Lêi nãi ®Çu 6 Ch­¬ng I 9 Tæng quan vÒ thÞ tr­êng Ty Nam ¸ Trung cËn ® ng 9



tải về 1.01 Mb.
trang1/7
Chuyển đổi dữ liệu01.01.2018
Kích1.01 Mb.
#35239
  1   2   3   4   5   6   7
Mét sè gi¶i ph¸p nh»m ph¸t triÓn quan hÖ th­¬ng m¹i n­íc ta víi mét sè thÞ tr­êng chñ yÕu T©y Nam ¸ - Trung CËn §«ng

ViÖn Nghiªn cøu Th­¬ng m¹i

2000

môc lôc


Lêi nãi ®Çu 6

Ch­¬ng I 9

Tæng quan vÒ thÞ tr­êng T©y Nam ¸ - Trung cËn ®«ng 9

i. ®iÒu kiÖn tù nhiªn vµ x· héi 9

1. VÞ trÝ ®Þa lý 9

2. LÞch sö, t«n gi¸o vµ v¨n ho¸ 12

ii. T×nh h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ cña c¸c n­íc thuéc khu vùc t©y Nam ¸ - trung cËn ®«ng 28

1. Nh÷ng nÐt kh¸i qu¸t 28

2. T×nh h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ cña mét sè n­íc thuéc khu vùc T©y Nam ¸ - Trung CËn §«ng 30

Ch­¬ng II 52

quan hÖ kinh tÕ - th­¬ng m¹i gi÷a ViÖt Nam víi c¸c n­íc thuéc khu vùc t©y Nam ¸ - Trung CËn ®«ng 52

I. mét sè ®Æc ®iÓm næi bËt cña thÞ tr­êng khu vùc T©y Nam ¸ -Trung CËn §«ng 52

1. VÒ quy m«, c¬ cÊu hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu cña thÞ tr­êng 52

2. VÒ møc ®é më cöa cña thÞ tr­êng 53

3. VÒ b¹n hµng vµ mét sè ®Æc ®iÓm kh¸c 55

4. Sù quan t©m ph¸t triÓn quan hÖ th­¬ng m¹i cña ViÖt Nam víi thÞ tr­êng khu vùc T©y Nam ¸- Trung CËn §«ng trong thêi gian qua 57

Ii. Quan hÖ kinh tÕ th­¬ng m¹i cña mét sè n­íc chñ yÕu thuéc thÞ tr­êng t©y Nam ¸ - Trung CËn ®«ng víi thÕ giíi vµ viÖt nam. 61

1. Ên §é 61

2. Pakistan 65

3. Thæ NhÜ Kú 68

4. I-ran 71

5. I-r¾c 73

6. A-rËp Xª-ót 76

7. C¸c tiÓu v­¬ng quèc A-rËp thèng nhÊt 78

8. C«-oÐt 79

9. Gioãc-®a-ni 81

10. I-xra-en 83

iii. §¸nh gi¸ kh¶ n¨ng ph¸t triÓn quan hÖ kinh tÕ-th­¬ng m¹i gi÷a ViÖt Nam víi khu vùc t©y nam ¸ - trung cËn ®«ng 85

1. Nh÷ng thuËn lîi 86

2. Nh÷ng khã kh¨n 87

IV. thùc tr¹ng vÒ kim ng¹ch vµ c¬ cÊu XuÊt nhËp khÈu cña viÖt nam trong thêi gian qua vµ dù b¸o s¬ bé cho thêi kú 2001-2010 víi khu vùc t©y Nam ¸ - Trung CËn §«ng 91

1. Thùc tr¹ng vÒ kim ng¹ch XNK gi÷a ViÖt Nam víi khu vùc T©y Nam ¸ - Trung CËn §«ng 91

2. Mét sè dù b¸o vÒ XK gi÷a ViÖt Nam vµ khu vùc T©y Nam ¸ - Trung CËn §«ng giai ®o¹n 2001- 2005 vµ 2010 94

Ch­¬ng III 101

nh÷ng gi¶i ph¸p nh»m ph¸t triÓn quan hÖ Kinh tÕ - th­¬ng m¹i gi÷a ViÖt Nam víi khu vùc t©y Nam ¸ - Trung cËn ®«ng 101

I. N©ng cao vai trß quèc gia nh»m ph¸t triÓn quan hÖ kinh tÕ - th­¬ng m¹i gi÷a ViÖt Nam víi c¸c n­íc khu vùc T©y Nam ¸ - Trung cËn ®«ng 101

1. T¨ng c­êng quan hÖ ngo¹i giao víi c¸c n­íc thuéc khu vùc T©y Nam ¸ - Trung CËn §«ng 101

2. T¨ng c­êng hiÖu qu¶ cña quèc gia trong viÖc ph¸t triÓn thÞ tr­êng khu vùc T©y Nam ¸ - Trung CËn §«ng 103

3. Sö dông hîp lý c¸c quü khuyÕn khÝch xuÊt khÈu theo h­íng ­u tiªn ph¸t triÓn c¸c thÞ tr­êng míi vµ mÆt hµng míi 106

4. CÇn cã chiÕn l­îc vµ ph­¬ng thøc thÝch hîp ®Ó tiÕp cËn thÞ tr­êng 111

5. N©ng cao quyÒn kinh doanh vµ vai trß cho c¸c doanh nghiÖp trong ho¹t ®éng më réng thÞ tr­êng xuÊt nhËp khÈu míi T©y Nam ¸ - Trung CËn §«ng 113

6. C¸c gi¶i ph¸p kh¸c 115

II. ®Èy m¹nh ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp, hiÖp héi ngµnh nghÒ nh»m ph¸t triÓn quan hÖ kinh tÕ - th­¬ng m¹i gi÷a viÖt nam víi c¸c n­íc thuéc khu vùc t©y nam ¸ - trung cËn ®«ng 118

1. TiÕp cËn, ph©n tÝch th«ng tin ®Ó th©m nhËp thÞ tr­êng c¸c n­íc thuéc khu vùc T©y Nam ¸ - Trung CËn §«ng 118

2. T¨ng c­êng tiÕp xóc víi thÞ tr­êng xuÊt nhËp khÈu míi 120

3. N©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cÊp doanh nghiÖp 121

4. Chñ ®éng x©y dùng chiÕn l­îc kinh doanh vµ chiÕn l­îc thÞ tr­êng 124

5. CÇn sö dông c¸c dÞch vô hç trî xuÊt khÈu 125

6. N©ng cao vai trß cña c¸c HiÖp héi ngµnh hµng 129

7. CÇn cã sù phèi hîp chÆt chÏ gi÷a Nhµ n­íc, HiÖp héi, doanh nghiÖp trong viÖc tiÕp cËn vµ më réng thÞ tr­êng 130

III. gi¶i ph¸p ®èi víi mét sè n­íc cô thÓ thuéc khu vùc thÞ tr­êng T©y Nam ¸- Trung CËn §«ng 134

1. §èi víi Ên §é 134

2. §èi víi Pakistan 135

3. §èi víi Thæ NhÜ Kú 136

4. §èi víi I-ran 137

5. §èi víi I-r¾c 138

6. §èi víi A-rËp Xª-ót 139

7. §èi víi C¸c tiÓu v­¬ng quèc A-rËp thèng nhÊt 139

8. §èi víi C«-oÐt 140

9. §èi víi Gioãc-®a-ni 141

10. §èi víi I-xra-en 141

KÕt luËn 143

Phô lôc 1: Kim ng¹ch nhËp khÈu cña viÖt nam tõ c¸c n­íc khu vùc T©y Nam ¸ - Trung CËn §«ng 1996 - 2000 145

Phô lôc 2: Kim ng¹ch xuÊt khÈu tõ ViÖt Nam sang c¸c n­íc T©y nam ¸- trung cËn ®«ng 1996-2000 146

Phô lôc 3: MÆt hµng XuÊt khÈu chñ yÕu cña ViÖt Nam sang c¸c n­íc khu vùc T©y Nam ¸-Trung CËn §«ng 1995-1999 147

Tµi liÖu tham kh¶o 149

Lêi nãi ®Çu

Ph¸t triÓn thÞ tr­êng xuÊt khÈu lµ mét trong nh÷ng néi dung quan träng cña chiÕn l­îc xuÊt khÈu, mét yÕu tè gãp phÇn n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ, cña ngµnh/doanh nghiÖp, cña c¸c s¶n phÈm hµng ho¸ vµ dÞch vô trong tiÕn tr×nh héi nhËp. §ång thêi ph¸t triÓn thÞ tr­êng xuÊt khÈu cßn lµ mét vÊn ®Ò quan träng trong ®­êng lèi ph¸t triÓn kinh tÕ theo ®Þnh h­íng xuÊt khÈu ®èi víi ViÖt Nam hiÖn nay.

§Ó ph¸t triÓn thÞ tr­êng xuÊt khÈu mét mÆt cÇn ph¶i tõng b­íc n©ng cao kh¶ n¨ng chiÕm lÜnh ®èi víi c¸c thÞ tr­êng truyÒn thèng, thÞ tr­êng ®· cã, mÆt kh¸c cÇn ph¶i t×m c¸ch th©m nhËp vµo c¸c khu vùc thÞ tr­êng míi, thÞ tr­êng tiÒm n¨ng.

T©y Nam ¸ - Trung CËn §«ng lµ mét khu vùc thÞ tr­êng míi vµ ®Çy tiÒm n¨ng ®èi víi ViÖt Nam. Trong thêi gian qua quan hÖ th­¬ng m¹i gi÷a ViÖt Nam víi c¸c n­íc thuéc khu vùc thÞ tr­êng nµy cßn h¹n chÕ, kim ng¹ch bu«n b¸n cßn ë møc nhá bÐ, ch­a t­¬ng xøng víi tiÒm n¨ng vèn cã cña c¸c bªn. Theo con sè thèng kª th× thÞ tr­êng ch©u ¸ chiÕm 57,7%, ch©u ©u 28%, ch©u ®¹i D­¬ng 5,3%, B¾c Mü 4,4%, thÞ tr­êng SNG vµ §«ng ¢u 2%; cßn thÞ tr­êng T©y Nam ¸ - Trung CËn §«ng vµ ch©u Phi chØ chiÕm kho¶ng h¬n 3% trong tæng kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu cña ViÖt Nam.

Mét sè mÆt hµng n«ng s¶n cña ta nh­ g¹o, h¹t tiªu, chÌ, cµ phª vµ mét sè c¸c mÆt hµng tiªu dïng kh¸c nh­ da giµy, hµng may mÆc, hµng ®iÖn tö... ®· cã mÆt t¹i mét sè n­íc cña thÞ tr­êng nµy. Nh×n chung, c¸c mÆt hµng trªn cña ta ®Òu ®¸p øng ®­îc c¸c yªu cÇu vÒ chÊt l­îng vµ thÞ hiÕu tiªu dïng cña b¹n, song sè l­îng kh«ng ®¸ng kÓ l¹i ch­a ®¸p øng ®­îc mét c¸ch æn ®Þnh th­êng xuyªn nªn ch­a t¹o ra ®­îc chç ®øng trªn thÞ tr­êng. H¬n n÷a, hµng ho¸ xuÊt khÈu cña ta vµo khu vùc thÞ tr­êng nµy l¹i chñ yÕu th«ng qua trung gian lµ mét n­íc thø ba, nªn ®· ¶nh h­ëng rÊt lín ®Õn hiÖu qu¶ kinh tÕ cña ho¹t ®éng xuÊt khÈu, còng nh­ kh¶ n¨ng th©m nhËp thÞ tr­êng cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam.

§Ó t¨ng c­êng quan hÖ kinh tÕ - th­¬ng m¹i gi÷a ViÖt Nam víi c¸c n­íc thuéc thÞ tr­êng T©y Nam ¸- Trung CËn §«ng, t¹o ra mét chç ®øng æn ®Þnh, n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña ta cÇn ph¶i tiÕn hµnh t×m hiÓu, nghiªn cøu thÞ tr­êng, ph©n tÝch nh÷ng ®Æc ®iÓm, chØ ra nguyªn nh©n lµm c¶n trë sù ph¸t triÓn th­¬ng m¹i gi÷a ta víi thÞ tr­êng nµy. Trªn c¬ së ®ã ®Ò ra c¸c gi¶i ph¸p thiÕt thùc nh»m ph¸t huy nh÷ng ­u thÕ s½n cã, th©m nhËp hiÖu qu¶ vµo thÞ tr­êng T©y Nam ¸- Trung CËn §«ng lµ mét viÖc lµm cÇn thiÕt.

V× vËy, viÖc Bé Th­¬ng m¹i cho phÐp triÓn khai thùc hiÖn ®Ò tµi nghiªn cøu "Mét sè gi¶i ph¸p nh»m ph¸t triÓn quan hÖ th­¬ng m¹i n­íc ta víi mét sè thÞ tr­êng chñ yÕu T©y Nam ¸ - Trung CËn §«ng" lµ cã ý nghÜa rÊt lín vÒ c¶ ph­¬ng diÖn lý thuyÕt lÉn thùc tiÔn.

Môc tiªu nghiªn cøu cña ®Ò tµi lµ trªn c¬ së nªu lªn nh÷ng nÐt tæng quan vÒ ®iÒu kiÖn tù nhiªn, x· héi, t×nh h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ, ngo¹i th­¬ng v.v..., ®¸nh gi¸ tæng quan vÒ thùc tr¹ng thÞ tr­êng ®Æc biÖt lµ thùc tr¹ng quan hÖ kinh tÕ-th­¬ng m¹i cña c¸c n­íc khu vùc T©y Nam ¸ - Trung CËn §«ng víi ViÖt Nam trong thêi gian gÇn ®©y, ®ång thêi ®Ò xuÊt mét sè kiÕn nghÞ vµ gi¶i ph¸p nh»m thóc ®Èy quan hÖ kinh tÕ -th­¬ng m¹i gi÷a ViÖt Nam vµ c¸c n­íc thuéc thÞ tr­êng T©y Nam ¸- Trung CËn §«ng.

§èi t­îng nghiªn cøu cña ®Ò tµi lµ thùc tr¹ng vÒ quan hÖ kinh tÕ - th­¬ng m¹i, h¬n n÷a chñ yÕu l¹i lµ th­¬ng m¹i hµng ho¸, bao gåm chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i, t×nh h×nh xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸, c¬ cÊu mÆt hµng xuÊt nhËp khÈu, c¸c b¹n hµng chñ yÕu cña mét sè n­íc thuéc thÞ tr­êng T©y Nam ¸ - Trung CËn §«ng. H¬n n÷a, trong quan hÖ kinh tÕ-th­¬ng m¹i gi÷a khu vùc thÞ tr­êng nµy víi ViÖt Nam th× ®Ò tµi còng chØ tËp trung nghiªn cøu quan hÖ th­¬ng m¹i hµng ho¸, cßn th­¬ng m¹i dÞch vô, ®Çu t­, së h÷u trÝ tuÖ... chØ ®­îc ®Ò cËp ë c¸c chõng mùc nhÊt ®Þnh.

Ph¹m vi nghiªn cøu cña ®Ò tµi lµ c¸c n­íc thuéc thÞ tr­êng Nam ¸ - Trung CËn §«ng, tuy nhiªn ®Ò tµi chØ tËp trung vµo mét sè n­íc chñ yÕu nh­ Ên §é, Pakistan,


I-ran, I-r¾c, Thæ NhÜ Kú... ®ã lµ c¸c n­íc thuéc khu vùc Nam ¸ vµ khu vùc Trung CËn §«ng. C¸c n­íc thuéc khu vùc Trung ¸ vµ ch©u phi tuy còng cã nhiÒu ®Æc ®iÓm t­¬ng ®ång víi c¸c n­íc thuéc khèi thÞ tr­êng nµy, ®Òu lµ c¸c thÞ tr­êng míi ®èi víi ViÖt Nam nh­ng ®Ò tµi ch­a cã ®iÒu kiÖn ®Ò cËp ®Õn.

XuÊt ph¸t tõ môc ®Ých vµ yªu cÇu trªn ®©y, ®Ò tµi bao gåm nh÷ng néi dung chñ yÕu nh­ sau:



Ch­¬ng I: Tæng quan vÒ thÞ tr­êng khu vùc T©y Nam ¸- Trung CËn §«ng.

Ch­¬ng II: Quan hÖ kinh tÕ - th­¬ng m¹i gi÷a ViÖt Nam víi c¸c n­íc thuéc khu vùc T©y Nam ¸- Trung CËn §«ng.

Ch­¬ng III: Nh÷ng gi¶i ph¸p vµ kiÕn nghÞ nh»m ph¸t triÓn quan hÖ kinh tÕ-th­¬ng m¹i gi÷a ViÖt Nam víi khu vùc T©y Nam ¸ - Trung CËn §«ng.

§Ò tµi ®­îc hoµn thµnh víi sù gióp ®ì nhiÖt t×nh cña Vô Ch©u Phi-T©y Nam ¸ (Bé Th­¬ng m¹i), ViÖn Nghiªn cøu Th­¬ng m¹i vµ cña nhiÒu tæ chøc, c¸ nh©n kh¸c trong vµ ngoµi Bé Th­¬ng m¹i. Ban chñ nhiÖm ®Ò tµi m¹i xin ch©n thµnh c¶m ¬n v× nh÷ng sù gióp ®ì quý b¸u trªn ®©y ®· dµnh cho chóng t«i trong qu¸ tr×nh triÓn khai thùc hiÖn ®Ò tµi.

Ch­¬ng I

Tæng quan vÒ thÞ tr­êng T©y Nam ¸ - Trung cËn ®«ng

i. ®iÒu kiÖn tù nhiªn vµ x· héi

1. VÞ trÝ ®Þa lý

Nh×n trªn b¶n ®å thÕ giíi, vÒ phÝa T©y c¸c n­íc ASEAN vµ phÝa Nam khèi lôc ®Þa ¸ - ©u réng lín, cã mét phÇn ®Êt b¾t ®Çu tõ B¨ng-la-®Ðt ®Õn Ên §é, Pakistan,
I-ran, c¸c n­íc trªn b¸n ®¶o A-rËp, cho ®Õn Thæ NhÜ Kú tiÕp gi¸p víi ch©u ¢u, ®ã lµ c¸c n­íc thuéc khu vùc thÞ tr­êng T©y Nam ¸ - Trung CËn §«ng*.

VÒ mÆt ®Þa lý, khèi thÞ tr­êng nµy lµ n¬i tiÕp gi¸p víi 3 ch©u lôc lín, phÝa §«ng gi¸p víi c¸c n­íc ASEAN, phÝa B¾c g¾n liÒn víi lôc ®Þa ch©u ¸ (Trung ¸), phÝa T©y gi¸p víi §«ng ¢u vµ ch©u Phi cßn phÝa Nam lµ Ên §é D­¬ng.



VÞ trÝ c¸c n­íc thuéc vùc Nam ¸ - Trung CËn §«ng trªn b¶n ®å thÕ giíi

T©y Nam ¸ - Trung CËn §«ng (TrÝch lôc tõ B§TG)

Víi vÞ trÝ ®Þa lý nh­ trªn, c¸c n­íc thuéc khu vùc thÞ tr­êng T©y Nam ¸- Trung CËn §«ng ®ãng vai trß quan träng trong hµng h¶i vµ th­¬ng m¹i quèc tÕ. Tõ Ên ®é D­¬ng b»ng ®­êng biÓn qua Hång H¶i råi qua kªnh ®µo Xuy-ª cã thÓ ng­îc lªn c¸c biÓn §Þa Trung H¶i, H¾c H¶i... vµ th«ng ra §¹i T©y D­¬ng ®Ó giao l­u víi c¸c n­íc kh¸c ë phÝa B¾c ch©u ¢u vµ nhiÒu thÞ tr­êng kh¸c cña thÕ giíi.

Nh÷ng thÞ tr­êng tiÕp gi¸p víi T©y Nam ¸-Trung CËn §«ng lµ c¸c thÞ tr­êng cã tr×nh ®é ph¸t triÓn kh¸c nhau cña thÕ giíi. NÕu nh­ ch©u Phi mét ch©u lôc réng lín víi h¬n 50 n­íc vµ hÇu hÕt lµ c¸c n­íc cã tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ cßn thÊp, khèi asean vµ Trung Quèc lµ nh÷ng thÞ tr­êng cã tr×nh ®é ph¸t triÓn trung b×nh, th× c¸c n­íc T©y ¢u l¹i lµ khèi thÞ tr­êng cã tr×nh ®é ph¸t triÓn cao vµ lµ mét trong nh÷ng trung t©m kinh tÕ lín cña thÕ giíi.

Do vÞ trÝ ®Þa lý ®Æc biÖt cïng víi sù th©m nhËp lÉn nhau vÒ kinh tÕ vµ v¨n ho¸ qua nhiÒu thÕ kû ®· lµm cho T©y Nam ¸ - Trung CËn §«ng trë thµnh n¬i giao thoa vÒ kinh tÕ vµ v¨n ho¸ cña thÕ giíi. VÒ kinh tÕ, nh×n chung c¸c n­íc thuéc khu vùc thÞ tr­êng nµy cã tr×nh ®é ph¸t triÓn thuéc vµo møc trung b×nh cña thÕ giíi, song gi÷a c¸c n­íc thuéc khu vùc th× tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ l¹i rÊt kh¸c nhau, theo c¸c chØ tiªu kinh tÕ vÜ m« còng nh­ c¸c chØ tiªu ph¸t triÓn kh¸c.

Cã thÓ ph©n chia khu vùc thÞ tr­êng T©y Nam ¸ - Trung CËn §«ng thµnh hai khu vùc thÞ tr­êng nhá h¬n (tiÓu khu vùc), qua tªn gäi chóng ta còng cã thÓ h×nh dung ®­îc r»ng ®ã lµ tiÓu khu vùc thÞ tr­êng T©y Nam ¸ vµ tiÓu khu vùc thÞ tr­êng Trung CËn §«ng (cßn gäi lµ khu vùc Trung §«ng). TiÓu khu vùc thÞ tr­êng T©y Nam ¸ gåm c¸c n­íc tõ B¨ng-la-®Ðt, Ên §é, Sri Lanka ®Õn Pakistan, ¸pganixtan vµ mét sè n­íc kh¸c. Khu vùc thÞ tr­êng nµy cã diÖn tÝch lµ 4.936.889 km2 vµ tæng d©n sè lµ 1.182.819 ngµn ng­êi.

Trung CËn §«ng lµ mét tiÓu khu vùc réng lín, bao gåm c¸c n­íc thuéc vïng VÞnh vµ c¸c n­íc trªn b¸n ®¶o A-rËp (Ba-ren, I-ran, I-r¾c, I-xra-en, Gioãc-®a-ni,


C«-oÐt, Li-b¨ng, Li-bi, «-man, Quata, A-rËp Xª-ót, Xy-ri, Thæ NhÜ Kú, C¸c tiÓu v­¬ng quèc A-rËp thèng nhÊt, Y-ª-men, Pa-le-xtin...) víi diÖn tÝch kho¶ng 6.015.592 km2 vµ d©n sè kho¶ng 276.700 ngµn ng­êi. §©y lµ tiÓu khu vùc cã vÞ trÝ chiÕn l­îc quan träng trªn thÕ giíi, lµ chiÕc cÇu nèi liÒn gi÷a 3 ch©u: ¸ - ©u - Phi. Tõ thêi th­îng cæ, vïng nµy ®· trë thµnh con ®­êng giao l­u bu«n b¸n (h­¬ng liÖu, t¬ lôa) gi÷a c¸c n­íc ph­¬ng §«ng vµ ch©u ¢u. ë ®©y cßn cã kªnh ®µo Xuy-ª nèi §Þa Trung H¶i víi Hång H¶i, con ®­êng hµng h¶i ng¾n nhÊt tõ §«ng sang T©y.

Nh­ vËy, kh«ng chØ víi vÞ trÝ ®Þa lý quan träng mµ víi mét diÖn tÝch lµ 10.952.481 km² vµ d©n sè lµ 1.459.519 ngµn ng­êi th× khu vùc thÞ tr­êng T©y Nam ¸ - Trung CËn §«ng lµ mét thÞ tr­êng cã d©n sè vµ diÖn tÝch rÊt lín. H¬n n÷a ®iÒu kiÖn tù nhiªn cïng víi c¸c yÕu tè v¨n ho¸, t«n gi¸o ®· lµm cho khu vùc nµy ®· trë thµnh mét ®èi t­îng quan träng, ®Çy hÊp dÉn ®èi víi c¸c nhµ th­¬ng m¹i vµ ®Çu t­ quèc tÕ.

VÒ ®Þa h×nh: c¸c n­íc thuéc khu vùc thÞ tr­êng nµy cã ®Þa h×nh rÊt phong phó vµ ®a d¹ng. NÕu nh­ tiÓu khu vùc T©y Nam ¸ ®Þa h×nh thÊp dÇn tõ B¾c xuèng Nam t¹i c¸c n­íc Ên §é, Pakistan, B¨ng-la-®Ðt, phÝa B¾c víi d·y Hymalaya cã ®Ønh Ch«m«lungma cao 8.882 mÐt so víi mÆt n­íc biÓn vµ ®­îc mÖnh danh lµ nãc nhµ cña thÕ giíi th× phÝa Nam gi¸p biÓn víi nh÷ng vïng b×nh nguyªn mªnh m«ng (B¨ng-la-®Ðt lµ n­íc thÊp nhÊt thÕ giíi so víi mÆt n­íc biÓn), ven biÓn cã c¸c thµnh phè lín víi ®Þa h×nh b»ng ph¼ng rÊt tèt cho ph¸t triÓn n«ng nghiÖp, c«ng nghiÖp vµ th­¬ng m¹i.

§Þa h×nh cña khu vùc thÞ tr­êng Trung CËn §«ng nh×n chung lµ Ýt phøc t¹p h¬n. C¸c n­íc n»m trªn b¸n ®¶o A-rËp chñ yÕu lµ vïng sa m¹c víi thêi tiÕt kh¾c nghiÖt, nhiÖt ®é trung b×nh hµng n¨m cao h¬n vµ l­îng m­a th­êng thÊp h¬n c¸c n¬i kh¸c. Ngoµi c¸c kho¸ng s¶n chÝnh nh­ dÇu löa vµ mét sè kho¸ng s¶n kh¸c, do h¹n chÕ vÒ thæ nh­ìng vµ khÝ hËu nªn n«ng nghiÖp ë ®©y nh×n chung lµ kÐm ph¸t triÓn.

VÒ khÝ hËu: c¸c n­íc trong khu vùc thÞ tr­êng T©y Nam ¸ - Trung CËn §«ng cã vÞ trÝ ®Þa lý gÇn xÝch ®¹o nªn khÝ hËu nãi chung lµ mang tÝnh nhiÖt ®íi. NhiÖt ®é trung b×nh hµng n¨m rÊt cao, cã lóc mïa hÌ ë Ên §é nhiÖt ®é lªn tíi gÇn 50C. Tuy lµ khÝ hËu nhiÖt ®íi nh­ng do ®Þa h×nh phøc t¹p vµ ¶nh h­ëng cña sa m¹c nªn møc chªnh lÖch vÒ nhiÖt ®é gi÷a c¸c mïa, gi÷a c¸c vïng kh¸ lín vµ cã n¬i rÊt l¹nh, vÝ dô nh­ vïng Khuzestan (I-ran) n»m vÒ phÝa T©y nhiÖt ®é cã lóc lªn tíi 51C vµo mïa hÌ vµ mïa ®«ng ë c¸c vïng phÝa B¾c cã lóc xuèng - 37C.

2. LÞch sö, t«n gi¸o vµ v¨n ho¸



2.1. Nh÷ng nÐt kh¸i qu¸t

Nh­ ®· ®Ò cËp ë trªn, do vÞ trÝ ®Þa lý lµ n¬i tiÕp gi¸p 3 ch©u lôc lín víi nh÷ng nÒn v¨n ho¸ riªng biÖt, nªn ®©y lµ n¬i héi tô nhiÒu dßng v¨n ho¸ kh¸c nhau cña nh©n lo¹i. Nh­ vËy, khu vùc T©y Nam ¸ - Trung CËn §«ng kh«ng chØ bao gåm nhiÒu n­íc víi tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ kh¸c nhau mµ ®©y lµ khu vùc bao gåm nhiÒu nÒn v¨n ho¸ kh¸c nhau, lµ céi nguån cña rÊt nhiÒu c¸c t«n gi¸o næi tiÕng cña nh©n lo¹i.

TiÓu khu vùc T©y Nam ¸ ®· tõng lµ c¸i n«i cña nhiÒu nÒn v¨n minh lõng danh thÕ giíi víi lÞch sö h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn rÊt l©u ®êi nh­ Ên ®é víi nÒn v¨n minh s«ng H»ng c¸ch ®©y h¬n 5000 n¨m. §Æc ®iÓm næi bËt nhÊt vÒ lÞch sö h×nh thµnh c¸c quèc gia thuéc tiÓu khu vùc nµy lµ hÇu hÕt c¸c n­íc xung quanh ®Òu ®­îc t¸ch ra tõ Ên ®é (Pakistan, B¨ng-la-®Ðt, Sri Lanka...), v¨n ho¸ Ên cã ¶nh h­ëng rÊt lín ®Õn c¸c n­íc nµy. Trõ Ên ®é, c¸c n­íc kh¸c nh×n chung míi ®­îc h×nh thµnh trong vßng 100 n¨m trë l¹i ®©y.

TiÓu khu vùc cßn l¹i - Trung CËn §«ng suèt mét thêi gian dµi ®· tõng lµ trung t©m cña nÒn v¨n minh nh©n lo¹i. N¬i ®©y bao gåm nh÷ng quèc gia cã nÒn v¨n ho¸ l©u ®êi tõ 2000 ®Õn 3000 n¨m tr­íc C«ng nguyªn. N¬i ®©y næi tiÕng kh«ng chØ víi nÒn v¨n minh L­ìng hµ vµ v¨n minh Ai CËp cæ ®¹i mµ cßn lµ n¬i xuÊt xø cña c¸c dßng t«n gi¸o lín trªn thÕ giíi nh­ Do Th¸i Gi¸o, Thiªn Chóa Gi¸o, Håi Gi¸o...

Do cã vÞ trÝ chiÕn l­îc quan träng vµ nguån dÇu löa dåi dµo nªn tõ tr­íc ®Õn nay Trung CËn §«ng lu«n lµ ®Þa bµn tranh chÊp, giµnh giËt ¶nh h­ëng vµ lîi Ých gi÷a c¸c c­êng quèc trªn thÕ giíi nh­ Mü, T©y ¢u vµ Nga.

Sù kh¸c nhau vÒ t«n gi¸o vµ s¾c téc lµ nguån gèc vµ nguyªn nh©n g©y nªn c¸c cuéc xung ®ét vÒ t­ t­ëng vµ vÒ vò trang gi÷a c¸c gi¸o ph¸i, thËm chÝ lµ c¸c ®¶ng ph¸i ®èi lËp. NÕu nh­ thêi cæ x­a d¶i ®Êt nµy ®· tõng lµ trung t©m v¨n minh nh©n lo¹i th× ngµy nay lµ trung t©m cña c¸c xung ®ét vÒ biªn giíi vµ néi chiÕn.

Trong h¬n nöa thÕ kû qua, xung ®ét A-rËp - I-xra-en mµ cèt lâi lµ vÊn ®Ò
Pa-le-xtin ®· diÔn ra rÊt quyÕt liÖt vµ phøc t¹p víi 4 cuéc chiÕn tranh (1948, 1956, 1967, 1973). Víi sù gióp ®ì cña c¸c tæ chøc quèc tÕ vµ c¸c lùc l­îng yªu chuéng hoµ b×nh trªn thÕ giíi, tiÕn tr×nh hoµ b×nh Trung CËn §«ng ®· ®¹t ®­îc mét sè chuyÓn biÕn tÝch cùc, tuy nhiªn nhiÒu cuéc ®µm ph¸n vÉn cßn bÕ t¾c mµ trë ng¹i chÝnh lµ vÊn ®Ò Jerusalem. Cho ®Õn nay khu vùc Trung CËn §«ng vÉn lu«n lµ ®iÓm nãng trong quan hÖ quèc tÕ.

V¨n ho¸ vµ t«n gi¸o lµ nÐt ®Æc s¾c næi bËt nhÊt cña miÒn lôc ®Þa nµy, nã ®ãng vai trß quan träng kh«ng chØ ¶nh h­ëng tíi sù ph¸t triÓn trªn tÊt c¶ c¸c mÆt kh¸c nhau trong qu¸ khø, mµ cßn ¶nh h­ëng rÊt lín ®Õn sù ph¸t triÓn vÒ kinh tÕ vµ th­¬ng m¹i hiÖn nay vµ cã lÏ c¶ trong mét t­¬ng lai kh«ng xa.

Kh¸c víi mét sè thÞ tr­êng kh¸c nh­ B¾c Mü, Nam Mü vµ ch©u §¹i D­¬ng... ®©y lµ mét thÞ tr­êng cã nÒn v¨n minh sím ph¸t triÓn. Nh÷ng ®Þa danh, nh÷ng nÒn v¨n minh næi tiÕng g¾n liÒn víi lÞch sö ph¸t triÓn l©u ®êi cña miÒn ®Êt nµy lµ Ên §é, I-ran, Thæ NhÜ Kú... §©y còng lµ vïng ®Êt s¶n sinh ra nh÷ng kú quan cña thÕ giíi nh­ ngän ®Ìn biÓn Alexandria, t­îng ThÇn Dít vµ nhiÒu kiÕn tróc v¨n ho¸ næi tiÕng cña nh©n lo¹i.

VÒ ng«n ng÷, do khu vùc thÞ tr­êng bao gåm nhiÒu n­íc kh¸c nhau nªn cã c¸c ng«n ng÷ b¶n ®Þa còng kh¸c nhau, nh­ng tiÕng Anh ë ®©y rÊt ph¸t triÓn nªn trong giao tiÕp, ngo¹i giao vµ th­¬ng m¹i ngoµi mét sè ng«n ng÷ nh­ tiÕng A-rËp, tiÕng Ên th× tiÕng Anh vÉn lµ tiÕng nãi chung cho toµn khu vùc mµ nguyªn nh©n lµ do sù ®« hé cña thùc d©n Anh trªn phÇn lôc ®Þa nµy trong mét kho¶ng thêi gian kh¸ dµi.



2.2. Kh¸i qu¸t vÒ lÞch sö, v¨n ho¸, chÝnh trÞ cña mét sè n­íc

§iÓm qua lÞch sö h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña mét sè quèc gia thuéc khu vùc thÞ tr­êng nµy chóng ta thÊy mét ®Æc ®iÓm chung næi bËt r»ng ®©y lµ mét khu vùc thÞ tr­êng cã nÒn v¨n minh ph¸t triÓn sím, phøc t¹p vÒ mÆt chÝnh trÞ vµ t«n gi¸o. Tuy nhiªn, trong thùc tÕ ng­êi d©n ë c¸c n­íc kh¸c nhau cña thÞ tr­êng nµy l¹i cã nh÷ng thãi quen gièng nhau vÒ v¨n ho¸ vµ tiªu dïng. §ã lµ mét ®Æc ®iÓm ®¸ng chó ý trong quan hÖ th­¬ng m¹i víi c¸c n­íc nµy. §Ó hiÓu râ ®iÒu nµy sau ®©y ®Ò tµi nªu lªn mét sè nÐt lín vÒ v¨n ho¸, lÞch sö h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña mét sè n­íc thuéc khu vùc thÞ tr­êng T©y Nam ¸ - Trung CËn §«ng.



  • Ên ®é

VÒ diÖn tÝch, Ên ®é lµ mét quèc gia lín thø b¶y trªn thÕ giíi vµ lín thø nh× ë ch©u ¸ (sau Trung Quèc) víi tæng diÖn tÝch 3,3 triÖu km² vµ d©n sè ®øng thø hai trªn thÕ giíi. §Êt n­íc nµy ®Æc tr­ng bëi sù bÝ Èn vÒ t«n gi¸o, sù ®a d¹ng vÒ v¨n ho¸, con ng­êi, ng«n ng÷ còng nh­ c¸c ®iÒu kiÖn khÝ hËu, ®Þa lý vµ c¸c nguån tµi nguyªn kho¸ng s¶n.

TiÓu lôc ®Þa nµy tiÕp gi¸p víi vïng ®Êt chÝnh cña ch©u ¸ bëi rÆng Himalaya, ®­îc bao bäc bëi VÞnh Bengal vÒ phÝa §«ng, biÓn A-rËp vÒ phÝa t©y vµ Ên ®é D­¬ng vÒ phÝa nam. RÆng Himalaya ®ãng vai trß quan träng ®èi víi sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña Ên ®é, cïng víi c¸c rÆng Karakoram vµ Hindu - Kush theo h­íng T©y B¾c vµ rÆng Akan theo h­íng §«ng B¾c, rÆng Himalaya hiÓm trë ®· h¹n chÕ rÊt lín ®Õn sù giao l­u vÒ mäi mÆt cña tiÓu lôc ®Þa nµy víi vïng ®Êt ¸ ch©u.



LÞch sö Ên ®é cã thÓ ®­îc ph©n t¸ch mét c¸ch ®¹i ®Ó thµnh bèn giai ®o¹n nh­ sau:

Thø nhÊt lµ giai ®o¹n nÒn v¨n minh thung lòng s«ng H»ng kÐo dµi kho¶ng 1500 n¨m, b¾t ®Çu vµo kho¶ng n¨m 3000 tr­íc C«ng nguyªn cho ®Õn lóc ng­êi aryan ®Õn x©m l­îc vµo n¨m 1500 tr­íc C«ng nguyªn.

Thø hai lµ giai ®o¹n thèng trÞ cña Ên ®é Gi¸o kÐo dµi 2500 n¨m, tõ n¨m 1500 tr­íc C«ng nguyªn ®Õn thêi kú Trung Cæ vµo kho¶ng n¨m 1000 sau C«ng nguyªn vµ kÕt thóc kÓ tõ khi Ên ®é chÞu ¶nh h­ëng cña ®¹o Håi.

Giai ®o¹n thø ba tõ n¨m 1000 sau C«ng nguyªn ®Õn n¨m 1700 sau C«ng nguyªn lµ giai ®o¹n trÞ v× cña c¸c vua chóa Håi Gi¸o, giai ®o¹n nµy kÐo dµi kho¶ng 700 n¨m.

Cuèi cïng lµ giai ®o¹n Ên §é thuéc sù thèng trÞ d­íi chÕ ®é thùc d©n Anh. Giai ®o¹n nµy kÕt thóc vµo n¨m 1947 vµ ®­îc ®¸nh dÊu bëi mét mèc lÞch sö ®¸ng ghi nhí vµo ngµy 15/8/1947. §ã lµ ngµy mét phong trµo b¹o ®éng ®· x¶y ra vµ kÕt qu¶ lµ Ên ®é ®· tho¸t khái ¸ch ®« hé cña Anh quèc. VÞ Thñ t­íng ®Çu tiªn cña Ên ®é lµ Pandit Jawahar Lal Nehru.

Sau khi giµnh ®­îc ®éc lËp, Ên ®é ®· thõa nhËn hÖ thèng d©n chñ Quèc héi cña Anh quèc. C¸c c¬ cÊu Nhµ n­íc, thÓ chÕ gi¸o dôc, quèc phßng, hµnh chÝnh vµ t­ ph¸p do n­íc Anh thiÕt lËp vÉn ®­îc gi÷ l¹i.

HiÕn ph¸p ®­îc th«ng qua vµo ngµy 26/1/1950, kho¶ng 3 n¨m sau khi Ên ®é trë thµnh mét n­íc céng hoµ. Theo tinh thÇn, HiÕn ph¸p ®¶m b¶o cho mäi ng­êi d©n cña quèc gia nµy kh«ng bÞ bÊt kú sù ph©n biÖt ®èi xö nµo trªn c¸c h×nh thøc vÒ chñng téc, t«n gi¸o, tÝn ng­ìng hay giíi tÝnh. HiÕn ph¸p ®¶m b¶o sù tù do ng«n luËn, tÝn ng­ìng, còng nh­ c¸c quyÒn së h÷u tµi s¶n vµ sù chän lùa nghÒ nghiÖp trong cuéc sèng cña mçi ng­êi d©n.

Quèc héi Ên ®é bao gåm hai viÖn lµ Rajya Sabha hay cßn gäi lµ Héi ®ång Nhµ n­íc vµ Lok Sabha hay cßn gäi lµ H¹ viÖn. Tæ chøc thø nhÊt bao gåm 250 thµnh viªn, chñ yÕu ®­îc bÇu cö, cßn mét sè th× ®­îc Tæng thèng bæ nhiÖm vµ Phã Tæng thèng chñ tr× phiªn häp th«ng qua. Tæ chøc thø hai lµ Lok Sabha bao gåm 544 thµnh viªn ®­îc bÇu cö tõ c¸c bang vµ c¸c vïng l·nh thæ liªn hiÖp. Mäi sù ban hµnh hiÕn ph¸p vµ ph¸p luËt ®Òu cã sù phª chuÈn tõ c¶ hai ViÖn, ®©y lµ c¬ quan cao nhÊt ë Ên ®é. Tæng thèng lµ nguyªn thñ quèc gia, ®­îc bæ nhiÖm th«ng qua c¸c l¸ phiÕu cña mét tËp thÓ cö tri tõ c¶ hai ViÖn vµ tõ ngµnh lËp ph¸p cña c¸c bang cö tri. Thñ t­íng lµ ng­êi ®øng ®Çu ChÝnh phñ vµ lµ vÞ l·nh ®¹o cña §¶ng ®a sè trong Lok Sabha. Theo hiÕn ph¸p, Tæng thèng bæ nhiÖm c¸c Bé tr­ëng theo lêi t­ vÊn cña Thñ t­íng.

C¸c thµnh viªn cña c¸c Héi ®ång lËp ph¸p Nhµ n­íc hay Vidhan Sabha còng ®­îc bÇu cö th«ng qua quyÒn bÇu cö phæ th«ng ®Çu phiÕu. C¸c cuéc bÇu cö ®­îc Uû ban bÇu cö, mét c¬ quan ®éc lËp gi¸m s¸t. Bé m¸y t­ ph¸p ®éc lËp lµ ng­êi b¶o hé vµ truyÒn ®¹t hiÕn ph¸p, toµ ¸n tèi cao lµ n¬i xö ¸n cao nhÊt cña c¶ n­íc. Së Hµnh chÝnh Ên ®é lµ mét c¬ quan hµnh ph¸p ®éc lËp, thi hµnh nh÷ng chÝnh s¸ch cña Nhµ N­íc mét c¸ch tù do vµ c«ng b»ng, viÖc gia nhËp vµo Së nµy ®­îc tæ chøc cho tÊt c¶ mäi ng­êi th«ng qua c¸c cuéc thi hµng n¨m.

Lµ mét n­íc cã nÒn d©n chñ réng r·i, trong vßng h¬n 50 n¨m qua cã 12 cuéc th¨m dß c«ng luËn ®èi víi Quèc héi ®· ®­îc tiÕn hµnh. Hµng triÖu ng­êi d©n Ên ®é ®· nhiÖt t×nh tham gia vµo viÖc ®¶m b¶o nÒn d©n chñ, c¸c ®¶ng ph¸i chÝnh trÞ cã quyÒn tù do tr×nh bµy mäi quan ®iÓm cña m×nh trªn nÒn t¶ng d©n chñ. Sè l­îng c¸c cö tri ®· t¨ng lªn ®Òu ®Æn vµ ngµy nay ë møc 500 triÖu ng­êi, lín h¬n toµn bé d©n sè cña ch©u ¢u.

Mét nÐt ®Æc tr­ng kh¸c lµ søc m¹nh cña thÓ chÕ d©n chñ ë c¸c cÊp ®é c¬ së rÊt ®­îc chó träng. B¾t ®Çu tõ th«n lµng ®i lªn, cã gÇn 250.000 c¬ quan ®Þa ph­¬ng hay cßn gäi lµ Panchayat còng ®­îc bÇu cö mét c¸ch d©n chñ, do h¬n 3 triÖu ®¹i biÓu ®­îc d©n cö ®iÒu hµnh, ®iÒu ®ã ®· t¹o thµnh mét nÒn t¶ng ®¹i diÖn réng lín. Theo luËt, phô n÷ cÊu thµnh 1/3 trong sè c¸c ®¹i biÓu ®­îc bÇu cö.


  • Pakistan

Tr­íc ngµy ®éc lËp, Pakistan lµ mét bé phËn trong tiÓu lôc ®Þa Ên §é. Sau ®¹i chiÕn thÕ giíi lÇn thø II, phong trµo ®Êu tranh giµnh ®éc lËp d©n téc trªn thÕ giíi vµ ë tiÓu lôc ®Þa Ên §é lan réng, buéc ®Õ quèc Anh ph¶i trao tr¶ ®éc lËp cho tiÓu lôc ®Þa nµy. Thùc hiÖn ©m m­u chia ®Ó trÞ ®Ó dÔ bÒ cai qu¶n, lîi dông m©u thuÉn t«n gi¸o (Håi gi¸o vµ Ên §é gi¸o) thùc d©n Anh ®· chia c¾t tiÓu lôc ®Þa Ên §é thµnh hai quèc gia: Ên §é gåm nh÷ng ng­êi theo Ên gi¸o vµ Pakistan gåm nh÷ng ng­êi theo Håi gi¸o. Sau ngµy giµnh ®­îc ®éc lËp vµ t¸ch ra khái Ên §é tõ ®Õ quèc Anh, Pakistan bao gåm hai bé phËn: T©y Pakistan (T©y håi lµ n­íc Pakistan hiÖn nay) vµ §«ng Pakistan (§«ng håi nay lµ Céng hoµ Nh©n d©n B¨ng-la-®Ðt).

C¸c thÕ lùc chÝnh trÞ vµ kinh tÕ cña Pakistan hÇu nh­ n»m trong tay mét sè rÊt Ýt nh÷ng gia ®×nh t­ s¶n lín ë miÒn T©y. Cuéc sèng cña nh©n d©n nhÊt lµ nh©n d©n miÒn §«ng ngµy cµng cùc khæ. Phong trµo ®ßi tù trÞ ë miÒn §«ng lªn cao trong nh÷ng n¨m 1969 -1970. Sau cuéc tæng tuyÓn cö tù do th¸ng 12/1970, liªn ®oµn Awami cña M. Rahman th¾ng cö ¸p ®¶o ë miÒn §«ng Pakistan, nh­ng tæng thèng lóc ®ã Yaya Khan ®· b¸c bá kÕt qu¶ nµy. §iÒu ®ã ®· khiÕn cho phong trµo ®ßi tù trÞ ë miÒn §«ng ngµy cµng lªn cao. ChÝnh quyÒn T©y Pakistan mang qu©n ®µn ¸p, ngµy 26/3/1971,


M. Rahman tuyªn bè thµnh lËp n­íc Céng hoµ nh©n d©n B¨ng-la-®Ðt vµ ®Ò nghÞ ChÝnh phñ Ên ®é ®­a qu©n vµo gi¶i phãng B¨ng-la-®Ðt. Th¸ng 12/1971, qu©n ®éi Pakistan ®Çu hµng. Tõ ®ã l·nh thæ cña Pakistan chØ cßn l¹i ë phÝa T©y. HiÖn nay thÓ chÕ cña nhµ n­íc Pakistan lµ chÕ ®é céng hoµ ®¹i nghÞ.

Pakistan lµ mét Liªn bang Céng hoµ håi gi¸o, toµn quèc chia ra lµm 4 bang (tØnh) lµ Punjap, Sind, Baluchistan vµ bang Biªn giíi t©y b¾c. T¹i c¸c bang ®Òu cã ViÖn lËp ph¸p vµ ChÝnh phñ ®Þa ph­¬ng, c¸c c¬ quan nµy ®­îc h×nh thµnh theo chÕ ®é bÇu cö phæ th«ng vµ toµ th­îng thÈm.

C¸c ®¶ng ph¸i chÝnh trÞ lín ë Pakistan lµ §¶ng Nh©n d©n Pakistan (PPP), Liªn ®oµn Håi gi¸o Pakistan (PML), §¶ng D©n téc quèc gia (NAP). Ngoµi ra cßn cã c¸c ®¶ng ®Þa ph­¬ng nh­ c¸c nhãm t«n gi¸o (trong nµy cã phong trµo ng­êi Moharji- MQM lµ lín nhÊt) vµ §¶ng Céng s¶n Pakistan

Tõ ngµy ®éc lËp tuy Pakistan tuyªn bè theo ®uæi chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i hoµ b×nh vµ trung lËp, nh­ng thùc tÕ trong thêi kú chiÕn tranh l¹nh, Pakistan ng¶ vÒ phÝa Mü vµ ph­¬ng T©y, tham gia c¸c khèi qu©n sù do Mü lËp ra. Pakistan cã quan hÖ tèt víi Trung Quèc vµ c¸c n­íc håi gi¸o kh¸c, tiÕn hµnh chÝnh s¸ch thï ®Þch víi Ên ®é... Sau chiÕn tranh l¹nh vµ hiÖn nay, tr­íc nh÷ng biÕn ®æi s©u s¾c cña t×nh h×nh thÕ giíi vµ khu vùc, Pakistan ®· ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i cho phï hîp vµ c©n b»ng h¬n trong quan hÖ víi c¸c n­íc lín. TiÕp tôc cñng cè quan hÖ quan hÖ s½n cã víi Mü vµ Trung Quèc nh»m tranh thñ viÖn trî kinh tÕ, kü thuËt vµ quèc phßng, më réng quan hÖ víi T©y ¢u vµ NhËt. GÇn ®©y Pakistan ®· t¨ng c­êng quan hÖ víi c¸c n­íc trong vïng §«ng Nam ¸ vµ B¾c ¸, th¾t chÆt víi khèi c¸c n­íc håi gi¸o trong tæ chøc IOC vµ cñng cè quan hÖ víi c¸c n­íc trong vïng Nam ¸, chñ yÕu qua c¬ cÊu ho¹t ®éng cña HiÖp héi hîp t¸c Nam ¸ (SAARC).



  • Thæ NhÜ Kú

Thæ NhÜ Kú lµ quèc gia n»m trªn c¶ hai ch©u lôc ¸ vµ ¢u, 97% l·nh thæ thuéc ch©u ¸. Thæ NhÜ Kú ®­îc xem nh­ lµ mét cÇu nèi gi÷a hai ch©u lôc kh«ng chØ vÒ mÆt ®Þa lý mµ cßn vÒ mÆt kinh tÕ vµ v¨n ho¸...

Thæ NhÜ Kú lµ mét quèc gia réng lín víi diÖn tÝch lµ 814.578 km2 gÊp h¬n hai lÇn diÖn tÝch cña ViÖt Nam. ChiÒu dµi tõ B¾c xuèng Nam lµ l.565 km vµ tõ §«ng sang T©y lµ 970 km. Thæ NhÜ Kú lµ mét n­íc n»m gi÷a hai biÓn lín cña thÕ giíi, phÝa B¾c lµ biÓn H¾c H¶i, phÝa Nam lµ §Þa Trung h¶i, ®©y lµ mét vÞ trÝ rÊt quan träng trong hµng h¶i vµ th­¬ng m¹i quèc tÕ. §­êng biªn giíi trªn bé dµi 2.753 km, phÝa Nam tiÕp gi¸p víi c¸c n­íc I-r¾c, Xy-ri, phÝa T©y tiÕp gi¸p víi Hy L¹p, Bungari; phÝa B¾c vµ §«ng B¾c tiÕp gi¸p víi l-ran, Giorgia, Armenia.

Trªn ®Êt n­íc cã tÊt c¶ 76 ®¬n vÞ hµnh chÝnh, bao gåm c¸c tØnh vµ thµnh phè trùc thuéc trung ­¬ng. D©n sè cña c¶ n­íc lµ 60 triÖu ng­êi vµ mËt ®é kho¶ng 73 ng­êi/km2. Trong sè kho¶ng 60 triÖu ng­êi th× d©n sè sèng ë c¸c vïng n«ng th«n chiÕm 47%, cßn l¹i 53% lµ sèng ë c¸c thµnh thÞ. VÒ c¬ cÊu d©n téc trong d©n c­ th× ng­êi Thæ chiÕm 85%, ng­êi Cuèc chiÕm kho¶ng 12% vµ cßn l¹i lµ c¸c d©n téc kh¸c, 99% d©n sè theo ®¹o Håi. Ng«n ng÷ phæ th«ng (chÝnh thèng) ë Thæ NhÜ Kú lµ tiÕng Thæ, ngoµi tiÕng Thæ lµ tiÕng Anh, tiÕng §øc, tiÕng Ph¸p lµ c¸c ngo¹i ng÷ th«ng dông, ®­îc dïng nhiÒu trong ngo¹i giao vµ th­¬ng m¹i.

Thñ ®« cña Thæ NhÜ Kú lµ Ankara víi d©n sè gÇn 4 triÖu ng­êi, song ®©y chØ lµ trung t©m chÝnh trÞ vµ hµnh chÝnh, cßn trung t©m th­¬ng m¹i vµ kinh tÕ lµ thµnh phè Istanbul lín nhÊt n­íc víi d©n sè 10 triÖu ng­êi. Ngoµi ra ë Thæ NhÜ Kú cßn c¸c thµnh phè lín nh­ Izmar 3 triÖu ng­êi, Adana cã 3 triÖu vµ mét sè thµnh phè kh¸c.



  • I-ran

Ng­êi I-ran (tr­íc ®©y gäi lµ Ba T­) thuéc nhãm Ên-¢u, tõ ph­¬ng §«ng ®Õn vïng ®Êt nµy vµo thiªn niªn kû thø II tr­íc C«ng nguyªn vµ b¾t ®Çu mét nÒn v¨n minh n«ng nghiÖp rÊt sím. N¨m 549 tr­íc C«ng nguyªn, hä lËp nªn §Õ chÕ Ba T­ hïng m¹nh vµ kho¶ng 10 n¨m sau ®· chinh phôc ®­îc Babylomia (kho¶ng n¨m 538 tr­íc C«ng nguyªn). Sau ®ã kho¶ng 200 n¨m, vµo n¨m 333 tr­íc C«ng nguyªn Alexander §¹i ®Õ chiÕm Ba T­, nh­ng h¬n 200 n¨m sau ng­êi Ba T­ giµnh l¹i ®éc lËp vµo thÕ kû thø II-I tr­íc C«ng nguyªn.

Vµo kho¶ng n¨m 637 sau C«ng nguyªn, ng­êi A-rËp b¾t ®Çu truyÒn b¸ Håi gi¸o vµo Ba T­. NghÖ thuËt, v¨n ho¸ ph¸t triÓn phån thÞnh tõ thÕ kû IX cho ®Õn thÕ kû XI, khi ®éc lËp chÝnh trÞ ®­îc cñng cè v÷ng ch¾c ë I-ran. TiÕp ®Õn lµ thêi kú ®Êt n­íc nµy bÞ ng­êi Thæ NhÜ Kú vµ ng­êi M«ng Cæ thay nhau cai trÞ, thêi kú nµy kÐo dµi kho¶ng h¬n 400 n¨m tõ thÕ kû XI tíi n¨m 1502. Sau ®ã Anh vµ Nga tranh giµnh ¶nh h­ëng m¹nh mÏ ë I-ran cho ®Õn khi hai n­íc ký HiÖp ®Þnh cïng t«n träng toµn vÑn l·nh thæ vµ ®éc lËp cña n­íc nµy. N¨m 1857, Anh ®· c¾t ¸pganixtan ra khái I-ran.

Cuèi chiÕn tranh ThÕ giíi lÇn thø I, t×nh h×nh ë I-ran bÞ x¸o trén. §Ó lËp l¹i trËt tù, n¨m 1925, Anh ®­a Reza Shah lªn lµm vua lËp ra triÒu ®¹i Pahlavi ë I-ran.

Trong xu thÕ ®éc lËp d©n téc ph¸t triÓn m¹nh ë nhiÒu n­íc sau chiÕn tranh thÕ giíi lÇn thø II, ®Çu n¨m 1951 mét ChÝnh phñ tiÕn bé ®­îc thµnh lËp ë I-ran do Mossadegh lµm Thñ t­íng. N¨m 1953, Mü lµm ®¶o chÝnh lËt ®æ Mossadegh ®­a Pahlavi trë l¹i cÇm quyÒn theo chÕ ®é Qu©n chñ. Th¸ng 3/1959, I-ran vµ Mü ký HiÖp ®Þnh phßng thñ chung. Sau 20 n¨m, ngµy 11/2/1979, phong trµo Håi gi¸o do Gi¸o chñ Ayatollah Ruhollah Khomeini l·nh ®¹o ®· lËt ®æ chÕ ®é qu©n chñ Pahlavi, thµnh lËp chÕ ®é Céng hoµ ®Çu tiªn ë I-ran vµ ®æi tªn n­íc thµnh n­íc Céng hoµ Håi gi¸o I-ran (1/4/1979).

NÒn v¨n ho¸ cña I-ran bÞ ¶nh h­ëng nÆng bëi Shiism, ®iÒu ®ã ®­îc chøng minh trong lÜnh vùc nghÖ thuËt, v¨n häc vµ c¸c thÓ chÕ x· héi cña I-ran. I-ran cã truyÒn thèng vÜ ®¹i cña nÒn v¨n häc Ba T­, ®Æc biÖt lµ trong th¬, nghÖ thuËt vµ kiÕn tróc.

I-ran cã mét sè b¶o tµng næi tiÕng. C¸c b¶o tµng nµy gåm cã b¶o tµng I-ran Bastan tr­ng bµy c¸c hiÖn vËt kh¶o cæ häc vµ b¶o tµng Negarestan tr­ng bµy c¸c t¸c phÈm nghÖ thuËt I-ran, c¶ hai b¶o tµng nµy ®Òu ë Tehran; b¶o tµng Qom vµ b¶o tµng Pars n»m ë Shoraz. Th­ viÖn quèc gia n»m ë Tehran, ngoµi ra ë I-ran cßn cã c¸c bé s­u tËp s¸ch quan träng ®­îc l­u gi÷ t¹i th­ viÖn cña c¸c tr­êng ®¹i häc.



  • I-r¾c

LÞch sö ®Êt n­íc I-r¾c ngµy nay ®­îc h×nh thµnh tõ thêi tiÒn sö t¹i khu vùc b×nh nguyªn L­ìng Hµ víi c¸c nÒn v¨n minh rùc rì nh­ Mesopotania, Sumerien, Babylon cña ng­êi Palªo Litic, ng­êi Neso Litic, ng­êi Sumerien vµ ng­êi Semitics.

Vµo n¨m 2000 tr­íc C«ng nguyªn, sau khi x©m l­îc xong c¸c vïng ®Êt l©n cËn, ng­êi Semitics ®· lËp chÕ ®é cai trÞ vµ x©y dùng nªn thµnh phè Babylon næi tiÕng. ChÕ ®é nµy tån t¹i trªn 300 n¨m víi nh©n vËt lÞch sö lµ Hoµng ®Õ Babylon Hammurabi vµo 1792 -1750 tr­íc C«ng nguyªn.

N¨m thø 7 sau C«ng nguyªn, ng­êi Håi gi¸o x©m l­îc I-r¾c vµ thiÕt lËp chÕ ®é cai trÞ t¹i n­íc nµy, biÕn I-r¾c thµnh quèc gia Håi gi¸o hïng c­êng (mét ®¹i ®Õ chÕ gåm 37 tiÓu ®Õ chÕ Håi gi¸o, lÊy Baghdad lµm thñ ®«). N¨m 1405, ®Õ quèc Thæ ¤tt«man x©m l­îc vµ biÕn I-r¾c thµnh mét phÇn ®Êt ®ai cña m×nh.

ChiÕn tranh thÕ giíi lÇn thø nhÊt bïng næ, ng­êi Anh chiÕm toµn bé l·nh thæ


I-r¾c. Héi nghÞ quèc tÕ San Remo th¸ng 4/1920 chÝnh thøc ®Æt I-r¾c d­íi sù b¶o trî cña ng­êi Anh. Sau ®ã nh©n d©n I-r¾c næi dËy chèng l¹i nÒn cai trÞ, buéc V­¬ng quèc Anh ph¶i tho¶ hiÖp vµo n¨m 1921 vµ I-r¾c ®­îc thµnh mét v­¬ng quèc, v­¬ng miÖn ®­îc trao cho Emir Faisal.

N¨m 1926, t¹i Héi nghÞ biªn giíi mét b¶n hiÖp ®Þnh ®­îc ký gi÷a Thæ NhÜ Kú, v­¬ng quèc Anh vµ I-r¾c vÒ ph©n ®Þnh ®­êng biªn giíi, I-r¾c tiÕp tôc bÞ lÖ thuéc vµo Anh. N¨m 1932, I-r¾c chÝnh thøc gia nhËp khèi liªn hiÖp Anh.

ChiÕn tranh thÕ giíi lÇn thø hai bïng næ, lµn sãng c¨m phÉn c¸c hµnh ®éng ®µn ¸p d· man cña ng­êi Anh, tinh thÇn A-rËp l¹i trçi dËy chèng l¹i nÒn cai trÞ cña ng­êi Anh. N¨m 1945, I-r¾c lËp quan hÖ ngo¹i giao víi Liªn X« vµ ®Ö ®¬n gia nhËp Liªn hîp quèc. Nh÷ng n¨m sau thÕ chiÕn thø hai, chÝnh quyÒn I-r¾c th©n ph­¬ng T©y ®· ®µn ¸p nhiÒu ®¶ng ph¸i trong n­íc vµ ®· bÞ mÊt lßng d©n, I-r¾c l¹i l©m vµo t×nh tr¹ng néi chiÕn.

N¨m 1958 lµn sãng liªn minh A-rËp theo tinh thÇn d©n téc cña Gamal Abdel Nasser trçi dËy, nÒn céng hoµ thèng nhÊt A-rËp ®­îc thµnh lËp vµ ®øng ®Çu lµ Tæng thèng Camille Chamun.

Ngµy 14/7/1958, ®¶o chÝnh qu©n sù do qu©n ®oµn tr­ëng t­íng Abdul Karim Kassem vµ thiÕu t­íng Abdul Salam Aref cÇm ®Çu ®· lËt ®æ nÒn qu©n chñ t¹i I-r¾c vµ hµnh thÝch toµn bé gia ®×nh Hoµng gia. Sau ®¶o chÝnh vµi ngµy, I-r¾c tuyªn bè nÒn céng hoµ. Mét Uû ban toµn quyÒn chÊp chÝnh vµ lµm chøc vô Tæng thèng, cßn t­íng Karim Kasem gi÷ chøc Thñ t­íng kiªm Bé tr­ëng Quèc phßng. C¸c ®¶ng ph¸i (hai ®¶ng lín lµ §¶ng Baath vµ §¶ng Céng s¶n) bÞ cÊm ho¹t ®éng.

Trong ChÝnh phñ Kassem l¹i næi lªn nh÷ng bÊt ®ång ý kiÕn vÒ viÖc nh×n nhËn C«-oÐt lµ mét quèc gia. NhiÒu chÝnh trÞ gia kh«ng chÊp nhËn v× thêi ®Õ quèc Thæ,


C«-oÐt chØ lµ mét tØnh cña bang Basrah. Ng­êi Cuèc cã vò trang næi dËy ®ßi ®éc lËp hoÆc tèi thiÓu lµ tù trÞ kÐo dµi. §Õn n¨m 1960, §¶ng Baath giµnh trän quyÒn vµ ®· cho phÐp vïng ng­êi Cuèc quyÒn tù trÞ trong Céng hoµ I-r¾c.

N¨m 1963 §¶ng Baath l¹i bÞ chia rÏ trong néi bé. Ngµy 8/2/1963, Thñ t­íng Kassem bÞ Uû ban C¸ch m¹ng xö tö. Th¸ng 11/1963, c¸c thµnh viªn thuéc §¶ng Baath trong ChÝnh phñ l¹i bÞ phÕ truÊt. Ngµy 14/7/1965, t­íng Aref - Tæng chØ huy qu©n ®éi - lªn gi÷ chøc Tæng thèng.

Ngµy 17/7/1968, mét cuéc ®¶o chÝnh qu©n sù do t­íng Ahmed Al-Bakr cÇm ®Çu vµ kÕt qu¶ ®· giµnh ®­îc chÝnh quyÒn. ¤ng Ahmed Al-Bakr lµ thµnh viªn trong Héi ®ång qu©n sù quèc gia vµ ®­îc bÇu lµm Tæng thèng. Mét thêi kú céng hoµ míi cña I-r¾c b¾t ®Çu víi mét sè chÝnh s¸ch chÝnh trÞ ®æi míi.

Sau phong trµo næi dËy ngµy 17/7/1968, I-r¾c cã chÝnh s¸ch cô thÓ ph¸t triÓn kinh tÕ, x· héi vµ b¶o vÖ tµi nguyªn quèc gia. §¶ng Baath dïng chÝnh s¸ch nghÞ ®µm ®Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò ng­êi Cuèc. I-r¾c ®· tá râ th¸i ®é tÝch cùc trong chiÕn tranh A-rËp - I-xra-en vµ lµ n­íc kiªn quyÕt b¶o vÖ quyÒn d©n téc cña nh©n d©n Pa-le-xtin.

Th¸ng 11/1969, «ng Saddam Hussein, trî lý Tæng bÝ th­ §¶ng Baath vµ lµ ng­êi næi bËt trong sè nh÷ng ng­êi chèng l¹i chÕ ®é ®éc quyÒn, ®· ®­îc cö gi÷ chøc Phã Chñ tÞch Héi ®ång chØ huy c¸ch m¹ng. Th¸ng 7/1979, Saddam Hussein lªn gi÷ chøc Chñ tÞch Héi ®ång c¸ch m¹ng vµ Tæng thèng n­íc Céng hoµ I-r¾c. Saddam Hussein ®ång thêi gi÷ c¶ chøc vô Tæng bÝ th­ cña §¶ng Baath.

Nh÷ng th¸ng ®Çu n¨m 1980, quan hÖ Iran - Ir¾c cã dÊu hiÖu xÊu ®i nghiªm träng. Th¸ng 4/1980, tranh chÊp biªn giíi Iran - Ir¾c x¶y ra t¹i nhiÒu n¬i. Th¸ng 9/1980, I-r¾c ®ßi söa HiÖp ®Þnh Algerie quy ®Þnh vÒ ®­êng biªn giíi gi÷a Iran- Ir¾c vµ chØ trÝch I-ran vi ph¹m l·nh thæ. Ngµy 22/9/1980, chiÕn tranh Iran - Ir¾c bïng næ, c¸c lùc l­îng chèng ChÝnh phñ ë c¶ hai n­íc næi dËy. Cuéc chiÕn tranh hao ng­êi tèn cña gi÷a hai n­íc l¸ng giÒng víi nhau kÐo dµi h¬n 8 n¨m trêi, tiÕp ®Õn vµo cuèi n¨m 1990 cuéc chiÕn tranh vïng VÞnh x¶y ra, tíi nay I-r¾c vÉn cßn chÞu lÖnh cÊm vËn cña Liªn hiÖp quèc.



  • C¸c tiÓu v­¬ng quèc A-rËp thèng nhÊt

C¸c tiÓu v­¬ng quèc A-rËp thèng nhÊt (UAE) n»m ë phÝa §«ng b¸n ®¶o A-rËp, gåm 7 tiÓu v­¬ng quèc ®éc lËp: Abu Dhabi, Ajman, Dubai, Al-Fujairah, Ras al-Khaymah, Sharjah vµ Umm al-Qaiwain. DiÖn tÝch cña C¸c tiÓu v­¬ng quèc A-rËp thèng nhÊt lµ 77.700 km2, d©n sè 2 triÖu ng­êi, cã biªn giíi phÝa B¾c gi¸p Quata vµ vÞnh PÐc-xÝch, phÝa §«ng gi¸p vÞnh ¤man, phÝa T©y vµ Nam gi¸p A-rËp Xª-ót.

Kho¶ng 3000 n¨m tr­íc c«ng nguyªn, d­íi thêi vua Sumer, bê biÓn T©y Nam vÞnh PÐc-xÝch ®· lµ khu vùc th­¬ng m¹i quan träng. Vµo thÕ kû thø XVI nh÷ng ng­êi ch©u ¢u ®· tíi ®©y vµ ®Çu tiªn lµ ng­êi Bå §µo Nha. N¨m 1893 ng­êi Anh b¾t ®Çu qu¶n lý ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng trong khi ®ã c¸c l·nh tô håi gi¸o vÉn ®­îc cai qu¶n c¸c vïng ®Êt cña hä.

N¨m 1970 sau khi Anh rót qu©n, 6 trong sè 7 tiÓu v­¬ng quèc ®· tuyªn bè thµnh lËp v­¬ng quèc riªng. Mét n¨m sau 7 v­¬ng quèc thèng nhÊt vµo ngµy 2/12/1971 vµ lÊy tªn lµ C¸c tiÓu v­¬ng quèc A-rËp thèng nhÊt (UAE). Thñ ®« cña C¸c tiÓu v­¬ng quèc A-rËp thèng nhÊt lµ Abu Dhabi nh­ng Dubai lµ trung t©m th­¬ng m¹i lín nhÊt ®Êt n­íc. HÇu hÕt d©n cña C¸c tiÓu v­¬ng quèc A-rËp thèng nhÊt theo ®¹o Håi. D©n b¶n xø lµ ng­êi A-rËp nh­ng chØ cã 25% d©n sè cã ®Çy ®ñ quyÒn c«ng d©n. Sè d©n cßn l¹i lµ nh÷ng c«ng nh©n nhËp c­, chñ yÕu lµ ng­êi Håi gi¸o tõ Ên §é, Pakistan, B¨ng-la-®Ðt, I-ran vµ Philippin...


  • Gioãc-®a-ni

Gioãc-®a-ni h×nh thµnh c¸ch ®©y kho¶ng 2000 n¨m, khi ®ã ng­êi A-rËp tõ b¸n ®¶o A-rËp di c­ ®Õn thung lòng s«ng Gioãc ®an. Lóc ®Çu hä sèng du môc, sau ®ã ®Þnh c­ thµnh c¸c bé téc, lµng m¹c vµ lan réng xuèng phÝa ®«ng biÓn ChÕt.

§Õn thÕ kû thø I sau c«ng nguyªn h×nh thµnh quèc gia Gioãc-®a-ni, tuy nhiªn quèc gia nµy liªn tiÕp bÞ c¸c ®Õ quèc A-rËp, Babylon, Assyrien, La m·, Thæ NhÜ Kú... thèng trÞ.

ThÕ kû thø VII, ®¹o Håi ®­îc truyÒn b¸ ra kh¾p khu vùc vµ Gioãc-®a-ni trë thµnh mét bé phËn cña ®Õ chÕ Håi gi¸o. ThÕ kû thø X, XI bÞ qu©n thËp tù chinh chiÕm ®ãng. ThÕ kû thø XII, Gioãc-®a-ni trë thµnh mét bé phËn cña Ai CËp. ThÕ kû thø XVI bÞ s¸p nhËp vµo ®Õ quèc ¤tt«man.

ChiÕn tranh thÕ giíi lÇn thø nhÊt bïng næ, Gioãc-®a-ni n»m trong vïng ¶nh h­ëng cña Anh. Ng­êi A-rËp dÇn dÇn cã nhËn thøc vÒ tinh thÇn ®éc lËp d©n téc vµ mong muèn giµnh l¹i ®Êt ®ai. Hä ®· næi dËy d­íi sù l·nh ®¹o cña Al Sharif Hussein ®ßi tù do vµ ®éc lËp. Th¸ng 6/1916, Al Sharif Hussein tuyªn bè toµn bé ®Êt ®ai Hedjaz (A-rËp Xª-ót ngµy nay) thuéc vÒ ng­êi A-rËp vµ «ng trë thµnh vua cña n­íc A-rËp míi nµy.

Qu©n A-rËp do Faysal l·nh ®¹o ®· liªn tiÕp giµnh th¾ng lîi (chiÕm ®­îc VÞnh Aqaba vµo th¸ng 7/1917 vµ Damas vµo th¸ng 10/1918). Ch¼ng bao l©u qu©n ¤tt«man ph¶i rót khái Xy-ri, Gioãc-®a-ni vµ råi lÇn l­ît rót khái c¸c quèc gia A-rËp kh¸c.Víi sù gióp ®ì cña c¸c sÜ quan Anh, Fayal ®· thµnh lËp mét ChÝnh phñ tù trÞ ë Damas.

ChiÕn tranh thÕ giíi thø nhÊt kÕt thóc, Faysal x©y dùng mét nhµ n­íc A-rËp ë Xy-ri, bao gåm c¶ Gioãc-®a-ni, Pa-le-xtin vµ Li-b¨ng kÐo dµi tõ AlÐp (phÝa B¾c) tíi Aqaba (Hång H¶i). Th¸ng 4/1920, Anh vµ Ph¸p bÝ mËt ký HiÖp ®Þnh San Remo chia c¾t Xy-ri thµnh nhiÒu phÇn d­íi ¶nh h­ëng cña Anh vµ Ph¸p. Pa-le-xtin bao gåm c¶ Gioãc-®a-ni ®Æt d­íi sù uû trÞ cña Anh, cßn Xy-ri vµ Li-b¨ng giao cho Ph¸p. Faysal buéc ph¶i rót khái Damas.

N¨m 1922, Liªn hiÖp Anh l¹i chia phÇn ®Êt ¶nh h­ëng cña m×nh thµnh hai n­íc, quy ®Þnh ®­êng biªn giíi Pa-le-xtin chØ ®Õn miÒn T©y s«ng Gioãc ®an, phÇn phÝa §«ng s«ng Gioãc ®an (Gioãc-®a-ni) lµ mét quèc gia riªng biÖt. Ngµy 15/5/1923, Anh chÝnh thøc c«ng nhËn Gioãc-®a-ni lµ mét quèc gia ®éc lËp do Anh b¶o trî.

Sau ®¹i chiÕn thÕ giíi II, Anh buéc ph¶i huû bá chÕ ®é uû trÞ vµ c«ng nhËn Gioãc-®a-ni lµ mét quèc gia ®éc lËp cã chñ quyÒn. Ngµy 22/3/1946, hai n­íc ký HiÖp ­íc h÷u nghÞ vµ ®ång minh.

Ngµy 25/5/1946, Gioãc-®a-ni ®­îc hoµn toµn ®éc lËp. Hoµng tö Abdallah Ben Hussein ®­îc t«n lªn lµm vua hîp ph¸p vµ ®æi tªn thµnh V­¬ng quèc Hashemite Gioãc-®a-ni. Ngµy 14/12/1955, Gioãc-®a-ni chÝnh thøc gia nhËp Liªn hîp quèc.

Trong cuéc chiÕn tranh A-rËp – I-xra-en n¨m 1948-1949, Gioãc-®a-ni chiÕm miÒn T©y s«ng Gioãc ®an cña Pa-le-xtin nh­ng sau ®ã l¹i bÞ I-xra-en chiÕm l¹i vµo n¨m 1967.



  • C«-oÐt

N¨m 1962, sau khi t¸ch ra khái I-r¾c vµ trë thµnh quèc gia ®éc lËp C«-oÐt ban hµnh hiÕn ph¸p, thµnh lËp chÝnh quyÒn cha truyÒn con nèi. Quèc v­¬ng ®­¬ng quyÒn, Sheikh Jaber al-Ahmad al-Jaber al-Sabar, lªn ng«i tõ n¨m 1977. Th¸i tö kiªm Thñ t­íng lµ Sheikh Saad Abdullah Salem al-Sabah. Quèc v­¬ng lµ ng­êi ®øng ®Çu Nhµ n­íc, chØ ®Þnh Thñ t­íng vµ c¸c thµnh viªn cña Héi ®ång bé tr­ëng, c¬ quan gióp quèc v­¬ng ra c¸c s¾c lÖnh. C¸c ghÕ trong Héi ®ång bé tr­ëng chñ yÕu do c¸c thµnh viªn Hoµng gia n¾m gi÷.

Quèc héi ®­îc tæ chøc lÇn ®Çu tiªn n¨m 1963, gåm 50 thµnh viªn ®­îc bÇu theo h×nh thøc phæ th«ng ®Çu phiÕu víi nhiÖm kú 4 n¨m. Theo hiÕn ph¸p, Quèc héi cã quyÒn th«ng qua ng©n s¸ch, bá phiÕu bÊt tÝn nhiÖm ®èi víi c¸c bé tr­ëng vµ lµ c¬ quan gi¸m s¸t c¸c ho¹t ®éng cña ChÝnh phñ. Quèc héi còng phª chuÈn c¸c ®¹o luËt theo c¸c s¾c lÖnh cña Quèc v­¬ng. Quèc v­¬ng cã quyÒn phñ quyÕt c¸c quyÕt ®Þnh cña Quèc héi vµ thËm chÝ gi¶i t¸n Quèc héi nh­ ®· tõng diÔn ra n¨m 1994 vµ 1999.

C¸c ®¶ng ph¸i chÝnh trÞ bÞ cÊm ho¹t ®éng ë C«-oÐt, tuy nhiªn trong thùc tÕ cã ba tæ chøc chÝnh trÞ, hai trong sè ®ã lµ lµ tæ chøc cña c¸c bé l¹c Håi gi¸o vµ tæ chøc cßn l¹i lµ cña nh÷ng ng­êi d©n chñ x· héi. Cuéc bÇu cö gÇn ®©y nhÊt ®­îc tiÕn hµnh vµo th¸ng 7/1999 vµ Quèc héi míi ®­îc xem lµ tù do nhÊt tõ tr­íc ®Õn nay, ñng hé ®Çu t­ n­íc ngoµi vµ c¸c chÝnh s¸ch tù do kh¸c.

C«-oÐt cã hÖ thèng luËt d©n sù theo kiÓu ph­¬ng T©y, ®ång thêi luËt Håi gi¸o còng cã vai trß quan trong trong c¸c vÊn ®Ò liªn quan ®Õn mäi thµnh viªn trong x· héi.



  • I-xra-en

Ng­êi Do Th¸i tõ Mesapotania ®Õn Canaen (tøc I-xra-en - Pa-le-xtin ngµy nay) tõ 2000 n¨m tr­íc C«ng nguyªn. V­¬ng quèc cña ng­êi Do Th¸i ®Çu tiªn d­íi triÒu Vua David ®­îc lËp 1000 n¨m tr­íc C«ng nguyªn.

N»m trªn ng· ba ®­êng tõ B¾c xuèng Nam, tõ T©y sang §«ng nèi liÒn ba ch©u lôc ¢u, ¸, Phi, vïng ®Êt Ixraen- Palextin trong lÞch sö liªn tôc bÞ c¸c ®Õ quèc x©m chiÕm vµ cai trÞ. Ng­êi Do Th¸i bÞ ®µn ¸p vµ bÞ ly t¸n, nh­ng mang tinh thÇn phôc quèc m¹nh mÏ, næi bËt lµ phong trµo Xi-«n ®­îc thµnh lËp vµo cuèi thÕ kû XIX do Theodor Herzl l·nh ®¹o.

Do sù vËn ®éng cña phong trµo Xi-«n, Anh ®­a ra tuyªn bè Balfour (2/11/1917) t¹o ®iÒu kiÖn ®­a ng­êi Do Th¸i tíi Ixraen- Palextin. Lµn sãng trë vÒ ®Êt n­íc ngµy cµng trë nªn s«i ®éng khi Liªn hîp quèc giao cho Anh b¶o hé Pa-le-xtin (1920).

Ngµy 19/11/1947, §¹i héi ®ång Liªn hîp quèc th«ng qua NghÞ quyÕt 181/II chÊm døt sù b¶o hé cña Anh ®èi víi Pa-le-xtin, chia Pa-le-xtin thµnh hai quèc gia, mét cho ng­êi Do Th¸i (56% l·nh thæ) vµ mét cho ng­êi A-rËp (43% l·nh thæ), thµnh phè Jerusalem - ®Êt th¸nh (1% l·nh thæ) lµ cña 3 t«n gi¸o - ®­îc ®Æt d­íi sù qu¶n lý cña Liªn hîp quèc.

Ngµy 14/5/1948, Nhµ n­íc I-xra-en tuyªn bè thµnh lËp theo chÕ ®é céng hßa, quyÒn hµnh ph¸p tËp trung trong tay Thñ t­íng. Thñ t­íng ®­îc bÇu trùc tiÕp b»ng tæng tuyÓn cö, Thñ t­íng giíi thiÖu danh s¸ch néi c¸c ®Ó Quèc héi bá phiÕu tÝn nhiÖm.

Quèc héi lµ c¬ quan lËp ph¸p cao nhÊt, gåm 120 ®¹i biÓu ®¹i diÖn c¸c ®¶ng ph¸i ®­îc bÇu cho nhiÖm kú 4 n¨m. Quèc héi bÇu Tæng thèng, nhiÖm kú 5 n¨m. Tæng thèng kh«ng thùc hiÖn hµnh ph¸p.

C¸c chÝnh ®¶ng lín gåm C«ng ®¶ng - theo xu h­íng x· héi d©n chñ thµnh lËp n¨m 1968 vµ ®¶ng Likud theo xu h­íng quèc gia cùc h÷u thµnh lËp n¨m 1973.

VÒ ®èi ngo¹i, I-xra-en lµ thµnh viªn Liªn hîp quèc vµ nhiÒu tæ chøc quèc tÕ, cã quan hÖ ngo¹i giao víi trªn 100 n­íc, dùa vµo Mü vµ c¸c n­íc ph­¬ng T©y kh¸c ®Ó x©y dùng mét n­íc cã tiÒm lùc m¹nh vÒ qu©n sù vµ kinh tÕ.

MÆc dï cã m©u thuÉn lîi Ých gay g¾t víi c¸c n­íc A-rËp nh­ng vÒ l©u dµi,
I-xra-en chñ tr­¬ng t×m gi¶i ph¸p cã lîi nhÊt cho hä trong mét nÒn hoµ b×nh æn ®Þnh t¹i khu vùc Trung §«ng. N¨m 1978, I-xra-en vµ Ai CËp ký HiÖp ®Þnh tr¹i David vµ b×nh th­êng ho¸ quan hÖ. Ngµy 13/9/1993, I-xra-en vµ Pa-le-xtin ký HiÖp ®Þnh Oslo. §Õn nay, ngoµi Ai CËp, mét sè n­íc A-rËp kh¸c nh­ Gioãc-®a-ni vµ M«-ri-ta-ni ®· lËp quan hÖ ngo¹i giao ®Çy ®ñ víi I-xra-en, c¸c n­íc Ma-rèc, Tuy-ni-di, Quata vµ ¤-man còng ®· më v¨n phßng ®¹i diÖn ë I-xra-en.

Tãm l¹i, ®iÓm qua nh÷ng nÐt lín vÒ tù nhiªn vµ x· héi cña khu vùc thÞ tr­êng T©y Nam ¸ - Trung CËn §«ng chóng ta thÊy r»ng T©y Nam ¸ - Trung CËn §«ng lµ mét khu vùc thÞ tr­êng lín vµ ®Çy tiÒm n¨ng cña thÕ giíi víi diÖn tÝch lµ 10.952.481 km2, d©n sè 1.459.519 ngµn ng­êi. §©y lµ mét vïng ®Êt giµu cã bëi tµi nguyªn vµ kho¸ng s¶n, vÒ dÇu má chiÕm kho¶ng 70% tr÷ l­îng dÇu má ®­îc ph¸t hiÖn cña thÕ giíi.

VÒ lÞch sö ®©y lµ mét vïng ®Êt cã lÞch sö ph¸t triÓn l©u ®êi ®· tõng lµ c¸i n«i cña nÒn v¨n minh nh©n lo¹i trong nhiÒu thÕ kû tr­íc kia, mµ næi tiÕng lµ ®Õ chÕ Ba T­ hïng m¹nh ®· tõng chinh phôc thÕ giíi. §¹o Håi, ®¹o Do Th¸i vµ c¸c t«n gi¸o kh¸c lµ t«n gi¸o chÝnh thèng vµ chiÕm vÞ trÝ quan träng lÞch sö h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn còng nh­ trong ®êi sèng v¨n ho¸ cña c¸c n­íc thuéc thÞ tr­êng T©y Nam ¸ - Trung CËn §«ng.

Trong thêi gian gÇn ®©y vµ hiÖn nay, t¹i vïng ®Êt nµy vÉn ®ang tiÕp tôc x¶y ra c¸c cuéc xung ®ét vÒ s¾c téc vµ t«n gi¸o. ChiÕn tranh x¶y ra liªn miªn ®· ¶nh h­ëng kh«ng nhá tíi sù ph¸t triÓn kinh tÕ vµ ®êi sèng nh©n d©n thuéc thÞ tr­êng nµy.

VÒ chÝnh trÞ, hiÖn nay hÇu hÕt c¸c quèc gia thuéc thÞ tr­êng nµy ®Òu ®· giµnh ®­îc ®éc lËp, cã nh÷ng ph­¬ng h­íng ph¸t triÓn riªng vÒ c¸c lÜnh vùc chÝnh trÞ, x· héi. VÒ kinh tÕ hiÖn nay hÇu hÕt c¸c quèc gia ®ang tiÕn hµnh ®­êng lèi më cöa héi nhËp vµ tiÕn hµnh tù do ho¸ th­¬ng m¹i.

ii. T×nh h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ cña c¸c n­íc thuéc khu vùc t©y Nam ¸ - trung cËn ®«ng

1. Nh÷ng nÐt kh¸i qu¸t

§Æc ®iÓm kinh tÕ næi bËt nhÊt cña c¸c n­íc thuéc khu vùc thÞ tr­êng T©y Nam ¸ - Trung CËn §«ng lµ bao gåm c¸c quèc gia ®ang ph¸t triÓn, sù ph¸t triÓn kh«ng ®ång ®Òu gi÷a c¸c quèc gia vµ sù kh«ng ®ång ®Òu vÒ c¬ cÊu cña c¸c lÜnh vùc trong néi bé nÒn kinh tÕ cña mçi n­íc.

Theo thèng kª n¨m 1999 tæng s¶n phÈm quèc néi (GDP) cña tÊt c¶ c¸c n­íc thuéc khu vùc thÞ tr­êng nµy lµ 1.250 tû USD. Trong ®ã n­íc cã GDP lín nhÊt lµ Ên §é, GDP cña n­íc nµy lµ 424 tû USD chiÕm kho¶ng 33,9% GDP cña toµn khu vùc, Thæ NhÜ Kú lµ 228 tû USD chiÕm kho¶ng 18,2% GDP cña toµn khu vùc, A-rËp Xª-ót 160 tû USD chiÕm 12,8% v.v... Mét sè n­íc trong khèi cã tæng s¶n phÈm quèc néi rÊt Ýt nh­ Butan 0,32 tû USD, Mandiv¬ 0,45 tû USD...

VÒ c¬ cÊu cña c¸c lÜnh vùc trong nÒn kinh tÕ cã nh÷ng ®Æc ®iÓm sau:

DÞch vô

LÜnh vùc dÞch vô ®ãng vai trß quan träng trong c¬ cÊu kinh tÕ cña c¸c n­íc thuéc khu vùc thÞ tr­êng T©y Nam ¸ - Trung CËn §«ng. HÇu hÕt c¸c n­íc ®Òu cã doanh thu cña c¸c ho¹t ®éng dÞch vô chiÕm mét tû lÖ t­¬ng ®èi cao trong GDP. VÝ dô Gioãc-®a-ni n¨m 1999 doanh thu cña lÜnh vùc dÞch vô chiÕm 73% GDP, Thæ NhÜ kú 58%, c¸c n­íc cßn l¹i ®Òu cã doanh thu dÞch vô chiÕm kho¶ng 40% so víi GDP cña nÒn kinh tÕ.

C¸c lo¹i h×nh dÞch vô ph¸t triÓn nhÊt cña c¸c n­íc thuéc khu vùc thÞ tr­êng nµy lµ c«ng nghÖ th«ng tin nh­ phÇn mÒm m¸y tÝnh, ®øng ®Çu lo¹i h×nh dÞch vô nµy lµ Ên §é, I-xra-en. Cïng víi c«ng nghÖ th«ng tin lµ c¸c lÜnh vùc dÞch vô nh­ du lÞch, ng©n hµng, vËn t¶i, th­¬ng m¹i... mµ trung t©m lín nhÊt cña toµn khèi lµ Dubai, Tehran. Tuy nhiªn tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lÜnh vùc dÞch vô ë c¸c n­íc trong khèi kh«ng ®ång ®Òu vµ nh×n chung møc ®é ph¸t triÓn lÜnh vùc dÞch vô cña toµn khèi cßn thua kÐm so víi c¸c thÞ tr­êng ph¸t triÓn nh­ EU, B¾c Mü, NhËt B¶n, Singapore... Theo tÝnh to¸n th× tû träng dÞch vô ë c¸c n­íc T©y Nam ¸ - Trung CËn §«ng chiÕm kho¶ng 50% GDP.

C«ng nghiÖp

N¨m 1999 tæng gi¸ trÞ s¶n phÈm c«ng nghiÖp so víi GDP cña c¸c n­íc thuéc khu vùc Nam ¸ - Trung CËn §«ng chiÕm tû lÖ lµ 33%, thÊp h¬n so víi tû träng dÞch vô chiÕm trong GDP (50%). C¸c n­íc trong khu vùc cã tû träng c«ng nghiÖp so víi GDP lín nhÊt lµ A-rËp Xª-ót (45%), tiÕp ®Õn lµ Butan (38%). Mét sè n­íc cã tû träng c«ng nghiÖp so víi GDP thÊp nhÊt lµ Nª-pan (22%), Pakistan (25%), Gioãc-®a-ni (25%).

Mét sè ngµnh c«ng nghiÖp chñ yÕu cña c¸c n­íc nµy lµ c«ng nghiÖp khai kho¸ng mµ chñ yÕu lµ khai th¸c dÇu löa vµ khÝ ®èt. C¸c ngµnh c«ng nghiÖp kh¸c ®Òu lµ c¸c ngµnh cã liªn quan ®Õn dÇu löa vµ khÝ ®èt nh­ c«ng nghiÖp läc dÇu, ho¸ dÇu, ho¸ chÊt, khÝ ho¸ láng... VÝ dô nh­ I-r¾c vµo thêi kú tr­íc chiÕn tranh n¨m 1977 s¶n xuÊt dÇu löa chiÕm 94% tæng thu ngo¹i tÖ quèc gia vµ 98% kim ng¹ch xuÊt khÈu cña n­íc nµy. C¸c n­íc nh­ C«-oÐt, A-rËp Xª-ót, I-ran... ®Òu cã tæng thu ngo¹i tÖ vµ kim ng¹ch xuÊt khÈu phÇn lín lµ tõ c¸c ngµnh c«ng nghiÖp liªn quan ®Õn dÇu má vµ khÝ ®èt.


Каталог: images -> 2006
2006 -> Lúa gạo Việt Nam Giới thiệu
2006 -> Nghiªn cøu triÓn väng quan hÖ kinh tÕ th­¬ng m¹i viÖt nam – trung quèc ViÖn nghiªn cøu th­¬ng m¹i 2000 Lêi nãi ®Çu
2006 -> B¸o c¸o tæng kÕt ®Ò Tµi
2006 -> BÁo cáo nghiên cứu khả năng cạnh tranh của các mặt hàng nông sản chính của Việt Nam trong bối cảnh hội nhập afta
2006 -> NGÀnh lúa gạo việt nam nguyễn Ngọc Quế Trần Đình Thao Hà Nội, 5-2004 MỤc lụC
2006 -> Hµ Néi, th¸ng 10 n¨m 2006
2006 -> §inh Xun Tïng Vò träng B×nh TrÇn c ng Th¾ng Hµ NéI, th¸ng 12 N¡M 2003
2006 -> Nhãm nghiªn cøu: Hoµng Thuý b ng (M. Sc) NguyÔn V¨n NghÖ (mba) Lª Hoµng Tïng
2006 -> PHÁt triển hệ thống tín dụng nông thôN Ở việt nam1
2006 -> ¶nh h­ëng cña viÖc Trung Quèc vµo wto vµ mét sè bµi häc cho ViÖt Nam1

tải về 1.01 Mb.

Chia sẻ với bạn bè của bạn:
  1   2   3   4   5   6   7




Cơ sở dữ liệu được bảo vệ bởi bản quyền ©hocday.com 2024
được sử dụng cho việc quản lý

    Quê hương