Bộ Thương mại Vụ thị trường Châu phi Tây á Nam á

Hiến pháp UAE quy định các công việc nội bộ của mỗi tiểu vương quốc được điều hành bởi chính quyền địa phương của các tiểu vương quốc đó. Trong lĩnh vực đầu tư nước ngoài, hai cơ quan quan trọng nhất trong chính quyền địa phương của Dubai là Cục Phát triển Kinh tế Dubai (DDED) và Cơ quan hành chính Dubai (Dubai Municipalily). DDED thành lập năm 1992, chịu trách nhiệm hướng dẫn các công ty ở Dubai hoạt động theo đúng luật định, quản lý việc đăng ký thương mại và cấp giấy phép kinh doanh. Cơ quan hành chính Dubai có trách nhiệm chính trong việc cung cấp các hệ thống dịch vụ công cộng trong thành phố, hoạch định và phát triển thành phố.

Về cơ bản, pháp quyền dân sự của UAE chịu nhiều ảnh hưởng của luật Pháp, luật La Mã và luật Hồi giáo. Trong những năm gần đây, các nguyên tắc của luật Ai Cập, được xây dựng chủ yếu dựa trên cơ sở luật Pháp, cũng có thêm ảnh hưởng tới luật UAE. Sự có mặt ngày càng nhiều của các hãng luật gia quốc tế đến từ các quốc gia theo thông luật đã dẫn theo việc áp dụng các nguyên tắc của thông luật vào các hợp đồng thương mại, gián tiếp tạo ảnh hưởng tới hệ thống luật pháp của UAE. Tuy nhiên, trên lý thuyết, các nguyên tắc của thông luật, chẳng hạn như chấp nhận các án lệ, không được luật pháp UAE thừa nhận.

Một số bộ luật thành văn của Liên bang đã được thông qua để điều chỉnh các lĩnh vực như quan hệ lao động; các vụ việc về hàng hải; các giao dịch thương mại; các đại lý thương mại; quyền sở hữu trí tuệ và các công ty thương mại. Một số tiểu vương quốc cũng đã thông qua các văn bản luật địa phương.

Có hai loại hình luật chính ở UAE là luật Liên bang và luật địa phương. Luật Liên bang được áp dụng trên toàn thể UAE và được ban hành bởi cơ quan lập pháp của UAE hoặc bởi Bộ trưởng các Bộ theo thẩm quyền của mình. Khi một Bộ trưởng thông qua một văn bản luật, nó được gọi là Sắc lệnh cấp Bộ và trên lý thuyết, đó là quy định chứ không phải là luật.

Các thông tư và sắc lệnh của địa phương chỉ áp dụng cho từng tiểu vương quốc riêng lẻ. Thông tư địa phương do tiểu vương hoặc thái tử của mỗi tiểu vương quốc ban hành.

Nghề nghiệp luật sư

Từ năm 1997, theo bản sửa đổi Luật Liên bang số 23 năm 1991, chỉ có công dân UAE mới có thể có giấy phép hành nghề luật sư hoặc luật sư bào chữa tại UAE, do đó chỉ có họ mới có quyền tham gia xét xử tại các phiên toà của UAE. Điều kiện để trở thành luật sư ở UAE là phải có văn bằng luật của Trường đại học Tổng hợp UAE tại Al Ain hoặc của một trường đại học được chấp nhận khác (học ít nhất trong 4 năm) và trải qua một quá trình tập sự trong ít nhất một năm tại một hãng luật gia dưới sự giám sát của Bộ Tư pháp. Cuối kỳ tập sự, Bộ Tư pháp sẽ xem xét các báo cáo hàng tháng của hãng luật gia về quá trình làm việc của luật sư tập sự. Một luật sư tập sự chỉ được phép hành nghề luật sư sau khi đã đăng ký tại Bộ Tư pháp và làm các thủ tục tuyên thệ cần thiết. Việc đăng ký hành nghề luật sư phải tiến hành lại mỗi năm một lần và phải có sự chấp thuận của Bộ Tư pháp UAE.

Sơ đồ sau đây minh họa quy trình thông qua một dự thảo luật:

Các nghị định cũng có hiệu lực thi hành. Đây là hình thức luật được phê chuẩn đại diện. Chúng do Tổng thống và Hội đồng Bộ trưởng thông qua mà không có sự tham dự của Hội đồng Tối cao. Các thông tư cũng cần phải được đăng trên Công báo trước khi có hiệu lực chính thức.

Như đã nói ở trên, Hiến pháp UAE cho phép các tiểu vương quốc được duy trì cơ quan lập pháp riêng. Luật địa phương do tiểu vương hoặc thái tử của mỗi tiểu vương quốc thông qua dưới hình thức bộ luật hoặc thông tư.

Sharia là nguồn luật cổ nhất của UAE và nó có nguồn gốc riêng. Tuy nhiên Sharia chỉ được áp dụng để điều chỉnh các vấn đề liên quan đến gia đình như thừa kế, ly hôn và quyền chăm sóc con cái.

Như một quy tắc chung, khi toà án phân xử một vụ việc, các điều khoản của luật Liên bang sẽ được xem xét trước tiên. Nếu luật Liên bang không có các quy định liên quan đến vụ việc đó, toà án sẽ xét đến luật địa phương. Nếu vẫn không tìm ra cách giải quyết theo luật địa phương, toà án sẽ áp dụng các điều khoản trong luật Sharia.

UAE không có một cơ chế chính thức về hồ sơ pháp lý. Mặc dù UAE không theo hệ thống thông luật (luật án lệ), không bị ràng buộc bởi các tiền lệ pháp lý nhưng nói chung các phán quyết của toà án cấp trên thường được áp dụng cho các toà án cấp dưới. Tuy nhiên vẫn có các trường hợp ngoại lệ.

Mặc dù UAE có cơ cấu toà án Liên bang với một toà chung thẩm ở Abu Dhabi (Toà án Tối cao Abu Dhabi), cả Dubai và Ras Al Khaimah, như đã nói ở trên, đều không nằm trong hệ thống toà án Liên bang. Hai tiểu vương quốc này có các toà án riêng của mình và không lệ thuộc vào Toà án Tối cao Liên bang như các tiểu vương quốc khác. Tuy nhiên, hệ thống toà án của Dubai và Ras Al Khaimah cũng có ba nhánh chính theo như cơ cấu toà án ở UAE: toà án dân sự, toà án hình sự và toà án Sharia. Cơ cấu toà án của Dubai bao gồm Toà sơ thẩm, Toà phúc thẩm và Toà chung thẩm. Toà sơ thẩm có ba bộ phận: Toà dân sự, Toà hình sự và Toà án Hồi giáo.

Toà dân sự xử tất cả các vụ khiếu kiện từ các vấn đề thương mại bao gồm cả việc thu hồi nợ cho đến các tranh chấp về hàng hải. Các vụ có giá trị khiếu nại trên 100.000 Dh. được xử trước một hội đồng gồm 3 thẩm phán, còn các vụ có giá trị khiếu nại dưới 100.000 Dh. được xét xử bởi 1 thẩm phán. Sau khi có phán quyết của toà án, các bên có quyền kháng án lên Toà phúc thẩm dân sự với căn cứ thực tế và pháp lý trong vòng 30 ngày. Sau đó, các bên chỉ có thể kháng án một lần nữa với căn cứ pháp lý lên Toà chung thẩm, toà án cấp cao nhất ở Dubai, thường có 5 thẩm phán xét xử.

Toà án hình sự của Dubai xử hầu hết các vụ án hình sự xảy ra ở địa phương. Thông thường những vụ này được khởi đầu khi cảnh sát địa phương của Dubai nhận được đơn kiện và đưa vụ việc tới Công tố viên. Công tố viên sau khi điều tra sẽ quyết định có đưa vụ án ra xử tại Toà sơ thẩm hình sự hay không. Nếu quyết định xử tại toà án, Công tố viên sẽ có đóng vai trò như bên nguyên đơn để tố cáo bên bị đơn. Những vụ phạm tội nhẹ, tức là những tội bị xử phạt hoặc xử án tù từ 1 đến 3 năm, do 1 thẩm phán xét xử. Những vụ trọng tội, tức là những tội bị xử án tù trên 3 năm hoặc tù chung thân hoặc tử hình, do 3 thẩm phán xét xử. Đối với những vụ việc có cả yếu tố dân sự và hình sự, Toà hình sự có quyền quyết định xét xử gộp cả hai yếu tố hay chuyển yếu tố dân sự sang cho Toà dân sự xét xử. Khi đã có phán quyết của toà, các bên có quyền kháng án với căn cứ thực tế và/hoặc căn cứ pháp lý lên Toà phúc thẩm hình sự trong vòng 15 ngày kể từ ngày tuyên án. Bộ trưởng Bộ Tư pháp cũng có thể kháng nghị bản án, kháng nghị phải được đưa ra trong vòng 30 ngày kể từ ngày Toà sơ thẩm hình sự tuyên án. Bị cáo có thể được bảo lãnh tại ngoại cho đến khi có phán quyết của Toà phúc thẩm. Nếu không đồng ý với bản án của Toà phúc thẩm, các bên có quyền kháng án lên Toà chung thẩm (chỉ trên căn cứ pháp lý) trong vòng 30 ngày. Việc kháng án lên Toà chung thẩm không có giá trị đình chỉ việc thi hành án, vì vậy không thể bảo lãnh cho bị cáo trong trường hợp này.

Hoạt động phối hợp với Toà hình sự, thẩm quyền xét xử của Toà án Hồi giáo giới hạn trong những vụ án hình sự như cưỡng bức hay lái xe khi đang say rượu liên quan tới các tín đồ Hồi giáo. Toà án Hồi giáo cũng xử các vụ việc liên quan đến các vấn đề gia đình như thừa kế, ly hôn và chăm sóc con cái. Có 1 thẩm phán xét xử trong Toà án Hồi giáo đối với các trường hợp áp dụng các bộ luật của UAE, còn những vấn đề không được quy định trong các bộ luật của UAE sẽ được giải quyết theo các nguyên tắc của Luật Hồi Giáo (Sharia).

Tố tụng dân sự

Thủ tục tố tụng dân sự tại các toà án của Dubai được quy định trong Luật Liên bang số 11 năm 1992 (Luật tố tụng dân sự). Luật tố tụng dân sự đưa ra một số quy tắc cụ thể liên quan tới việc kiện tụng như các quy tắc về thẩm quyền xét xử, việc tống đạt giấy gọi của toà, bào chữa, tịch thu tài sản, thi hành bản án, việc thực thi các phán quyết và kháng nghị của toà án nước ngoài.

Luật tố tụng dân sự quy định ngôn ngữ sử dụng trong các phiên toà phải là tiếng ả Rập. Do đó các lý lẽ biện hộ cũng phải được viết bằng tiếng ả Rập. Các tài liệu làm bằng chứng phải bằng tiếng ả Rập hoặc được một phiên dịch viên có đăng ký tại Bộ Tư Pháp dịch sang tiếng ả Rập.

Thủ tục đưa một vụ án dân sự ra trước toà khá rõ ràng. Trước khi một luật sư có thể biện hộ một vụ việc tại toà, anh ta phải có giấy uỷ nhiệm cho phép anh ta được đưa ra các chứng cứ biện hộ, được xuất hiện trước toà và nhận các giấy gọi của toà thay mặt cho thân chủ của mình. Tất cả các giấy uỷ nhiệm đều phải được làm dưới sự chứng kiến của công chứng viên nhà nước. Nếu giấy uỷ nhiệm được làm ở ngoài UAE, thủ tục công chứng, xác thực và hợp pháp hoá giấy tờ phải theo các quy định.

Các vụ án dân sự được khởi tố khi bên nguyên đưa ra khiếu nại và nộp kèm các tài liệu làm bằng chứng tại Toà sơ thẩm dân sự. Toà sẽ phát giấy triệu tập và định ra ngày xét xử để các bên liên quan (hoặc người đại diện của họ) có mặt tại toà. Chấp hành viên tại toà án phải đảm bảo rằng giấy gọi của toà được tống đạt đến bị cáo theo đúng quy tắc tống đạt trong Luật tố tụng dân sự. Bị cáo phải đưa ra lời biện hộ ít nhất ba ngày trước ngày mở phiên toà. Tuy nhiên trên thực tế, lời biện hộ thường được đưa ra khi diễn ra phiên toà. Các lý lẽ trình bày tại phiên toà được đưa ra dưới dạng văn bản viết. Các vụ xét xử thường kéo dài khá lâu vì các bên đều đưa ra nhiều bản lý lẽ và do đó, quá trình xét xử phải ngừng lại để các bên phản bác ý kiến của nhau. Trong thủ tục tố tụng dân sự, chứng cớ bằng lời nói hiếm khi được viện dẫn.

án phí Các toà án ở Dubai thu án phí theo quy định của Luật tiểu vương quốc Dubai số 1 năm 1994. án phí định ra tương ứng với giá trị khiếu nại như sau: Toà sơ thẩm 7,5% đối với 100.000 Dh. thứ nhất và thứ hai 6% đối với 100.000 Dh. thứ ba 5% đối với phần giá trị vượt quá 300.000 Dh. Toàn bộ án phí không vượt quá 30.000 Dh. Phí luật sư: 10 Dh. Toà phúc thẩm 1,5% đối với 100.000 Dh. thứ nhất và thứ hai 1,2% đối với 100.000 Dh. thứ ba 1% đối với giá trị vượt quá 300.000 Dh. Toàn bộ án phí không vượt quá 6.000 Dh. Toà chung thẩm 500 Dh. cộng một khoản ký quỹ 1.000 Dh. có thể lấy lại Trường hợp hoãn lại vụ kiện: 200 Dh. Phí thi hành án 1% nhưng không vượt quá 5.000 Dh.

Nguyên đơn phải trả án phí, nhưng nếu bị đơn khiếu nại lại nguyên đơn thì cũng phải trả những khoản phí như trên.

Cần lưu ý rằng không giống như ở nhiều hệ thống pháp luật khác, ở Dubai kể cả khi thắng kiện cũng không được trả lại phí luật sư. Tuy nhiên, bị đơn có thể đòi lại tiền án phí từ bên nguyên đơn nếu họ được biện hộ thắng hoặc họ thành công trong việc khiếu nại lại nguyên đơn. Trong những trường hợp thông thường, các toà án yêu cầu bên thua kiện phải chịu án phí.

Bên khiếu nại cần lưu ý rằng ngoài ngoài việc có thể phải trả án phí, họ còn phải trả tiền để dịch tất cả các tài liệu nộp cho toà sang tiếng ả Rập. Khoản phí này, giống như phí luật sư, cũng không thể lấy lại.

Luật Dân sự có nhiều điều khoản quy định về các biện pháp bồi thường cho bên bị thiệt hại. Một trong số đó là điều khoản về việc tịch thu tài sản của bên kia. Bên bị thiệt hại muốn xin thủ tục tịch thu tài sản phải nộp thêm một khoản phí bằng 50% án phí toà sơ thẩm nhưng không quá 15.000 Dh..

3. 
   Chính sách thương mại và xuất nhập khẩu
   

Với trữ lượng dầu mỏ đứng hàng thứ ba thế giới (sau Arabia Saudi và Iraq) là 97,8 tỉ thùng, trong đó riêng Abu Dhabi chiếm 92,2 tỉ thùng, Dubai chiếm 4 tỉ thùng, còn các tiểu vương quốc khác có trữ lượng không đáng kể. Về khí đốt, UAE xếp hạng 5 trên thế giới với 212,1 tỉ feed khối, riêng Abu Dhabi chiếm 196,1 tỉ feed khối.

Bộ Kinh tế và Thương mại có vai trò quan trọng đặc biệt trong các vấn đề liên quan đến thương mại. Theo Luật Liên bang số 1 năm 1972, được sửa đổi bởi Luật Liên bang số 1 năm 1974 về thẩm quyền của các Bộ và quyền hạn của các Bộ trưởng, Bộ Kinh tế và Thương mại có trách nhiệm trong những vấn đề chính sau:

1. 
   Lập chính sách phát triển kinh tế và thương mại
   
2. 
   Lập các chương trình và dự án thực thi các chính sách nói trên
   
3. 
   Soạn thảo các dự luật và quy định điều chỉnh các hoạt động kinh tế và thương mại; giám sát và thực hiện các luật đó
   
4. 
   Soạn thảo các điều lệ hợp tác giữa các khu vực quốc doanh và tư nhân trong hoạt động đầu tư
   
5. 
   Phối hợp với Bộ Tài chính và Công nghiệp cùng các Bộ khác soạn thảo các dự luật nhằm đạt được sự thống nhất về kinh tế và hải quan giữa các tiểu vương quốc
   
6. 
   Tiến hành công việc điều tra, nghiên cứu liên quan đến vấn đề phát triển kinh tế.
   

Những chức năng quan trọng nhất của Bộ Kinh tế và Thương mại đối với việc thành lập các doanh nghiệp được trình bày dưới đây:

Bộ Kinh tế và Thương mại đóng vai trò quản lý cũng như giám sát đối với các công ty thương mại. Nếu hình thức pháp lý của một chủ thể kinh doanh nằm trong số các hình thức được liệt kê dưới đây, chủ thể kinh doanh đó sẽ do Bộ quản lý:

• 
  Công ty hợp danh
  
• 
  Công ty hợp danh trách nhiệm hữu hạn
  
• 
  Công ty cổ phần quốc doanh
  
• 
  Công ty cổ phần tư nhân
  
• 
  Công ty trách nhiệm hữu hạn
  

Bộ Kinh tế và Thương mại cũng chịu trách nhiệm đối với việc đăng ký cho các công ty trách nhiệm hưũ hạn và các chi nhánh công ty nước ngoài tại UAE (khác với văn phòng đại diện công ty nước ngoài).

Một trong các yêu cầu pháp lý đối với việc thành lập một đại lý thương mại là nó phải được đăng ký với Bộ Kinh tế và Thương mại. Một đại lý không đăng ký thương mại tại Bộ theo các thủ tục do Bộ quy định sẽ không được thừa nhận về mặt pháp lý. Bộ Kinh tế và Thương mại tiến hành đăng ký cho các đại lý thương mại theo Luật Liên bang số 18 năm 1981 quy định về cách thức tổ chức các đại lý thương mại, được sửa đổi trong Luật Liên bang số 14 năm 1988 - Luật Đại lý.

Cũng theo điều luật trên, Bộ Kinh tế và Thương mại thành lập nên Uỷ ban Đại lý thương mại, cơ quan có thẩm quyền giải quyết các tranh chấp liên quan đến các đại lý thương mại đã đăng ký ở Bộ. Các tranh chấp như vậy được giải quyết trong vòng 6 ngày kể từ khi có đơn kiện. Uỷ ban thường đưa ra quyết định phân xử trong khoảng thời gian từ 3 đến 6 tháng kể từ khi có đơn kiện. Nếu một trong các bên tranh chấp không đồng ý với quyết định của Uỷ ban, bên đó có thể kháng cáo lên một toà án dân sự Liên bang. Việc một bên trong quan hệ đại lý thương mại có thể khiếu nại trực tiếp ra toà án ngay từ đầu hay không còn là vấn đề phải xem xét. Mặc dù vậy, ở Dubai, Toà chung thẩm Dubai quy định rằng các bên trong quan hệ hợp đồng đại lý thương mại được phép tự định đoạt việc này. Tuy nhiên cần nhớ rằng việc kháng án ra toà đối với một quyết định xét xử của Uỷ ban thường phải mất tới 2 năm để có được quyết định của toà.

c) Cấp phép và đăng ký cho các công ty bảo hiểm, đại lý và môi giới bảo hiểm

Những người muốn lập doanh nghiệp kinh doanh bảo hiểm hoặc doanh nghiệp có tham gia các hoạt động kinh doanh bảo hiểm ở Dubai phải có giấy phép của Bộ Kinh tế và Thương mại. Như vậy, Bộ có trách nhiệm cấp giấy phép cho những người có dự định tiến hành các hoạt động bảo hiểm ở UAE.

Về mặt pháp lý, ngoài yêu cầu có giấy phép do Bộ cấp, bất kỳ đối tượng nào muốn hành nghề bảo hiểm cũng cần đăng ký với Phòng đăng ký đăng ký công ty bảo hiểm nằm trong Bộ.

Các đại lý bảo hiểm cũng phải đăng ký với Bộ theo điều 31 Luật Liên bang số 9 năm 1984 về các công ty và đại lý bảo hiểm. Tương tự, những người môi giới bảo hiểm cũng phải tiến hành một thủ tục đăng ký đặc biệt với Bộ theo quy định tại điều 2 trong Thông tư số 24 năm 1984 của Bộ - không một cá nhân nào được hành nghề môi giới bảo hiểm tại UAE nếu chưa đăng ký với Phòng đăng ký môi giới bảo hiểm tại Sở Công ty của Bộ.

Bộ Kinh tế và Thương mại có trách nhiệm phát hành giấy chứng nhận xuất xứ cho hàng trong nước xuất khẩu ra nước ngoài. Giấy chứng nhận xuất xứ giúp người cầm nó tránh bị đánh thuế trong nhiều trường hợp. Bộ còn có trách nhiệm đóng dấu thị thực cho tất cả các lô hàng quần áo may sẵn của UAE xuất sang Mỹ theo một hiệp định được ký kết giữa hai nước.

Có thể đăng ký nhãn hiệu thương mại tại UAE. Bộ Kinh tế và Thương mại là chính là cơ quan đăng ký thương hiệu, do đó Bộ giữ vai trò quan trọng trong việc bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ. Thủ tục đăng ký thương hiệu và bảo hộ các quyền sở hữu trí tuệ khác như bản quyền và bằng sáng chế sẽ được đề cập tới ở phần sau.

Hầu hết hàng hóa nhập khẩu vào Dubai chịu thuế suất 5%. Giá tính thuế là giá CIF (gồm giá hàng, cước vận chuyển và phí bảo hiểm) tại cửa khẩu UAE. Thuế được thu khi hàng hoá được thông quan và được cấp giấy khai hải quan. Lưu ý rằng Dubai đã thông qua một điều luật mới về xuất nhập cảnh hàng hóa, nguyên vật liệu và quyền sở hữu trí tuệ. Đó là Luật Hải quan Dubai số 4 năm 1998 có giá trị hiệu lực thay thế cho Luật Hải quan Dubai năm 1966. Luật này quy định tất cả hàng hóa nhập khẩu vào UAE đều phải khai báo hải quan trừ một số ngoại lệ sau:

• 
  Hành lý cá nhân
  
• 
  Hàng mua trong khu vực tự do Dubai với số lượng không vượt quá mức cho phép
  
• 
  Hàng được miễn trừ khai báo theo các điều ước quốc tế
  
• 
  Những hàng hoá được cơ quan hải quan có thẩm quyền công bố chính thức trong từng thời kỳ nhất định