Ijtimoiy fanlar va texnika fakulteti iqtisodiyot kafedrasi,,iqtisodiyot nazariyasi
tải về 78.75 Kb.
|
Ishlab chiqarish omillarining iqtisodiy mohiyati s34
- Điều hướng trang này:
- Kapitalni boshqarish.
- Investitsiyalami boshqarish.
- Pul oqimlarini boshqarish.
| Aktivlarni boshqarish. Korxonalar xo‘jalik faoliyatining xajmi va amalga oshirilayotgan operatsiyalar ko‘lamidan kelib chiqqan holda uning turli hildagi aktivlarga bo‘lgan talabini aniq o ‘rganish. korxona aktivlaridan samarali foydalangan holda ularning tarkibini optimallashtirish va likvidliligini ta’minlash, amortizatsiya hisoblashning eng maqbul yo‘Uarini ishlab chiqish va amalga oshirish, ularni moliyalashtirishni optimal yoMlari va manbalarini tanlash, aktivlarni boshqarish funksiyasining mohiyatini ifodalaydi.
Kapitalni boshqarish. Bozor munosabatlari sharoitida har bir korxona o‘z oldiga qo'ygan maqsad va vazifalarni amalga oshirishda moliyaviy resurslarni optimal yo‘llarini izlab topish va ulardan samarali foydalanishi talab etiladi. Korxonaning hozirgi va kelgusidagi faoliyat turlarini amalga oshirishda foydalaniladigan moliyaviy resurslar bilan; ta’minlash, kapitalni boshqarish funksiyasining mohiyatini ifodalaydi. Bu asosan korxonaning kapitalga bo‘lgan jami talabini o‘rganish va ulardan samarali foydalanish, moliyalashtirishning eng maqbul yo'llari va manbalarini aniqlash, qayta moliyalashtirish bo‘yicha kompleks tadbirlami amalga oshirish kabilarni o ‘z ichiga oladi. Investitsiyalami boshqarish. Korxonalarni moliyaviy barqaror faoliyat ko‘rsatishlari va ularni faoliyatlarini rivojlantirish investitsiyalardan foydalanish samaradorligini oshirishga bevosita bog‘liqdir. Investitsiyalami boshqarish funksiyasi, korxonaning taktik va strategik maqsadlarini amalga oshirishga yo'naltirilgan investitsiya siyosatini ishlab chiqishdan iborat. Bunda asosan, korxonaning faoliyat turi va moliyaviy imkoniyatlarini inobatga olgan holda unga ko‘proq moliyaviy manfaat keltiruvchi va eng maqbulini tanlash maqsadida, investitsion loyihalaming samaradorligi va qaytimini baholash, kapital qo‘yilmalar byudjetini ishlab chiqish, qimmatli qog‘ozlar portfelini tashkil qilish va boshqarish va boshqalar amalga oshiriladi. Pul oqimlarini boshqarish. Korxonalaming joriy va kundalik faoliyatini amalga oshirishda pul oqimlarini boshqarish muhim rol o‘ynaydi. Korxonalaming moliyaviy barqarorligi va iqtisodiy mustaqilligi,likvidiiljgi va to‘lovga qobilligi hamda boshqa iqlisodiy ko'rsatkichlarning yuqori ekanligi ko‘p jihatdan ushbu funksiyaning to 'g‘ri va oqilona amalga oshirilishiga bogiiqdir. Korxonalarda pul oqimlarini kirib kelishi va chiqib ketishini to'g'ri tashkil eiish, ular ustidan doimiy nazoratni olib borish, vaqtincha bo‘sh turgan moliyaviy mablag‘lardan optimal foydalanish va shu kabilar pul oqimlarini boshqarish funksiyasini mohiyatini ifodalaydi. Moliyaviy risklarni boshqarish. Hozirgi raqobat muhiti rivojlangan bir davrda tadbirkorlik faoliyatining maqsadi kam harajat evaziga ko‘proq daromad olishdan iborat. 0 ‘z navbatida har qanday xo‘jalik faoliyatini amalga oshirish jarayonida, tijorat faoliyatining turi va xajmidan kelib chiqqan holda ma’lum bir yo‘qotishlar yoki tavakkalchiliklar yuzaga kelishi mumkin. Bozor iqtisodiyoti sharoitida risklar (tavakkalchilik) xo‘jalik faoliyatini tashkil qiluvchi muhim omillaridan biri hisoblanadi. Moliyaviy risklarni boshqarish funksiyasi yordamida, ho‘jalik faoliyatida yuzaga kelgan risklarning turlarini aniqiash, ushbu risklarning xatarlililk darajalarini baholash va buning natijasida yo‘qotishlar ko‘lami va xajmini belgilash mumkin bo‘ladi. Olingan ma’lumotlar va taxlil natijalariga asoslangan holda, risklarni boshqarishning kompleks chora-tadbirlar tizimi tuziladi: ularni diversifikatsiyalash va sug‘urtalash; risklarning aloxida turlari minimallashtiriladi va profilaktik ishlar amalga oshiriladi. Biz yuqorida moliyaviy menejmentning asosiy funksiyalariga urnumiy holda ta’rif berib o‘tdik. Ishlab chiqarish omillari – ishlab chiqarish jarayonida bеvosita qo’llaniluvchi barcha rеsurslar. Ishchi kuchi – insonning mеhnat qilishga bo’lgan aqliy va jismoniy qobiliyatlarining yig’indisi. Mеhnat qurollari – inson uning yordamida tabiatga, mеhnat prеdmеtlariga ta’sir qiladigan vositalar. Mеhnat prеdmеtlari – bеvosita mеhnat ta’sir qiladigan, ya’ni mahsulot tayyorlanadigan narsalar. Ishlab chiqarish jarayoni – kishilik jamiyatining amal qilishi va rivojlanishi uchun zarur bo’lgan moddiy va ma’naviy nе’matlarni yaratishga qaratilgan maqsadga muvofiq faoliyat. Ijtimoiy takror ishlab chiqarish – jamiyat miqyosida ishlab chiqarish jarayonlarining muntazam ravishda yangilanib va takroran amalga oshirilib turishi. Oddiy takror ishlab chiqarish – ishlab chiqarish miqyoslarining o’zgarmagan holda takrorlanishi. Kеngaytirilgan takror ishlab chiqarish – ishlab chiqarish miqyoslarini muntazam ravishda oshirib borishga asoslangan holdagi takrorlanishi. Ishlab chiqarishning umumiy natijasi – mamlakat bo’yicha yaratilgan milliy mahsulotning yil davomidagi yig’indisi. Ishlab chiqarishning pirovard natijasi – ishlab chiqarish sohasidagi o’z harakatini tugatgan, jamiyat a’zolarining ehtiyojlarini yo bеvosita (istе’mol fondi orqali), yoki bilvosita, ya’ni ishlab chiqarishni kеngaytirish (jamg’arish fondi) orqali qondirishga tayyor mahsulot. Sof mahsulot – yaratilgan mahsulotdan istе’mol qilingan ishlab chiqarish vositalari qiymati chеgirib tashlangandan qolgan qismi. Zaruriy mahsulot – ishchi va xizmatchilar ish vaqtining bir qismi bo’lgan zaruriy ish vaqtida zaruriy mеhnat bilan yaratilgan, ishchi kuchini normal holatda saqlash va qayta tiklash uchun zarur bo’lgan mahsulot. Qo’shimcha mahsulot – sof mahsulotning zaruriy mahsulotdan ortiqcha qismi, ya’ni qo’shimcha ish vaqtida qo’shimcha mеhnat bilan yaratilgan mahsulot. Qo’shimcha mahsulot massasi – yil davomida olingan qo’shimcha mahsulotlar yig’indisi. Qo’shimcha mahsulot normasi – qo’shimcha mahsulot massasining zaruriy mahsulotga nisbati. Ishlab chiqarish funktsiyasi – ishlab chiqarish omillari bilan uning samarasi o’rtasidagi bog’liqlik. Umumiy mahsulot – jalb qilingan barcha ishlab chiqarish omillaridan foydalanish evaziga olingan mahsulotning mutlaq hajmi. O’rtacha mahsulot – jalb qilingan barcha ishlab chiqarish omillarining bir birligiga to’g’ri kеladigan mahsulot hajmi. So’nggi qo’shilgan mahsulot – eng so’nggi qo’shilgan omil (kapital yoki ishchi kuchi) evaziga o’sgan mahsulot hajmi. Mеhnat unumdorligi – ishchi kuchining vaqt birligi mobaynida mahsulot yaratish qobiliyati XULOSA Bozor iqtisodiyotining harakatlantiruvchi kuchi bu odamlarning ehtiyojlari bo'lib, ularni faqat daromad olish va shu sababli to'lovga qodir talabga ega bo'lish orqali qondirish mumkin. Ehtiyojlarni qondirish va daromad olish uchun iqtisodiy tovarlar (tovarlar va xizmatlar) ishlab chiqarish tashkil etiladi. Ushbu imtiyozlar odamlarning ehtiyojlarini qondiradi, shu bilan birga ularni amalga oshirish ishlab chiqaruvchiga daromad keltiradi, uning ehtiyojlari ham to'lov qobiliyatiga ega talabga aylanishi va qondirilishi uchun asos yaratadi. Ishlab chiqarish uchun kerakli kombinatsiyalarda ishlatiladigan ma'lum resurslar talab qilinadi. Bugungi kunda kapital bozori davlat tomonidan faol tartibga solinmoqda. Ushbu jarayonning o'ziga xos xususiyatlari quyidagilardan iborat: davlat tomonidan kapital bozorining pul, kredit segmentlarini tartibga solish; moliyaviy va pul-kredit siyosatining Real sektor sohalaridagi mavjud vaziyat va tendentsiyalarga tobora ortib borayotgan bog'liqligi; bozorning tashqi moliyaviy majburiyatlarga bog'liqligi; o'zaro bog'liq sektorlar rivojlanishining muvofiqlashtirilmaganligi va o'zgarishlarning uzluksizligi, pul-kredit sohasining iqtisodiyotdagi o'zgarishlarga alohida moyilligi - kredit va moliya tizimini doimiy isloh qilish bilan cheksiz "qayta qurish" va davriy "liberallashtirish", iqtisodiyotning barcha sohalarida noaniqlik, oldindan aytib bo'lmaydiganlikning multfilm ta'sirining kuchayishi. uzoq muddatli strategiyaning yo'qligi, hozirgi zamon ehtiyojlariga yuqori bog'liqlik. Tadbirkorlik quyidagilar bilan tavsiflanadi: Qonunchilik bazasining sekin va tizimsiz shakllanishi; iqtisodiyotning monopol tashkiloti iqtisodiy faoliyat, shartnomalar va birlashmalar erkinligiga qarshi turadi; tovar-pul almashinuvi juda qiyin; aktsiyadorlik shaklining mashhurligi; ishlab chiqarish jarayonida universal ishlab chiqarish sharoitlari alohida rol o'ynaydi. Bunga quyidagilar kiradi: ishlab chiqarish binolari, yo'llar, aloqa va boshqalar.er ham ishlab chiqarishning universal vositasidir, qishloq xo'jaligida u mehnat vositasidir. Umumiy ishlab chiqarish vositalari to'g'ridan-to'g'ri yaratilgan mahsulotlarga kiritilmaydi, lekin shu bilan birga ular mehnat jarayonida mutlaqo zarurdir. Shu bilan birga, ishlab chiqarish nafaqat uning elementlarining yig'indisi, balki ularning o'zaro ta'siri va rivojlanishining murakkab tizimidir. Bu erda texnologiya va ishlab chiqarishni tashkil etish hal qiluvchi ahamiyatga ega. Ishlab chiqarish omillari ishlab chiqarish jarayonining eng muhim elementlarini o'z ichiga oladi, ularsiz ikkinchisi printsipial ravishda amalga oshirilmaydi. Mikroiqtisodiy darajada ishlab chiqarish omillari mehnat, er, kapital, materiallar, boshqaruv va ma'lumotdir. Korxonaning mehnat faoliyatini o'rganishda uning asosiy ko'rsatkichlarini omil tahlilini o'tkazish katta rol o'ynaydi. Iqtisodiy omillarni tahlil qilish deganda boshlang'ich omil tizimidan yakuniy omil tizimiga bosqichma-bosqich o'tish, samarali indikatorning o'zgarishiga ta'sir qiluvchi to'g'ridan-to'g'ri, miqdoriy o'lchanadigan omillarning to'liq to'plamini ochib berish tushuniladi. Faktor tahlilining asosiy turi deterministik omil tahlilidir. Deterministik tahlil-bu o'rganilayotgan hodisaning ta'sirini miqdoriy o'lchash va tegishli modelni yaratish mumkin bo'lgan to'g'ridan-to'g'ri omillar bo'yicha parchalanishi. Ishlab chiqarish ko'rsatkichlarini omillarni tahlil qilishning maqsadi mehnat unumdorligini oshirish hisobiga mehnatni tejash zaxiralari, ish haqi va qo'shimcha mahsulot ishlab chiqarish imkoniyatlari, yangi mahsulot turlarini aniqlash bo'yicha iqtisodiy ishlarning asosiy yo'nalishlarini aniqlashdir. Yuqoridagi ko'rsatkichlarni tahlil qilish asosan haqiqiy ma'lumotlar qiymatlarining rejalashtirilgan ko'rsatkichlardan og'ishlarini tahlil qilish uchun kamayadi. Bu menejerga tegishli ko'rsatkichlarning og'ishi sodir bo'lgan korxonaning bo'linmalarida keyingi faoliyat yo'nalishini aniqlashga imkon beradi. Ishlab chiqarish omillarini tahlil qilish, birinchi navbatda, ulardan samarali foydalanish tamoyillarini aniqlashda kamayadi. Ishlab chiqarishda ishlatiladigan barcha resurslar cheklanganligi sababli, ular muqobildir. Rivojlanishni rejalashtirishda korxona har bir ishlab chiqarish hajmi uchun minimal o'rtacha xarajatlarga erishishga qaratilgan. tải về 78.75 Kb. Chia sẻ với bạn bè của bạn:
|