Điều tra và kiểm soát sự nứt hạt lúa trên đồng ruộng và sau thu hoạch ở Đồng Bằng sông Mêkông của Việt Nam

3.11 Công tác truyền thông

4. Kết luận và Đề nghị

Phương pháp tối ưu chế độ sấy nhiều giai đoạn đã được chứng thực với các thí nghiệm sấy tầng sôi. Dự án cũng đã khảo sát các đặc tính hóa lý và cảm quan của gạo sấy tầng sôi. Kỹ thuật sấy tầng sôi là một kỹ thuật sấy nhanh tiềm năng có thể ứng dụng phối hợp được với ủ và sấy tháp hoặc thông gió để tăng năng suất sấy và bảo đảm yêu cầu bảo quản hạt trong mùa mưa

Hai thí nghiệm xay xát sử dụng hệ thống xay xát công suất trung bình (1 tấn/giờ) và lớn (7 tấn/giờ) đã được thực hiện tại Cần Thơ và Kiên Giang. Dự án đã thực hiện đánh giá hiệu quả xay xát của hệ thống hiện tại và thảo luận một cách tiếp cận mới hướng tới hiệu quả xay xát. Kích cỡ máy xát là một yếu tố quan trọng xác định các tổn thất. Máy xay xát nhỏ do các nông hộ nhỏ sử dụng cho tỉ lệ thu hồi thấp. Máy xay xát qui mô vừa và lớn cho tỉ lệ thu hồi cao nhưng vẫn còn thấp so với tỉ lệ lý tưởng. Tỉ lệ thu hồi gạo nguyên cao nhất ở các nhà máy lớn chỉ khoảng 55% thấp hơn so với mức lý tưởng là 60%. Điều này có nghĩa là xay xát là một yếu tố quan trọng để cải thiện tỉ lệ gạo nguyên. Xát gạo bằng cối cao su chỉ cải thiện tỉ lệ thu hồi gạo nguyên nếu hạt đạt ẩm độ 14-15% sau sấy.

Dữ liệu tích hợp thất thoát trong và sau thu hoạch lúa gạo của dự án rất hữu ích để ước tính phần trăm thất thoát có thể ngăn chặn được khi đưa bất kỳ cơ hội can thiệp nào vào trong chuỗi sản xuất lúa gạo. Dự án cũng đưa ra một mô hình chuỗi quản lý lúa gạo tích hợp từ thu hoạch đến xay xát nhằm nâng cao chất lượng lúa gạo và thu nhập cao hơn cho nông hộ. Mô hình này cũng có thể đươc phát triển thông qua liên minh hợp tác xã là nơi một nhóm hợp tác xã đầu tư và điều hành nhà máy xay xát và kiểm soát toàn bộ chuỗi sau thu hoạch lúa gạo.

Nội dung chính thứ hai thực hiện trong dự án là công tác huấn luyện để tuyên truyền các thông tin về kỹ thuật thu hoạch và sấy cho các đối tác liên quan. Các số liệu cơ bản thu thập có hệ thống và kết quả thí nghiệm được soạn thảo thành sổ tay huấn luyện, tờ rơi và phân phát cho các bên liên quan, đặc biệt là các nông hộ thông qua chương trình huấn luyện và các chuyến tham quan học tập. Trong hai năm qua, tổng cộng đã có 2392 nông hộ và 306 cán bộ khuyến nông tham dự chương trình huấn luyện của dự án. Các hoạt động khuyến nông bao gồm 17 buổi huấn luyện (1 ngày), các hoạt động trình diễn và tham quan học tập cho nông dân và cán bộ khuyến nông địa phương tổ chức tại 11 huyện thuộc TP. Cần Thơ và tỉnh Kiên Giang để tuyên truyền kiến thức về nứt gãy hạt, phương pháp sấy và thu hoạch. Dự án cũng đã tổ chức thành công hội thảo xay xát tại huyện Tân Hiệp, tỉnh Kiên Giang nhằm nâng cao nhận thức của chính quyền địa phương, các nhà cung cấp dịch vụ, chủ máy xay, cán bộ khuyến nông và đại diện HTX về việc sử dụng kỹ thuật xay xát phù hợp. Các hoạt động khuyến nông này có tác động rất thỏa đáng đến kiến thức và tập quán canh tác của các tiểu nông hộ thuộc các HTX tham gia dự án này theo kết quả điều tra khảo sát đã thực hiện.

Để xây dựng năng lực kỹ thuật công nghệ chế biến và đánh giá chất lượng lúa gạo, dự án đã đề cử ba cán bộ giảng dạy của ĐH Nông Lâm TP.HCM tham gia các hoạt động huấn luyện kỹ thuật tại Đại học Queensland. Ngoài ra, đã có một cán bộ dự án là sinh viên Việt Nam hoàn tất chương trình Thạc sĩ nghiên cứu tại ĐH Queensland (học bổng do AusAID tài trợ). Chủ nhiệm đề án tại Việt Nam và điều phối viên dự án tại UQ đã tham quan các cơ quan nghiên cứu lúa gạo hàng đầu tại Thái Lan và Philippines. Các hoạt động khuyến nông của dự án cũng đã huy động nhiều cán bộ khuyến nông địa phương từ các quận huyện khác nhau. Điều này tác động rất lớn đến công tác xây dựng và tăng cường năng lực cho các nhân sự liên quan đến dự án. Bên cạnh đó, dự án cũng thiết lập được một phòng thí nghiệm lúa gạo với các thiết bị phân tích do CARD tài trợ và chi phí tu bổ phòng thí nghiệm của ĐH Nông Lâm TP.HCM. Phòng thí nghiệm phân tích lúa gạo này không những đã sử dụng để thực hiện đánh giá hàng nghìn mẫu gạo do nghiên cứu của dự án mà còn phục vụ nhiều nghiên cứu liên quan đến chất lượng lúa gạo và cấu trúc thực phẩm của sinh viên và cán bộ giảng viên ĐHNL.

Một số kết quả chọn lọc của các thí nghiệm chính đã được đăng tải trên các tạp chí uy tín và các hội nghị quốc tế. Đã có hai bài báo đăng tải trên tạp chí Công Nghệ Sấy và Tạp chí Quốc tế Tính Chất Thực phẩm. Tóm tắt nghiên cứu “Ảnh hưởng thời gian thu hoạch quanh ngày chín sinh lý đến độ nứt gãy hạt và tỉ lệ thu hồi gạo nguyên tại Đồng bằng sông Cửu Long Việt Nam” đã được giới thiệu trong kỷ yếu của sự kiện “Sau thu hoạch 2009-Hội nghị và Triển lãm lúa gạo” tổ chức vào tháng 07 năm 2009 tại Bangkok, Thái Lan. Hai kết quả nghiên cứu về tối ưu hóa sấy tầng sôi lúa gạo nhiệt độ cao được báo cáo tại Hội nghị sấy Châu Á Thái Bình Dương tổ chức tháng 10 năm 2009 tại Bangkok.

Trên cơ sở các ước tính các lợi nhuận vật chất và tài chính đạt được của dự án, HTX Tân Phát A sẽ làm lợi được 50.326 USD mỗi năm từ các cải tiến tập quán thu hoạch và sấy lúa mà không cần phải lắp đặt thêm trang thiết bị. Nếu tính thêm lợi nhuận từ các hoạt động dịch vụ, hợp tác xã làm lợi 125.826 USD mỗi năm. Trong trường hợp ĐBSCL áp dụng hệ thống cải tiến trong sản xuất lúa gạo, ví dụ thu hoạch đúng, gặt bằng máy, sấy lúa đúng kỹ thuật, xay xát cải tiến, ĐBSCL có thể giảm 13% tổng tổn thất trong và sau thu hoạch và tiết kiệm được 190 triệu USD mỗi năm.

Các tác giả chân thành cảm ơn Chương trình Hợp tác Phát triển Nông nghiệp và Nông Thôn (CARD) và Bộ Nông Nghiệp và Phát Triển Nông Thôn Việt Nam đã tài trợ cho nghiên cứu này. CARD là một dự án do Chính phủ Úc tài trợ cho Việt Nam để tăng cường nông nghiệp và phát triển nông thôn bằng cách áp dụng nghiên cứu, kỹ thuật, kỹ năng và quản lý cho các nông hộ.

Bal, S., & Oiha, T. P., 1975. Determination of biological maturity and effect of harvesting and drying conditions on milling quality of paddy. Journal Agricultural Engineering Resource, 20, 353-361.

Berrio, L. E., & Cuevas-Perez, F. E., 1989. Cultivar differences in milling yields under delayed harvesting of rice. Crop Science, 24, 1510-1512.

Kester, E. B., Lukens, H. C., Ferrel, R. E. M., A., & FIinfrock, D. C., 1963. Influences of maturity on properties of western rice. Cereal Chemistry, 40, 323-326.

Ntanos, D., Philippou, N., & Hadjisavva-Zinoviadi, S., 1996. Effect of rice harvest on milling yield and grain breakage. CIHEAM-Options Mediterraneennes, 15(1), 23-28.

Soponronnarit, S. and Prachayawarakorn, S. Optimum strategy for fluidized-bed paddy drying. Drying Technology 1994, 12, 1667-1686.

Soponronnarit, S., Wetchacama, S., Swasdisevi, T. and Poomsa-ad, N. Managing moist paddy by drying, tempering and ambient air ventilation. Drying Technology, 1999, 17, 335-344.

Sutherland, J.W. and Ghaly, T.F. Rapid fluidised bed drying of paddy rice in the humid tropics. In Proceedings of the 13rd ASEAN Seminar on Grain Post-harvest Technology, 1990.