Hå chÝ Minh toµn tËp HéI §ång xuêt b¶N

BUèCGHIBA, H.B.: Sinh n¨m 1903, nhµ ho¹t ®éng chÝnh trÞ Tuynidi. N¨m 1922, gia nhËp ®¶ng t­ s¶n d©n téc "Dextur". Tõ n¨m 1934 lµ l·nh tô cña §¶ng "Dextur míi". Sau khi Tuynidi giµnh ®­îc ®éc lËp, n¨m 1956 lµ Bé tr­ëng Bé Ngo¹i giao vµ Bé tr­ëng Bé Quèc phßng. Tõ n¨m 1957 lµ Tæng thèng vµ ®øng ®Çu ChÝnh phñ Tuynidi.

CHU ¢N LAI (1898-1976): Ng­êi huyÖn ThiÖu H­ng, tØnh TriÕt Giang Trung Quèc.

N¨m 1917, du häc ë NhËt. N¨m 1919 vÒ n­íc, tham gia phong trµo Ngò Tø. N¨m 1920 sang Ph¸p häc. N¨m 1922, tham gia §¶ng Céng s¶n Trung Quèc ë n­íc ngoµi, råi trë thµnh ®¶ng viªn §¶ng Céng s¶n Ph¸p.

Tõ n¨m 1924 sau khi vÒ n­íc ®Õn n¨m 1949, «ng ®­îc giao nhiÒu chøc vô quan träng: Uû viªn tr­ëng khu uû L­ìng Qu¶ng §¶ng Céng s¶n Trung Quèc, BÝ th­ Qu©n uû §¶ng Céng s¶n Trung Quèc, Th­êng vô Bé ChÝnh trÞ §¶ng Céng s¶n Trung Quèc, BÝ th­ Trung ­¬ng Côc khu x«viÕt, tæng chÝnh uû Hång qu©n c«ng n«ng Trung Quèc kiªm Tæng chÝnh uû §Ö nhÊt ph­¬ng diÖn qu©n, Phã Chñ tÞch Qu©n uû kiªm Tæng tham m­u tr­ëng... Thêi kú Quèc - Céng hîp t¸c, «ng lµ ®¹i diÖn cña §¶ng Céng s¶n Trung Quèc trong ChÝnh phñ Quèc d©n ®¶ng.

Sau khi n­íc Céng hoµ nh©n d©n Trung Hoa thµnh lËp, «ng liªn tôc ®­îc bÇu lµm Thñ t­íng Quèc vô viÖn Trung Quèc vµ gi÷ c­¬ng vÞ nµy tíi khi qua ®êi.

T¹i c¸c §¹i héi cña §¶ng Céng s¶n Trung Quèc c¸c kho¸ V, VI, VII, VIII, IX, X, «ng ®Òu ®­îc bÇu vµo Ban ChÊp hµnh Trung ­¬ng vµ lµ Uû viªn Th­êng vô Bé ChÝnh trÞ §¶ng Céng s¶n Trung Quèc.

¤ng mÊt ngµy 8-1-1976 t¹i B¾c Kinh.

C¤NS¾C, A.V. (1873-1920): Mét phÇn tö qu©n chñ, mét trong nh÷ng kÎ cÇm ®Çu c¸c thÕ lùc ph¶n c¸ch m¹ng ë Nga, tay sai cña khèi ®ång minh ®Õ quèc (1918-1919), tiÕp tay cho hµnh ®éng can thiÖp cña c¸c n­íc ®Õ quèc vµ g©y ra néi chiÕn chèng l¹i ChÝnh quyÒn x«viÕt sau C¸ch m¹ng th¸ng M­êi.

Nh÷ng ®ît tÊn c«ng cña Hång qu©n ®· lµm lùc l­îng cña C«ns¾c bÞ tan r·. C«ns¾c bÞ b¾t lµm tï binh vµ ngµy 7-2-1920 ®· bÞ xö b¾n theo quyÕt ®Þnh cña Uû ban c¸ch m¹ng IÕccótxc¬ (Liªn X«).

D

DAV¸TXKI, A. (1899-1964): Nhµ ho¹t ®éng chÝnh trÞ Ba Lan, ®¶ng viªn §¶ng Céng s¶n Ba Lan tõ n¨m 1923. Trong thêi gian ChiÕn tranh thÕ giíi thø hai, lµ Tæng tham m­u tr­ëng qu©n du kÝch Ba Lan, Phã T­ lÖnh qu©n ®éi Ba Lan ë Liªn X«. Tõ 1949-1952, lµ Phã Chñ tÞch Héi ®ång Bé tr­ëng Ba Lan. N¨m 1952, lµ Chñ tÞch Héi ®ång Nhµ n­íc n­íc Céng hoµ Nh©n d©n Ba Lan. T¹i Héi nghÞ Trung ­¬ng lÇn thø t¸m (10-1956) vµ §¹i héi lÇn thø III §¶ng C«ng nh©n thèng nhÊt Ba Lan, ®­îc bÇu vµo Bé ChÝnh trÞ.

§IMIT¥RèP, G.M. (1882-1949): Nhµ ho¹t ®éng næi tiÕng cña phong trµo céng s¶n vµ c«ng nh©n quèc tÕ, l·nh tô cña §¶ng vµ Nhµ n­íc Bungari. Lµ ®¶ng viªn §¶ng X· héi d©n chñ Bungari n¨m 1902, Uû viªn Ban ChÊp hµnh Trung ­¬ng §¶ng n¨m 1909. N¨m 1923, tham gia l·nh ®¹o cuéc khëi nghÜa cña c«ng nh©n vµ n«ng d©n Bungari. Sau khi khëi nghÜa thÊt b¹i, ph¶i rêi Tæ quèc, tiÕp tôc ho¹t ®éng trong Quèc tÕ Céng s¶n. Tõ 1935-1943, ®­îc bÇu lµm Tæng BÝ th­ Ban ChÊp hµnh Quèc tÕ Céng s¶n. Tõ 1942, l·nh ®¹o MÆt trËn Tæ quèc ®oµn kÕt tÊt c¶ c¸c lùc l­îng chèng ph¸t xÝt ë Bungari. Sau khi Bungari ®­îc gi¶i phãng, ®­îc bÇu lµm Chñ tÞch Héi ®ång Bé tr­ëng, Tæng BÝ th­ §¶ng Céng s¶n vµ lµ ng­êi l·nh ®¹o MÆt trËn Tæ quèc Bungari.

§ê G¤N, S (1890-1970): ChÝnh kh¸ch Ph¸p. ¤ng tèt nghiÖp Tr­êng vâ bÞ (1912) vµ ®­îc phong qu©n hµm ThiÕu t­íng n¨m 1938. Khi ChÝnh phñ Pªtanh ®Çu hµng §øc (1940), «ng bá sang Lu©n §«n (Anh). N¨m 1943, «ng sang Angiªri, lËp ra Uû ban gi¶i phãng quèc gia Ph¸p, lµm Chñ tÞch tæ chøc nµy. N¨m 1944, «ng thµnh lËp ChÝnh phñ l©m thêi n­íc Céng hoµ Ph¸p, lµ Chñ tÞch ChÝnh phñ nµy trong nh÷ng n¨m 1944-1946. N¨m 1955, «ng ®­îc cö lµm Thñ t­íng ChÝnh phñ. N¨m 1958, ®­îc bÇu lµm Tæng thèng Ph¸p. N¨m 1965, «ng l¹i tróng cö Tæng thèng. N¨m 1969, «ng xin tõ chøc.

§æNG TÊT Vò (1886-1975): Ng­êi tØnh Hå B¾c Trung Quèc. Thêi thanh niªn, tõng du häc t¹i NhËt, gia nhËp Tæ chøc c¸ch m¹ng §ång minh héi cña T«n Trung S¬n vµ tham gia c¸ch m¹ng T©n hîi. N¨m 1920, thµnh lËp nhãm céng s¶n ë Vò H¸n. Th¸ng 7-1921, tham dù §¹i héi lÇn thø nhÊt §¶ng Céng s¶n Trung Quèc. Tõ 1928-1932, häc ë Liªn X«. Sau ®ã t¹i khu x«viÕt Trung ­¬ng gi÷ c¸c chøc HiÖu tr­ëng tr­êng §¶ng, BÝ th­ Ban th­êng vô Trung ­¬ng §¶ng, Uû viªn chÊp hµnh chÝnh phñ c«ng n«ng... Th¸ng 10-1934 tham gia tr­êng chinh.

Trong thêi kú kh¸ng chiÕn vµ chiÕn tranh gi¶i phãng, tõng lµ Tr­ëng ®oµn ®¹i biÓu cña §¶ng Céng s¶n Trung Quèc t¹i Vò H¸n, Trïng Kh¸nh, Nam Kinh, Phã BÝ th­ Côc ph­¬ng Nam råi BÝ th­ Côc Hoa B¾c §¶ng Céng s¶n Trung Quèc, Chñ tÞch ChÝnh phñ nh©n d©n Hoa B¾c ...

Th¸ng 4-1945, tham dù Héi nghÞ Cùu Kim S¬n víi t­ c¸ch lµ ®¹i diÖn Khu gi¶i phãng Trung Quèc.

Sau ngµy n­íc Céng hoµ Nh©n d©n Trung Hoa thµnh lËp, tõng gi÷ c¸c chøc vô: Chñ nhiÖm Uû ban kinh tÕ tµi chÝnh Trung ­¬ng, Phã Thñ t­íng ChÝnh phñ, ViÖn tr­ëng Ph¸p viÖn nh©n d©n tèi cao, Tr­ëng ban kiÓm tra Trung ­¬ng §¶ng, Phã Chñ tÞch Quèc héi, Phã Chñ tÞch n­íc... Lµ uû viªn Trung ­¬ng §¶ng Céng s¶n Trung Quèc kho¸ VI, Uû viªn Bé ChÝnh trÞ tõ kho¸ VII ®Õn kho¸ X, Uû viªn Th­êng vô Bé ChÝnh trÞ kho¸ 10.

G¡NG§I, M.K (1869-1948): Nhµ triÕt häc, nhµ v¨n, nhµ ho¹t ®éng næi tiÕng cña phong trµo gi¶i phãng d©n téc Ên §é. §Ó chèng l¹i thùc

GI¤LI¤ QUYRI, PH. (1900-1958): Nhµ b¸c häc næi tiÕng ng­êi Ph¸p, nhµ ho¹t ®éng xuÊt s¾c cña phong trµo hoµ b×nh thÕ giíi. Víi sù céng t¸c cña vî, «ng ®· t×m ra tÝnh phãng x¹ nh©n t¹o, t×m ra n¬tr«n vµ nghiªn cøu vÒ ph¶n øng d©y chuyÒn ®Ó thu n¨ng l­îng nguyªn tö, v.v.. Trong ChiÕn tranh thÕ giíi thø hai, «ng tÝch cùc tham gia phong trµo kh¸ng chiÕn chèng ph¸t xÝt; n¨m 1942 gia nhËp §¶ng Céng s¶n Ph¸p. ¤ng lµ ViÖn sÜ ViÖn hµn l©m khoa häc Ph¸p, ViÖn sÜ th«ng tÊn ViÖn hµn l©m khoa häc Liªn X«; Chñ tÞch Héi ®ång hoµ b×nh thÕ giíi (tõ 1951).

HÝTLE A. (1889-1945): Quèc tr­ëng vµ Tæng t­ lÖnh c¸c lùc l­îng vò trang cña n­íc §øc ph¸t xÝt (1933-1945), lµ kÎ chñ m­u g©y ra cuéc ChiÕn tranh thÕ giíi thø hai (1939-1945).

N¨m 1920, HÝtle lËp ra §¶ng quèc x· vµ n¨m 1933 lªn cÇm ®Çu ®¶ng nµy.

N¨m 1945, th¾ng lîi cña Liªn X« vµ §ång minh chèng ph¸t xÝt trong cuéc ChiÕn tranh thÕ giíi thø hai ®· ®Ëp tan c¶ vÒ qu©n sù, kinh tÕ, chÝnh trÞ vµ tinh thÇn bän ph¸t xÝt HÝtle vµ nh÷ng lùc l­îng chñ yÕu cña bän ph¸t xÝt ph¶n ®éng quèc tÕ.

HÝtle tù kÕt liÔu cuéc ®êi tµn b¹o vµ hiÕu chiÕn cña m×nh vµo kho¶ng th¸ng 5-1945.

HOµNG MINH GI¸M (1904-1995): Quª §«ng Ng¹c, Tõ Liªm Hµ Néi. Tèt nghiÖp Tr­êng Cao ®¼ng s­ ph¹m §«ng D­¬ng, d¹y häc ë Phn«m Pªnh (Campuchia), Sµi Gßn - tham gia viÕt b¸o La Cloche fÐlÐe, L'Annam, trë ra Hµ Néi vµo nh÷ng n¨m 30, d¹y häc ë Tr­êng t­ thôc Th¨ng Long, lµ gi¸o viªn, Phã hiÖu tr­ëng råi hiÖu tr­ëng. Sau C¸ch m¹ng Th¸ng T¸m (1945), «ng ®· gi÷ nhiÒu chøc vô quan träng: §æng lý V¨n phßng Bé Néi vô, Thø tr­ëng Bé Néi vô, Bé tr­ëng Bé Ngo¹i giao, Bé tr­ëng Bé V¨n ho¸, Phã Tæng th­ ký §¶ng X· héi ViÖt Nam.

Lµ nh©n chøng nhiÒu cuéc gÆp gì lÞch sö gi÷a ViÖt Nam vµ Ph¸p nh÷ng n¨m 1945-1946.

HOµNG V¡N THô (1909-1944): Ng­êi d©n téc tµy, huyÖn V¨n Uyªn (nay lµ huyÖn V¨n L·ng) tØnh L¹ng S¬n. Tham gia c¸ch m¹ng tõ 1926. Bá häc, sang Trung Quèc, gia nhËp ®éi qu©n B¾c ph¹t, ®­îc phong trung uý.

N¨m 1932 lµm ë Së tu giíi (söa ch÷a vò khÝ) Long Ch©u. T¹i ®©y, b¾t liªn l¹c ®­îc víi Lª Hång Phong råi trë thµnh ®¶ng viªn §¶ng Céng s¶n §«ng D­¬ng tõ n¨m 1933.

N¨m 1935, dù §¹i héi §¶ng lÇn thø I t¹i Ma Cao. VÒ n­íc, ho¹t ®éng t¹i ViÖt B¾c, lµm chñ bót b¸o Tranh ®Êu, c¬ quan ng«n luËn cña MÆt trËn ph¶n ®Õ ViÖt B¾c, viÕt b¸o Lao ®éng, l·nh ®¹o phong trµo MÆt trËn d©n chñ ViÖt B¾c.

Khi Xø uû B¾c Kú ®­îc lËp l¹i, ®­îc bæ sung vµo Xø uû råi vµo Th­êng vô, khi L­¬ng Kh¸nh ThiÖn bÞ b¾t, ®­îc cö lµm BÝ th­ Xø uû (kho¶ng 1939).

N¨m 1940, ®­îc cö vµo Trung ­¬ng vµ t¹i Héi nghÞ Trung ­¬ng lÇn thø b¶y (4-1940) ®­îc cö vµo Ban Th­êng vô Trung ­¬ng. §Çu n¨m 1941, ®­îc Trung ­¬ng cö ra ch¾p nèi liªn l¹c víi Quèc tÕ Céng s¶n vµ bé phËn H¶i ngo¹i cña §¶ng. Th¸ng 1-1941, gÆp NguyÔn ¸i Quèc t¹i T©n Khu (Qu¶ng T©y, Trung Quèc).

Sau Héi nghÞ Trung ­¬ng lÇn thø t¸m, phô tr¸ch c«ng t¸c binh vËn, lµ mét trong nh÷ng ng­êi s¸ng lËp b¸o Cê gi¶i phãng.

Th¸ng 8-1943, bÞ thùc d©n Ph¸p b¾t, vµ bÞ xö b¾n ngµy 24-5-1944.

HèTGIA, A. ( 1908-1985): Nhµ ho¹t ®éng cña §¶ng vµ Nhµ n­íc Anbani, nguyªn BÝ th­ thø nhÊt Ban ChÊp hµnh Trung ­¬ng §¶ng Lao ®éng Anbani (1954-1985).

¡ngve Hètgia lµ mét trong nh÷ng ng­êi s¸ng lËp §¶ng Céng s¶n Anbani (n¨m 1948 ®æi tªn lµ §¶ng Lao ®éng Anbani). Th¸ng 5-1944, ®­îc bÇu lµm Chñ tÞch Uû ban gi¶i phãng d©n téc (th¸ng 10-1944, Uû ban nµy ®æi tªn thµnh ChÝnh phñ l©m thêi Anbani), ®­îc cö gi÷ chøc Tæng t­ lÖnh Qu©n ®éi nh©n d©n gi¶i phãng Anbani.

Th¸ng 3-1946, «ng ®­îc cö lµm Chñ tÞch Héi ®ång Bé tr­ëng n­íc Céng hoµ nh©n d©n Anbani.

Tõ n¨m 1948, «ng ®­îc bÇu lµm Tæng BÝ th­ vµ tõ 1954-1985 lµ BÝ th­ thø nhÊt Ban chÊp hµnh Trung ­¬ng §¶ng Lao ®éng Anbani.

Lç TÊN (1881-1936): Tªn thËt lµ Chu Thô Nh©n, nhµ v¨n c¸ch m¹ng næi tiÕng cña Trung Quèc, lµ mét ng­êi yªu n­íc ®· tham gia C¸ch m¹ng T©n hîi (1911) vµ chÞu ¶nh h­ëng s©u s¾c cña C¸ch m¹ng th¸ng M­êi Nga. N¨m 1927, «ng tham gia tæ chøc vµ l·nh ®¹o phong trµo v¨n häc c¸ch m¹ng ë Th­îng H¶i, xuÊt b¶n mét sè t¹p chÝ giíi thiÖu lý luËn m¸c xÝt.

C¸c t¸c phÈm chÝnh cña Lç TÊn gåm c¸c truyÖn ng¾n vµ tiÓu thuyÕt nh­ Gµo thÐt, Bµng hoµng, ChuyÖn cò viÕt l¹i, A.Q. chÝnh truyÖn, v.v.. ¤ng lµ ng­êi kiªn quyÕt ®Êu tranh b¶o vÖ nÒn v¨n häc v« s¶n vµ trë thµnh ng­êi thÇy cña v¨n häc c¸ch m¹ng Trung Quèc.

L¦U THIÕU Kú (1898-1969): Ng­êi Hå Nam, mét trong nh÷ng nhµ ho¹t ®éng chÝnh trÞ næi tiÕng cña Trung Quèc.

N¨m 1921, häc t¹i Tr­êng §¹i häc ph­¬ng §«ng ë Liªn X«, cïng n¨m gia nhËp §¶ng Céng s¶n Trung Quèc. N¨m 1922, sau khi vÒ n­íc lµ Khu uû viªn Khu uû Hå Nam, l·nh ®¹o 2 cuéc b·i c«ng lín cña c«ng nh©n ®­êng s¾t Qu¶ng Ch©u - Vò H¸n vµ khu má An Nguyªn. Tõng lµ Phã Chñ tÞch Tæng c«ng héi toµn quèc (1925). Chñ tÞch Tæng c«ng héi toµn quèc (1932), BÝ th­ §¶ng bé Côc Hoa B¾c (1936), BÝ th­ §¶ng bé Côc Hoa Trung, ChÝnh uû T©n Tø qu©n (1941), BÝ th­ Ban BÝ th­ Trung ­¬ng §¶ng vµ Phã Chñ tÞch qu©n uû (1943)...

Sau khi n­íc Céng hoµ Nh©n d©n Trung Hoa thµnh lËp, tõng gi÷ c¸c chøc: Phã Chñ tÞch ChÝnh phñ, Phã Chñ tÞch Qu©n uû Trung ­¬ng, Chñ tÞch danh dù Tæng c«ng héi toµn quèc. Quèc héi kho¸ I (1954) ®· bÇu «ng lµm Uû viªn tr­ëng Uû ban Th­êng vô Quèc héi. T¹i Quèc héi kho¸ II (1959) vµ kho¸ III (1965), «ng ®­îc bÇu lµm Chñ tÞch n­íc vµ Chñ tÞch Uû ban quèc phßng n­íc Céng hoµ Nh©n d©n Trung Hoa.

¤ng lµ Uû viªn Trung ­¬ng §¶ng kho¸ V, Uû viªn Th­êng vô Bé ChÝnh trÞ c¸c kho¸ VI vµ VII, Phã Chñ tÞch §¶ng kho¸ VIII. ¤ng bÞ thanh trõng trong ®¹i c¸ch m¹ng v¨n ho¸. MÊt t¹i Hå Nam th¸ng 11-1969. N¨m 1980, Héi nghÞ Trung ­¬ng lÇn thø n¨m kho¸ XI ®· tuyªn bè kh«i phôc tªn tuæi vµ danh dù cña «ng.

Lý Tù TRäNG (tªn thËt lµ Lª H÷u Träng): Ng­êi thanh niªn céng s¶n, tham gia c¸ch m¹ng thêi cßn niªn thiÕu. N¨m 1928, Lý Tù Träng tham gia ViÖt Nam thanh niªn c¸ch m¹ng ®ång chÝ Héi ë n­íc ngoµi. N¨m 1929, vÒ n­íc lµm liªn l¹c cña nhãm c¸n bé vËn ®éng thµnh lËp §oµn thanh niªn céng s¶n. N¨m 1931, t¹i cuéc mÝt tinh kû niÖm cuéc khëi nghÜa Yªn B¸i tæ chøc t¹i Sµi Gßn, Lý Tù Träng ®· anh dòng b¶o vÖ ng­êi diÔn thuyÕt, b¾n chÕt tªn mËt th¸m vµ bÞ ®Þch b¾t.

Cuèi n¨m 1931, thùc d©n Ph¸p ®· giÕt h¹i ®ång chÝ.

M

MAO TR¹CH §¤NG (1893-1976): Nhµ ho¹t ®éng chÝnh trÞ næi tiÕng Trung Quèc. N¨m 1921, tham gia §¹i héi thµnh lËp §¶ng Céng s¶n Trung Quèc, sau ®ã phô tr¸ch BÝ th­ Khu uû khu vùc Hå Nam. N¨m 1923, ®­îc bÇu vµo Ban ChÊp hµnh Trung ­¬ng §¶ng, lµm BÝ th­ Trung ­¬ng Côc kiªm phô tr¸ch c«ng t¸c tæ chøc. N¨m 1924, gióp T«n Trung S¬n c¶i tæ ho¹t ®éng cña Quèc d©n ®¶ng Trung Quèc. N¨m 1930, lµm Tæng chÝnh uû §Ö nhÊt ph­¬ng diÖn qu©n Hång qu©n Trung Quèc. N¨m 1931 lµ Chñ tÞch ChÝnh phñ l©m thêi n­íc Céng hoµ X«viÕt Trung hoa. N¨m 1934, ®­îc bÇu vµo Bé ChÝnh trÞ §¶ng Céng s¶n Trung Quèc. Th¸ng 12-1936, lµ Chñ tÞch Héi ®ång qu©n sù Trung ­¬ng §¶ng. Th¸ng 3-1943, ®­îc bÇu lµm Chñ tÞch Bé ChÝnh trÞ, Chñ tÞch Ban BÝ th­ Trung ­¬ng §¶ng. Tõ n¨m 1949-1954, lµ Chñ tÞch ChÝnh phñ nh©n d©n Trung ­¬ng n­íc Céng hoµ Nh©n d©n Trung Hoa; tõ n¨m 1954-1959 lµ Chñ tÞch n­íc Céng hoµ Nh©n d©n Trung Hoa.

MóTX¤LINI, B. (1883-1945): Trïm ph¸t xÝt Italia trong nh÷ng n¨m 1922-1945, mét trong nh÷ng téi ph¹m chiÕn tranh.

N¨m 1919, Mótx«lini ®· tæ chøc ra nh÷ng ®éi ph¸t xÝt ®Ó chèng l¹i phong trµo c¸ch m¹ng vµ ®Õn n¨m 1922, c­íp ®­îc chÝnh quyÒn. Cïng víi n­íc §øc HÝtle, n­íc Italia ph¸t xÝt ®· g©y ra cuéc ChiÕn tranh thÕ giíi thø hai vµ ®Õn n¨m 1941 tÊn c«ng Liªn X«.

Th¸ng 7-1943, chÕ ®é ®éc tµi cña Mótx«lini bÞ sôp ®æ tr­íc sù tÊn c«ng cña qu©n ®éi Liªn X« vµ sù lín m¹nh cña phong trµo chèng ph¸t xÝt ë Italia.

Trong nh÷ng n¨m 1943-1945, Mótx«lini ®øng ®Çu chÝnh phñ vïng l·nh thæ Italia bÞ bän HÝtle chiÕm ®ãng.

Th¸ng 4 n¨m 1945, Mótx«lini bÞ du kÝch Italia b¾t vµ xö tö theo b¶n ¸n cña toµ ¸n qu©n sù Uû ban gi¶i phãng d©n téc B¾c Italia.

N

N£RU, Gi. (1889-1964): Nhµ ho¹t ®éng chÝnh trÞ næi tiÕng, l·nh tô cña phong trµo gi¶i phãng d©n téc Ên §é. Gia nhËp §¶ng Quèc ®¹i (1912), lµ Tæng th­ ký (1929), råi trë thµnh Chñ tÞch §¶ng. N¨m 1946, «ng tham gia thµnh lËp ChÝnh phñ l©m thêi Ên §é, gi÷ chøc Phã Thñ t­íng kiªm Bé tr­ëng Ngo¹i giao. Tõ n¨m 1947, Ên §é tuyªn bè ®éc lËp, «ng gi÷ chøc Thñ t­íng kiªm Bé tr­ëng Ngo¹i giao. ¤ng lµ mét trong nh÷ng ng­êi s¸ng lËp "Phong trµo kh«ng liªn kÕt", lµ ng­êi b¹n th©n thiÕt cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh, lµ t¸c gi¶ cña nhiÒu t¸c phÈm nghiªn cøu.

NG¤ §×NH DIÖM (1901-1963): Tæng thèng chÝnh quyÒn Sµi Gßn tõ 1956 ®Õn 1963. Ng« §×nh DiÖm lµm quan tõ n¨m 1920; n¨m 1923 lµ Th­îng th­ Bé L¹i; n¨m 1934 tõ quan, do m©u thuÉn víi Ph¹m Quúnh. N¨m 1950 sang Mü. N¨m 1954, ®­îc Mü ®­a vÒ lµm Thñ t­íng thay Böu Léc. Sau khi lªn cÇm quyÒn, Ng« §×nh DiÖm víi sù gióp søc cña Mü, ®· lËt ®æ B¶o §¹i. Tõ ®ã Ng« §×nh DiÖm d­íi sù ®iÒu khiÓn cña Mü ®· tiÕn hµnh ®µn ¸p nh©n d©n vµ chèng ph¸ c¸ch m¹ng quyÕt liÖt. Ngµy 2-11-1963 Ng« §×nh DiÖm chÕt trong cuéc ®¶o chÝnh cña lùc l­îng chèng ®èi do Mü dµn dùng.

NGUYÔN THÞ MINH KHAI (1910-1941): Mét c¸n bé ­u tó cña §¶ng ta, ®· tham gia c¸ch m¹ng tõ håi cßn trÎ tuæi. N¨m 1927, gia nhËp Héi H­ng Nam (tiÒn th©n cña T©n ViÖt c¸ch m¹ng §¶ng). §Çu n¨m 1930, ®­îc kÕt n¹p vµo §«ng D­¬ng Céng s¶n §¶ng. N¨m 1930, ®­îc cö sang c«ng t¸c t¹i V¨n phßng chi nh¸nh Ban Ph­¬ng §«ng cña Quèc tÕ Céng s¶n (trô së t¹i Hång C«ng, Trung Quèc).

Th¸ng 7-1935, lµ thµnh viªn trong §oµn ®¹i biÓu cña §¶ng ta dù §¹i héi lÇn thø b¶y cña Quèc tÕ Céng s¶n t¹i M¸txc¬va.

VÒ n­íc, ®­îc cö vµo Xø uû Nam Kú, trùc tiÕp lµm BÝ th­ Thµnh uû Sµi Gßn - Chî Lín.

Ngµy 30-7-1940, NguyÔn ThÞ Minh Khai bÞ thùc d©n Ph¸p b¾t vµ bÞ chóng giÕt h¹i ngµy 28-8-1941.

P

PH¹M HïNG (1912-1988): Tªn thËt lµ Ph¹m V¨n ThiÖn, quª Long Hå, Ch©u Thµnh, VÜnh Long (nay thuéc tØnh TiÒn Giang).

N¨m 1928-1929 lµ thµnh viªn cña tæ chøc "Nam Kú häc sinh liªn hiÖp Héi" vµ "Thanh niªn Céng s¶n §oµn". N¨m 1930 ®­îc kÕt n¹p vµo §¶ng Céng s¶n §«ng D­¬ng.

N¨m 1931, bÞ b¾t, chÞu ¸n tö h×nh, sau gi¶m xuèng tï chung th©n ®µy ra C«n §¶o. Sau C¸ch m¹ng Th¸ng T¸m, tham gia Xø uû Nam Bé, råi BÝ th­ Xø uû l©m thêi Nam Bé.

N¨m 1951, lµ Uû viªn Trung ­¬ng §¶ng, tham gia Trung ­¬ng Côc miÒn Nam. N¨m 1952 lµ Chñ tÞch Uû ban kh¸ng chiÕn hµnh chÝnh Ph©n Liªn khu miÒn §«ng Nam Bé.

N¨m 1954, lµ Tr­ëng ph¸i ®oµn Qu©n ®éi nh©n d©n ViÖt Nam bªn c¹nh Uû ban Quèc tÕ t¹i Sµi Gßn. Tõ n¨m 1956 lµ Uû viªn Bé chÝnh trÞ §¶ng Lao ®éng ViÖt Nam. ¤ng ®· tõng gi÷ c¸c chøc vô Bé tr­ëng Phñ Thñ t­íng, Phã Thñ t­íng (1958), Bé tr­ëng Bé Néi vô (1980), Chñ tÞch Héi ®ång Bé tr­ëng (1987).

PHAN ANH (1912-1990): Ng­êi huyÖn §øc Thä, tØnh Hµ TÜnh. Tr­íc C¸ch m¹ng Th¸ng T¸m, «ng lµ Chñ tÞch Tæng héi sinh viªn, gi¸o s­ Tr­êng t­ thôc Th¨ng Long (Hµ Néi), thµnh viªn tÝch cùc cña cuéc vËn ®éng truyÒn b¸ quèc ng÷ vµ phong trµo thanh niªn.

Sau C¸ch m¹ng Th¸ng T¸m, «ng tham gia thµnh lËp Héi liªn hiÖp quèc d©n ViÖt Nam, lµ Chñ tÞch Uû ban kiÕn thiÕt quèc gia, Bé tr­ëng Bé Quèc phßng trong ChÝnh phñ kh¸ng chiÕn, Tæng th­ ký ph¸i ®oµn ChÝnh phñ ViÖt Nam D©n chñ Céng hoµ ®i dù Héi nghÞ Ph«ngtenn¬bl« (Ph¸p). ¤ng ®­îc cö lµm Uû viªn §oµn chñ tÞch Uû ban Trung ­¬ng MÆt trËn Tæ quèc ViÖt Nam kho¸ I vµ kho¸ II, Phã Chñ tÞch §oµn Chñ tÞch Uû ban Trung ­¬ng MÆt trËn Tæ quèc ViÖt Nam kho¸ IV. Lµ ®¹i biÓu Quèc héi tõ kho¸ II tíi kho¸ VIII. LuËt s­ Phan Anh cßn lµ mét trong nh÷ng ng­êi s¸ng lËp Héi LuËt gia ViÖt Nam, Uû viªn Ban Th­êng vô Héi LuËt gia quèc tÕ.

PHAN §×NH GIãT: Anh hïng qu©n ®éi. Trong chiÕn dÞch §iÖn Biªn Phñ, ®· hy sinh th©n m×nh lÊp lç ch©u mai c¶n ho¶ lùc cña ®Þch, më ®­êng cho qu©n ta tiªu diÖt ®Þch.

Kû niÖm 2 n¨m ChiÕn th¾ng §iÖn Biªn Phñ (7-5-1956), ®ång chÝ ®­îc ChÝnh phñ truy tÆng danh hiÖu Anh hïng qu©n ®éi vµ Hu©n ch­¬ng Qu©n c«ng h¹ng Hai.

PHAN KÕ TO¹I: Nguyªn Kh©m sai B¾c Kú cña TriÒu ®×nh HuÕ. Th¸ng 8-1945, «ng tõ chøc Kh©m sai vµ theo c¸ch m¹ng. Trong kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p, ®­îc cö lµm QuyÒn Bé tr­ëng Bé Néi vô. Sau khi miÒn B¾c gi¶i phãng, «ng ®­îc cö gi÷ chøc Bé tr­ëng Bé Néi vô råi Phã Thñ t­íng ChÝnh phñ n­íc ViÖt Nam D©n chñ Céng hoµ.

PHARA ABA (1899-1985): Nhµ ho¹t ®éng chÝnh trÞ Angiªri. N¨m 1938, lµ mét trong nh÷ng ng­êi s¸ng lËp ra tæ chøc "Liªn minh nh©n d©n Angiªri". N¨m 1943 vµ 1945 bÞ chÝnh quyÒn thùc d©n Ph¸p b¾t giam. N¨m 1946, «ng lµ ng­êi khëi th¶o "Tuyªn ng«n Liªn minh Angiªri d©n chñ". N¨m 1955 Liªn minh nµy tham gia víi MÆt trËn gi¶i phãng d©n téc Angiªri - tæ chøc ®· tuyªn bè thµnh lËp n­íc Céng hoµ Angiªri n¨m 1958. Tõ th¸ng 9-1958 ®Õn 8-1961 lµ Chñ tÞch Héi ®ång Bé tr­ëng ChÝnh phñ l©m thêi n­íc Céng hoµ Angiªri. Tõ n¨m 1962 lµ Chñ tÞch Quèc héi lËp hiÕn d©n téc Angiªri.

P¥RAX¸T, R. (1884-1963): Nhµ ho¹t ®éng chÝnh trÞ vµ Nhµ n­íc Ên §é. N¨m 1920, Ragi¨ng®ra P¬rax¸t tham gia phong trµo tÈy chay chÝnh quyÒn thuéc ®Þa, lµ Chñ tÞch Quèc héi lËp hiÕn Ên §é (1946), Chñ
tÞch §¶ng Quèc ®¹i (1947). Do tham gia phong trµo gi¶i phãng d©n téc Ên §é, «ng ®· bÞ chÝnh quyÒn thùc d©n Anh b¾t giam tõ 1942 ®Õn 1945. N¨m 1950, ®­îc bÇu lµm Tæng thèng ChÝnh phñ l©m thêi Ên §é; lµ Tæng thèng n­íc Céng hoµ Ên §é tõ 1952-1962.

R

RADACRIXNAN, S: Sinh n¨m 1888, nhµ ho¹t ®éng chÝnh trÞ vµ Nhµ n­íc Ên §é, nhµ triÕt häc. §¹i sø Ên §é t¹i Liªn X« (1949-1952). Phã Tæng thèng n­íc Céng hoµ Ên §é (1952-1962). Tõ 1962 - Tæng thèng n­íc Céng hoµ Ên §é. ¤ng cßn lµ gi¸o s­ triÕt häc cña nhiÒu tr­êng §¹i häc ë Ên §é vµ n­íc ngoµi, gi¸o s­ danh dù tr­êng §¹i häc Tæng hîp L«m«n«xèp (Liªn X«) chuyªn ngµnh triÕt häc vµ t«n gi¸o Ên §é.

TAGO, T . (1861-1941): Nhµ v¨n lín, nhµ v¨n ho¸ lçi l¹c, nhµ yªu n­íc Ên §é. Tago ®· tham gia rÊt tÝch cùc vµo cuéc ®Êu tranh cña nh©n d©n Ên §é chèng l¹i sù x©m l­îc vµ thèng trÞ cña thùc d©n Anh. ¤ng thµnh lËp vµ trùc tiÕp phô tr¸ch mét tr­êng ®¹i häc víi môc ®Ých thùc hiÖn mét nÒn gi¸o dôc d©n téc, theo tinh thÇn nh©n ®¹o chñ nghÜa. ¤ng ®· ®i nhiÒu n¬i ë trong n­íc ®Ó diÔn thuyÕt vµ s¸ng t¸c th¬ v¨n ph¶n ®èi thùc d©n Anh. ¤ng göi th­ cho Toµn quyÒn Anh ë Ên §é ph¶n ®èi viÖc chÝnh quyÒn Anh ®· ®µn ¸p d· man phong trµo n«ng d©n. ¤ng h¨ng h¸i ho¹t ®éng trong Héi nhµ v¨n tiÕn bé Ên §é.

Trong cuéc ®êi ho¹t ®éng vµ s¸ng t¸c cña m×nh, Tago ®· ®i nhiÒu n­íc trªn thÕ giíi nh­ NhËt, Anh, Mü, Ph¸p, Trung Quèc, ViÖt Nam...

Tago ®· ®Ó l¹i cho nh©n lo¹i mét gia tµi v¨n häc ®å sé vµ quý gi¸ víi 52 tËp th¬, 42 vë kÞch, 12 cuèn tiÓu thuyÕt vµ nhiÒu c«ng tr×nh nghiªn cøu.

Trong c¸c t¸c phÈm cña m×nh, Tago ®· kÞch liÖt lªn ¸n chñ nghÜa thùc d©n Anh vµ tay sai cña chóng, ®ång thêi ph¶n ¸nh cuéc sèng nghÌo khæ cña nh©n d©n vµ thøc tØnh hä ®øng lªn ®Êu tranh chèng l¹i chóng. §¶ng Céng s¶n Ên §é gäi «ng lµ "ChiÕn sÜ thËp tù qu©n chèng ph¸t xÝt" vµ G¨ng®i, l·nh tô cña phong trµo gi¶i phãng d©n téc Ên §é, ®· coi «ng lµ "Ng­êi thÇy häc vÜ ®¹i, Ng­êi lÝnh g¸c vÜ ®¹i" cña Ên §é.

TIT¤, Gi.B (1892-1980): Nhµ ho¹t ®éng chÝnh trÞ Nam T­, Tæng BÝ th­ §¶ng Céng s¶n Nam T­ tõ n¨m 1936 vµ sau ®ã lµ Chñ tÞch Liªn ®oµn nh÷ng ng­êi céng s¶n Nam T­. Lµ ng­êi tæ chøc vµ l·nh ®¹o cuéc kh¸ng chiÕn cña nh©n d©n Nam T­ chèng ph¸t xÝt (1941-1945). Tõ 1945, lµ ng­êi ®øng ®Çu ChÝnh phñ Nam T­; n¨m 1953, lµ Tæng thèng n­íc Céng hoµ Nam T­, sau nµy lµ Chñ tÞch n­íc Céng hoµ x· héi chñ nghÜa Liªn bang Nam T­. Lµ mét trong nh÷ng ng­êi s¸ng lËp Phong trµo kh«ng liªn kÕt.

T¤ VÜNH DIÖN: Anh hïng qu©n ®éi. Trong ChiÕn dÞch §iÖn Biªn Phñ, khi cïng ®ång ®éi kÐo ph¸o vµo trËn ®Þa, ph¸o bÞ ®øt d©y kÐo vµ r¬i vµo t×nh thÕ hiÓm nghÌo, ®· lÊy th©n m×nh chÌn b¸nh ph¸o vµ anh dòng hy sinh.

Kû niÖm 2 n¨m ChiÕn th¾ng §iÖn Biªn Phñ (7-5-1956), ®­îc ChÝnh phñ truy tÆng danh hiÖu Anh hïng qu©n ®éi vµ Hu©n ch­¬ng Qu©n c«ng h¹ng Hai.

T¤N §øC TH¾NG (1888-1980): Ng­êi x· Mü Hoµ H­ng, tØnh Long Xuyªn (nay thuéc tØnh An Giang). N¨m 1910, lµm thî trong x­ëng m¸y cña H¶i qu©n Ph¸p t¹i Sµi Gßn. N¨m 1912, tæ chøc cuéc b·i c«ng ë Nhµ m¸y söa ch÷a tµu thuû Ba Son; sau ®ã bÞ lïng b¾t ph¶i trèn sang Ph¸p, lµm thî m¸y trong H¶i qu©n Ph¸p.

N¨m 1919, «ng tham gia cuéc binh biÕn cña c«ng nh©n vµ thuû thñ Ph¸p t¹i BiÓn §en nh»m chèng l¹i cuéc chiÕn tranh can thiÖp ph¶n c¸ch m¹ng cña bän ®Õ quèc vµo n­íc Céng hoµ x«viÕt Nga.

N¨m 1920, trë vÒ n­íc, x©y dùng c«ng héi bÝ mËt t¹i Sµi Gßn - Chî Lín vµ l·nh ®¹o cuéc b·i c«ng cña c«ng nh©n Ba Son th¸ng 8-1925 th¾ng lîi. N¨m 1927, ®­îc cö vµo Ban chÊp hµnh Kú bé Nam Kú cña ViÖt Nam Thanh niªn c¸ch m¹ng ®ång chÝ Héi. Cuèi n¨m 1929, bÞ thùc d©n Ph¸p b¾t, kÕt ¸n 20 n¨m khæ sai, ®Çy ra C«n §¶o.

C¸ch m¹ng Th¸ng T¸m (1945) thµnh c«ng ®­îc chÝnh quyÒn c¸ch m¹ng ®ãn vÒ, «ng tham gia ngay vµo cuéc chiÕn ®Êu cña ®ång bµo Nam Bé chèng thùc d©n Ph¸p.

Tõ n¨m 1955, «ng lµ Chñ tÞch Uû ban Trung ­¬ng MÆt trËn Tæ quèc ViÖt Nam. Tõ n¨m 1960, lµ Phã Chñ tÞch n­íc ViÖt Nam D©n chñ Céng hoµ. Sau khi Chñ tÞch Hå ChÝ Minh t¹ thÕ, ®­îc cö lµm Chñ tÞch n­íc vµ gi÷ chøc vô ®ã cho tíi khi qua ®êi. ¤ng ®· ®­îc tÆng th­ëng Hu©n ch­¬ng Sao Vµng vµ nhiÒu Hu©n ch­¬ng cao quý kh¸c.

TèNG KH¸NH LINH (1893-1981): Nhµ ho¹t ®éng chÝnh trÞ næi tiÕng cña Trung Quèc, xuÊt th©n trong mét gia ®×nh ®¹i t­ s¶n hä Tèng (mét trong 4 dßng hä cã thÕ lùc nhÊt ë Trung Quèc). Du häc t¹i Mü tõ 1908 ®Õn 1913. Sau khi tèt nghiÖp tr­êng §¹i häc Wesley (Mü) vÒ n­íc, lµm Th­ ký cho T«n Trung S¬n. Th¸ng 10-1915 kÕt h«n víi T«n Trung S¬n t¹i T«ki« (NhËt). Sau khi T«n Trung S¬n mÊt (3-1925), bµ l·nh ®¹o c¸nh t¶ cña Quèc d©n ®¶ng ®Êu tranh kiªn quyÕt víi ph¸i h÷u do T­ëng Giíi Th¹ch cÇm ®Çu. N¨m 1932, lµ Chñ tÞch Liªn minh b¶o vÖ nh©n quyÒn cña Trung Quèc, tõng b¶o vÖ vµ gióp ®ì nhiÒu ®¶ng viªn céng s¶n vµ nh©n sÜ yªu n­íc. Trong thêi kú kh¸ng chiÕn chèng NhËt, ®· gióp ®ì rÊt nhiÒu cho Qu©n gi¶i phãng. N¨m 1948, t¹i Héi nghÞ HiÖp th­¬ng ChÝnh trÞ lÇn thø nhÊt ®­îc bÇu lµ Phã Chñ tÞch ChÝnh phñ nh©n d©n Trung ­¬ng.

Sau khi n­íc Céng hoµ Nh©n d©n Trung Hoa thµnh lËp, bµ ®­îc giao nhiÒu chøc vô quan träng: Chñ tÞch danh dù Héi liªn hiÖp phô n÷ Trung Quèc, Chñ tÞch Uû ban b¶o vÖ nhi ®ång Trung Quèc, Chñ tÞch Uû ban hoµ b×nh khu vùc ch©u ¸ vµ Th¸i B×nh D­¬ng cña Trung Quèc, Phã Chñ tÞch n­íc Céng hoµ Nh©n d©n Trung Hoa. Ngµy 15-5-1981, 15 ngµy tr­íc khi qua ®êi, bµ ®­îc kÕt n¹p vµo §¶ng Céng s¶n Trung Quèc.

Víi Chñ tÞch Hå ChÝ Minh, bµ lµ ng­êi b¹n quen biÕt tõ n¨m 1924 ë Qu¶ng Ch©u, ®· gióp Chñ tÞch ch¾p nèi ®­îc liªn l¹c víi tæ chøc n¨m 1933 ë Th­îng H¶i.

T¤NXT¤I, L.N. (1828-1910): Mét trong nh÷ng nhµ v¨n vÜ ®¹i nhÊt cña thÕ giíi vµ cã ¶nh h­ëng rÊt lín ®èi víi sù ph¸t triÓn cña nÒn v¨n häc Nga vµ v¨n häc thÕ giíi.

T«nxt«i lµ nghÖ sÜ, nhµ t­ t­ëng vµ nhµ thuyÕt gi¸o vÜ ®¹i cña nh©n d©n Nga nöa cuèi thÕ kû XIX vµ ®Çu thÕ kû XX. Tuy xuÊt

Tuy cßn cã nh÷ng h¹n chÕ trong thÕ giíi quan, nh­ng V.I. Lªnin ®· ®¸nh gi¸ T«nxt«i lµ "TÊm g­¬ng ph¶n chiÕu c¸ch m¹ng Nga". "Di s¶n cña «ng cã c¸i kh«ng ch×m vµo dÜ v·ng, cã c¸i thuéc vÒ t­¬ng lai".

TRÇN PHó (1904-1931): Mét c¸n bé ­u tó cña §¶ng ta, nguyªn Tæng BÝ th­ ®Çu tiªn cña §¶ng Céng s¶n §«ng D­¬ng (1930).

N¨m 1925, TrÇn Phó tham gia s¸ng lËp Héi Phôc ViÖt - tæ chøc tiÒn th©n cña T©n ViÖt c¸ch m¹ng §¶ng. N¨m 1926, tham gia líp huÊn luyÖn c¸n bé c¸ch m¹ng ë Qu¶ng Ch©u (Trung Quèc) do Chñ tÞch Hå ChÝ Minh tæ chøc. Sau ®ã ®­îc cö sang häc t¹i Tr­êng ®¹i häc Ph­¬ng §«ng (Liªn X«). N¨m 1930, vÒ n­íc vµ ®­îc bæ sung vµo Ban ChÊp hµnh Trung ­¬ng §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam.

XuÊt ph¸t tõ nh÷ng nguyªn lý cña chñ nghÜa M¸c - Lªnin, trªn c¬ së nh÷ng t­ t­ëng, quan ®iÓm cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh, ®ång chÝ ®· khëi th¶o LuËn c­¬ng c¸ch m¹ng t­ s¶n d©n quyÒn. B¶n LuËn c­¬ng nµy ®· ®­îc Héi nghÞ Trung ­¬ng (10-1930) th«ng qua. Còng t¹i Héi nghÞ nµy, ®ång chÝ ®­îc bÇu lµm Tæng BÝ th­ ®Çu tiªn cña §¶ng.

Ngµy 19-4-1931, TrÇn Phó bÞ thùc d©n Ph¸p b¾t vµ ngµy 6-9-1931 hy sinh trong nhµ tï .

TUR£, X. (1922-1984): Lµ ng­êi l·nh ®¹o cuéc ®Êu tranh giµnh ®éc lËp d©n téc ë Ghinª, mét trong nh÷ng ng­êi s¸ng lËp Liªn ®oµn d©n chñ ch©u Phi (thµnh lËp ë Bamac« n¨m 1946) vµ lµ Phã Chñ tÞch Liªn ®oµn, tõng lµm Tæng BÝ th­ §¶ng d©n chñ Ghinª. N¨m 1955, lµ thÞ tr­ëng thµnh phè C«nacri vµ lµ nghÞ sÜ Ghinª trong Quèc héi Ph¸p (1956). N¨m 1957, «ng lµ Phã Chñ tÞch Héi ®ång ChÝnh phñ Ghinª, nghÞ sÜ cña §¹i héi ®ång T©y Phi thuéc Ph¸p. N¨m 1958, «ng lµ Thñ t­íng ChÝnh phñ n­íc Céng hoµ Ghinª, sau ®ã lµ Tæng thèng n­íc nµy.