Trần thị Vĩnh-Tường Con Đuờng Tơ Lụa

Người Uyghur/Duy Ngô Nhĩ là ai ?

Trần thị Vĩnh-Tường 

Con Đuờng Tơ Lụa

Con Đường Bạch Ngọc/Nephrite Road và Con Đường Lam Ngọc/Lapis Lazuli, nối Khotan, Afghanistan và Ấn Độ đã có từ 3000 năm đến 5000 năm truớc. Năm 126 Trứơc Công Nguyên, nhà Tây Hán phái Trương Khiên đi tìm đám Yuezhi/Nguyệt Chi làm đồng minh giúp chống Hung Nô/Mông Cổ.  Người Yuezhi đã quá chán ngán chiến tranh nên từ chối. Tuy mục đích quân sự không đạt đựoc, nhưng kết quả khác hết sức bất ngờ: Con Đường Tơ Lụa nối dài Con Đường Bạch Ngọc. Từ đó, với chiều dài 7000km từ Nhật Bản đến La Mã, những đô thị, thành phố, vương quốc nở rộ như những bó hoa đầy hương sắc. Cũng từ đó, nảy sinh tranh giành quyền lực giữa các đế quốc vói những nền văn minh, giữa các thương nhân và các bộ lạc du mục. 

Tuy con đường này mất dần vị thế kinh tế và chấm dứt khoảng thế kỷ thứ 14, tranh giành quá khứ còn để lại những cơn địa chấn. Mới đây, biến cố ở thủ phủ Urumchi thuộc Tân Cương/Xinjiang ngày 6 tháng bẩy 2009, con số chính thức, từ chính quyền Trung quốc, 197 người chết, “đa số là người Hán”. Số người chết/bị thương/bị cầm tù dù Hán hay Uyghur, cũng đều là những vết máu bầm trên khuôn mặt đau thương của nhân loại. Là thủ đô non trẻ trong lòng Turkestan trăm ngàn năm tuổi, Uyghur bướng bỉnh như một con ngựa Tây Vực, mà lòng trung với chủ cũ là một thách đố với bất cứ ai muốn ghìm cương, đó là lý do Uyghur hứng chịu đòn thù.

Thờ ơ và thiên kiến cũng tàn nhẫn như những lớp tuyết lớp cát thản nhiên phủ cơn thịnh nộ lên mớ tri thức ít oi của loài người về văn minh Turkestan, miền đất vinh dự chứng kiến hai tộc da vàng/da trắng hợp chủng, cũng là nơi tiếp nhận nhiều nền văn minh rạng rỡ nhất của nhân loại, La Mã, Hy Lạp, Ba Tư, Trung Hoa. Thủ đô Ürümqi nhỏ bé 10,989 km2, chia sẻ mẫu số chung bí mật của đất mẹ Turkestan, mà hé mở nào cũng là một thách đố đầy huyền bí. Những địa danh Turkestan có số phận không phải tầm thường, hoặc tung cát theo vó ngựa phiêu lưu hàng ngàn dặm khỏi nơi khai sinh; hoặc chỉ còn là cái bóng của một thời đế quốc, hoặc bị chủ mới gán ghép miễn cuỡng.

Hoàn cảnh Uyghur có giống Việt Nam? Câu trả lời tùy người đọc.