thÞ tr­êng mµ tham t¸n ho¹t ®éng. Do ®ã ®Ó ph¸t huy vai trß cña c¸c tham t¸n th­¬ng m¹i cÇn ph¶i c¶i tiÕn c«ng t¸c qu¶n lý cña Bé Th­¬ng m¹i, ph¶i n©ng cao chÊt l­îng c¸c tham t¸n, mÆt kh¸c ph¶i xóc tiÕn viÖc thiÕt lËp c¸c tham t¸n hoÆc ®¹i diÖn th­¬ng m¹i t¹i c¸c thÞ tr­êng míi.

- N©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña c¸c c¬ quan xóc tiÕn th­¬ng m¹i. Võa qua, ChÝnh phñ ®· cho phÐp thµnh lËp Côc Xóc tiÕn Th­¬ng m¹i thuéc Bé Th­¬ng m¹i víi nhiÖm vô chÝnh lµ phæ biÕn th«ng tin vµ tæ chøc xóc tiÕn c¸c ho¹t ®éng th­¬ng m¹i. Trªn c¬ së chiÕn l­îc th©m nhËp thÞ tr­êng ®· ®­îc ho¹ch ®Þnh trong ®ã bao hµm c¶ viÖc th©m nhËp thÞ tr­êng míi, Côc Xóc tiÕn cã nhiÖm vô t­ vÊn cho Bé th­¬ng m¹i x©y dùng lé tr×nh ho¹t ®éng cô thÓ ®Ó ®­a hµng ho¸ ViÖt Nam vµo thÞ tr­êng khu vùc T©y Nam ¸ - Trung CËn §«ng. Côc sÏ qu¶n lý c¬ së d÷ liÖu cña Bé Th­¬ng m¹i vÒ thÞ tr­êng n­íc ngoµi vµ c¸c vÊn ®Ò kü thuËt nh­ t¹o dùng c¬ së d÷ liÖu, t¹o dùng trang Web... §Ó thùc hiÖn tèt chøc n¨ng cña m×nh, Côc Xóc tiÕn Th­¬ng m¹i cÇn ®­îc trang bÞ ®Çy ®ñ h¬n n÷a vÒ c¬ së vËt chÊt vµ ®éi ngò.

- Hoµn thiÖn hÖ thèng th«ng tin, t¨ng c­êng trao ®æi th«ng tin víi c¸c tæ chøc kinh tÕ - th­¬ng m¹i n­íc ngoµi. Kh«ng ngõng hiÖn ®¹i ho¸, bæ sung th«ng tin vÒ c¸c ®èi t¸c n­íc ngoµi vµ b¹n hµng trong n­íc. Phèi hîp chÆt chÏ víi c¸c c¬ quan qu¶n lý Nhµ n­íc (V¨n phßng ChÝnh phñ, Bé Th­¬ng m¹i, Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t­, Bé Tµi chÝnh, Ng©n hµng nhµ n­íc, Bé Ngo¹i giao vµ c¸c §¹i sø qu¸n, ®¹i diÖn th­¬ng m¹i...), c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam (®ang ho¹t ®éng xuÊt khÈu vµ muèn tham gia ho¹t ®éng xuÊt khÈu víi thÞ tr­êng khu vùc T©y Nam ¸ - Trung CËn §«ng) trong viÖc khai th¸c, xö lý th«ng tin phôc vô xuÊt khÈu.

- HÖ thèng th«ng tin vÒ kinh tÕ-th­¬ng m¹i cña ta trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y tuy ®· ®­îc c¶i thiÖn m¹nh. HÖ thèng nµy ®· t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¸c ®èi t­îng kh¸c nhau. Tuy vËy, hÖ thèng th«ng tin cña n­íc ta cßn nhiÒu bÊt cËp, ®Æc biÖt lµ th«ng tin vÒ c¸c ®èi t¸c n­íc ngoµi, vÒ thÞ tr­êng n­íc ngoµi vµ yÕu kÐm trong viÖc xö lý th«ng tin. H¬n n÷a víi nguån cung cÊp th«ng tin vèn yÕu vµ thiÕu nµy l¹i ch­a ®­îc tæ chøc chÆt chÏ vµ ch­a theo mét nguån. Trong thùc tÕ muèn cã mét sè liÖu chÝnh x¸c ph¶i thu thËp tõ c¸c nguån, c¸c Bé ngµnh rÊt kh¸c nhau vµ do ch­a thèng nhÊt nªn nhiÒu khi c¸c th«ng tin, sè liÖu cã møc sai lÖch kh¸ lín. V× vËy cÇn phèi hîp thèng nhÊt gi÷a c¸c Bé ngµnh kh¸c nhau ®Ó h×nh thµnh mét trung t©m th«ng tin quèc gia ®¸p øng kÞp thêi vµ chÝnh x¸c cho nh÷ng ai cã nhu cÇu vÒ th«ng tin.

- §Ó n©ng cao hiÖu qu¶ phôc vô cña th«ng tin vÒ thÞ tr­êng n­íc ngoµi, tr­íc hÕt cÇn h×nh thµnh c¸c tæ chøc, m¹ng l­íi thu thËp th«ng tin. C¸c tæ chøc nµy ph¶i cã nhiÖm vô thu thËp th«ng tin tõ c¸c nguån kh¸c nhau víi c¸c h×nh thøc kh¸c nhau. §èi víi c¸c th«ng tin vÒ thÞ tr­êng khu vùc T©y Nam ¸ - Trung CËn §«ng th× c¸c nguån cung cÊp chñ yÕu lµ tõ c¸c ®¹i sø qu¸n cña b¹n t¹i ViÖt Nam, tõ tham t¸n th­¬ng m¹i cña ta t¹i n­íc ngoµi, tõ c¸c tæ chøc quèc tÕ vµ c¸c tæ chøc kh¸c. H×nh thøc thu thËp c¸c th«ng tin cã thÓ lµ qua m¹ng, th­ ®iÖn tö, qua ®iÖn tho¹i, s¸ch b¸o, t¹p chÝ...

- CÇn xö lý c¸c th«ng tin thu thËp ®­îc ®Ó h×nh thµnh c¸c th«ng tin chÝnh x¸c phôc vô cho c¸c ®èi t­îng kh¸c nhau nh­ c¸c nhµ qu¶n lý, ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch, c¸c nhµ nghiªn cøu vµ ®Æc biÖt lµ cho c¸c doanh nghiÖp. ChÊt l­îng th«ng tin cïng víi tÝnh chÝnh x¸c, kÞp thêi lµ mét trong nh÷ng yÕu tè quan träng nhÊt cña c«ng t¸c ho¹t ®éng th«ng tin.

- Cuèi cïng c¸c th«ng tin cÇn ph¶i ®Õn víi ng­êi sö dông nã, trong thùc tÕ hiÖn nay c«ng t¸c th«ng tin vÒ thÞ tr­êng n­íc ngoµi mét mÆt cßn thiÕu vµ yÕu, c¸c nguån th«ng tin cßn thiÕu vµ chÊt l­îng thÊp, h¬n n÷a viÖc cung cÊp c¸c th«ng tin nµy cßn rÊt h¹n chÕ do ch­a h×nh thµnh ®­îc mét m¹ng l­íi cung cÊp hîp lý. C¸c th«ng tin ph¶i ®­îc cung cÊp cho c¸c ®èi t­îng cÇn thiÕt theo con ®­êng ng¾n nhÊt víi gi¸ c¶ ph¶i ch¨ng, mÆt kh¸c ®èi víi mét sè th«ng tin nhÊt ®Þnh Nhµ n­íc cã thÓ cung cÊp cho c¸c ®èi t­îng cÇn theo h×nh thøc bao cÊp.

3. Sö dông hîp lý c¸c quü khuyÕn khÝch xuÊt khÈu theo h­íng ­u tiªn ph¸t triÓn c¸c thÞ tr­êng míi vµ mÆt hµng míi

HiÖn nay n­íc ta ®· h×nh thµnh mét sè quü khuyÕn khÝch xuÊt khÈu nh­ Quü hç trî xuÊt khÈu, Quü th­ëng xuÊt khÈu, Quü Hç trî ®Çu t­ quèc gia, Quü Hç trî ph¸t triÓn... vµ s¾p tíi cã thÓ lµ Quü hç trî xóc tiÕn th­¬ng m¹i. §©y lµ mét trong nh÷ng biÓu hiÖn sù quan t©m cña Nhµ n­íc ta ®èi víi vÊn ®Ò ®Èy m¹nh xuÊt khÈu.

Quü Hç trî xuÊt khÈu ®· ®­îc quy ®Þnh trong LuËt khuyÕn khÝch ®Çu t­ trong n­íc (LuËt n¨m 1998), vµ gÇn ®©y ChÝnh phñ cã cho phÐp Bé Tµi chÝnh h×nh thµnh quü nµy. Võa míi h×nh thµnh nªn ph­¬ng thøc qu¶n lý vµ ho¹t ®éng cña Quü nµy ch­a ph¸t huy ®­îc vai trß thiÕt thùc cña nã. Thùc tÕ hiÖn nay Quü Hç trî xuÊt khÈu th­êng thiªn vÒ trî cÊp theo kiÓu "cho kh«ng", hoµn toµn kh«ng phï hîp víi §iÒu 10 cña LuËt khuyÕn khÝch ®Çu t­ trong n­íc söa ®æi.

CÇn nh×n nhËn môc tiªu chÝnh cña Quü Hç trî xuÊt khÈu ph¶i lµ trî gióp c¸c doanh nghiÖp cã tiÒm n¨ng ph¸t triÓn xuÊt khÈu nh­ng kh«ng cã ®iÒu kiÖn tiÕp cËn nguån vèn cña ng©n hµng do kh«ng cã tµi s¶n thÕ chÊp. Quü Hç trî xuÊt khÈu sÏ ®øng ra b¶o l·nh c¸c kho¶n vay, cung cÊp c¸c kho¶n tÝn dông ®Ó doanh nghiÖp cã thÓ b¸n hµng tr¶ chËm cho n­íc ngoµi... Quü Hç trî xuÊt khÈu ph¶i ho¹t ®éng theo nguyªn t¾c b¶o toµn vµ ph¸t triÓn vèn nh­ c¸c tæ chøc tÝn dông kh¸c, cïng chia sÎ thµnh c«ng víi doanh nghiÖp vµ rñi ro víi ng©n hµng. Trong ®iÒu kiÖn tµi chÝnh cßn nhiÒu eo hÑp, kh«ng nªn thµnh lËp c¸c quü thiªn vÒ cÊp ph¸t nh­ võa qua. Mét sè doanh nghiÖp xuÊt khÈu cã thÓ nhËn ®­îc lîi Ých tõ c¸c quü nµy nh­ng nh×n chung th× c¸c quü nµy chØ gãp phÇn lµm trÇm träng thªm t©m lý û l¹i cña c¸c doanh nghiÖp.

Quü Th­ëng xuÊt khÈu ®· ®­îc thµnh lËp vµ ®i vµo ho¹t ®éng theo QuyÕt ®Þnh 764/Q§-TTg ngµy 24/8/1998 cña Thñ t­íng ChÝnh phñ. §ît xÐt th­ëng ®Çu tiªn cho 10 doanh nghiÖp xuÊt khÈu ®· ®­îc tiÕn hµnh vµo th¸ng 5/1999. §èi t­îng xÐt th­ëng cña Quü nµy sÏ bao gåm c¶ c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi ®Ó khuyÕn khÝch hä tham gia vµo qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu hµng xuÊt cña ViÖt Nam. N¨m tiªu chuÈn ®Ó lµm c¨n cø xÐt th­ëng xuÊt khÈu bao gåm:

- XuÊt khÈu mÆt hµng hoÆc chñng lo¹i mÆt hµng s¶n xuÊt t¹i ViÖt Nam mµ lÇn ®Çu tiªn tiªu thô ®­îc ë thÞ tr­êng n­íc ngoµi hoÆc ë thÞ tr­êng xuÊt khÈu míi cã hiÖu qu¶ (xuÊt khÈu cã l·i) víi kim ng¹ch ®¹t tõ 100.000 USD/n¨m trë lªn;

- Më réng thÞ tr­êng xuÊt khÈu ®· cã hoÆc më thªm thÞ tr­êng míi cã hiÖu qu¶ víi møc kim ng¹ch xuÊt khÈu c¶ n¨m t¨ng trªn 20% so víi n¨m tr­íc ®ã ®èi víi nh÷ng mÆt hµng trong danh môc hµng khuyÕn khÝch xuÊt khÈu;

- XuÊt khÈu mÆt hµng cã chÊt l­îng cao ®­îc huy ch­¬ng t¹i c¸c triÓn l·m, héi chî quèc tÕ;

- XuÊt khÈu mÆt hµng ®­îc gia c«ng, chÕ biÕn b»ng nguyªn liÖu trong n­íc chiÕm 60% gi¸ trÞ trë lªn hoÆc mÆt hµng thu hót nhiÒu lao ®éng trong n­íc víi kim ng¹ch xuÊt khÈu ®¹t tõ 10 triÖu USD/n¨m, riªng ®èi víi hµng thñ c«ng mü nghÖ tõ 5 triÖu USD/n¨m trë lªn;

- XuÊt khÈu c¸c mÆt hµng ngoµi h¹n ng¹ch hoÆc ngoµi chØ tiªu ®­îc giao, ®¹t kim ng¹ch tõ 5 triÖu USD/n¨m trë lªn.

Quü th­ëng xuÊt khÈu ®· phÇn nµo khuyÕn khÝch, ®éng viªn c¸c doanh nghiÖp cã thµnh tÝch trong ho¹t ®«ng xuÊt khÈu. Tuy nhiªn ®Ó ph¸t huy h¬n n÷a vai trß cña Quü nµy cÇn thùc hiÖn mét sè néi dung sau:

- Doanh nghiÖp thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ thµnh lËp theo qui ®Þnh cña ph¸p luËt, cã thµnh tÝch trùc tiÕp xuÊt khÈu xuÊt s¾c, hiÖu qu¶ cao, ®¹t tiªu chuÈn qui ®Þnh vÒ khen th­ëng, ®Òu ®­îc xÐt khen th­ëng theo quy chÕ ®· ban hµnh.

- §­îc xÐt khen th­ëng ®èi víi xuÊt khÈu mÆt hµng (hoÆc mét chñng lo¹i cña mÆt hµng) s¶n xuÊt t¹i ViÖt Nam, mµ lÇn ®Çu tiªn tiªu thô ®­îc ë n­íc ngoµi, ®­îc bæ sung vµo danh môc hµng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam (kh«ng ph¶i mÆt hµng hoÆc mét chñng lo¹i cña mÆt hµng mµ doanh nghiÖp lÇn ®Çu tiªn xuÊt khÈu ra n­íc ngoµi) vµ/hoÆc lÇn ®Çu tiªn xuÊt khÈu ë thÞ tr­êng xuÊt khÈu míi.

- HiÖu qu¶ xuÊt khÈu tÝnh theo tõng mÆt hµng ®Ò nghÞ xÐt th­ëng: tiªu thøc chñ yÕu lµ viÖc xuÊt khÈu mÆt hµng ®ã doanh nghiÖp thu ®­îc ®ñ vèn vµ cã l·i.

- §­îc xÐt th­ëng nÕu tæng kim ng¹ch n¨m sau cao h¬n n¨m tr­íc, víi møc t¨ng tr­ëng ®­îc qui ®Þnh vµ c«ng bè cho tõng thêi kú tuú theo yªu cÇu chung vÒ møc t¨ng tr­ëng xuÊt khÈu cña c¶ n­íc...

VÒ tÝn dông trung vµ dµi h¹n cho xuÊt khÈu chñ yÕu qua Quü Hç trî ®Çu t­ quèc gia (vèn ng©n s¸ch cÊp ban ®Çu lµ 1.100 tû ®ång) do Tæng côc ®Çu t­ ph¸t triÓn qu¶n lý, míi ®©y ®· nhËp thµnh Quü Hç trî ph¸t triÓn, cßn tÝn dông ng¾n h¹n chñ yÕu do Ng©n hµng ngo¹i th­¬ng ®¶m nhiÖm.

Ngoµi ra cßn dù ®Þnh h×nh thµnh mét sè quü kh¸c nh­ Quü b¶o hiÓm xuÊt khÈu ngµnh hµng theo tinh thÇn NghÞ quyÕt sè 09/2000/NQ-CP ngµy 15/06/2000 vÒ mét sè chñ tr­¬ng vµ chÝnh s¸ch vÒ chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ vµ tiªu thô s¶n phÈm n«ng nghiÖp. Cô thÓ, Quü b¶o hiÓm xuÊt khÈu ®­îc Nhµ n­íc khuyÕn khÝch thµnh lËp ®èi víi mét sè ngµnh hµng quan träng, cã khèi l­îng xuÊt khÈu t­¬ng ®èi lín nh­ g¹o, cµ phª, cao su, thuû s¶n, gç, tiªu, ®iÒu... ®Ó b¶o hiÓm cho ngµnh hµng ®ã. ViÖc qu¶n lý c¸c quü nµy sÏ do c¸c HiÖp héi ngµnh hµng ®¶m tr¸ch theo c¬ chÕ tµi chÝnh do Bé Tµi chÝnh tr×nh Thñ t­íng quyÕt ®Þnh. KÕ ho¹ch thµnh lËp Ng©n hµng xuÊt nhËp khÈu vµ gÇn ®©y nhÊt lµ viÖc dù ®Þnh thµnh lËp Quü hç trî xóc tiÕn th­¬ng m¹i...

ViÖc h×nh thµnh qu¸ nhiÒu quü cã chøc n¨ng gÇn nh­ nhau sÏ g©y ph©n t¸n nguån lùc tµi chÝnh, c¹nh tranh kh«ng cÇn thiÕt, l·ng phÝ (trô së, m¹ng l­íi, chi phÝ qu¶n lý hµnh chÝnh, ®éi ngò c¸n bé), chång chÐo, võa thõa, võa thiÕu, khã qu¶n lý vµ dÔ g©y thÊt tho¸t...). ChÝnh v× vËy, viÖc tËp trung vµo mét ®Çu mèi cung cÊp tÝn dông vµ ­u ®·i tÝn dông thóc ®Èy XNK lµ cÇn thiÕt. C¸c ­u ®·i vÒ tÝn dông rÊt manh món, mang nÆng tÝnh sù vô, t×nh thÕ, kh«ng trë thµnh mét hÖ thèng hoµn chØnh vµ v÷ng ch¾c nªn hiÖu qu¶ kh«ng cao, Ýt cã t¸c dông thóc ®Èy XK. C¸c doanh nghiÖp ho¹t ®éng XK hÇu nh­ kh«ng ®­îc h­ëng ­u ®·i nµo vÒ tÝn dông so víi c¸c doanh nghiÖp kh¸c nh­ vÒ thêi h¹n cho vay, l·i suÊt, ®iÒu kiÖn cho vay. Cã ch¨ng lµ mét sè ­u ®·i lÎ tÎ do ChÝnh phñ quyÕt ®Þnh (mét lÇn n÷a cho thÊy chñ tr­¬ng khuyÕn khÝch XK kh«ng ®­îc chó träng ®Çy ®ñ).

Trong nh÷ng n¨m qua, c¸c quü tÝn dông ®· gãp phÇn nhÊt ®Þnh thóc ®Èy xuÊt khÈu. Tuy nhiªn, tÝn dông xuÊt khÈu vµ ­u ®·i tÝn dông xuÊt khÈu ¸p dông víi c¸c thÞ tr­êng míi nh­ T©y Nam ¸- Trung CËn §«ng vÉn ch­a ®­îc triÓn khai m¹nh mÏ trong thùc tÕ, cßn rÊt nhiÒu thiÕu sãt vµ khiÕm khuyÕt, kh«ng cã tÝnh hÖ thèng c¶ trong c¸c v¨n b¶n h­íng dÉn, thiÕt lËp c¬ chÕ còng nh­ triÓn khai thùc hiÖn. §a sè c¸c gi¶i ph¸p tÝn dông vµ ­u ®·i tÝn dông cßn n»m trªn giÊy, trong c¸c v¨n b¶n chung chung ë cÊp cao mµ kh«ng ®­îc cô thÓ ho¸.

Trªn c¬ së nh÷ng ph©n tÝch trªn, c¨n cø vµo môc tiªu ®Þnh h­íng ph¸t triÓn xuÊt khÈu trong thêi gian tíi, vµo nh÷ng ®Æc ®iÓm cña thÞ tr­êng c¸c n­íc thuéc khu vùc T©y Nam ¸ - Trung CËn §«ng nh­ ®é rñi ro cao, ph­¬ng thøc thanh to¸n khã kh¨n, c¸c dÞch vô hç trî cho ho¹t ®éng XNK ch­a ph¸t triÓn... cÇn n©ng cao hiÖu qu¶ cña tÝn dông hç trî cho xuÊt khÈu vµo khu vùc thÞ tr­êng nµy. §Ó môc tiªu ®ã ph¶i tiÕn hµnh thùc hiÖn c¸c gi¶i ph¸p c¬ b¶n nh­ sau:

- Thµnh lËp Ng©n hµng th­¬ng m¹i quèc doanh (NHTMQD) chuyªn phôc vô XNK trªn c¬ së gi¶i thÓ c¸c quÜ ë trªn ®Ó tËp trung toµn bé c¸c c«ng cô hç trî tÝn dông cho xuÊt khÈu vµo mét kªnh duy nhÊt, còng nh­ tËp trung c¸c nghiÖp vô ng©n hµng phôc vô xuÊt khÈu vµo kªnh Nhµ n­íc duy nhÊt nµy, ®ång thêi, thùc hiÖn tÊt c¶ ­u ®·i tÝn dông tõ phÝa Nhµ n­íc th«ng qua NHTM nµy. Quü Hç trî tÝn dông xuÊt khÈu chØ lµ mét b­íc ®Öm.

- Cho phÐp c¸c NHTM kh¸c (c¶ quèc doanh, ngoµi quèc doanh, trong n­íc vµ n­íc ngoµi) cÊp tÝn dông cho xuÊt khÈu (bæ sung cho NHTMQD chuyªn doanh nªu trªn, t¹o c¹nh tranh vµ hîp t¸c, ®a d¹ng ho¸ c¸c h×nh thøc tÝn dông), song kh«ng ®­îc tæ chøc ­u ®·i tÝn dông cho xuÊt khÈu qua c¸c kªnh nµy. §ång thêi, cho phÐp tù do thµnh lËp c¸c quü hç trî xuÊt khÈu mµ kh«ng dïng nguån vèn Nhµ n­íc ®Ó cÊp tÝn dông hay ­u ®·i tÝn dông cho mäi ®èi t­îng ho¹t ®éng xuÊt khÈu.

- Hoµn thiÖn c¬ chÕ chÝnh s¸ch nh»m t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi nhÊt cho c¸c doanh nghiÖp ®­îc vay ng¾n h¹n thùc hiÖn ho¹t ®éng xuÊt khÈu t¹i c¸c Ng©n hµng th­¬ng m¹i quèc doanh.

- Níi láng c¸c qui ®Þnh vÒ b¶o l·nh tÝn dông, ®Æc biÖt lµ b¶o l·nh tÝn dông xuÊt khÈu trªn c¬ së x©y dùng qui ®Þnh c¬ chÕ b¶o l·nh tÝn dông râ rµng, cã th«ng tin ®Çy ®ñ vÒ uy tÝn tµi chÝnh cña b¹n hµng. CÇn coi b¶o l·nh tÝn dông xuÊt khÈu lµ c«ng cô quan träng nhÊt trong chÝnh s¸ch tÝn dông thóc ®Èy xuÊt khÈu (Nhµ n­íc ph¶i ®ãng vai trß chñ chèt, c¸c c¬ quan chøc n¨ng cña Nhµ n­íc ph¶i trë thµnh bªn b¶o l·nh chÝnh).

- C¨n cø vµo tõng ®iÒu kiÖn cô thÓ (mÆt hµng, n­íc xuÊt khÈu, møc ®é khã kh¨n cña thÞ tr­êng vµ mÆt hµng xuÊt khÈu, thêi ®iÓm...) cã thÓ ¸p dông c¸c biÖn ph¸p ­u ®·i tÝn dông mét c¸ch ®Æc biÖt. ¦u tiªn tÝn dông xuÊt khÈu mÆt hµng míi, thÞ tr­êng míi ®­îc xÕp hµng ®Çu trong c¸c ­u tiªn vÒ tÝn dông. ¦u ®·i vÒ tÝn dông cho xuÊt khÈu lµ c¸c ­u ®·i vÒ thêi h¹n tÝn dông, ®iÒu kiÖn cho vay (thÕ chÊp, tÝn chÊp, b¶o l·nh...) vµ thñ tôc tÝn dông.

- §èi víi thÞ tr­êng míi, khã th©m nhËp vµ cã ®é rñi ro cao nh­ thÞ tr­êng c¸c n­íc thuéc khu vùc T©y Nam ¸ - Trung CËn §«ng, cÇn ­u ®·i cho c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu trong kh¾c phôc nh÷ng rñi ro tÝn dông (rñi ro l¹m ph¸t, tû gi¸, biÕn ®éng, thay ®æi cña b¹n hµng, khã thanh to¸n, biÕn ®éng vÒ chÝnh trÞ, chiÕn tranh...) th«ng qua ­u ®·i trong viÖc xö lý nî qu¸ h¹n do nh÷ng lý do bÊt kh¶ kh¸ng nh­ gi·n nî, ho·n nî, kh«ng tÝnh l·i trªn vèn vay trong thêi gian qu¸ h¹n, phèi hîp gi÷a doanh nghiÖp, ng©n hµng ®Ó kh¾c phôc hËu qu¶. DÜ nhiªn, Nhµ n­íc ph¶i ®ãng vai trß quan träng trong viÖc ®øng ra b¶o l·nh, hç trî kh¾c phôc hËu qu¶, kiÓm tra, gi¸m s¸t c¸c rñi ro nµy.

- TiÕp tôc cã nh÷ng ­u ®·i tÝn dông cho c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu ®Ó tr¶ nî n­íc ngoµi (tr¶ nî Nga, §«ng ¢u, B¾c Phi, Trung CËn §«ng...), tuy nhiªn kh«ng nªn ¸p dông ­u ®·i l·i suÊt cho c¸c ®èi t­îng nµy v× b¶n th©n xuÊt khÈu ®Ó tr¶ nî ®· lµ mét ­u ®·i lín cña Nhµ n­íc cho doanh nghiÖp ViÖt Nam.

4. CÇn cã chiÕn l­îc vµ ph­¬ng thøc thÝch hîp ®Ó tiÕp cËn thÞ tr­êng

Muèn tõng b­íc th©m nhËp vµo khèi thÞ tr­êng nµy mét c¸ch v÷ng ch¾c vµ cã hiÖu qu¶, mét néi dung kh«ng kÐm phÇn quan träng lµ ph¶i cã chiÕn l­îc vµ ph­¬ng thøc tiÕp cËn thÝch hîp. ThÞ tr­êng T©y Nam ¸- Trung CËn §«ng lµ mét thÞ tr­êng míi v× vËy cÇn ph¶i ¸p dông nh÷ng chiÕn l­îc vµ ph­¬ng thøc tiÕp cËn chung nh­ ®èi víi c¸c thÞ tr­êng míi kh¸c (Nam Mü, ch©u Phi...). Ngoµi ra, c¨n cø vµo nh÷ng yÕu tè kh¸c mµ tr­íc hÕt lµ nh÷ng ®Æc ®iÓm næi bËt cña thÞ tr­êng nµy nh­ chÝnh trÞ kh«ng æn ®Þnh, ®ang x¶y ra tranh chÊp, c¸c yÕu tè vÒ t«n gi¸o, v¨n ho¸, tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ kh«ng ®ång ®Òu gi÷a c¸c quèc gia trong khu vùc, møc ®é më cöa nÒn kinh tÕ... Cïng víi nh÷ng ®Æc ®iÓm võa nªu lµ cÇn ph¶i c¨n cø vµo møc ®é quan hÖ trªn c¸c lÜnh vùc nh­ ngo¹i giao, kinh tÕ - th­¬ng m¹i ®· cã cña ViÖt Nam ®èi víi tõng n­íc cô thÓ trong khu vùc, kh¶ n¨ng vµ tr×nh ®é th©m nhËp kÓ c¶ ë cÊp ®é quèc gia lÉn doanh nghiÖp cña ViÖt Nam hiÖn nay.

Theo c¸c c¨n cø ®· nªu, cã thÓ ®Ò ra chiÕn l­îc tæng qu¸t ®Ó ph¸t triÓn quan hÖ kinh tÕ - th­¬ng m¹i gi÷a ViÖt Nam víi c¸c n­íc thuéc khu vùc T©y Nam ¸ - Trung CËn §«ng lµ th©m nhËp cã träng t©m, träng ®iÓm, lÊy ®ã lµm c¨n cø (bµn ®¹p) ®Ó ph¸t triÓn sang c¸c n­íc l©n cËn kh¸c. Ph­¬ng ch©m ®Ó chän träng t©m, träng ®iÓm (c¨n cø) lµ nh÷ng n­íc cã yÕu tè ®Þa lý, tr×nh ®é ph¸t triÓn th­¬ng m¹i vµ ®· cã quan hÖ tèt ®èi víi ta.

Dùa vµo lËp luËn trªn ®©y cã thÓ ®Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p chiÕn l­îc ®Ó tiÕp cËn thÞ tr­êng thuéc khu vùc T©y Nam ¸ - Trung CËn §«ng nh­ sau:

- §èi víi tiÓu khu vùc thÞ tr­êng T©y Nam ¸ nªn chän Ên ®é lµm bµn ®¹p v× ®©y lµ mét n­íc lín víi tiÒm n¨ng kinh tÕ m¹nh, h¬n n÷a quan hÖ h÷u nghÞ, hîp t¸c vÒ kinh tÕ th­¬ng m¹i gi÷a ViÖt Nam vµ Ên ®é ®· cã mét qu¸ tr×nh h×nh thµnh, ph¸t triÓn l©u ®êi. Tõ Ên §é sau mét kho¶ng thêi gian cÇn thiÕt, khi ®· chÝn muåi c¸c ®iÒu kiÖn cã thÓ ph¸t triÓn quan hÖ kinh tÕ th­¬ng m¹i sang c¸c n­íc Pakistan, B¨ng-la-®Ðt, Sri Lanka...

- §èi víi khu vùc Trung CËn §«ng nªn chän träng ®iÓm bµn ®¹p lµ Dubai (C¸c tiÓu v­¬ng quèc A-rËp thèng nhÊt) vµ I-r¾c v× ®©y lµ nh÷ng n­íc cã vÞ trÝ ®Þa lý thuËn lîi cña thÞ tr­êng Trung CËn §«ng, tõ ®©y cã thÓ tiÕn hµnh th©m nhËp vµo c¸c khu vùc thÞ tr­êng kh¸c nh­ ch©u Phi, ch©u ¢u, Trung ¸... V× r»ng Dubai lµ mét trung t©m kinh tÕ vµ th­¬ng m¹i lín cña khu vùc vµ cña thÕ giíi, lµ thÞ tr­êng cã møc ®é më cöa rÊt cao, ®­îc mÖnh danh lµ Hång K«ng cña khu vùc Trung §«ng. I-r¾c lµ n­íc cã nhiÒu tiÒm n¨ng ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ- th­¬ng m¹i, h¬n n÷a lµ n­íc cã quan hÖ víi ViÖt Nam ®· h¬n 40 n¨m nay, t×nh h÷u nghÞ gi÷a ViÖt Nam vµ I-r¾c rÊt s©u nÆng, hiÖn t¹i kim ng¹ch bu«n b¸n gi÷a hai n­íc rÊt lín chiÕm kho¶ng gÇn 35% tæng kim ng¹ch XNK cña ViÖt Nam víi toµn bé khu vùc thÞ tr­êng c¸c n­íc T©y Nam ¸ - Trung CËn §«ng.

- T¹i c¸c ®Þa ®iÓm ®· ®­îc chän lµm bµn ®¹p, cÇn t¨ng c­êng c¸c quan hÖ ngo¹i giao còng nh­ c¸c quan hÖ trªn c¸c lÜnh lùc kh¸c, ®Æc biÖt lµ c¸c quan hÖ trªn lÜnh vùc kinh tÕ- th­¬ng m¹i. T¨ng c­êng c¸c cuéc viÕng th¨m, ®µm ph¸n gi÷a c¸c ChÝnh phñ, t¨ng c­êng sù ho¹t ®éng cña c¸c c¸n bé ngo¹i giao vµ tham t¸n th­¬ng m¹i. Khi ®iÒu kiÖn cho phÐp nhanh chãng h×nh thµnh Trung t©m Th­¬ng m¹i cña ViÖt Nam t¹i c¸c n­íc nµy.

- Tõ c¸c trung t©m (bµn ®¹p) trªn ®©y tõng b­íc th©m nhËp vµo c¸c thÞ tr­êng l©n cËn. Tuy nhiªn, ®Ó viÖc th©m nhËp cã hiÖu qu¶ còng cÇn cã c¸c ph­¬ng thøc tiÕp cËn cô thÓ. Tr­íc hÕt nªn chän c¸c n­íc gÇn víi trung t©m cña ta ®· cã vµ cã nÒn chÝnh trÞ t­¬ng ®èi æn ®Þnh. Sau ®ã chuÈn bÞ mäi c¬ héi ®Ó th©m nhËp vµo c¸c n­íc hiÖn ®ang cã chiÕn tranh vµ xung ®ét, chuÈn bÞ tèt mäi ®iÒu kiÖn ®Ó th©m nhËp ®­îc ngay khi chiÕn tranh kÕt thóc.

5. N©ng cao quyÒn kinh doanh vµ vai trß cho c¸c doanh nghiÖp trong ho¹t ®éng më réng thÞ tr­êng xuÊt nhËp khÈu míi T©y Nam ¸ - Trung CËn §«ng

QuyÒn kinh doanh vµ vai trß cña c¸c doanh nghiÖp cã t¸c ®éng r¸t lín ®Õn viÖc ph¸t triÓn thÞ tr­êng xuÊt khÈu. §èi víi nh÷ng thÞ tr­êng míi nh­ thÞ tr­êng c¸c n­íc khu vùc T©y Nam ¸ - Trung CËn §«ng, trong giai ®o¹n ban ®Çu vai trß quan träng thuéc vÒ quèc gia, tuy nhiªn vÒ l©u dµi vai trß quyÕt ®Þnh l¹i thuéc vÒ céng ®ång c¸c doanh nghiÖp, mµ trùc tiÕp lµ c¸c doanh nghiÖp kinh doanh xuÊt nhËp khÈu. V× vËy viÖc n©ng cao quyÒn kinh doanh vµ vai trß cña doanh nghiÖp trong ho¹t ®éng më réng thÞ tr­êng xuÊt nhËp khÈu míi T©y Nam ¸ - Trung CËn §«ng lµ rÊt cÇn thiÕt.

Víi viÖc ChÝnh phñ ban hµnh NghÞ ®Þnh 57/1998/N§-CP ngµy 31/7/1998 quy ®Þnh chi tiÕt thi hµnh LuËt Th­¬ng m¹i vÒ ho¹t ®éng xuÊt khÈu, nhËp khÈu, gia c«ng vµ ®¹i lý mua b¸n hµng hãa víi n­íc ngoµi. GÇn ®©y víi NghÞ ®Þnh 44/2001/N§-CP bæ sung söa ®æi NghÞ ®Þnh 57, vÊn ®Ò quyÒn kinh doanh xuÊt nhËp khÈu cña c¸c doanh nghiÖp ®· ®­îc n©ng cao sè l­îng doanh nghiÖp kinh doanh xuÊt nhËp khÈu ®· kh«ng ngõng t¨ng lªn.

B»ng sù n¨ng ®éng vµ nh¹y bÐn trong viÖc khai th¸c nguån hµng, t×m kiÕm thÞ tr­êng, c¸c doanh nghiÖp ®· ®ãng gãp rÊt lín vµo sù t¨ng tr­ëng cao vÒ kim ng¹ch cña nh÷ng nhãm hµng vèn l©u nay khã xuÊt nh­ rau qu¶, hµng thñ c«ng mü nghÖ vµ nhãm “hµng t¹p hãa kh¸c”, ngoµi ra cßn gãp phÇn tÝch cùc vµo viÖc ph¸t triÓn thÞ tr­êng xuÊt khÈu trong ®ã cã mét sè thÞ tr­êng míi.

Cïng víi viÖc t¨ng quyÒn kinh doanh cho c¸c doanh nghiÖp thuéc mäi thµnh phÇn kinh tÕ lµ viÖc t¹o ra mét m«i tr­êng kinh doanh th«ng tho¸ng vµ c¸c chÝnh s¸ch hç trî hîp lý ®Ó c¸c doanh nghiÖp thuéc mäi thµnh phÇn kinh tÕ ph¸t huy quyÒn h¹n vµ kh¶ n¨ng cña m×nh.

CÇn x©y dùng hÖ thèng chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch, hç trî c¸c doanh nghiÖp kh«ng ngõng n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña hµng hãa vµ dÞch vô xuÊt khÈu, t¹o m«i tr­êng c¹nh tranh lµnh m¹nh cho c¸c doanh nghiÖp. Mäi chÕ ®é, chÝnh s¸ch hç trî doanh nghiÖp ph¶i t¹o ®­îc c¬ chÕ g¾n ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp víi hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh, lµm cho c¸c doanh nghiÖp thÊy muèn tån t¹i vµ ph¸t triÓn ph¶i nç lùc cao, tù m×nh v­¬n lªn trong c¹nh tranh quèc tÕ, chÊm døt t×nh tr¹ng û l¹i, dùa vµo Nhµ n­íc. §ång thêi viÖc ®Ò xuÊt chÝnh s¸ch, mét mÆt còng ph¶i xuÊt ph¸t tõ thùc tr¹ng c¸c doanh nghiÖp vµ nÒn kinh tÕ, mÆt kh¸c ph¶i xuÊt ph¸t tõ c¸c cam kÕt cña Nhµ n­íc ta trong c¸c ®iÒu ­íc quèc tÕ

Nhµ n­íc cÇn th«ng b¸o kÞp thêi, ®Çy ®ñ vµ h­íng dÉn c¸c doanh nghiÖp n¾m b¾t ®­îc nh÷ng kÕt qu¶ ®µm ph¸n chñ yÕu vÒ c¸c cam kÕt héi nhËp quèc tÕ nh­ lÞch tr×nh gi¶m thuÕ, dì bá hµng rµo phi thuÕ quan còng nh­ c¸c biÖn ph¸p b¶o hé kh¸c.

Kinh tÕ c¸ thÓ, tiÓu chñ trong c¸c lÜnh vùc n«ng, l©m, ng­ nghiÖp, tiÓu thñ c«ng nghiÖp vµ dÞch vô, th­¬ng m¹i ph¸t triÓn nhanh, ®· gãp phÇn quan träng vµo c¸c thµnh tùu kinh tÕ x· héi. Nhµ n­íc ®· cã nhiÒu chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch ph¸t triÓn thµnh phÇn kinh tÕ nµy, nhiÒu ngµnh vµ ®Þa ph­¬ng ®· gi¶i quyÕt c¸c khã kh¨n vÒ vèn, c«ng nghÖ, thÞ tr­êng vµ kinh nghiÖm qu¶n lý nh»m t¹o m«i tr­êng thuËn lîi cho thµnh phÇn kinh tÕ nµy më réng s¶n xuÊt, kinh doanh vµ n©ng cao hiÖu qu¶ kinh tÕ.

Khu vùc kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n trong n­íc ®­îc h×nh thµnh vµ ngµy cµng më réng ph¹m vi ho¹t ®éng sang rÊt nhiÒu lÜnh vùc cña nÒn kinh tÕ. HiÖn khu vùc nµy ®ang ®­îc khuyÕn khÝch ph¸t triÓn kh«ng h¹n chÕ vÒ quy m« vµ ®Þa bµn ho¹t ®éng trong nh÷ng ngµnh nghÒ mµ ph¸p luËt kh«ng cÊm. Hµng v¹n doanh nghiÖp t­ nh©n, c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n ra ®êi víi quy m« nhá vµ võa lµ chñ yÕu, nh­ng còng cã mét sè doanh nghiÖp cã quy m« t­¬ng ®èi lín, sö dông nhiÒu lao ®éng.

6. C¸c gi¶i ph¸p kh¸c

6.1. Ph¸t triÓn nguån nh©n lùc

ViÖc ph¸t triÓn thÞ tr­êng còng nh­ toµn bé c¸c ho¹t ®éng kh¸c kh«ng thÓ thiÕu v¾ng vai trß cña con ng­êi - nguån nh©n lùc. ChÊt l­îng nguån lao ®éng n­íc ta cßn thÊp, tÝnh ®Õn n¨m 2000 míi cã kho¶ng 7,1 triÖu lao ®éng ®­îc ®µo t¹o (cao ®¼ng, ®¹i häc: 1,1 triÖu ng­êi, trung häc chuyªn nghiÖp 1,44 triÖu ng­êi vµ c«ng nh©n kü thuËt 4,6 triÖu ng­êi), chiÕm 18% tæng sè lao ®éng lµm viÖc trong nÒn kinh tÕ quèc d©n (NghÞ quyÕt §¹i héi VIII lµ 22%).

Ph¸t triÓn nguån nh©n lùc vµ ®æi míi ph­¬ng thøc sö dông lao ®éng lµ gi¶i ph¸p võa cÊp b¸ch, võa c¬ b¶n, l©u dµi vµ cã hiÖu qu¶ cao phôc vô cho c¶ viÖc t¹o ra nguån hµng xuÊt khÈu lÉn ph¸t triÓn thÞ tr­êng xuÊt khÈu. Mét sè biÖn ph¸p trong thêi gian tíi sÏ lµ:

- §æi míi hÖ thèng ®µo t¹o theo h­íng më réng gi¸o dôc phæ th«ng, ®¹i häc, ®Æc biÖt ph¸t triÓn d¹y nghÒ, kÕt hîp gi¸o dôc phæ th«ng vµ d¹y nghÒ, chó träng chÊt l­îng gi¸o dôc, ®æi míi c¸c gi¸o tr×nh thÝch hîp víi cho c¸c cÊp ®µo t¹o.

- Ph¸t triÓn m¹nh thÞ tr­êng lao ®éng, ®Çu t­ ph¸t triÓn nh÷ng ngµnh nghÒ sö dông nhiÒu lao ®éng, chÝnh sù ph¸t triÓn cña thÞ tr­êng lao ®éng sÏ quy ®Þnh c¬ cÊu, sè l­îng vµ chÊt l­îng ®µo t¹o; sö dông c¬ chÕ thÞ tr­êng tuyÓn chän lao ®«ng.

§Ó ®¸p øng yªu cÇu n©ng cao søc c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ, vÊn ®Ò chÝnh s¸ch nh©n lùc chiÕm vÞ trÝ hµng ®Çu, c¶ trong lao ®éng s¶n xuÊt, trong qu¶n lý vµ ®µo t¹o. Cã thÓ x¸c ®Þnh kh©u ®ét ph¸ trong chÝnh s¸ch nh©n lùc ë lÜnh vùc qu¶n lý nhµ n­íc vÒ kinh tÕ vµ qu¶n lý kinh doanh.

§èi víi c¸c c«ng chøc míi sau khi ®­îc tuyÓn chän vµo lµm viÖc t¹i c¸c c¬ quan nhµ n­íc th× c¬ quan cÇn t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó nh÷ng c«ng chøc míi cã ®iÒu kiÖn n©ng cao tr×nh ®é vÒ lÜnh vùc m×nh ®¶m nhiÖm. Cã thÓ göi ®µo t¹o tiÕp t¹i c¸c n­íc mµ c«ng chøc ®¶m nhiÖm, vÝ dô ®èi víi thÞ tr­êng T©y Nam ¸- Trung CËn §«ng th× cã thÓ göi ®µo t¹o t¹i Ên §é, I-xra-en...

6.2. §Èy m¹nh c«ng t¸c nghiªn cøu thÞ tr­êng

§Ó ph¸t triÓn thÞ tr­êng xuÊt khÈu nhÊt lµ nh÷ng thÞ tr­êng míi nh­ T©y Nam ¸ - Trung CËn §«ng cÇn ph¶i tiÕn hµnh nghiªn cøu thÞ tr­êng. Héi nhËp quèc tÕ vÒ th­¬ng m¹i theo h­íng ®Èy m¹nh xuÊt khÈu cã nghÜa lµ nhµ s¶n xuÊt vµ kinh doanh cÇn biÕt thÞ tr­êng khu vùc cÇn th©m nhËp cÇn g× ®Ó trªn c¬ së ®ã t×m kiÕm nguån lùc s¶n xuÊt ra hµng hãa vµ dÞch vô xuÊt khÈu cã hiÖu qu¶.

Khi tham gia thÞ tr­êng nµy c¸c ngµnh s¶n xuÊt, c¸c nhµ xuÊt khÈu cÇn ph¶i hiÓu râ c¸c vÊn ®Ò lµ: Nhu cÇu thÞ tr­êng muèn th©m nhËp cÇn lo¹i hµng ho¸ g×, nhu cÇu cã tÝnh æn ®Þnh t­¬ng ®èi l©u dµi hay kh«ng, yªu cÇu vÒ sè l­îng, chÊt l­îng, gi¸ c¶, ®èi thñ c¹nh tranh, ph¸p luËt cña n­íc së t¹i, thãi quen tiªu dïng, mÉu m·, c¸c h×nh thøc th«ng quan...

Nghiªn cøu thÞ tr­êng ®Ó s¶n xuÊt s¶n phÈm ®¸p øng c¸c ®iÒu kiÖn trªn ph¶i ®­îc tiÕn hµnh ë c¶ cÊp doanh nghiÖp, cÊp quèc gia vµ liªn quèc gia. CÇn cã nguån kinh phÝ ®a d¹ng cho c«ng t¸c ®µo t¹o c¸n bé vµ tæ chøc triÓn khai kÕt qu¶ nghiªn cøu.

Trªn thÕ giíi, c¸c tæ chøc xóc tiÕn th­¬ng m¹i (Trade Promotion Organisation-TPO) ®· cã tõ l©u vµ ho¹t ®éng rÊt hiÖu qu¶. C¸c chÝnh phñ thµnh lËp c¸c tæ chøc xóc tiÕn th­¬ng m¹i ®Ó hç trî céng ®ång doanh nghiÖp ph¸t triÓn s¶n xuÊt trong n­íc, th©m nhËp, duy tr× vµ ph¸t triÓn c¸c thÞ tr­êng n­íc ngoµi vµ thu hót vèn ®Çu t­ tõ n­íc ngoµi vµo. Theo tµi liÖu cña Trung t©m th­¬ng m¹i quèc tÕ thuéc Liªn hiÖp quèc, hiÖn nay ®· cã 123 tæ chøc xóc tiÕn th­¬ng m¹i ®­îc thµnh lËp t¹i gÇn 210 n­íc, Ngoµi ra, cßn cã c¸c tæ chøc xóc tiÕn th­¬ng m¹i ®a ph­¬ng nh­ cña APEC, ASEAN... T¹i ViÖt Nam ®· cã mÆt nhiÒu tæ chøc xóc tiÕn th­¬ng m¹i n­íc ngoµi nh­ JETRO (NhËt), KOTRA (Hµn Quèc), CETRA (§µi Loan)... ho¹t ®éng rÊt hiÖu qu¶ trong viÖc nèi kÕt doanh nghiÖp hai bªn, tæ chøc c¸c cuéc héi th¶o, triÓn l·m, c¸c chuyÕn ®i kh¶o s¸t thÞ tr­êng n­íc ngoµi...

C¸c ho¹t ®éng xóc tiÕn th­¬ng m¹i ®­îc ph©n chia thµnh c¸c cÊp ®é kh¸c nhau nh­ cÊp ®é quèc gia (ChÝnh phñ) th­êng gäi lµ cÊp vÜ m«, cÊp ®é doanh nghiÖp th­êng gäi lµ cÊp vi m« vµ sù kÕt hîp gi÷a hai cÊp ®é trªn ®©y th­êng gäi lµ cÊp trung m« (vÜ m«- vi m«). ë n­íc ta c¸c tæ chøc XTTM cÊp ®é vÜ m« lµ c¸c bé nh­ Bé Ngo¹i giao, Bé Th­¬ng m¹i vµ c¸c bé kh¸c, cÊp trung m« nh­ Côc xóc tiÕn th­¬ng m¹i thuéc Bé Th­¬ng m¹i, c¸c HiÖp héi ngµnh nghÒ, Phßng Th­¬ng m¹i vµ C«ng nghiÖp ViÖt Nam (VCCI) vµ mét sè tæ chøc kh¸c, cÊp vi m« hiÖn cã nh÷ng tæ chøc xóc tiÕn th­¬ng m¹i nh­ Trung t©m Ph¸t triÓn Ngo¹i th­¬ng vµ §Çu t­ cña TP Hå ChÝ Minh, víi nhiÒu chi nh¸nh ë c¸c thµnh phè vµ c¸c tØnh vµ c¸c HiÖp héi c«ng th­¬ng, c¸c trung t©m XTTM ë mét sè thµnh phè kh¸c nh­ Hµ Néi, §µ N½ng...

Tuy nhiªn ®Ó cã mét tæ chøc xóc tiÕn th­¬ng m¹i tèt h¬n, nªn nghiªn cøu m« h×nh CETRA cña §µi Loan, bëi lÏ §µi Loan gièng ViÖt Nam ë chç cã nhiÒu doanh nghiÖp nhá vµ võa, chó träng vµo s¶n xuÊt ®Ó xuÊt khÈu. §©y lµ m« h×nh tæ chøc do ChÝnh quyÒn vµ t­ nh©n cïng lËp ra, kinh phÝ ho¹t ®éng ®­îc tµi trî bëi ng©n s¸ch vµ c¸c HiÖp héi c«ng nghiÖp - th­¬ng m¹i. Tæ chøc nµy ho¹t ®éng hiÖu qu¶ nhê m¹ng l­íi v¨n phßng ®¹i diÖn ë hÇu hÕt c¸c n­íc.

§èi víi c¸c thÞ tr­êng míi, tiÕp cËn khã vµ tèn kÐm nhiÒu nh­ thÞ tr­êng c¸c n­íc khu vùc T©y Nam ¸- Trung CËn §«ng, trong giai ®o¹n ®Çu cÇn ®Èy m¹nh c¸c ho¹t ®éng xóc tiÕn th­¬ng m¹i ë cÊp ®é vÜ m« (cÊp ChÝnh phñ), kÕt qu¶ cña c¸c ho¹t ®éng tõ cÊp ®é nµy sÏ t¹o ra c¬ së, c¬ héi cho ho¹t ®éng XTTM cho c¸c cÊp ®é tiÕp theo.

Ngoµi viÖc t¹o c¬ së vµ c¬ héi kinh doanh cho doanh nghiÖp nãi trªn, môc tiªu vµ néi dung c¬ b¶n cña ho¹t ®éng xóc tiÕn th­¬ng m¹i ChÝnh phñ cßn lµ t­ vÊn kinh doanh cho c¸c doanh nghiÖp trong n­íc (nhÊt lµ c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá) vÒ thÞ tr­êng n­íc ngoµi. Giíi thiÖu doanh nghiÖp vµ t×m kiÕm b¹n hµng, th«ng qua tæ chøc c¸c ®oµn doanh nghiÖp ViÖt Nam giao tiÕp víi b¹n hµng n­íc ngoµi vµ ng­îc l¹i, th«ng qua c¸c cuéc gÆp mÆt, täa ®µm... ®Ó c¸c doanh nghiÖp tù t×m kiÕm b¹n hµng.

Giíi thiÖu vµ phæ biÕn th«ng tin thÞ tr­êng n­íc ngoµi, th«ng qua hÖ thèng b¸o chÝ, ®Üa CD, m¹ng th«ng tin...tæ chøc, h­íng dÉn doanh nghiÖp tham gia héi chî triÓn l·m th­¬ng m¹i ë ngoµi n­íc, giíi thiÖu, qu¶ng c¸o hµng ho¸, t×m kiÕm b¹n hµng vµ thÞ tr­êng tiªu thô. ViÖc tæ chøc ®­îc thùc hiÖn d­íi nhiÒu h×nh thøc nh­ to¹ ®µm vµ giao l­u th­¬ng m¹i.

Tæ chøc trung t©m th­¬ng m¹i ë n­íc ngoµi, gióp c¸c doanh nghiÖp thµnh lËp v¨n phßng ®¹i diÖn, chi nh¸nh hoÆc thµnh lËp c«ng ty ViÖt Nam ë n­íc ngoµi hoÆc cöa hµng b¸n thö s¶n phÈm...

Nghiªn cøu, tæ chøc thùc nghiÖm vµ giíi thiÖu c¸c h×nh thøc th­¬ng m¹i míi nh­ th­¬ng m¹i ®iÖn tö, ®Æt hµng qua b­u ®iÖn... Kh¶o s¸t, ®iÒu tra m«i tr­êng kinh doanh th«ng qua ®Þnh kú thu thËp ý kiÕn, nguyÖn väng cña c¸c doanh nghiÖp trong vµ ngoµi n­íc; h­íng dÉn doanh nghiÖp kh¶ n¨ng tho¶ m·n vµ ®¸p øng nguyÖn väng; kiÕn nghÞ víi Nhµ n­íc c¸c gi¶i ph¸p ®Ó ph¸t triÓn thÞ tr­êng...

Hîp t¸c quèc tÕ vÒ xóc tiÕn th­¬ng m¹i, ®Ó më réng kh¶ n¨ng ph¸t triÓn thÞ tr­êng ngoµi n­íc víi sù ®a d¹ng ho¸ b¹n hµng cho c¸c doanh nghiÖp.

Ph¸t triÓn Hîp ®ång th­¬ng m¹i cÊp ChÝnh phñ ®èi víi xuÊt khÈu c¸c mÆt hµng míi, ®èi víi c¸c thÞ tr­êng míi, th©m nhËp vµ thanh to¸n khã kh¨n.

Ngoµi c¸c gi¶i ph¸p trªn ®©y ë cÊp ®é quèc gia cßn cã thÓ tiÕn hµnh mét sè gi¶i ph¸p kh¸c ®Ó ph¸t triÓn c¸c thÞ tr­êng xuÊt khÈu míi, ®ã lµ c¸c gi¶i ph¸p kh¸c nh­ sö dông linh ho¹t c¸c c«ng cô chÝnh s¸ch, c¸c c«ng cô kinh tÕ, c¸c c«ng cô hç trî ®Ó th©m nhËp thÞ tr­êng, tranh thñ sù gióp ®ì cña c¸c tæ chøc quèc tÕ, cña c¸c tæ chøc vµ c¸ nh©n n­íc ngoµi...

II. ®Èy m¹nh ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp, hiÖp héi ngµnh nghÒ nh»m ph¸t triÓn quan hÖ kinh tÕ - th­¬ng m¹i gi÷a viÖt nam víi c¸c n­íc thuéc khu vùc t©y nam ¸ - trung cËn ®«ng

1. TiÕp cËn, ph©n tÝch th«ng tin ®Ó th©m nhËp thÞ tr­êng c¸c n­íc thuéc khu vùc T©y Nam ¸ - Trung CËn §«ng

ViÖc thu thËp vµ xö lý th«ng tin cã ý nghÜa hÕt søc quan träng ®èi víi ho¹t ®éng kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp. §©y lµ mét trong nh÷ng néi dung quan träng trong c¸c ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp. §èi víi thÞ tr­êng míi c¸c doanh nghiÖp ph¶i cã c¸c h×nh thøc phï hîp ®Ó thu thËp vµ xö lý c¸c th«ng tin. Tõ viÖc thu thËp vµ xö lý c¸c th«ng tin cã hiÖu qu¶ c¸c doanh nghiÖp míi cã c¸c kÕ ho¹ch cô thÓ thùc hiÖn c«ng viÖc kinh doanh cña m×nh.

Muèn ®Ó cã c¸c th«ng tin phôc vô cho c¸c môc tiªu kinh doanh cña m×nh, tr­íc hÕt doanh nghiÖp cÇn x¸c ®Þnh c¸c m¶ng néi dung th«ng tin cÇn cung cÊp. Th«ng th­êng ®èi víi thÞ tr­êng n­íc ngoµi, kÓ c¶ thÞ tr­êng truyÒn thèng, thÞ tr­êng ®· cã lÉn thÞ tr­êng míi cã hai m¶ng th«ng tin mµ c¸c doanh nghiÖp cÇn cung cÊp lµ m¶ng c¸c th«ng tin liªn quan ®Õn nh÷ng thay ®æi trong chÝnh s¸ch cña Nhµ n­íc vµ m¶ng th«ng tin vÒ thÞ tr­êng n­íc ngoµi.

M¶ng trong n­íc bao gåm c¸c quy ®Þnh chung còng nh­ c¸c quy ®Þnh cô thÓ vÒ c¸c vÊn ®Ò liªn quan ®Õn xuÊt nhËp khÈu nh­ thñ tôc, c¸c giÊy tê cã liªn quan (®èi víi mét sè mÆt hµng), c¸c chÝnh s¸ch vÒ thuÕ vµ c¸c chÝnh s¸ch kh¸c. C¸c tæ chøc ho¹t ®éng dÞch vô hç trî xuÊt khÈu nh­ gi¸m ®Þnh chÊt l­îng, vËn t¶i, b¶o hiÓm...

M¶ng n­íc ngoµi bao gåm nh÷ng th«ng tin vÒ t×nh h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ, x· héi cña n­íc nhËp khÈu, thãi quen tiªu dïng, t×nh h×nh céng ®ång doanh nghiÖp cña b¹n mµ ®Æc biÖt lµ ®èi t¸c trùc tiÕp cña m×nh. Nh÷ng th«ng tin vÒ thñ tôc nhËp khÈu cña b¹n (h×nh thøc th«ng quan), c¸c thñ tôc liªn quan ®Õn vËn chuyÓn hµng ho¸, thuÕ quan... Nh÷ng th«ng tin liªn quan ®Õn hµng ho¸ nh­ tiªu chuÈn chÊt l­îng cña hµng ho¸, tiªu chuÈn vÒ bao b×, nh·n m¸c cña hµng ho¸, c¸c quy ®Þnh vÒ nguån gèc xuÊt xø, c¸c tiªu chuÈn kü thuËt, kiÓm dÞch.... C¸c vÊn ®Ò liªn quan ®Õn thñ tôc thanh to¸n quèc tÕ nh­ h×nh thøc thanh to¸n, c¸c ®iÒu kiÖn liªn quan ®Õn thanh to¸n, ng©n hµng vµ c¸c tæ chøc tµi chÝnh liªn quan ®Õn thanh to¸n quèc tÕ...

§èi víi nh÷ng thÞ tr­êng míi, khã th©m nhËp vµ nhiÒu rñi ro nh­ thÞ tr­êng c¸c n­íc thuéc khu vùc T©y Nam ¸ -Trung CËn §«ng, c¸c doanh nghiÖp cÇn biÕt thªm c¸c th«ng tin vÒ nh÷ng quy ®Þnh (cã thÓ lµ quy ®Þnh riªng) cña b¹n ®èi víi ViÖt Nam.

§Ó thu thËp ®­îc th«ng tin lµm c¬ së cho viÖc xö lý c¸c doanh nghiÖp ph¶i x¸c ®Þnh râ c¸c nguån cung cÊp th«ng tin. §ã lµ c¸c nguån tõ c¸c c¬ quan qu¶n lý nhµ n­íc nh­ Bé Th­¬ng m¹i trong ®ã bao gåm c¸c Vô cã liªn quan, tõ Côc Xóc tiÕn th­¬ng m¹i, tõ c¸c Së Th­¬ng m¹i... Tõ c¸c tæ chøc ngµnh nghÒ, tõ c¸c tæ chøc ho¹t ®éng dÞch vô cung cÊp th«ng tin nh­ Phßng Th­¬ng m¹i vµ C«ng nghiÖp ViÖt Nam, Trung t©m th«ng tin th­¬ng m¹i (Bé Th­¬ng m¹i) vµ tõ c¸c tæ chøc dÞch vô th«ng tin kh¸c. Ngoµi ra c¸c doanh nghiÖp cßn cã thÓ khai th¸c c¸c nguån th«ng tin kh¸c tõ phÝa n­íc ngoµi nh­ c¸c sø qu¸n, qua c¸c tæ chøc n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam vµ tõ c¸c tæ chøc vµ c¸ nh©n n­íc ngoµi kh¸c qua c¸c kªnh kh¸c nhau. C¸c doanh nghiÖp nªn tiÕp cËn víi c¸c nguån cung cÊp th«ng tin kÓ c¶ c¸c m¹ng tin trong n­íc lÉn c¸c m¹ng tin cña n­íc ngoµi. KÓ c¶ trong tr­êng hîp c¶ hai nguån cïng cung cÊp vÒ mét néi dung th«ng tin ®Ó xö lý kÞp thêi nh÷ng th«ng tin sai lÖch.

Th«ng th­êng ®èi víi nh÷ng thÞ tr­êng truyÒn thèng, thùc hiÖn mét vµi hîp ®ång lµ c¸c doanh nghiÖp cã thÓ n¾m ®­îc nh÷ng th«ng tin cÇn thiÕt c¶ trong lÉn ngoµi n­íc liªn quan ®Õn thÞ tr­êng vµ mÆt hµng mµ doanh nghiÖp tiÕn hµnh xuÊt nhËp khÈu. Tuy nhiªn ®èi víi thÞ tr­êng míi vµ khã nh­ thÞ tr­êng c¸c n­íc thuéc khu vùc T©y Nam ¸ -Trung CËn §«ng, hiÖn nay c¸c doanh nghiÖp n­íc ta cã rÊt Ýt c¸c th«ng tin, nguån cung th«ng tin còng cßn rÊt h¹n chÕ v× vËy cÇn ph¶i tËn dông vµ n©ng cao hiÖu qu¶ sù hç trî tõ phÝa Nhµ n­íc vµ ChÝnh phñ.

2. T¨ng c­êng tiÕp xóc víi thÞ tr­êng xuÊt nhËp khÈu míi

Cã nhiÒu c¸ch ®Ó tiÕp xóc víi thÞ tr­êng ngoµi nh­ tæ chøc ®i nghiªn cøu thÞ tr­êng, tham gia triÓn l·m trong vµ ngoµi n­íc, tham dù c¸c héi th¶o, ch­¬ng tr×nh ®µo t¹o ë n­íc ngoµi, qua ®ã t×m kiÕm c¸c c¬ héi hîp t¸c vµ ®Çu t­, ®Èy m¹nh tiªu thô s¶n phÈm. §Ó nh÷ng ho¹t ®éng nµy ®em l¹i hiÖu qu¶ cao nhÊt th× doanh nghiÖp ph¶i cã sù chuÈn bÞ hÕt søc chu ®¸o, kü l­ìng ®èi víi tõng ho¹t ®éng, tr¸nh biÓu hiÖn tham gia mét c¸ch hêi hît.

Tr­íc hÕt doanh nghiÖp cÇn ph¶i liªn hÖ víi c¸c tæ chøc trong vµ ngoµi n­íc cã chøc n¨ng tæ chøc c¸c ph¸i ®oµn tham quan, héi th¶o héi chî, triÓn l·m vµ t×m hiÓu xem cã nh÷ng vÊn ®Ò g× liªn quan ®Õn thÞ tr­êng cÇn th©m nhËp còng nh­ mÆt hµng mµ hiÖn c«ng ty ®ang s¶n xuÊt hoÆc kinh doanh. §èi víi c¸c héi chî triÓn l·m do c¸c tæ chøc n­íc ngoµi tæ chøc cã thÓ yªu cÇu tµi trî mét phÇn kinh phÝ.

§èi víi thÞ tr­êng c¸c n­íc thuéc khu vùc T©y Nam ¸ -Trung CËn §«ng hiÖn nay tuy c¸c doanh nghiÖp cña ta ®· xuÊt khÈu ®­îc mét sè mÆt hµng nhÊt ®Þnh nh­ng kim ng¹ch cßn qu¸ nhá bÐ. H¬n n÷a ta l¹i th­êng xuÊt khÈu qua c¸c c«ng ty trung gian v× vËy hiÖu qu¶ kinh tÕ cña ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu ch­a cao, lµm ¶nh h­ëng rÊt lín ®Õn kh¶ n¨ng th©m nhËp thÞ tr­êng c¸c doanh nghiÖp cña ViÖt Nam.

§Ó h¹n chÕ ¶nh h­ëng nµy cÇn t×m c¸ch tiÕp xóc trùc tiÕp víi c¸c doanh nghiÖp cña n­íc së t¹i hoÆc c«ng ty lµm ¨n t¹i n­íc së t¹i th«ng qua c¸c h×nh thøc nghiªn cøu thÞ tr­êng, héi chî triÓn l·m... tranh thñ tiÕp xóc víi doanh nghiÖp b¹n b»ng c¸ch mêi hä sang th¨m ViÖt Nam.

T¨ng c­êng liªn hÖ víi c¸c tham t¸n th­¬ng m¹i cña ta t¹i c¸c n­íc thuéc khu vùc T©y Nam ¸ -Trung CËn §«ng, cã thÓ göi hµng mÉu nhê hä chµo hµng vµ t×m hiÓu thñ tôc cña b¹n vÒ nh÷ng vÊn ®Ò kh¸c liªn quan.

3. N©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cÊp doanh nghiÖp

Tuy lµ mét thÞ tr­êng míi víi hÇu hÕt c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn, nh­ng thÞ tr­êng c¸c n­íc thuéc khu vùc T©y Nam ¸ - Trung CËn §«ng lµ thÞ tr­êng cã tÝnh c¹nh tranh cao, v× vËy ®Ó th©m nhËp hiÖu qu¶ vµo khu vùc thÞ tr­êng nµy ®ßi hái c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam ph¶i n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña m×nh.

Kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña doanh nghiÖp cã thÓ ®­îc hiÓu lµ kh¶ n¨ng bï ®¾p chi phÝ, duy tr× lîi nhuËn vµ ®­îc ®o b»ng thÞ phÇn cña s¶n phÈm, dÞch vô cña doanh nghiÖp trªn thÞ tr­êng. Cã nhiÒu ph­¬ng ph¸p kh¸c nhau ®Ó ph©n tÝch kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña doanh nghiÖp nh­ ph­¬ng ph¸p ph©n tÝch theo cÊu tróc thÞ tr­êng, ph­¬ng ph¸p ph©n tÝch lîi thÕ c¹nh tranh trªn c¬ së ®¸nh gi¸ lîi thÕ so s¸nh vÒ chi phÝ hay kh¶ n¨ng sinh lêi trªn 1 ®¬n vÞ s¶n phÈm.

§Ó tõng b­íc n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña m×nh, ®¸p øng th©m nhËp thµnh c«ng vµ kinh doanh cã hiÖu qu¶ trªn thÞ tr­êng c¸c n­íc thuéc khu vùc T©y Nam ¸ - Trung CËn §«ng c¸c doanh nghiÖp n­íc ta cÇn ¸p dông c¸c gi¶i ph¸p sau ®©y:

3.1. N©ng cao n¨ng lùc cña l·nh ®¹o doanh nghiÖp

L·nh ®¹o, qu¶n lý doanh nghiÖp lµ mét trong nh÷ng yÕu tè quan träng nh»m n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña doanh nghiÖp. Thùc tÕ hiÖn nay, c¸c doanh nghiÖp cña n­íc ta ngoµi c¸c kh©u cßn yÕu nh­ vèn, c«ng nghÖ, nguån nh©n lùc... th× mét trong nh÷ng mÆt cßn yÕu nhÊt lµ tr×nh ®é l·nh ®¹o, qu¶n lý doanh nghiÖp. Ngoµi mét sè doanh nghiÖp liªn doanh víi n­íc ngoµi, n¨ng lùc qu¶n lý cña doanh nghiÖp lµ t­¬ng ®èi tèt, cßn l¹i c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c ®Æc biÖt lµ doanh nghiÖp Nhµ n­íc, tr×nh ®é qu¶n lý, tæ chøc s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸n bé cßn yÕu, lµm ¶nh h­ëng rÊt lín ®Õn hiÖu qu¶ kinh tÕ vµ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña doanh nghiÖp.

Cã nhiÒu nguyªn nh©n dÉn ®Õn sù yÕu kÐm trong kh©u l·nh ®¹o, qu¶n lý cña doanh nghiÖp nh­ b¶n th©n nhiÒu c¸n bé vèn ®­îc ®µo t¹o trong thêi bao cÊp th­êng hµnh ®éng theo t­ duy cña thêi bao cÊp, ch­a ®ñ nhanh nh¹y ®Ó ®¸p øng kÞp thêi c¸c ®ßi hái cña c¬ chÕ thÞ tr­êng. ViÖc lùa chän l·nh ®¹o doanh nghiÖp ch­a xuÊt ph¸t tõ kh¶ n¨ng tr×nh ®é cña c¸n bé mµ nhiÒu khi cßn phô thuéc vµo c¸c yÕu tè kh¸c...

V× vËy, cÇn ph¶i lùa chän ng­êi ®øng ®Çu doanh nghiÖp cã kh¶ n¨ng tr×nh ®é qu¶n lý doanh nghiÖp, ®¸p øng ®­îc nhu cÇu c«ng viÖc trong ®iÒu kiÖn míi, bèi c¶nh míi lµ nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, héi nhËp quèc tÕ, c¹nh tranh gay g¾t, cã tÇm nh×n chiÕn l­îc trong s¶n xuÊt vµ kinh doanh.

Nh­ trªn ®· tr×nh bµy, vÒ l©u dµi sù thµnh c«ng hay thÊt b¹i trong viÖc th©m nhËp thÞ tr­êng míi, hiÖu qu¶ kinh tÕ khi kinh doanh víi c¸c thÞ tr­êng míi phô thuéc vµo kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam. Tuy nhiªn c¸c doanh nghiÖp lu«n ®­îc sù b¶o trî nhÊt ®Þnh tõ phÝa Nhµ n­íc nh­ cung cÊp th«ng tin, hç trî vÒ ®µo t¹o nguån nh©n lùc, hç trî vÒ vèn vµ c¸c sù hç trî kh¸c. Sù hç trî nµy sÏ gi¶m dÇn trong tiÕn tr×nh héi nhËp theo c¸c cam kÕt khi chóng ta gia nhËp vµo c¸c tæ chøc kinh tÕ th­¬ng m¹i cña khu vùc vµ thÕ giíi còng nh­ theo c¸c cam kÕt cña c¸c HiÖp ®Þnh song ph­¬ng. V× vËy trong mét kho¶ng thêi gian nhÊt ®Þnh víi sù hç trî nhÊt ®Þnh, c¸c doanh nghiÖp cÇn tranh thñ tËn dông sù hç trî tõ phÝa Nhµ n­íc ®Ó n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña m×nh.

Tr­íc hÕt nãi vÒ nguån nh©n lùc, c¸c doanh nghiÖp ph¶i coi träng viÖc sö dông nguån nh©n lùc (nÕu kh«ng nãi lµ cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh). CÇn nghiªn cøu, hç trî båi d­ìng c¸c nh©n viªn ®Ó h×nh thµnh ®éi ngò doanh nh©n cã n¨ng lùc, øng xö linh ho¹t. H¬n n÷a cÇn cã nh÷ng khuyÕn khÝch ­u ®·i vËt chÊt tho¶ ®¸ng cho nh÷ng doanh nh©n giái. Víi nguån nh©n lùc ®­îc Nhµ n­íc cung cÊp, doanh nghiÖp cÇn hç trî ®µo t¹o vµ ph¶i sö dông hîp lý, bªn c¹nh ®ã ph¶i tù ®µo t¹o ®éi ngò lao ®éng lµnh nghÒ ®Ó ®¸p øng cho nhu cÇu cña s¶n xuÊt vµ kinh doanh cña doanh nghiÖp.

Cïng víi viÖc hç trî vÒ nguån nh©n lùc c¸c doanh nghiÖp cßn ®­îc Nhµ n­íc hç trî vÒ nguån vèn. Sù hç trî vÒ vèn th«ng qua c¸c biÖn ph¸p tµi chÝnh, tÝn dông, tiÒn tÖ th«ng qua c¸c chÝnh s¸ch ®iÒu tiÕt vÜ m«. §ã lµ c¸c chÝnh s¸ch nh­ ­u tiªn vÒ tÝn dông ®èi víi c¸c doanh nghiÖp kinh doanh xuÊt nhËp khÈu, lËp quü hç trî, quü khen th­ëng xuÊt khÈu. Th«ng qua ng©n hµng th­¬ng m¹i quèc doanh chuyªn doanh XNK tËp trung tÝn dông trung vµ dµi h¹n cho ®Çu t­ ph¸t triÓn c«ng nghÖ, nhËp khÈu m¸y mãc thiÕt bÞ hiÖn ®¹i, ph¸t triÓn vïng nguyªn liÖu phôc vô xuÊt khÈu.

Nhµ n­íc cßn dµnh nguån vèn thÝch ®¸ng ®Çu t­ vµo nh÷ng ngµnh xuÊt khÈu mòi nhän (qua kªnh cÊp vèn ®Çu t­ vµ tÝn dông ®Çu t­). Hoµn thiÖn c¬ chÕ chÝnh s¸ch nh»m t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi nhÊt cho c¸c doanh nghiÖp ®­îc vay ng¾n h¹n thùc hiÖn ho¹t ®éng xuÊt khÈu. Ph¸t triÓn c¸c c«ng ty cho thuª tµi chÝnh thµnh mét nguån tÝn dông quan träng cho xuÊt khÈu th«ng qua t¨ng sè l­îng c¸c c«ng ty nµy còng nh­ t¨ng tiÒm lùc tµi chÝnh vµ kh¶ n¨ng ho¹t ®éng thùc tÕ ®Ó hç trî ho¹t ®éng xuÊt khÈu. Níi láng c¸c qui ®Þnh vÒ b¶o l·nh tÝn dông, ®Æc biÖt lµ b¶o l·nh tÝn dông xuÊt khÈu trªn c¬ së x©y dùng quy ®Þnh c¬ chÕ b¶o l·nh tÝn dông râ rµng, cã th«ng tin ®Çy ®ñ vÒ uy tÝn tµi chÝnh cña b¹n hµng, ®èi t¸c trong vµ ngoµi n­íc. ­u ®·i nhÊt ®Þnh cho c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu thuª m¸y mãc, thiÕt bÞ phôc vô xuÊt khÈu tõ c¸c c«ng ty thuª mua tµi chÝnh (­u ®·i thÓ hiÖn trong hîp ®ång thuª mua) b»ng c¸c c¬ chÕ khuyÕn khÝch c«ng ty thuª mua tµi chÝnh tÝch cùc cho c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu thuª tµi s¶n (ch¼ng h¹n ­u ®·i vÒ quyÒn tiÕp xóc víi nguån vèn ngo¹i tÖ, c¸c ­u ®·i vÒ thñ tôc nhËp khÈu...).

§èi víi viÖc th©m nhËp vµ kinh doanh víi thÞ tr­êng míi nh­ thÞ tr­êng c¸c n­íc thuéc khu vùc T©y Nam ¸ - Trung CËn §«ng Nhµ n­íc sÏ cã chÝnh s¸ch hç trî thÝch hîp. Song vÊn ®Ò lµ ë chç c¸c doanh nghiÖp mét mÆt sö dung hîp lý c¸c kho¶n hç trî nµy, mÆt kh¸c tõng b­íc n©ng cao kh¶ n¨ng tù lùc cña m×nh cÇn tr¸nh viÖc û l¹i, tr«ng chê vµo hç trî trùc tiÕp cña Nhµ n­íc.

ViÖc sö dông hiÖu qu¶ c¸c h×nh thøc hç trî tµi chÝnh tõ phÝa Nhµ n­íc ®ßi hái c¸c doanh nghiÖp ph¶i sö dông mét c¸ch cã kÕ ho¹ch, ®óng môc ®Ých, h¹n chÕ tèi ®a viÖc lîi dông c¸c nguån hç trî nµy ®Ó tham nhòng ®èi víi c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc vµ ®Ó ®Çu t­ vµo c¸c c«ng viÖc sai môc ®Ých kinh tÕ x· héi ®èi víi doanh nghiÖp t­ nh©n.

4. Chñ ®éng x©y dùng chiÕn l­îc kinh doanh vµ chiÕn l­îc thÞ tr­êng

Trong thêi bao cÊp, mäi chiÕn l­îc, kÕ ho¹ch s¶n xuÊt vµ kinh doanh cña doanh nghiÖp hÇu nh­ hoµn toµn phô thuéc vµo Nhµ n­íc. V× lµ nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung bao cÊp nªn ngoµi mäi kho¶n bao cÊp kh¸c Nhµ n­íc cßn “bao cÊp" trong c¶ kh©u lËp chiÕn l­îc vµ kÕ ho¹ch kinh doanh. HiÖn nay c¸c doanh nghiÖp cßn dùa vµo mét phÇn sù hç trî cña Nhµ n­íc, thêi gian tíi trong bèi c¶nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ c¸c h×nh thøc b¶o hé, hç trî cña Nhµ n­íc sÏ bÞ c¾t gi¶m dÇn, c¸c doanh nghiÖp, sím hay muén, còng sÏ ph¶i ®èi mÆt víi m«i tr­êng c¹nh tranh gay g¾t h¬n trªn c¶ thÞ tr­êng trong vµ ngoµi n­íc. ChÝnh v× vËy, doanh nghiÖp cÇn x©y dùng mét chiÕn l­îc kinh doanh, chiÕn l­îc thÞ tr­êng trªn thÕ chñ ®éng trong tÇm nh×n dµi h¹n. H­íng c¹nh tranh chñ yÕu sÏ lµ th«ng qua viÖc hîp lý ho¸ quy tr×nh s¶n xuÊt, qu¶n lý ®Ó gi¶m chi phÝ s¶n xuÊt b×nh qu©n, t¨ng søc c¹nh tranh cña s¶n phÈm, chñ ®éng më réng thÞ tr­êng ®Ó t¨ng c­êng th©m nhËp vµ gia t¨ng thÞ phÇn.

Mét trong nh÷ng néi dung mµ c¸c doanh nghiÖp cÇn ph¶i tÝnh ®Õn trong c«ng viÖc kinh doanh cña m×nh lµ cÇn ph¶i tiÕp cËn c¸c ph­¬ng thøc kinh doanh míi. Trong bèi c¶nh nÒn kinh tÕ tri thøc ®ang h×nh thµnh vµ ngµy cµng ¶nh h­ëng s©u réng tíi th­¬ng m¹i quèc tÕ, c¸c doanh nghiÖp cÇn hÕt søc chó träng nh÷ng thay ®æi trong ph­¬ng thøc kinh doanh, ph­¬ng thøc tiÕp cËn thÞ tr­êng vµ kh¸ch hµng trªn thÕ giíi ®Ó cã thÓ vËn dông trong ®iÒu kiÖn cho phÐp. Nh÷ng lÜnh vùc míi mµ doanh nghiÖp cÇn ®Çu t­ t×m hiÓu lµ th­¬ng m¹i ®iÖn tö, c¸c nghiÖp vô tù b¶o hiÓm t¹i c¸c së giao dÞch kú h¹n (®èi víi th­¬ng m¹i n«ng s¶n), kinh doanh chøng kho¸n...

5. CÇn sö dông c¸c dÞch vô hç trî xuÊt khÈu

§Ó t¨ng c­êng XNK, ®èi phã víi sù gia t¨ng c¹nh tranh, c¸c doanh nghiÖp cã xu h­íng t¨ng c­êng sö dông c¸c dÞch vô hç trî xuÊt khÈu. C¸c dÞch vô nµy hîp thµnh mét chuçi m¾t xÝch quan träng n©ng cao gi¸ trÞ xuÊt khÈu hµng hãa gãp phÇn n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng XNK cña doanh nghiÖp.

§èi víi thÞ tr­êng míi, khã th©m nhËp nh­ T©y Nam ¸ - Trung CËn §«ng, viÖc sö dông hîp lý c¸c dÞch vô hç trî xuÊt khÈu sÔ gióp c¸c doanh nghiÖp n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña m×nh, ®ång thêi tr¸nh ®­îc rñi ro cã thÓ x¶y ra. C¸c dÞch vô cÇn mµ doanh nghiÖp cÇn t×m hiÓu vµ sö dông nh­ sau:

5.1. DÞch vô cung cÊp th«ng tin

DÞch vô nµy cung cÊp, t­ vÊn cho doanh nghiÖp vÒ thÞ tr­êng, gi¸ c¶, ®èi thñ c¹nh tranh, xu thÕ biÕn ®éng cña thÞ tr­êng vµ xóc tiÕn th­¬ng m¹i. Lo¹i dÞch vô nµy ®· ®­îc h×nh thµnh tõ mÊy n¨m trë l¹i ®©y, tuy nhiªn ch­a thùc sù ph¸t triÓn vµ chñ yÕu do c¸c c¬ quan nhµ n­íc (c¸c bé, ngµnh trung ­¬ng, c¸c ban, ngµnh ë ®Þa ph­¬ng), Côc xóc tiÕn th­¬ng m¹i - Bé Th­¬ng m¹i, ®¹i diÖn th­¬ng m¹i cña ViÖt Nam ë n­íc ngoµi hoÆc c¸c tæ chøc phi chÝnh phñ nh­ Phßng Th­¬ng m¹i vµ C«ng nghiÖp ViÖt Nam, c¸c hiÖp héi ngµnh nghÒ cung cÊp.

VÒ c¬ b¶n, th«ng tin vÒ thÞ tr­êng vµ ®èi t¸c c¹nh tranh vÉn do doanh nghiÖp tù chñ ®éng t×m kiÕm th«ng qua c¸c ph­¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng, s¸ch b¸o, t¹p chÝ. Ngay c¶ ®¹i diÖn th­¬ng m¹i cña ViÖt Nam ë n­íc ngoµi vµ c¸c chi nh¸nh, v¨n phßng ®¹i diÖn cña doanh nghiÖp ë n­íc ngoµi còng ch­a ph¸t huy ®­îc vai trß cña m×nh trong viÖc xóc tiÕn xuÊt khÈu. HiÖn nay, nguån th«ng tin tõ Phßng Th­¬ng m¹i vµ C«ng nghiÖp ViÖt Nam (VCCI) vÉn chiÕm vÞ trÝ quan träng ®èi víi nhiÒu doanh nghiÖp. Tuy nhiªn, ngoµi ra bé Th­¬ng m¹i còng cã c¸c ®¬n vÞ ho¹t ®«ng dÞch vô cung cÊp th«ng tin nh­ Côc xóc tiÕn th­¬ng m¹i, Trung t©m th«ng tin th­¬ng m¹i, c¸c Trung t©m xóc tiÕn th­¬ng m¹i t¹i mét sè tØnh vµ thµnh phè.

§Ó cã th«ng tin vÒ thÞ tr­êng XNK, c¸c doanh nghiÖp cÇn sö dông c¸c nguån th«ng tin kh¸c nhau. S¾p tíi cÇn ®a d¹ng ho¸ c¸c nguån th«ng tin th­¬ng m¹i dùa trªn Internet, m¹ng néi bé nh»m cung cÊp th«ng tin kÞp thêi, chÝnh x¸c, dÔ tiÕp cËn cho tÊt c¶ c¸c ®èi t­îng ®ang vµ sÏ ho¹t ®éng xuÊt khÈu.

DÞch vô nµy nh»m giíi thiÖu hµng hãa cña doanh nghiÖp vµ b¶n th©n doanh nghiÖp, gióp cho c¸c ®èi t¸c n­íc ngoµi n¾m b¾t ®­îc th«ng tin vÒ doanh nghiÖp vµ hµng hãa, dÞch vô cña doanh nghiÖp. Th«ng qua c¸c tæ chøc nµy, doanh nghiÖp ®· tiÕp nhËn ®­îc c¸c dÞch vô nh­: triÓn l·m s¶n phÈm hµng hãa cña m×nh, tham gia trao ®æi th«ng tin t¹i c¸c cuéc héi th¶o, tiÕp xóc ®Ó t×m c¬ héi xóc tiÕn th­¬ng m¹i, xóc tiÕn ®Çu t­, liªn doanh, liªn kÕt, thóc ®Èy hîp t¸c, më réng thÞ tr­êng xuÊt khÈu.

Tuy nhiªn, cho ®Õn nay doanh nghiÖp vÉn chñ yÕu tù tiÕn hµnh qu¶ng c¸o b»ng c¸ch in Ên ph¸t hµnh “tê r¬i"giíi thiÖu doanh nghiÖp vµ s¶n phÈm cña doanh nghiÖp hoÆc qu¶ng c¸o “truyÒn khÈu"th«ng qua ®éi ngò c¸n bé cña m×nh, th«ng qua cöa hµng giíi thiÖu, tr­ng bµy s¶n phÈm cña doanh nghiÖp. C¸c h×nh thøc sö dông th«ng tin ®¹i chóng, pan«, ¸p phÝch hay th«ng qua c¸c tæ chøc, c«ng ty kh¸c Ýt ®­îc sö dông. GÇn ®©y, mét sè doanh nghiÖp ®· chñ ®éng më website trªn m¹ng internet ®Ó qu¶ng c¸o, giíi thiÖu vÒ doanh nghiÖp vµ hµng ho¸ cña m×nh. Th­¬ng m¹i ®iÖn tö còng ®ang ®­îc mét sè doanh nghiÖp thö nghiÖm song cßn bÞ h¹n chÕ rÊt nhiÒu bëi sè thuª bao internet qu¸ Ýt (kho¶ng 7-8 v¹n) vµ ph­¬ng tiÖn thanh to¸n ch­a theo kÞp yªu cÇu cña
e-commerce.

HiÖn nay cßn mét bé phËn lín doanh nghiÖp, ®Æc biÖt c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá, vÉn ch­a sö dông dÞch vô qu¶ng c¸o, héi chî, triÓn l·m ®Ó xóc tiÕn ho¹t ®éng xuÊt khÈu v× ®èi víi hä c¸c dÞch vô nµy qu¸ tèn kÐm hoÆc còng cã doanh nghiÖp kh«ng t×m ®­îc tæ chøc cung cÊp dÞch vô thÝch hîp. Ho¹t ®éng qu¶ng c¸o, ®Æc biÖt lµ ra thÞ tr­êng quèc tÕ cÇn ®­îc ho¹ch ®Þnh trong chiÕn l­îc marketing chñ ®éng vµ hiÖu qu¶ h¬n ®èi víi tÊt c¶ c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam víi sù hç trî thiÕt thùc tõ phÝa c¸c c¬ quan nhµ n­íc vµ tæ chøc quèc tÕ.

C¸c doanh nghiÖp ho¹t ®éng XNK sö dông c¸c dÞch vô tµi chÝnh, b¶o hiÓm ®Ó thùc hiÖn c¸c giao dÞch tµi chÝnh, thanh to¸n trong n­íc vµ quèc tÕ, trî gióp tµi chÝnh cho s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu, b¶o hiÓm cho s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu. HiÖn nay, ë ViÖt Nam cã h¬n 4.200 tæ chøc dÞch vô tµi chÝnh, tÝn dông, trong ®ã cã 10 c«ng ty b¶o hiÓm, 4 c«ng ty thuª mua tµi chÝnh ®¶m nhiÖm c¸c dÞch vô nµy.

B¶o hiÓm hµng hãa XNK chñ yÕu víi 2 h×nh thøc lµ mua b¶o hiÓm ngay sau khi më th­ tÝn dông (L/C) vµ ký hîp ®ång “b¶o hiÓm bao" cho c¶ n¨m hoÆc l« hµng lín ®­îc vËn chuyÓn thµnh nhiÒu chuyÕn. C¸c doanh nghiÖp cã thÓ lùa chän c¸c ®iÒu kiÖn mua b¶o hiÓm lµ: b¶o hiÓm mäi rñi ro; b¶o hiÓm rñi ro chÝnh; b¶o hiÓm rñi ro chÝnh cã giíi h¹n. V× c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam th­êng mua CIF b¸n FOB, nªn nãi chung, míi thùc hiÖn b¶o hiÓm ®­îc kho¶ng 30% kim ng¹ch hµng nhËp vµ 5% kim ng¹ch hµng xuÊt. §Ó cho c¸c nghiÖp vô b¶o hiÓm xuÊt khÈu ®­îc thùc hiÖn tèt cÇn t¨ng c­êng kiÓm so¸t vµ qu¶n lý danh s¸ch c¸c c«ng ty nhËp khÈu vµ t×nh h×nh tµi chÝnh cña hä mét c¸ch hiÖu qu¶. §èi víi thÞ tr­êng cã møc ®é rñi ro cao nh­ thÞ tr­êng c¸c n­íc thuéc khu vùc T©y Nam ¸ - Trung CËn §«ng, c¸c doanh nghiÖp cña ta nªn sö dông dÞch vô nµy ®Ó san sÎ rñi ro cã thÓ x¶y ra.

5.4. DÞch vô kiÓm nghiÖm, gi¸m ®Þnh hµng hãa XNK

DÞch vô kiÓm nghiÖm hµng hãa lµ c«ng viÖc mang tÝnh chÊt kiÓm tra cña tæ chøc kiÓm ®Þnh hµng hãa nh»m cÊp giÊy chøng nhËn hµng hãa vµ xuÊt xø hµng hãa. Gi¸m ®Þnh nh»m cung cÊp b¸o c¸o, biªn b¶n gi¸m ®Þnh theo yªu cÇu cña c¸c bªn mua, bªn b¸n vÒ phÈm chÊt, sè l­îng, khèi l­îng, chÊt l­îng, bao b×, tæn thÊt hµng hãa. Gi¸m ®Þnh XNK bao gåm gi¸m ®Þnh hµng hãa vµ gi¸m ®Þnh phi hµng hãa. Cïng víi c¸c tæ chøc gi¸m ®Þnh cña ViÖt Nam (chiÕm kho¶ng 70% doanh thu tõ phÝ gi¸m ®Þnh) cßn cã c¸c tæ chøc gi¸m ®Þnh n­íc ngoµi.

So víi tr×nh ®é chung cña thÕ giíi, tr×nh ®é gi¸m ®Þnh cña ViÖt Nam cßn thÊp, béc lé nhiÒu yÕu ®iÓm trong kh©u kiÓm tra hay gi¸m ®Þnh ngay trong kh©u s¶n xuÊt, ch­a kÓ trang thiÕt bÞ phôc vô cho c«ng t¸c nµy cßn rÊt thñ c«ng. Nh÷ng yÕu kÐm nµy dÉn tíi mét sè tr­êng hîp hµng hãa xuÊt khÈu cña ViÖt Nam bÞ n­íc ngoµi khiÕu kiÖn.

T¹i ViÖt Nam, viÖc kiÓm nghiÖm ®Ó chøng nhËn hµng hãa vµ xuÊt xø hµng hãa do c¸c tæ chøc nhµ n­íc vµ Phßng Th­¬ng m¹i vµ C«ng nghiÖp thùc hiÖn. Cßn ®èi víi gi¸m ®Þnh hµng hãa, c¶ n­íc cã 7 tæ chøc, trong ®ã 3 tæ chøc lµ c¬ quan nhµ n­íc thùc hiÖn lo¹i dÞch vô nµy. V× vËy doanh nghiÖp cÇn sö dông linh ho¹t vµ hîp lý c¸c tæ chøc gi¸m ®Þnh.

ViÖc vËn chuyÓn hµng hãa XNK cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam chñ yÕu do c¸c c«ng ty n­íc ngoµi ®¶m nhiÖm. C¸c lùc l­îng trong n­íc míi ®¶m nhËn ®­îc kho¶ng 20% khèi l­îng hµng hãa XNK. Nguyªn nh©n lµ ®éi tµu thuyÒn cña ViÖt Nam cßn rÊt yÕu, ch­a ph¸t triÓn, gi¸ c¶ ®¾t h¬n møc trung b×nh quèc tÕ, søc c¹nh tranh thÊp vµ ®a sè doanh nghiÖp trong n­íc chñ yÕu mua CIF b¸n FOB.

HiÖn nay cã kho¶ng 20 tæ chøc trong n­íc kinh doanh giao nhËn kho vËn, bao gåm giao nhËn vËn chuyÓn hµng hãa XNK th«ng th­êng vµ hµng triÓn l·m, hµng c«ng tr×nh, hµng ph¸t chuyÓn nhanh; giao nhËn vËn chuyÓn tõ cöa tíi cöa th«ng qua ®¹i lý giao nhËn; ®ãng gãi, bèc xÕp, b¶o qu¶n vµ l­u gi÷ hµng hãa trong kho cña tæ chøc giao nhËn; thay mÆt chñ hµng lµm thñ tôc khai b¸o h¶i quan, mua b¶o hiÓm vµ c¸c thñ tôc kh¸c liªn quan ®Õn giao nhËn hµng hãa.

5.6. DÞch vô t­ vÊn ph¸p luËt

DÞch vô nµy bao gåm dÞch vô ®Æt yªu cÇu, ®µm ph¸n kinh doanh, cung cÊp th«ng tin ph¸p luËt vÒ thuÕ, ng©n hµng, tµi chÝnh, b¶o hiÓm, h¶i quan, h­íng dÉn thñ tôc lËp c¸c hîp ®ång kinh tÕ, hîp ®ång mua b¸n ngo¹i th­¬ng; t­ vÊn lùa chän c«ng nghÖ, chuyÓn giao c«ng nghÖ, hç trî doanh nghiÖp khi cã tranh chÊp, b¶o vÖ quyÒn lîi cña doanh nghiÖp tr­íc tßa ¸n vµ träng tµi kinh tÕ.

HiÖn nay c¶ n­íc cã 25 c«ng ty luËt trong n­íc, h¬n 200 v¨n phßng vµ trung t©m t­ vÊn, 25 c«ng ty luËt n­íc ngoµi vµ 42 chi nh¸nh c«ng ty luËt n­íc ngoµi ®ang ho¹t ®éng t¹i ViÖt Nam.

MÆc dï ®· cã b­íc ph¸t triÓn nhÊt ®Þnh vÒ sè l­îng, nh­ng cã thÓ nãi, chÊt l­îng t­ vÊn cña c¸c tæ chøc t­ vÊn trong n­íc cßn rÊt h¹n chÕ, kinh nghiÖm t­ vÊn Ýt. Nh÷ng h¹n chÕ nµy còng lµ nguyªn nh©n t¹i sao cßn Ýt doanh nghiÖp XNK t×m ®Õn c¸c chuyªn gia t­ vÊn.

Do khã kh¨n vÒ tµi chÝnh, nªn chi phÝ b×nh qu©n cho dÞch vô hç trî xuÊt khÈu trong gi¸ thµnh cña c¸c doanh nghiÖp c«ng nghiÖp nãi chung cßn thÊp, trong ®ã phÇn lín dµnh cho c¸c dÞch vô buéc ph¶i sö dông nh­ vËn t¶i, ng©n hµng, kÕ to¸n. Nh÷ng dÞch vô míi nh­ nghiªn cøu ph¸t triÓn (R&D), tiÕp nhËn c«ng nghÖ míi, qu¶ng c¸o, tiÕp thÞ, th«ng tin thÞ tr­êng, b¶o hiÓm cßn chiÕm tû träng hÕt søc khiªm tèn.

ViÖc hiÓu vµ sö dông dÞch vô trong ho¹t ®éng XNK cña doanh nghiÖp lµ rÊt cÇn thiÕt, v× vËy ®Ó n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña m×nh, ®ång thêi gi¶m thiÓu mäi rñi ro nhÊt lµ ®èi víi c¸c thÞ tr­êng míi, c¸c doanh nghiÖp cÇn sö dông c¸c dÞch vô hç trî xuÊt khÈu mét c¸ch hîp lý.

6. N©ng cao vai trß cña c¸c HiÖp héi ngµnh hµng

C¸c HiÖp héi ngµnh hµng lµ c¸c tæ chøc phi chÝnh phñ, tËp hîp vµ ®¹i diÖn cho c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt, chÕ biÕn, kinh doanh trong tõng ngµnh hµng, ®­îc thµnh lËp trªn c¬ së tù nguyÖn nh»m phèi hîp cã hiÖu qu¶ c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh doanh trªn thÞ tr­êng trong vµ ngoµi n­íc. Thùc tiÔn cho thÊy trong xu thÕ héi nhËp hiÖn nay, khi Nhµ n­íc hÇu nh­ kh«ng can thiÖp vµo ho¹t ®éng kinh doanh th× vai trß cña HiÖp héi lµ rÊt quan träng vµ cÇn thiÕt trong viÖc ®Þnh h­íng cho c¸c doanh nghiÖp.

Thêi gian qua, c¸c HiÖp héi ngµnh hµng ®· ph¸t triÓn kh¸ nhanh vÒ sè l­îng, ho¹t ®éng ®ang dÇn ®i vµo chiÒu s©u. Tõ chç chØ cã 10 HiÖp héi ngµnh hµng tr­íc n¨m 1998, tíi nay c¶ n­íc ®· cã h¬n 30 HiÖp héi ngµnh hµng trong c¸c lÜnh vùc n«ng nghiÖp, c«ng nghiÖp, dÞch vô. Mét sè HiÖp héi ®· thùc hiÖn kh¸ tèt c¸c chøc n¨ng c¬ b¶n cña m×nh trong viÖc tËp hîp vµ ®¹i diÖn cho c¸c héi viªn trong c¸c quan hÖ ®èi néi vµ ®èi ngo¹i, lµ cÇu nèi gi÷a c¸c doanh nghiÖp vµ Nhµ n­íc. Tuy nhiªn, còng cã kh«ng Ýt HiÖp héi chØ tån t¹i vÒ h×nh thøc. C¸ biÖt cã n¬i cßn nÆng t­ duy “quèc doanh ho¸" vµ "Nhµ n­íc ho¸" HiÖp héi khiÕn hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cßn h¹n chÕ.

§èi víi thÞ tr­êng thuéc khu vùc Trung CËn §«ng lµ thÞ tr­êng hiÖn t¹i ®ang cã nhu nhËp khÈu c¸c s¶n phÈm n«ng s¶n, may mÆc vµ c¸c hµng thñ c«ng mü nghÖ, ®©y lµ c¸c mÆt hµng mµ n­íc ta cã thÕ m¹nh v× vËy rÊt cã kh¶ n¨ng ®Ó xuÊt khÈu c¸c mÆt hµng nµy. Muèn biÕn kh¶ n¨ng nµy thµnh hiÖn thùc vai trß rÊt lín l¹i thuéc vÒ c¸c hiÖp héi ngµnh hµng, v× r»ng tæ chøc nµy cã phèi hîp hµnh ®éng cña c¸c doanh nghiÖp kinh doanh xuÊt nhËp khÈu c¸c mÆt hµng t­¬ng ®èi gièng nhau ®Ó b¶o vÖ lîi Ých chÝnh ®¸ng cña m×nh, tr¸nh tr­êng hîp c¸c doanh nghiÖp cña ta tranh b¸n cïng mét mÆt hµng ®­îc s¶n xuÊt ë ViÖt Nam trªn thÞ tr­êng n­íc ngoµi.

Trong thêi gian tíi, cÇn tiÕp tôc n©ng cao h¬n n÷a vai trß cña c¸c HiÖp héi trong lÜnh vùc hîp t¸c quèc tÕ, thèng nhÊt hµnh ®éng trong c¸c doanh nghiÖp héi viªn nh»m tæ chøc s¶n xuÊt, chÕ biÕn, tiªu thô s¶n phÈm mét c¸ch cã hiÖu qu¶ nhÊt, b¶o ®¶m lîi Ých cña toµn ngµnh. §Ó lµm ®­îc ®iÒu ®ã, bªn c¹nh nç lùc tù th©n cña HiÖp héi, tr­íc hÕt Nhµ n­íc cÇn sím ban hµnh hÖ thèng v¨n b¶n ph¸p lý ®iÒu chØnh ho¹t ®éng vµ quy ®Þnh chøc râ chøc n¨ng, quyÒn h¹n cña c¸c HiÖp héi, kh¾c phôc ®ång thêi c¶ hai biÓu hiÖn “quèc doanh hãa" vµ “nhµ n­íc hãa"HiÖp héi.

7. CÇn cã sù phèi hîp chÆt chÏ gi÷a Nhµ n­íc, HiÖp héi, doanh nghiÖp trong viÖc tiÕp cËn vµ më réng thÞ tr­êng

Bªn c¹nh viÖc ph©n ®Þnh râ tr¸ch nhiÖm cña Nhµ n­íc, HiÖp héi vµ doanh nghiÖp, cÇn chó träng x©y dùng c¬ chÕ phèi hîp gi÷a c¸c nhãm chñ thÓ trªn ®Ó ®¶m b¶o hiÖu qu¶ cña c«ng t¸c tiÕp cËn vµ më réng thÞ tr­êng. Nh­ ®· ph©n tÝch, vai trß chñ yÕu cña Nhµ n­íc sÏ lµ t¹o hµnh lang ph¸p lý vµ m«i tr­êng kinh doanh thuËn lîi ®Ó c¸c doanh nghiÖp chñ ®éng tiÕp cËn vµ th©m nhËp thÞ tr­êng.

Vai trß nµy ®­îc thÓ hiÖn víi c¸c møc ®é kh¸c nhau ®èi víi tõng thÞ tr­êng cô thÓ vµ tõng giai ®o¹n cô thÓ. §èi víi viÖc th©m nhËp thÞ tr­êng míi do vai trß trß chñ yÕu cña Nhµ n­íc lµ t¹o hµnh lang ph¸p lý vµ m«i tr­êng kinh doanh nªn viÖc khai th«ng thÞ tr­êng trong thêi gian ®Çu thuéc vÒ Nhµ n­íc. HiÖn nay c¸c doanh nghiÖp cña ta do h¹n chÕ c¶ vÒ kinh phÝ lÉn n¨ng lùc nªn ch­a thÓ ®¶m ®­¬ng ®­îc c«ng viÖc nµy, tuy nhiªn khi thÞ tr­êng ®­îc khai th«ng th× nhµ n­íc l¹i “bµn giao nã"cho doanh nghiÖp vµ HiÖp héi ngµnh nghÒ. V× vËy ®Ó sau khi “bµn giao"c¸c doanh nghiÖp ph¸t huy ®­îc ngay th× trong qu¸ tr×nh khai th«ng, Nhµ n­íc cÇn t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó doanh nghiÖp th©m nhËp thÞ tr­êng. H¬n n÷a, viÖc khai th«ng thÞ tr­êng lµ mét qu¸ tr×nh, do vËy khai th«ng ®Õn ®©u th× tiÕp cËn ®Õn ®ã, theo ph­¬ng thøc võa khai th«ng võa tiÕp cËn ®ång thêi.

Lµ cÇu nèi gi÷a Nhµ n­íc vµ doanh nghiÖp chøc n¨ng cña HiÖp héi trong viÖc lµm lµ hÕt søc quan träng. Th«ng qua HiÖp héi, c¸c kiÕn nghÞ, khã kh¨n cña doanh nghiÖp sÏ ®­îc ph¶n ¶nh chÝnh x¸c vµ nhanh chãng tíi c¸c c¬ quan qu¶n lý Nhµ n­íc, ®ång thêi HiÖp héi còng cã thÓ ®Ò xuÊt, tham m­u cho Nhµ n­íc trong viÖc ban hµnh c¸c chÝnh s¸ch, quy ®Þnh phï hîp víi yªu cÇu ph¸t triÓn cña ngµnh.