Lêi nãi ®Çu 6 Ch­¬ng I 9 Tæng quan vÒ thÞ tr­êng Ty Nam ¸ Trung cËn ® ng 9

N«ng nghiÖp

Trong n«ng nghiÖp th× ch¨n nu«i vµ trång trät lµ nh÷ng ngµnh chñ yÕu, c¸c ngµnh kh¸c thuéc lÜnh vùc n«ng nghiÖp nh­ l©m nghiÖp vµ thuû s¶n ®Òu kÐm ph¸t triÓn. Trõ Ên §é vµ mét sè n­íc Nam ¸ kh¸c th× c¸c n­íc cßn l¹i thuéc khu vùc Trung CËn §«ng hÇu hÕt lµ ph¶i nhËp l­¬ng thùc.

2. T×nh h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ cña mét sè n­íc thuéc khu vùc T©y Nam ¸ - Trung CËn §«ng

• 
  Ên §é
  

N¨m 1997 GDP cña Ên §é lµ 381,6 tû USD, trong ®ã GDP cña lÜnh vùc dÞch vô, c«ng nghiÖp, n«ng nghiÖp t­¬ng øng lµ 45%, 30% vµ 25%. Møc t¨ng tr­ëng GDP n¨m 1998 lµ 6,3%, n¨m 1999 lµ 6,4%, n¨m 2000 lµ 6,7%, dù tÝnh n¨m 2001 lµ 6,5%.

N¨m 2000 lµ n¨m ®Çu tiªn Ên §é thùc hiÖn "Ch­¬ng tr×nh l0 n¨m v× mét n­íc Ên §é kiªu h·nh vµ phån vinh" víi träng t©m lµ c¶i c¸ch kinh tÕ giai ®o¹n 2, trong ®ã ChÝnh phñ Ên §é ®Èy m¹nh h¬n n÷a c¸c biÖn ph¸p c¶i c¸ch kinh tÕ, thùc hiÖn mét sè chÝnh s¸ch kinh tÕ lín nh»m ®¹t môc tiªu t¨ng tr­ëng GDP tõ 6,5% ®Õn 7%/n¨m.

C¸c chÝnh s¸ch c¶i c¸ch ®Òu tËp trung h­íng vµo c¸c nhiÖm vô träng t©m ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi lµ tiÕp tôc kh¾c phôc c¸c yÕu kÐm vÒ kinh tÕ vÜ m«, ®ång thêi ­u tiªn ph¸t triÓn n«ng nghiÖp n«ng th«n, n©ng cÊp kÕt cÊu h¹ tÇng, gi¸o dôc, y tÕ nh»m c¶i thiÖn ®êi sèng d©n nghÌo. Tuy cßn gÆp nhiÒu khã kh¨n, ®Æc biÖt lµ ph¶i gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò x· héi to lín vµ nÆng nÒ, nh­ng ChÝnh phñ tuyªn bè tiÕp tôc duy tr× vµ ph¸t triÓn chÝnh s¸ch c¶i c¸ch kinh tÕ më cöa.

MÆc dï ChÝnh phñ Ên §é ®· triÓn khai nhiÒu biÖn ph¸p c¶i c¸ch kinh tÕ m¹nh mÏ, song kÕt qu¶ cßn h¹n chÕ do viÖc thùc hiÖn ch­a thèng nhÊt, ®ång bé, mét sè chÝnh s¸ch ®­a ra ®· gÆp ph¶i sù chèng ®èi cña phe ®èi lËp. Bªn c¹nh ®ã, do t¸c ®éng tiªu cùc cña mét sè yÕu tè kh¸ch quan nh­ gi¸ dÇu thÕ giíi t¨ng cao, thÞ tr­êng tµi chÝnh quèc tÕ biÕn ®éng m¹nh, khÝ hËu vµ thêi tiÕt kh«ng thuËn lîi ¶nh h­ëng trùc tiÕp ®Õn tèc ®é t¨ng tr­ëng n«ng nghiÖp, khiÕn cho mét sè chØ tiªu kinh tÕ cña ChÝnh phñ ®Ò ra khã cã thÓ thùc hiÖn ®­îc.

NhiÒu doanh nghiÖp Nhµ n­íc cña Ên §é còng n»m trong t×nh tr¹ng bÕ t¾c, lµm ¨n kÐm hiÖu qu¶. Ên §é ®· chñ tr­¬ng cæ phÇn ho¸ th«ng qua h×nh thøc b¸n ®Êu gi¸, ®Êu thÇu; cho phÐp mêi ®¹i diÖn c¸c tËp ®oµn lín trong vµ ngoµi n­íc lµm cè vÊn cho c¸c doanh nghiÖp ®Ó ®Þnh h­íng kinh doanh, n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng kÕt hîp víi biÖn ph¸p b¶o hé hîp lý c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá nªn ®· ®em l¹i mét sè kÕt qu¶ nhÊt ®Þnh. TiÕp tôc ®Èy m¹nh tiÕn tr×nh cæ phÇn ho¸ c¸c xÝ nghiÖp quèc doanh, cho phÐp b¸n cæ phÇn cña Nhµ n­íc th«ng qua ®Êu gi¸, ®Êu thÇu (tr­íc ®©y chØ chñ tr­¬ng b¸n cæ phiÕu cho c«ng nh©n).

Tr­íc nh÷ng diÔn biÕn phøc t¹p cña qu¸ tr×nh toµn cÇu ho¸, Ên §é quyÕt ®Þnh chuyÓn tõ dù kiÕn x©y dùng nÒn kinh tÕ h­íng vÒ xuÊt khÈu sang chñ tr­¬ng tËn dông tèi ®a nh÷ng mÆt tÝch cùc cña toµn cÇu ho¸, ®ång thêi t¨ng c­êng b¶o hé nh÷ng ngµnh kinh tÕ chñ chèt vµ cã triÓn väng trong t­¬ng lai. Th«ng qua c¸c biÖn ph¸p nh­ t¨ng thuÕ nhËp khÈu ®èi víi c¸c mÆt hµng trong n­íc cã thÓ s¶n xuÊt ®­îc, ®­a ra nh÷ng quy ®Þnh chÆt chÏ vÒ kiÓm ®Þnh chÊt l­îng hµng nhËp khÈu nh»m gióp cho mét sè ngµnh c«ng nghiÖp võa vµ nhá ph¸t triÓn.

Thùc hiÖn chÝnh s¸ch ngo¹i th­¬ng míi, Ên §é thµnh lËp 10 ®Æc khu kinh tÕ quèc doanh vµ 2 ®Æc khu kinh tÕ t­ nh©n theo m« h×nh cña Trung Quèc. C¸c ®Æc khu nµy ho¹t ®éng theo quy chÕ ngo¹i th­¬ng riªng, ®­îc gäi lµ "L·nh thæ ngo¹i th­¬ng" víi nh÷ng chÝnh s¸ch ­u ®·i ®Æc biÖt. Ên §é còng xo¸ bá h¹n chÕ nhËp khÈu ®èi víi 714 mÆt hµng (chñ yÕu lµ hµng tiªu dïng), ®i ®«i víi c¸c biÖn ph¸p b¶o hé hµng ho¸ trong n­íc (t¨ng thuÕ quan ®èi víi hµng nhËp khÈu tõ 50-350%, chèng b¸n ph¸ gi¸...). T¨ng c­êng c¸c biÖn ph¸p khuyÕn khÝch ®Çu t­ nh»m thu hót vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi (FDI), cho phÐp c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi n©ng møc vèn ®Çu t­ vµ thµnh lËp nhiÒu doanh nghiÖp 100% vèn n­íc ngoµi.

§Èy m¹nh ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr­êng, tõng b­íc xo¸ bá bao cÊp vµ tiÕn hµnh t­ nh©n ho¸, n©ng gi¸ b¸n mét sè hµng ho¸ nh­ thùc phÈm, ph©n bãn, ®­êng vµ mét sè mÆt hµng bao cÊp kh¸c nh»m gi¶m g¸nh nÆng chi tiªu cho ng©n s¸ch nhµ n­íc vµ t¨ng nguån thu phôc vô ph¸t triÓn c¸c ngµnh mòi nhän. TÝch cùc triÓn khai c¸c chÝnh s¸ch míi (chÝnh s¸ch n«ng nghiÖp, chÝnh s¸ch viÔn th«ng, chÝnh s¸ch ®èi víi c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá, chÝnh s¸ch hiÖn ®¹i ho¸ ngµnh dÖt, chÝnh s¸ch nh»m thu hót ngo¹i tÖ tõ Ên kiÒu).

§Èy m¹nh ph¸t triÓn vµ më réng hîp t¸c quèc tÕ trong khu vùc c«ng nghÖ th«ng tin, ®Ò ra "kÕ ho¹ch 3 giai ®o¹n" nh»m ®­a Ên §é trë thµnh mét trong l0 n­íc ®øng ®Çu vÒ c«ng nghÖ th«ng tin vµ mét trong nh÷ng n­íc xuÊt khÈu phÇn mÒm lín nhÊt thÕ giíi vµo n¨m 2010. Ên §é còng ®Çu t­ 1 tû USD mçi n¨m ®µo t¹o 300.000 chuyªn gia vµ kü thuËt viªn phÇn mÒm trong vßng 5 n¨m tíi.

• 
  Pakistan
  

Cho ®Õn nay n«ng nghiÖp vÉn lµ ngµnh kinh tÕ lín nhÊt, chiÕm 40% GDP, thu hót 2/3 lùc l­îng lao ®éng ë Pakistan. C¸c s¶n phÈm chÝnh trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp lµ lóa g¹o, lóa mú, b«ng, mÝa ®­êng, thuèc l¸. Do n«ng nghiÖp cßn phô thuéc nhiÒu vµo thiªn nhiªn nªn s¶n l­îng hµng n¨m th­êng kh«ng æn ®Þnh, Pakistan th­êng xuÊt khÈu g¹o vµ b«ng, nh­ng ph¶i nhËp khÈu lóa mú.

NghÒ c¸ vµ ch¨n nu«i lµ c¸c ngµnh kinh tÕ kh¸ ph¸t triÓn, tuy nhiªn míi chØ ®¸p øng ®­îc nhu cÇu tiªu dïng trong n­íc. Pakistan cã ®µn tr©u bß, gia sóc, gia cÇm lín, ®Æc biÖt cã gièng bß Sind næi tiÕng thÕ giíi.

Nh×n chung c«ng nghiÖp Pakistan cßn ph¸t triÓn víi tr×nh ®é thÊp, chØ chiÕm kho¶ng 20% GDP. Trong lÜnh vùc c«ng nghiÖp th× ngµnh ph¸t triÓn yÕu nhÊt l¹i lµ c«ng nghiÖp nÆng. Víi sù gióp ®ì cña Liªn X« (cò) vµ Trung Quèc, Pakistan ®· x©y dùng ®­îc 2 nhµ m¸y s¶n xuÊt thÐp ë Karachi vµ Taxila, mét sè nhµ m¸y c¬ khÝ, chÕ t¹o m¸y mãc, s¶n xuÊt xi m¨ng... nh­ng nh×n chung vÉn ch­a ®¸p øng ®­îc nhu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ trong n­íc. Ngµnh khai kho¸ng vµ dÇu khÝ cña Pakistan lµ ngµnh cã sù ph¸t triÓn tèt nhÊt so víi c¸c ngµnh c«ng nghiÖp kh¸c. Hµng n¨m Pakistan s¶n xuÊt trªn 16 triÖu thïng dÇu th« vµ khai th¸c 12 tû m³ khÝ. C¸c ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn n«ng, thuû, h¶i s¶n vµ s¶n xuÊt hµng tiªu dïng ph¸t triÓn t­¬ng ®èi kh¸. C¸c ngµnh kinh tÕ mòi nhän ë Pakistan lµ ngµnh dÖt, s¶n xuÊt ®­êng. Tèc ®é t¨ng tr­ëng c«ng nghiÖp trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y ®¹t 8%/n¨m.

MÆc dï Pakistan ®· thùc hiÖn c¶i c¸ch kinh tÕ theo h­íng thÞ tr­êng tù do, khuyÕn khÝch ®Çu t­ trong n­íc vµ n­íc ngoµi, c¶i c¸ch ng©n hµng, ph¸ gi¸ ®ång Rupi, khuyÕn khÝch ®Çu t­ vµo c¸c ngµnh h­íng vÒ xuÊt khÈu, song do t×nh h×nh chÝnh trÞ kh«ng æn ®Þnh vµ c¬ së h¹ tÇng yÕu kÐm nªn c«ng cuéc c¶i c¸ch kinh tÕ ch­a mang l¹i kÕt qu¶ nh­ mong muèn.

VÒ ®èi ngo¹i: sau khi Pakistan tiÕn hµnh c¸c vô næ thö h¹t nh©n (5/1998) vµ thö tªn löa tÇm xa (5/1999), Mü vµ mét sè n­íc thi hµnh chÝnh s¸ch cÊm vËn ®èi víi Pakistan. Sau ®¶o chÝnh ngµy 12/10/1999, nhiÒu n­íc vµ c¸c tæ chøc tµi chÝnh trªn thÕ giíi ®· c¾t viÖn trî ®èi víi Pakistan, rót ®Çu t­ khái n­íc nµy lµm cho khã kh¨n cña nÒn kinh tÕ cµng trë nªn trÇm träng h¬n. HiÖn t¹i, chÝnh quyÒn qu©n sù cña «ng Musharraf ®ang ®èi ®Çu víi khã kh¨n lín nhÊt lµ t×nh tr¹ng mét nÒn kinh tÕ dÔ tæn th­¬ng. Tuy nhiªn, nÒn kinh tÕ Pakistan ®· cã mét sè dÊu hiÖu phôc håi vµ n¨m 2000 ®· t¨ng 4% so víi n¨m 1999 do ®­îc mïa b«ng vµ sö dông c¸c kho¶n ®Çu t­ n«ng nghiÖp hîp lý.

• 
  Thæ NhÜ Kú
  

Thæ NhÜ Kú tiÕn hµnh mét lo¹t c¶i c¸ch kinh tÕ quan träng nh»m tù do ho¸ th­¬ng m¹i vµ héi nhËp víi nÒn kinh tÕ thÕ giíi. Gi¶m sù can thiÖp cña ChÝnh phñ, chÝnh s¸ch tû gi¸ mÒm dÎo, quy ®Þnh tù do nhËp khÈu, t¨ng c­êng xuÊt khÈu, khuyÕn khÝch ®Çu t­ n­íc ngoµi, t­ nh©n ho¸ doanh nghiÖp Nhµ n­íc, ph©n cÊp cho chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng. KÕt qu¶ cña viÖc c¶i c¸ch nÒn kinh tÕ dùa trªn tù do ho¸ vµ h­íng ngo¹i, ®· lµm cho t¨ng tr­ëng 5%/n¨m trong vßng 20 n¨m qua vµ ®· thuéc danh s¸ch c¸c n­íc OECD.

Vai trß cña n«ng nghiÖp ®· gi¶m trong khi vÞ thÕ cña c«ng nghiÖp vµ dÞch vô l¹i t¨ng lªn trong c¬ cÊu GDP. Tõ n¨m 1980 ®Õn n¨m 1999 s¶n phÈm n«ng nghiÖp trong c¬ cÊu xuÊt khÈu gi¶m tõ 57% xuèng cßn 10%, c«ng nghiÖp lµ 30% vµ dÞch vô 60% GDP, tû träng nµy lµm cho Thæ NhÜ Kú trë thµnh mét n­íc cã nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn. Thæ NhÜ Kú chñ ®éng tham gia vµo héi nhËp vµ c¹nh tranh, lÊy ®ã lµm ®iÒu kiÖn ®Ó thóc ®Èy qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸. Trong giai ®o¹n nµy Thæ NhÜ Kú ®· ph¸t triÓn c«ng nghiÖp ®a d¹ng th«ng qua viÖc s¶n xuÊt nhiÒu s¶n phÈm kh¸c nhau.

T­ nh©n ho¸ c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc lµ môc tiªu chÝnh cña Thæ NhÜ Kú tõ gi÷a nh÷ng n¨m 80, mÆc dï lµ mét nhiÖm vô khã kh¨n, song mét sè l­îng lín c¸c c«ng ty Nhµ n­íc ®· ®­îc t­ nh©n ho¸. H¬n 10 n¨m qua Nhµ n­íc Thæ NhÜ Kú ®· gi¶i thÓ hoÆc s¸p nhËp mét sè l­îng kh«ng nhá c¸c c«ng ty thuéc khu vùc c«ng nghiÖp bao gåm chÕ biÕn thùc phÈm, s¶n xuÊt xi m¨ng. H¬n 1/2 trong tæng sè c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc thuéc c¸c lÜnh vùc du lÞch, may mÆc vµ l©m nghiÖp ®· ®­îc t­ nh©n ho¸. T­ nh©n ho¸ trong lÜnh vùc ng©n hµng tuy chËm h¬n song còng ®· vµ ®ang ®­îc tiÕn hµnh.

Khu vùc tµi chÝnh ng©n hµng còng tõng b­íc ho¹t ®éng theo m«i tr­êng míi tù do ho¸ vµ héi nhËp. Víi cè g¾ng t¸i thiÕt l¹i nÒn kinh tÕ Thæ NhÜ Kú vµ héi nhËp tµi chÝnh vµo nÒn tµi chÝnh hiÖn ®¹i, c¸c ng©n hµng ®· ®¹t ®­îc nh÷ng thay ®æi trong viÖc c¬ cÊu c¸c thÓ chÕ cña m×nh cïng víi viÖc n©ng cao chÊt l­îng dÞch vô.

Mét trong nh÷ng thµnh tùu ®¸ng ghi nhí sù ph¸t triÓn trong khu vùc tµi chÝnh cña Thæ NhÜ Kú lµ viÖc thµnh lËp ThÞ tr­êng chøng kho¸n istabul (ISE) vµo n¨m 1986. ThÞ tr­êng chøng kho¸n vµ cæ phiÕu ®· më cöa hoµn toµn cho c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi, kh«ng cÊm chuyÓn vèn vµ lîi nhuËn vÒ n­íc. N¨m 1999, ISE lµ thÞ tr­êng chøng kho¸n ho¹t ®éng hiÖu qu¶ nhÊt trªn thÕ giíi.

Do cã nhiÒu ­u thÕ vÒ v¨n ho¸ còng nh­ ®iÒu kiÖn tù nhiªn nªn Thæ NhÜ Kú ®· ®Çu t­ vµo lÜnh vùc du lÞch vµ ®¹t ®­îc nh÷ng thµnh tÝch ®Çy Ên t­îng. Sè l­îng kh¸ch hµng n¨m vµ thu nhËp tõ du lÞch ®· t¨ng ®¸ng kÓ. N¨m 1998, h¬n 9,7 triÖu kh¸ch du lÞch ®· ®Õn Thæ NhÜ Kú, thu nhËp tõ du lÞch ®¹t 8 tû USD.

Nhê nh÷ng kÕt qu¶ kinh tÕ ®· ®¹t ®­îc trong nh÷ng n¨m qua, vµo th¸ng 12/1999 t¹i Héi nghÞ th­îng ®Ønh Helsinki, EU tuyªn bè Thæ NhÜ Kú trë thµnh øng cö viªn ®Çy ®ñ cña Liªn minh ch©u ¢u, ®Þa vÞ øng cö viªn ®Çy ®ñ cña EU lµ mét thµnh c«ng ®¸nh dÊu sù ph¸t triÓn cña Thæ NhÜ Kú.

Th¸ng 12/1999, Thæ NhÜ Kú ®· ®Ö ®¬n tham gia vµo IMF, b¾t ®Çu tõ viÖc ký kÕt mét HiÖp ®Þnh 3 n¨m víi IMF vÒ Ch­¬ng tr×nh Kinh tÕ cña ChÝnh phñ.

• 
  I-ran
  

I-ran lµ n­íc cã tiÒm n¨ng kinh tÕ lín víi nguån thu nhËp chÝnh lµ dÇu löa Kho¶ng 90% kho¶n thu tõ xuÊt khÈu lµ do b¸n dÇu th« vµ c¸c s¶n phÈm dÇu má. C¸c má dÇu chñ yÕu n»m ë khu vùc ven VÞnh Ba T­. Tr÷ l­îng dÇu hiÖn nay kho¶ng 13 tû tÊn. S¶n l­îng khai th¸c cao nhÊt lµ vµo n¨m 1976 ®¹t 334 triÖu tÊn. Thu nhËp tõ dÇu má cña I-ran n¨m 1999 ®¹t 22 tû USD. I-ran lµ thµnh viªn cña Tæ chøc c¸c n­íc xuÊt khÈu dÇu löa (OPEC) vµ lµ n­íc s¶n xuÊt dÇu lín thø 2 cña tæ chøc nµy.

C¸c kho¸ng s¶n chÝnh cña I-ran gåm cã thiÕc, than ®¸, quÆng s¾t, ®ång, uranium, ch×, cr«m, muèi, b« xÝt. Ngoµi ra, I-ran cßn xuÊt khÈu th¶m, hoa qu¶, da giÇy, hµng dÖt, «-t«, s¾t, thÐp vµ quÆng kim lo¹i. Th¶m I-ran thuéc lo¹i næi tiÕng bËc nhÊt trªn thÕ giíi. XuÊt khÈu c¸c mÆt hµng phi dÇu má cña I-ran hµng n¨m ­íc tÝnh ®¹t 4,5 tû USD, trong ®ã xuÊt khÈu th¶m ®¹t 2 tû USD.

H¬n 80% s¶n l­îng ®iÖn cña I-ran ®­îc s¶n xuÊt ë c¸c nhµ m¸y nhiÖt ®iÖn ch¹y b»ng c¸c s¶n phÈm dÇu má, gas tù nhiªn hoÆc b»ng than; cßn l¹i hÇu hÕt ®iÖn ®­îc s¶n xuÊt tõ c¸c nhµ m¸y thuû ®iÖn.

VÒ n«ng nghiÖp: hÇu hÕt ®Êt canh t¸c mÇu mì lµ ë miÒn B¾c, miÒn Nam vµ miÒn T©y. Theo ch­¬ng tr×nh c¶i c¸ch ®Êt ®ai, b¾t ®Çu trong nh÷ng n¨m 1950 kho¶ng 800.000 ha ®Êt canh t¸c ®· ®­îc cÊp l¹i cho c¸c hé n«ng d©n. I-ran tù cÊp ®­îc c¸c mÆt hµng n«ng nghiÖp cho ®Õn cuèi nh÷ng n¨m 1960. Sau thËp kû ®ã c¸c ch­¬ng tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ theo h­íng c«ng nghiÖp vµ ChÝnh phñ ®· kh«ng chó ý tíi nÒn n«ng nghiÖp. Tuy nhiªn, kÓ tõ gi÷a nh÷ng n¨m 1980 ChÝnh phñ l¹i tËp trung nhiÒu h¬n vµo khu vùc n«ng nghiÖp, khuyÕn khÝch c¸c dù ¸n cã quy m« nhá vµ c¸c hÖ thèng canh t¸c truyÒn thèng, bao gåm viÖc phôc håi c¸c kü thuËt t­íi tiªu truyÒn thèng nh­ c¸c ®­êng èng t­íi n­íc ngÇm d­íi ®Êt. HiÖn nay, kho¶ng 40% diÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp ®­îc t­íi tiªu.

Hµng n¨m s¶n xuÊt l­¬ng thùc cña I-ran ®¹t kho¶ng 11-13 triÖu tÊn lóa mú, 3,5 triÖu tÊn lóa m¹ch, 2,6 triÖu tÊn g¹o, 2,1 triÖu tÊn cµ chua vµ 1,9 triÖu tÊn nho. C¸c n«ng s¶n quan träng kh¸c gåm cã cñ c¶i ®­êng, mÝa ®­êng, ng«, ®Ëu (®Ëu h¹t), thuèc l¸, chÌ vµ h¹t cã dÇu, I-ran còng ®Æc biÖt næi tiÕng víi c¸c s¶n phÈm hoa qu¶ nh­ s¶n xuÊt c¸c lo¹i cam, chuèi, t¸o, lª, ®µo, nho vµ anh ®µo.

Ngµnh c¸ còng ®ãng vai trß quan träng trong nÒn kinh tÕ I-ran nh­ng ch­a ®­îc chó ý ®Ó ph¸t triÓn ®Çy ®ñ. BiÓn Caspi vµ VÞnh Ba T­ cã c¸c lo¹i c¸ håi, c¸ tÇm, c¸ håi hång, c¸ tr¾ng, t«m, vµ c¸ trÝch, s¶n l­îng ®¸nh b¾t c¸ hµng n¨m ®¹t kho¶ng 334.000 tÊn. ViÖc « nhiÔm biÓn do kÕt qu¶ cña cuéc chiÕn tranh vïng VÞnh n¨m 1990-1991 ®· dÉn tíi suy gi¶m 66% s¶n l­îng ®¸nh b¾t. Trøng c¸ muèi cña I-ran (trøng c¸ håi hång) ®­îc coi lµ mét trong nh÷ng mãn ®Æc s¶n ngon nhÊt trªn thÕ giíi, viÖc b¸n trøng c¸ muèi ®­îc quy ®Þnh chÆt chÏ nh»m tèi ®a ho¸ c¸c kho¶n ngo¹i tÖ m¹nh.

C¸c ngµnh trong lÜnh vùc kinh tÕ dÞch vô cña I-ran ph¸t triÓn kh«ng ®ång ®Òu vµ mét trong nh÷ng ngµnh yÕu nhÊt lµ tµi chÝnh ng©n hµng. Ng©n hµng Markazi, ®­îc thµnh lËp n¨m 1960 vµ do ChÝnh phñ ®iÒu hµnh, lµ ng©n hµng Trung ­¬ng vµ ng©n hµng ph¸t hµnh. Ho¹t ®éng ng©n hµng th­¬ng m¹i bÞ quèc h÷u ho¸ vµ ®­îc tæ chøc l¹i trong n¨m 1979. C¸c ng©n hµng t­ nh©n ®­îc phÐp ho¹t ®éng l¹i vµo n¨m 1994. Theo c¸c ®¹o luËt ®­îc ban hµnh n¨m 1980, tÊt c¶ c¸c ng©n hµng ph¶i tu©n thñ luËt håi gi¸o lµ cÊm thu l·i tõ c¸c ho¹t ®éng, thay thÕ l·i b»ng "c¸c phÝ dÞch vô".

I-ran bÞ Mü bao v©y kinh tÕ kÓ tõ sau cuéc c¸ch m¹ng Håi gi¸o n¨m 1979, nÒn kinh tÕ tõ ®ã hÇu nh­ ®ãng l¹i vµ chñ yÕu tr«ng cËy vµo dÇu má, tù ®Çu t­, suèt 20 n¨m ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi kh«ng v­ît qua 2 tû USD.

Dßng vèn n­íc ngoµi vµ tèc ®é ph¸t triÓn c¸c ngµnh c«ng nghiÖp míi gi¶m m¹nh sau khi cã sù thay ®æi ChÝnh phñ n¨m 1979, chØ cã c¸c môc tiªu c¶i c¸ch n«ng nghiÖp ®· thùc sù thµnh c«ng. NÒn kinh tÕ vÉn phô thuéc nÆng vµo viÖc b¸n dÇu má vµ nhËp khÈu hµng ho¸.

HiÖn nay I-ran ®ang thùc hiÖn kÕ ho¹ch 5 n¨m lÇn thø 3, kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ 5 n¨m lÇn thø 2 (1995-1999) ®· ®¹t vµ v­ît chØ tiªu cô thÓ, møc t¨ng tr­ëng kinh tÕ ®¹t trung b×nh 5%/n¨m.

• 
  I-r¾c
  

Ngµnh c«ng nghiÖp quan träng cña I-r¾c lµ dÇu löa, n¨m 1951 thu ng©n s¸ch tõ dÇu löa chØ chiÕm kho¶ng 17%, n¨m 1974 lªn tíi 75,6% vµ n¨m 1977 chiÕm 90% tæng thu ng©n s¸ch. DÇu löa chiÕm 94% tæng thu ngo¹i tÖ quèc gia vµ 98% trÞ gi¸ xuÊt khÈu.

I-r¾c cã 75 má dÇu s½n sµng khai th¸c nh­ng míi chØ khai th¸c ®­îc 21 má vµo n¨m 1981. C«ng suÊt khai th¸c cã thÓ ®¹t 3,9 triÖu thïng/ngµy (200 triÖu tÊn/n¨m). S¶n l­îng khai th¸c hiÖn t¹i chiÕm trªn 4% tæng s¶n l­îng dÇu löa khai th¸c cña thÕ giíi.

C¸c ngµnh c«ng nghiÖp quan träng kh¸c cña I-r¾c ®Òu liªn quan ®Õn c«ng nghiÖp dÇu löa nh­ c«ng nghiÖp läc dÇu, ho¸ dÇu, ho¸ chÊt, c«ng nghiÖp s¶n xuÊt khÝ ho¸ láng... Do chiÕn tranh tµn ph¸ nÆng nÒ, sau mét thêi gian dµi kh«i phôc, n¨m 1999 c«ng nghiÖp läc dÇu cña I-r¾c míi chØ ®¹t tæng c«ng suÊt lµ 0,85 triÖu thïng/ngµy. Nhµ m¸y läc dÇu lín nhÊt cña I-r¾c lµ Zubair cã c«ng suÊt 0,3 triÖu thïng/ngµy, ngoµi ra

Cïng víi c«ng nghiÖp läc dÇu lµ c«ng nghiÖp ho¸ dÇu vµ c«ng nghiÖp ho¸ chÊt. Nhµ m¸y ho¸ dÇu næi tiÕng t¹i Basarah s¶n xuÊt ®­îc 150.000 tÊn Polythene vµ PVC/n¨m, 40.000 tÊn s«-®a c«ng nghiÖp/n¨m. Do c«ng nghiÖp läc dÇu vµ ho¸ dÇu ph¸t triÓn nªn ë I-r¾c cã mét hÖ thèng c¸c ®­êng èng dÉn dÇu hiÖn ®¹i nhÊt thÕ giíi. Trong ®ã c¸c ®­êng èng dÇu dÇu lín nhÊt lµ ®­êng èng dÉn dÇu qua Xy-ri ®Õn §Þa Trung H¶i: 1,4 triÖu thïng/ngµy, ®­êng èng dÉn dÇu qua Thæ NhÜ Kú ®i Dortyol: 0,3 triÖu thïng/ngµy; ®­êng èng phÝa Nam tõ Maditha ®Õn FAO ra VÞnh Ba T­: 0,8 triÖu thïng/ngµy, ®­êng èng dÉn dÇu tõ Buzargan vµ Abu Gharib tíi Rumaillab xuèng c¶ng biÓn VÞnh Ba T­: 0,8 triÖu thïng/ngµy.

Ngoµi dÇu má vµ c«ng nghiÖp chÕ biÕn liªn quan ®Õn dÇu má, I-r¾c cßn cã c«ng nghiÖp khai th¸c quÆng s¾t, cr«m ë phÝa b¾c, ®ång, kÏm ë khu vùc Zagos, nh­ng c¸c c«ng tr×nh bÞ bá dë bëi cuéc chiÕn tranh Iran - Ir¾c. Tr÷ l­îng c¸c má ®¸ v«i, má th¹ch cao, má muèi lín. Nhµ m¸y s¶n xuÊt muèi t¹i FAO khu vùc VÞnh Ba T­ cã c«ng suÊt 0,6 triÖu tÊn muèi n¨m.

VÒ c«ng nghiÖp hµng tiªu dïng: cã nhµ m¸y dÖt t¹i Mosul, nhµ m¸y dÖt t¹i Arbil cã c«ng suÊt 1.000.000 mÐt v¶i/n¨m; 3 nhµ m¸y s¶n xuÊt ®­êng t¹i Mosul, Basrah vµ Sulaimanjah; Nhµ m¸y xi m¨ng cã c«ng suÊt 12 triÖu tÊn/n¨m; Nhµ m¸y c¬ ®iÖn t¹i Baquabah; Nhµ m¸y gia c«ng l¾p r¸p m¸y kÐo; Nhµ m¸y kÐo sîi tæng hîp; Nhµ m¸y l¾p r¸p «-t« c¸c lo¹i, nhµ m¸y s¶n xuÊt giµy dÐp, nhµ m¸y s¶n xuÊt thuèc t©n d­îc.

N«ng nghiÖp vµ ch¨n nu«i: I-r¾c cã 58 triÖu ha ®Êt cã thÓ canh t¸c ®­îc. N¨m 1980, thêi ®iÓm I-r¾c canh t¸c nhiÒu nhÊt diÖn tÝch còng chØ ®¹t 28 triÖu ha (qu¶ng canh) víi n¨ng suÊt thÊp do hÖ thèng t­íi tiªu ch­a hoµn chØnh. Trong nh÷ng n¨m bÞ cÊm vËn, I-r¾c tranh thñ ®µo ®­îc hµng tr¨m km s«ng ®µo nh»m ph¸t triÓn n«ng nghiÖp vµ chèng sa m¹c ho¸.

Ch¨n nu«i I-r¾c kh¸ ph¸t triÓn víi c¸c s¶n phÈm chÝnh lµ gia sóc vµ gia cÇm. Ngoµi ra nghÒ c¸ ë I-r¾c còng kh¸ ph¸t triÓn, s¶n l­îng ®¸nh b¾t c¸ n¨m 1998 ®¹t 35.000 tÊn.

Tãm l¹i, I-r¾c lµ mét n­íc cã nhiÒu tiÒm n¨ng ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ kÓ c¶ vÒ c«ng nghiÖp, n«ng nghiÖp vµ dÞch vô. Song do chiÕn tranh liªn miªn nªn nhiÒu c«ng tr×nh c¬ së h¹ tÇng ®· bÞ ph¸ huû nÆng. H¬n n÷a do lÖnh cÊm vËn cña Mü vµ EU nªn viÖc giao l­u kinh tÕ víi c¸c n­íc kh¸c trong khu vùc vµ thÕ giíi gÆp khã kh¨n. NÕu c¸c lÖnh cÊm vËn ®­îc xo¸ bá th× trong mét t­¬ng lai gÇn I-r¾c sÏ trë thµnh mét n­íc cã nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn trong khu vùc.

• 
  A-rËp Xª-ót
  

Sù t¨ng tr­ëng cña ngµnh kinh tÕ nµy phô thuéc hoµn toµn vµo viÖc qu¶n lý c¸c nguån n­íc khan hiÕm. KÕ ho¹ch ph¸t triÓn n«ng nghiÖp gÇn ®©y ®· cã môc tiªu ®a d¹ng ho¸ c¸c s¶n phÈm cña ngµnh n«ng nghiÖp, h­íng chñ yÕu cña kÕ ho¹ch nµy lµ chuyÓn sang c¸c lo¹i c©y trång sö dông Ýt n­íc h¬n. ChÝnh phñ còng ®· triÓn khai ch­¬ng tr×nh läc n­íc biÓn bao gåm mét ®­êng èng dÉn n­íc tõ Hinni tíi Riyadh ®Ó cÊp n­íc ngät cho khu vùc n«ng th«n.

C¸c s¶n phÈm n«ng nghiÖp chñ yÕu cña A-rËp Xª-ót lµ lóa mú, lóa m¹ch, chµ lµ ,khoai t©y, d­a hÊu, kª, s¶n phÈm s÷a, hµnh, nho vµ qu¶ cã mói.

VÒ c«ng nghiÖp: dÇu löa, khÝ tù nhiªn vµ c¸c s¶n phÈm ho¸ dÇu ®· vµ sÏ tiÕp tôc lµ ngµnh kinh tÕ quan träng nhÊt cña A-rËp Xª-ót, n¨m 1998 chiÕm 90% nguån thu xuÊt khÈu vµ 40% GDP cña n­íc nµy. 1/4 tr÷ l­îng dÇu cña thÕ giíi n»m t¹i 77 má dÇu cña A-rËp Xª-ót vµ mét nöa trong sè nµy tËp trung t¹i 8 má lín. Ng­êi ta cho r»ng tr÷ l­îng dÇu löa cña A-rËp Xª-ót cã thÓ lµ 1.000 tû thïng. HiÖn nay, A-rËp Xª-ót vÉn lµ n­íc cung cÊp dÇu chÝnh cho Hoa Kú, ch©u ¢u vµ NhËt B¶n.

ViÖc sôt gi¶m gi¸ dÇu má cuèi n¨m 1998 ®· t¸c ®éng nghiªm träng ®Õn A-rËp Xª-ót vµ lµm thÊy râ sù cÇn thiÕt cña ®a d¹ng ho¸ vµ t­ nh©n ho¸. ChÝnh phñ khuyÕn khÝch c¸c c«ng ty dÇu löa n­íc ngoµi vµo ®Çu t­, A-rËp Xª-ót kh«ng chØ cã tr÷ l­îng dÇu lín nhÊt thÕ giíi mµ chi phÝ khai th¸c rÊt thÊp chØ kho¶ng 1-1,5 USD/thïng. Mét mÆt khuyÕn khÝch c¸c c«ng ty quèc tÕ cã dù ¸n ®Çu t­ vµo chÕ biÕn dÇu khÝ nh­ng mÆt kh¸c Bé DÇu löa vÉn ch­a c«ng bè quyÕt ®Þnh cuèi cïng vÒ viÖc c¸c c«ng ty n­íc ngoµi cã ®­îc phÐp ®Çu t­ vµo lÜnh vùc nhiÒu lîi nhuËn nµy kh«ng.

Mét trong nh÷ng h­íng ­u tiªn ph¸t triÓn kinh tÕ cña A-rËp Xª-ót hiÖn nay lµ c¸c ngµnh c«ng nghiÖp phi dÇu löa. §©y lµ môc tiªu cña chiÕn l­îc ph¸t triÓn c«ng nghiÖp quan träng gÇn ®©y cña A-rËp Xª-ót. ChiÕn l­îc nµy nh»m ®a d¹ng ho¸ nÒn t¶ng c«ng nghiÖp cña m×nh, thóc ®Èy ngµnh c«ng nghiÖp nÆng thuéc khu vùc Nhµ n­íc, chñ yÕu tËp trung vµo TËp ®oµn C«ng nghiÖp c¬ b¶n Saudi (SABIC) mµ ChÝnh phñ së h÷u 70%. TËp ®oµn nµy kiÓm so¸t vµ ®iÒu hµnh 16 tæ hîp s¶n xuÊt c¸c ho¸ phÈm dÇu khÝ, ph©n bãn, nhùa vµ thÐp. SABIC lµ c«ng ty s¶n xuÊt c¸c ho¸ phÈm dÇu khÝ lín nhÊt Trung §«ng víi doanh thu hµng n¨m 6 tû USD.

ChÝnh phñ còng ®ang khuyÕn khÝch ®Çu t­ vµo mét lÜnh vùc cã nhiÒu høa hÑn lµ c«ng nghiÖp khai th¸c má. A-rËp Xª-ót lµ quèc gia cã c¸c má kho¸ng s¶n lín nhÊt khu vùc vïng VÞnh víi tr÷ l­îng kho¶ng 20 triÖu tÊn quÆng vµng, 60 triÖu tÊn ®ång, 10 tû tÊn phèt-ph¸t vµ nhiÒu kho¸ng chÊt kh¸c. Tíi gi÷a n¨m 1999, tæng ®Çu t­ vµo lÜnh vùc nµy ®· ®¹t 6,7 tû USD. ChÝnh phñ hy väng c«ng nghiÖp má sÏ trë thµnh nguån thu lín thø hai cña ®Êt n­íc trong thËp kû tíi víi møc t¨ng tr­ëng hµng n¨m 9,9%/n¨m.

Ngµnh ®iÖn ®­îc chó ý ph¸t triÓn m¹nh nhÊt trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, th«ng qua viÖc c¬ cÊu l¹i ngµnh ®iÖn cña A-rËp Xª-ót. M­êi c«ng ty s¶n xuÊt ®iÖn ®­îc s¸p nhËp thµnh C«ng ty §iÖn lùc Saudi (SEC). ChÞu tr¸ch nhiÖm s¶n xuÊt, truyÒn t¶i vµ ph©n phèi ®iÖn cña ®Êt n­íc, SEC lµ mét c«ng ty do nhµ n­íc chiÕm 85% cæ phÇn. Sù ph¸t triÓn cña ngµnh ®iÖn lùc chøng tá nhu cÇu ngµy cµng t¨ng do ®ßi hái cña qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ vµ hiÖn ®¹i ho¸.

VÒ lÜnh vùc dÞch vô: ThÞ tr­êng ng©n hµng A-rËp Xª-ót lµ thÞ tr­êng lín nhÊt trong khu vùc víi 1229 chi nh¸nh vµ tæng tµi s¶n 107,82 tû USD vµo cuèi n¨m 1998. C¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i A-rËp Xª-ót thùc hiÖn c¸c t¸c vô nhËn vµ cho vay tiÒn göi, dÞch vô ngo¹i hèi, tiÒn göi liªn ng©n hµng, nî chÝnh phñ vµ tµi s¶n. Cã 5 tæ chøc tÝn dông chuyªn ngµnh cung cÊp c¸c kho¶n vay trung vµ dµi h¹n cho khu vùc t­ nh©n vµ mét sè c«ng ty nhµ n­íc. Ng©n hµng Trung ­¬ng cña n­íc nµy lµ C¬ quan tiÒn tÖ
A-rËp Xª-ót (SAMA).

MÆc dï cã cuéc khñng ho¶ng kinh tÕ toµn cÇu n¨m 1998, 10 trong tæng sè 11 ng©n hµng th­¬ng m¹i cña A-rËp Xª-ót vÉn t¨ng lîi nhuËn. Thèng ®èc SAMA cho r»ng ®iÒu nµy lµ kÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh ®a d¹ng ho¸ nÒn kinh tÕ.

A-rËp Xª-ót hiÖn cã 8 c¶ng chÝnh ë VÞnh A-rËp vµ BiÓn §á, ®ã lµ c¸c c¶ng th­¬ng m¹i Jeddah, Dammam, Jubail, Yanbu, Jizan, Dhuba vµ hai c¶ng c«ng nghiÖp ë Jubail vµ Yanbu. N¨ng lùc bèc dì cña c¸c c¶ng th­¬ng m¹i ®¹t 30 triÖu tÊn vµ c¸c c¶ng c«ng nghiÖp lµ 55 triÖu tÊn mçi n¨m.

A-rËp Xª-ót cã rÊt nhiÒu di tÝch lÞch sö vµ t«n gi¸o còng nh­ c¸c th¾ng c¶nh thiªn nhiªn nªn ngµnh du lÞch nh×n chung kh¸ ph¸t triÓn. Khu vùc t­ nh©n ®· ®Çu t­ rÊt nhiÒu vµo ngµnh du lÞch. HiÖn ®· cã 30 kh¸ch s¹n h¹ng nhÊt vµ thªm 21 kh¸ch s¹n n÷a ®ang trong qu¸ tr×nh x©y dùng. C¸c dù ¸n ph¸t triÓn kh¸c gåm cã mét khu ®« thÞ míi ë Medina, khu phøc hîp bèn mïa ë Riyadh, mét trung t©m du lÞch ë tØnh miÒn T©y vµ ph¸t triÓn c¸c th¾ng c¶nh bªn bê BiÓn §á.

Vai trß ngµy cµng t¨ng cña khu vùc t­ nh©n sÏ tiÕp tôc thóc ®Èy kÕ ho¹ch ®a d¹ng ho¸ nÒn kinh tÕ cña A-rËp Xª-ót. ChÝnh phñ khuyÕn khÝch c¸c ho¹t ®éng cña khu vùc t­ nh©n b»ng viÖc thu hót ®Çu t­ n­íc ngoµi ®Ó thµnh lËp c¸c liªn doanh, cho phÐp c¸c c«ng ty t­ nh©n tham gia vµo c¸c dù ¸n d©n sù lín, t¨ng c­êng viÖc huy ®éng vèn cña khu vùc t­ nh©n ®Ó cung cÊp tµi chÝnh cho c¸c dù ¸n cña ChÝnh phñ. §Ó thu hót vµ tËn dông nguån vèn cña khu vùc t­ nh©n ChÝnh phñ sÏ thùc hiÖn viÖc ph¸t triÓn h¬n n÷a thÞ tr­êng vèn cña n­íc nµy. Víi mét thÞ tr­êng vèn ph¸t triÓn vµ c¹nh tranh h¬n sÏ gióp cho viÖc chuyÓn ®æi c¸c c¸c tµi s¶n tµi chÝnh ng¾n h¹n thµnh nguån vèn dµi h¹n vµ gi¶m/chia sÎ rñi ro trë nªn dÔ dµng h¬n. Mét thÞ tr­êng vèn ®­îc ®æi míi sÏ cã kh¶ n¨ng cung cÊp cho c¸c c«ng ty t­ nh©n nhiÒu c¸c kho¶n tÝn dông ®Æc biÖt tµi trî cho c¸c kho¶n ®Çu t­ dµi h¹n.

• 
  C¸c tiÓu v­¬ng quèc A-rËp thèng nhÊt
  

§iÒu kiÖn khÝ hËu sa m¹c ®· h¹n chÕ viÖc ph¸t triÓn n«ng nghiÖp cña C¸c tiÓu v­¬ng quèc A-rËp thèng nhÊt do khan hiÕm n­íc, ®Æc biÖt lµ c¸c nguån n­íc ngÇm. Ngµnh n«ng nghiÖp cña C¸c tiÓu v­¬ng quèc A-rËp thèng nhÊt chØ chiÕm 2,5% GDP, trång trät bÞ ¶nh h­ëng nghiªm träng do thiÕu nguån n­íc vµ chØ ch­a ®Çy 0,5% ®Êt ®ai cña C¸c tiÓu v­¬ng quèc A-rËp thèng nhÊt dµnh cho trång trät. Víi nh÷ng ch­¬ng tr×nh c¶i t¹o ®Êt ®· gióp C¸c tiÓu v­¬ng quèc A-rËp thèng nhÊt tù tóc ®­îc mét sè lo¹i rau qu¶ nh­ng nhiÒu lo¹i thùc phÈm kh¸c vÉn ph¶i nhËp khÈu. ChØ cã mét sè Ýt lo¹i c©y nh­ cä, xoµi, lóa m×, kª ®­îc trång trªn c¸c èc ®¶o vµ nh÷ng vïng cã nguån n­íc.

Ph¸t triÓn kinh tÕ cña C¸c tiÓu v­¬ng quèc A-rËp thèng nhÊt kh«ng ®ång ®Òu gi÷a c¸c vïng, chñ yÕu tËp trung ë Abu Dhabi vµ Dubai, lµ n¬i khai th¸c dÇu chñ yÕu vµ cã tèc ®é ph¸t triÓn nhanh nhÊt. Víi nç lùc ®a d¹ng ho¸ nÒn kinh tÕ vµ kh«ng chØ ph¸t triÓn dùa duy nhÊt vµo nguån dÇu má, C¸c tiÓu v­¬ng quèc A-rËp thèng nhÊt ®· tËp trung vµo ph¸t triÓn mét sè ngµnh c«ng nghiÖp kh¸c. Thu nhËp tõ viÖc xuÊt khÈu dÇu ®­îc hç trî cho x©y dùng mét nhµ m¸y luyÖn nh«m ë Dubai trong nh÷ng n¨m 1980, x©y dùng tæ hîp c«ng nghiÖp ë ar-Ruways, trang bÞ míi c¸c ph­¬ng tiÖn ®Ó vËn chuyÓn vµ ho¸ láng gas... C¸c nç lùc cña ChÝnh phñ nh»m ®a d¹ng ho¸ nÒn kinh tÕ ®· thu ®­îc nhiÒu kÕt qu¶ vµ t¹o ®µ ph¸t triÓn cho lÜnh vùc dÞch vô, ng©n s¸ch hµng n¨m dµnh 1/2 cho chi tiªu c«ng céng.

• 
  Gioãc-®a-ni
  

Gioãc-®a-ni ®· ®¹t ®­îc mét sè tiÕn bé ®¸ng kÓ trong c¶i c¸ch kinh tÕ, b¾t ®Çu tõ n¨m 1989 ChÝnh phñ ®· chÊp nhËn mét ch­¬ng tr×nh kinh tÕ theo ®Þnh h­íng t¨ng tr­ëng trong 5 n¨m do IMF vµ Ng©n hµng thÕ giíi gi¸m s¸t. Môc tiªu chÝnh cña viÖc phôc håi sù t¨ng tr­ëng kh«ng cã l¹m ph¸t vµ bÒn v÷ng ®· ®­îc thùc hiÖn xong.

Nh»m tù do ho¸ h¬n n÷a nÒn kinh tÕ quèc d©n vµ ®Ó t¨ng dßng vèn n­íc ngoµi, Gioãc-®a-ni ®· b¾t ®Çu mét ch­¬ng tr×nh t­ nh©n ho¸, theo ®ã kÝch thÝch vai trß vµ hiÖu qu¶ cña c¸c nhµ ®Çu t­ t­ nh©n trong c¸c kÕ ho¹ch ph¸t triÓn dµi h¹n cña ®Êt n­íc. Vµo cuèi n¨m 1997, ChÝnh phñ ®· b¸n tÊt c¶ c¸c cæ phÇn cña m×nh trong c¸c c«ng ty cã cæ phÇn gèc lµ 5% hoÆc Ýt h¬n. Trong n¨m 1998 ChÝnh phñ b¸n thªm c¸c ngµnh c«ng nghiÖp chiÕn l­îc vµ b¾t ®Çu b¸n 33,3% cæ phÇn cña m×nh t¹i C«ng ty xi-m¨ng Gioãc-®a-ni cho mét c«ng ty cña Ph¸p, vµo nh÷ng n¨m 1999, 2000, tû träng b¸n cæ phÇn trong c¸c c«ng ty cho n­íc ngoµikh«ng ngõng ®­îc n©ng cao.

ë c¹nh hai n­íc nhiÒu dÇu má nhÊt nh× khu vùc lµ A-rËp Xª ót vµ I-r¾c nh­ng Gioãc-®a-ni l¹i ph¶i nhËp dÇu. Tuy bÞ cÊm vËn tõ chiÕn tranh vïng VÞnh nh­ng I-r¾c vÉn ®­îc phÐp chuyªn chë dÇu th« b»ng ®­êng bé cho Gioãc-®a-ni 50.000 thïng/ngµy. Tr­íc ®©y n­íc nµy vÉn nhËn ®­îc sù viÖn trî cña c¸c n­íc giµu cã trong khu vùc kÓ c¶ I-r¾c. Hµng n¨m Mü vÉn viÖn trî cho n­íc nµy vµ c¸c kho¶n ­u ®·i vÒ th­¬ng m¹i.

Tµi nguyªn thiªn nhiªn chØ cã kho¸ng s¶n chÝnh lµ phèt ph¸t vµ potash, ngoµi ra cßn cã quÆng s¾t, ®ång, th¹ch cao, m¨ngan vµ muèi kho¸ng ë vïng biÓn ChÕt. VÒ c«ng nghiÖp, ngµnh khai má ®ãng mét vai trß chñ ®¹o trong nÒn kinh tÕ cña Gioãc-®a-ni vµ chiÕm mét phÇn ®¸ng kÓ trong nguån thu tõ xuÊt khÈu. Gioãc-®a-ni thuéc nhãm 3 n­íc ®øng hµng ®Çu trªn thÕ giíi vÒ xuÊt khÈu phèt ph¸t vµ gÇn ®©y ®· thµnh lËp c¸c c«ng ty liªn doanh lín víi c¸c c«ng ty n­íc ngoµi nh»m ph¸t triÓn h¬n n÷a c¸c s¶n phÈm tõ phèt ph¸t. C¸c ngµnh c«ng nghiÖp cã quy m« lín kh¸c gåm s¶n xuÊt xi m¨ng, s¶n xuÊt ph©n bãn, c«ng nghiÖp läc dÇu.

Ngµnh c«ng nghiÖp d­îc phÈm lµ mét trong nh÷ng ngµnh c«ng nghiÖp trong n­íc thu ngo¹i tÖ lín. C¸c s¶n phÈm d­îc cña Gioãc-®a-ni hiÖn nay ®ang ®­îc xuÊt khÈu tíi mäi n¬i trªn toµn thÕ giíi, gÇn ®©y xuÊt sang ch©u ¢u vµ Mü. N¨m 1999, xuÊt khÈu ®­îc 185,5 triÖu USD vµ nhËp khÈu 129,6 triÖu USD.

VÒ n«ng nghiÖp: viÖc canh t¸c n«ng nghiÖp bÞ h¹n chÕ do thiÕu nguån cung cÊp n­íc ®Ó t­íi tiªu. Canh t¸c vµ trång trät tËp trung chñ yÕu vµo mét sè thung lòng cã ®iÒu kiÖn khÝ hËu cËn nhiÖt ®íi vµ cã ®Êt ®ai mÇu mì h¬n. MÆc dï vËy, th«ng qua viÖc qu¶n lý nguån ®Êt ®ai hiÕm cña m×nh Gioãc-®a-ni cã kh¶ n¨ng xuÊt khÈu mét sè l­îng ®¸ng kÓ c¸c s¶n phÈm n«ng nghiÖp.

C¸c s¶n phÈm n«ng nghiÖp chñ yÕu gåm: lóa mú, lóa m¹ch, «liu, ®Ëu l¨ng, ®Ëu xanh, cµ chua, d­a chuét, cµ tÝm, cam, quýt, d­a qu¶, c¶i b¾p, chuèi, khoai t©y vµ hµnh. HiÖn nay, n«ng nghiÖp ®ãng gãp vµo GDP 6% vµ chiÕm 10% lùc l­îng lao ®éng. Còng trong n¨m nµy c¸c s¶n phÈm n«ng nghiÖp xuÊt khÈu ®· thu ®­îc 197 triÖu USD, chiÕm 13% tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu. Gioãc-®a-ni ®· lµ n­íc cung cÊp truyÒn thèng hoa qu¶ vµ rau t­¬i cho thÞ tr­êng khu vùc vµ mét sè n­íc EU.

Vïng thung lòng Rift lµ vïng ®Êt ®ai mµu mì, t­¬ng ®èi giµu nguån n­íc chiÕm 14% tæng diÖn tÝch ®Êt canh t¸c, 70% rau qu¶ ®­îc s¶n xuÊt t¹i thung lòng nµy. Vïng cao nguyªn trung t©m lµ vïng ®a sè ®Êt ®ai cã thÓ canh t¸c ®­îc vµ thñ ®« Amman n»m trong vïng nµy, ®©y lµ n¬i s¶n xuÊt c¸c s¶n phÈm hoa qu¶, rau vµ c¸c lo¹i ngò cèc.

Vïng §«ng Gioãc-®a-ni chiÕm gÇn 2/3 tæng diÖn tÝch ®Êt ®ai Gioãc-®a-ni, khÝ hËu sa m¹c b¸n kh« c»n h¬i kh¾c nghiÖt, ®©y lµ n¬i ch¨n nu«i ngçng, bß s÷a, dª, cõu Bedouins vµ gia sóc cung cÊp thÞt cho d©n chóng Gioãc-®a-ni vµ c¶ cho xuÊt khÈu.

Du lÞch lµ ngµnh ®em l¹i nguån thu ngo¹i tÖ lín cho Gioãc-®a-ni, chiÕm 13% GDP. Ng­êi ta gäi Gioãc-®a-ni lµ cöa ngâ cña vïng Trung §«ng, cÇu nèi gi÷a ¢u vµ ¸, cho nªn t¹i ®©y cã hai khu vùc xuÊt nhËp tù do "Free Zone" t¹i c¶ng Aquaba vµ thñ ®« Amman nh»m khuyÕn khÝch ®Çu t­ cña n­íc ngoµi vµo khu vùc nµy ®Ó xuÊt khÈu hoÆc nhËp khÈu hµng ho¸ vµo chÕ biÕn hoµn chØnh råi sau ®ã t¸i xuÊt sang n­íc thø ba. Møc thuÕ nhËp khÈu vµo thÞ tr­êng nµy cßn kh¸ cao, cã lo¹i hµng ph¶i chÞu møc thuÕ 100 - 200%.

• 
  C«- oÐt
  

Do suy tho¸i kinh tÕ nªn C«-oÐt ®· tiÕn hµnh c¶i c¸ch c¬ cÊu theo h­íng më cöa nÒn kinh tÕ cho c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi. Môc tiªu cña ChÝnh phñ C«-oÐt lµ ®a d¹ng ho¸ vµ t­ nh©n ho¸ c¸c c«ng ty Nhµ n­íc ®Ó ®èi phã víi dao ®éng theo chu kú cña gi¸ dÇu má vµ t¹o nhiÒu c¬ héi viÖc lµm h¬n cho ng­êi C«-oÐt. ChÝnh phñ ®ang dù ®Þnh t­ nh©n ho¸ h·ng hµng kh«ng quèc gia, ngµnh viÔn th«ng vµ mét sè lÜnh vùc cña ngµnh n¨ng l­îng.

§Ó n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ, n¨m 1999 ChÝnh phñ l¹i ­u tiªn nhiÒu h¬n n÷a cho c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi. C¸c c«ng ty n­íc ngoµi ®­îc phÐp ®Êu thÇu viÖc më réng má dÇu phÝa B¾c vµ ®­îc tham gia vµo thÞ tr­êng chøng kho¸n C«-oÐt (Kuwait Stock Exchange- KSE). N¨m 1999, Quèc v­¬ng ban hµnh s¾c lÖnh cho phÐp thµnh lËp c«ng ty 100% vèn n­íc ngoµi, mét tiÕn bé so víi quy ®Þnh tr­íc ®©y (chØ cho phÐp c«ng ty n­íc ngoµi chiÕm gi÷ tèi ®a 49% tæng sè vèn). Thªm vµo ®ã, khu vùc th­¬ng m¹i tù do t¹i c¶ng Shuwaikh ®· ®­îc chÝnh thøc khai tr­¬ng vµo th¸ng 7/1999. ChÝnh phñ còng ban hµnh ®¹o luËt chÆt chÏ h¬n vÒ b¶n quyÒn së h÷u trÝ tuÖ theo c¸c quy ®Þnh phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ.

ViÖc t¨ng gi¸ dÇu n¨m 1999 ®· cho phÐp ChÝnh phñ tiÕn hµnh c¸c biÖn ph¸p m¹nh h¬n ®Ó thóc ®Èy nÒn kinh tÕ, ®ång thêi gióp viÖc triÓn khai c¸c dù ¸n tèn kÐm nh­ x©y dùng c¸c nhµ m¸y ®iÖn, n©ng cÊp c¬ së h¹ tÇng vµ më réng ngµnh c«ng nghiÖp dÇu má. Gi¸ dÇu má t¨ng ®· gióp nÒn kinh tÕ t¨ng tr­ëng vµo n¨m 1999 vµ n¨m 2000.

S¶n l­îng ®iÖn hiÖn thêi cña C«-oÐt lµ kho¶ng 9.000 MW/n¨m, trong khi ®ã møc tiªu thô ®iÖn n¨ng cña n­íc nµy t¨ng tr­ëng hµng n¨m kho¶ng tõ 7-9%. §Ó ®¸p øng nhu cÇu t¨ng cao nµy, Bé §iÖn lùc vµ N­íc ®· triÓn khai dù ¸n cña Mitsubishi x©y dùng nhµ m¸y ®iÖn cã c«ng suÊt 2.400 MW trÞ gi¸ 2,2 tû USD t¹i Al-Subiya ®· hoµn thµnh cuèi n¨m 1999 vµ dù ¸n thø hai víi c¸c c«ng ty Mü x©y dùng t¹i Al-Zhour cã c«ng suÊt 2.400 MW.