Ijtimoiy fanlar va texnika fakulteti iqtisodiyot kafedrasi,,iqtisodiyot nazariyasi
II.BOB.ISHLAB CHIQARISH OMILLARI NAZARIYASI TOVAR QIYMATINI SHAKLLANTIRISH UCHUN ASOS SIFATIDA
tải về 78.75 Kb.
|
Ishlab chiqarish omillarining iqtisodiy mohiyati s34
- Điều hướng trang này:
- XULOSA……………………………………………………………….….……36 TAYANCH IBORALAR……………………………………………………….38 FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR ROYXATI ………………………...39 KIRISH
| II.BOB.ISHLAB CHIQARISH OMILLARI NAZARIYASI TOVAR QIYMATINI SHAKLLANTIRISH UCHUN ASOS SIFATIDA.
2.1 Narx siyosatining ishlab chiqarish omillariga ta'siri ………………………..23 2.2. Omillarning o'zaro bog'liqligi va kombinatsiyasi…………………..………27 XULOSA……………………………………………………………….….……36 TAYANCH IBORALAR……………………………………………………….38 FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO'YXATI ………………………...39 KIRISH Iqtisodiyotning asosiy sohasi ishlab chiqarishdir. Ishlab chiqarishni amalga oshirish uchun tegishli omillar kerak. Omil deganda, odatda, biror narsaga ta'sir etuvchi hamma narsa tushuniladi. Ishlab chiqarish omillari ishlab chiqarish jarayonini ta’minlovchi narsa va xizmatlardir. Ishlab chiqarish - foyda olish maqsadida tavakkalchilik sharoitida tashkiliy innovatsiyalarni amalga oshiradigan faoliyat. Bu jarayonda ishchi kuchi va ishlab chiqarish vositalari (mehnat ob'ektlari va mehnat vositalari) birlashadi. Umuman ishlab chiqarish - bu ilmiy abstraksiya bo'lib, u ishlab chiqarishning o'ziga xos shakllaridan mustaqil asosiy umumiy belgilari yig'indisidir. Ishlab chiqarish omillarini tasniflash o‘z-o‘zidan emas, balki bu omillarning ishlab chiqarish va taqsimlash jarayonida tutgan o‘rnini ochib berish nuqtai nazaridan muhim ahamiyatga ega. Shunday qilib, Marks tabiiy mahsulot ishlab chiqarish uchun barcha omillar bir xil darajada muhim ekanligini ta'kidladi. Biroq, ular qiymat yaratish jarayonida juda boshqacha rol o'ynaydi. Faqat ishchi kuchi yangi qiymat yaratishga qodir. Ishlab chiqarish vositalari mahsulotga faqat o'zlari ega bo'lgan qiymatni o'tkazishlari mumkin. Marjinal nazariya ishlab chiqarish omillarining to'rtta guruhini aniqladi. Bular yer, mehnat, kapital va tadbirkorlik qobiliyatidir. Ishlab chiqarish omillari ushbu tushuncha doirasida ishlab chiqarish mavjudligining zaruriy sharti, uning texnik-iqtisodiy elementlari sifatida qaraladi. Bozor iqtisodiyotining harakatlantiruvchi kuchi - bu moddiy ne'matlar ishlab chiqarish orqali qondirilishi mumkin bo'lgan odamlarning ehtiyojlari. Lekin bu moddiy ne’matlarni ishlab chiqarish uchun yer, mehnat, kapital kabi ishlab chiqarish omillari zarur. Ushbu ishlab chiqarish omillari eng muhimi bo'lib, ularsiz bozor mavjud bo'lmaydi. Yuqoridagi ishlab chiqarish omillari butun iqtisodiyotning asosini tashkil etadi, chunki aynan ular boshqa ko'plab bozorlarni, talab, taklif, narxni shakllantirgan. Ishlab chiqarish omillari bozorlari bozor iqtisodiyoti tizimidagi bozorlarning alohida turidir. Tayyor mahsulot va xizmatlar bozorlaridan farqli o'laroq, firmalar sotuvchi, tovar va xizmatlar iste'molchilari esa xaridor bo'lib, ishlab chiqarish omillari bozorlarida firmalar mehnat, tabiiy resurslar, yer va kapital xaridorlari hisoblanadi. Ishlab chiqarish jarayoni uch omilning o'zaro ta'siridan iborat: inson mehnat kuchi (har qanday jamiyatda ishlab chiqarishning asosiy sharti bo'lgan shaxsning jismoniy va aqliy qobiliyatlari, uning mehnat qobiliyatining yig'indisi); mehnat ob'ektlari (odam mehnati nimaga qaratilgan, kelajakdagi mahsulotning moddiy bazasini nima tashkil qiladi: tabiat, yer - qayta ishlash jarayonida ular xom ashyo yoki yarim tayyor mahsulotga aylanadi); - mehnat vositalari (odamning o'zi va mehnat predmeti orasiga qo'yadigan va unga bu ob'ektga inson ta'sirining o'tkazuvchisi bo'lib xizmat qiladigan narsa yoki narsalar majmuasi). Mehnat predmetlari va vositalari birgalikda ishlab chiqarish vositalari vazifasini bajaradi. Ular ishchi kuchidan farqli ravishda ishlab chiqarishning moddiy omilini tashkil qiladi. Ular faqat o'zaro ta'sirda ishlaydi. Ishlab chiqarish - bu tabiiy ishlab chiqarish omillarini iste'molga yaroqli foydali natijaga (tovar, xizmatlar) aylantirish faoliyati. Muayyan tovar ishlab chiqarishda omillarning miqdoriy va sifat nisbati ishlab chiqarish texnologiyasi deyiladi. Ishlab chiqarishning rivojlanishi birinchi navbatda ishlab chiqarishda qo’llaniladigan omillarning miqdori va sifatiga bog’liq. Tovarlar ishlab chiqarish va xizmat ishlarini bajarishda ishtirok etadigan, ishlab chiqarishning pirovard natijalariga ta’sir ko'rsatadigan resurslar «ishlab chiqarish omillari» deb ataladi. Iqtisodiyot fanida iqtisodiy resurslarning quyidagi guruhlari mavjud: - tabiiy resurslar yoki yer va yer osti va ustki boyliklari; - kapital; - mehnat resurslari; - tadbirkorlik qobiliyati (tadbirkorlik). Bu omillaming har birini iqtisodiyot tizimida o'z o'm i bor, ular ma’lum xildagi vazifalarni bajaradilar. Tabiiy resurslar — tovarlami ishlab chiqarish va xizmat ishlarini bajarishda ishlatiladigan tabiiy ne’matlardir. Ular — foydali qazilmalar, o'rmonlar, suv, havo va shunga o'xshashlar. Tabiiy resurslar deganda, iqtisodchilar «уег» iborasini ham ishlatib, unga ham «ishlab chiqarish omili» deb qaraydilar. Yer tabiiy om il sifatida o'rganiladi. O 'zbekistonning yer fondi davlat chegaralariga qadar bo'lgan hamma yerlar hisoblanadi. Davlat yer fondi qishloq xo'jalik maqsadlarida foydalanish uchun jamoa xo'jaligi va boshqa xo'jaliklarga berib qo'yilgan qishloq xo'jalik yerlaridan, aholi yashaydigan punktlar (shaharlar, kichik shaharchalar va qishloq aholi joylarining yerlaridan), sanoat, transport, kurort, qo'riqxonalarning yerlaridan va boshqa har xil yerlardan (davlat o'rm on fondlari yerlaridan, davlat suv fondlari yerlaridan) iborat. O'zbekistonning umumiy yer fondi keyingi ma’lumotlar bo'yicha 44,75 min. gektar, shundan sal kam 32 min. gektari qishloq xo'jaligiga qarashli yerlar. O'zbekistonning tabiiy xomashyo resurslari to'g'risida har bir kishi yetarli darajada ma’lumotga ega bo'lishi foydadan xoli emas tải về 78.75 Kb. Chia sẻ với bạn bè của bạn:
|